Fladderende vlinders van Rebecca Horn
Cultuur&Kunst
Feld toont blanke potsierlijkheid
Hollywood super-impresario
Swifty Lazar overleden
Honderd jaar naakt
in de schilderkunst
DINSDAG 4 JANUAR11994
Dialezing over indianen
hazerswoude Els Knijpinga geeft een beeld van Guatemala en
de Maya-indianen in de bibliotheek van Hazerswoude-dorp. Op
donderdag 13 januari toont zij dia's van de oude ruïne-steden
Tikal en Copan, van de berggebieden waar de Maya-indianen
nu nog leven en hun cultuur in ere houden. De lezing, die 's
avonds om acht uur begint, is onderdeel van het project 'India
nen in Mexico'. Tijdens dit project is er tijdens de openingsuren
van de bibliotheek een foto-tentoonstelling te zien en er staan
muziekinstrumenten en aardewerk tentoongesteld.
Open podium literair café
alphen aan de run» Na het succes van het eerste open podium
van bet Literair Café, meldde zich spontaan een aantal schrijvers
bij Expressie '70 aan. Zij zullen hun teksten ten gehore brengen
op donderdag 13 januari. De begeleidende muziek op deze
avond wordt verzorgd door Anke Mensink, zang, piano en ac
cordeon, en Haico Emmens, gitaar. Zij vormen het duo 'Two
blue or not'. Wie wil (laten) voorlezen uit eigen werk kan zich
alsnog aanmelden bij Expressie '70, Cornelis Geellaan 2, tele
foon 01720-93737. De avond begint om 20.30 uur.
Nederlandse crossover in LVC
leiden Twee van de beste Nederlandse crossoverbands, City Pig
Unit en La Lupa, verzorgen zaterdag 8 januari een optreden in
het LVC. City Pig Unit's muziek kan het best worden omschre
ven als spectaculair uitgevoerde crossover tussen trashmetal en
funk. De formatie maakt ook uitstapjes naar rap-reggae en hart
verscheurende gitaarblues. 'Phonq' is de titel van de eerste cd
van La Lupa. Een schijf vol rijpe funk, vette groove en soul. Maar
live is La Lupa op zijn best. Aanvang: 21.00 uur. Voorverkoop bij
Plato, Velvet Music en café De WW.
'La Lupa' leverde cd 'Phonq' af.
Overzichtstentoonstelling in Van Abbe Museum in Eindhoven
'Kinderen aan de hand' is het dringend advies dat staat
op een bordje bij de ingang van de tentoonstelling in het
Van Abbe Museum in Eindhoven. Niet dat de bewegende
machines van de Duitse kunstenares Rebecca Horn
(1944) - op een enkele na dan - kinderen ernstig zouden
kunnen verwonden. Bij Hom horen we het zachte geflad
der van vlindervleugels, het gemis van pauweveren en
het geborrel van vloeistoffen. Nee, die kinderen vormen
eerder een bedreiging voor de machines dan andersom.
eindhoven henk meutgeert
De overzichtstentoonstelling in
het Van Abbe kan gezien wor
den als de doorbraak van Hom
naar het grote kunstpubliek. De
expositie werd samengesteld
door het Newyorkse Guggen
heim Museum en reist later
door naar Berlijn, Londen, We
nen en Grenoble. In 1979 was
haar werk al eens te zien in
Eindhoven, in 1986 maakten
twee werken, waaronder de 'Ve-
nustrechter' deel uit van de
Sonsbeekexpositie.
Voor de Documenta van vorig
jaar maakte Hom een werk in
een schoolgebouw dat van alles
te maken had met haar jeugd.
Maar, „iedereen die het zag be
greep het, zelfs zonder het ver
haal te kennen", zegt ze in een
interview in de tentoonstel
lingscatalogus. Zo is het met al
haar werk.
Rebecca Hom begon eind ja
ren zestig in een kunstklimaat
dat voor een deel werd bepaald
door de body-art en de perfor
mance. Ze verpakte zichzelf of
vrienden in textielen stroken,
verlengde haar armen door gro
te stoffen kokers of haar vingers
door balsahout, transformeerde
zichzelf tot eenhoorn door een
lange punt op haar hoofd te be
vestigen, maakte een 'jas' van
veren of van doorzichtige
tuinslangen waardoor rode
vloeistof werd gepompt. In de
eerste zaal van de expositie zijn
de materiële overblijfselen van
die performances tentoonge
steld.
Horn documenteerde een
aantal ervan door middel van
foto's en films, het laatste medi
um is ze gaandeweg steeds
meer gaan gebruiken. De ma
chines die ze in die films laat fi
gureren komen doorgaans, in
gewijzigde vorm, terug in de in
stallaties die ze her en der in de
wereld maakt. Meestal speciaal
ontworpen voor een bepaalde
plek, waardoor ze in een mu
seale omgeving soms wat min
der tot hun recht komen, getui
ge de foto's in de catalogus.
De Maanrivier
In de centrale zaal in het Eind-
hovens museum staat een in
drukwekkende kast met trech
ters erop van waaruit zich een
stelsel van pijpen door de ruim
te en die daarnaast vertakt. De
uiteinden boren zich letterlijk in
de muur. Door dat buizenstelsel
wordt kwikzilver gepompt, in
een aantal tussen de buizen
besvestigde kasten borrelt het
onder een glasplaat op om el
ders te verdwijnen. Ze noemde
het 'De Maanrivier'.
In een andere zaal staat een
meterslange kast met kwik erin
die zo nu en dan heen en weer
wordt geschud. Het lange kwik-
spoor op de zwarte ondergrond
vormt een zilveren rivier. Aan
de muur daarnaast wordt een
aantal mechanisch ronddraai
ende damesschoenen langzaam
gekleurd door een door een ma
chientje aangedreven, in prui-
sisch blauw gedoopte, kwast.
De vloer en de muur krijgen
hun spatten mee. Uit de zaal
daarnaast klinkt het geluid van
een grote, op zijn kop aan de
zolder hangende vleugel. De uit
het instrument hangende toet
sen gaan terug naar hun plaats,
de klep sluit zich; acht minuten
later gaat de klep open en ko
men de toetsen weer naar bui
ten.
Diepzinnig
Weer verderop kijken twee be
wegende oude verrekijkers op
steeltjes elkaar aan; twee pisto
len, voor spiegels gehangen, be
schieten elkaar met een doffe
knal; een pendel scheert over
een ei. Elders balanceert een rij
tje kwasten op de punten van
Een indrukwekkende kast met trechters erop van waaruit zich een stelsel van pijpen door de ruimte en die daarnaast vertakt. De uiteinden boren
zich letterlijk in de muur. Door dat buizenstelsel wordt kwikzilver gepompt, in een aantal tussen de buizen besvestigde kasten borrelt het onder een
glasplaat op om elders te verdwijnen. Horn noemde het 'De Maanrivier'. foto peter cox
een rij bewegende i
de laatste zaal fladderen me
chanische vlinders en beweegt
een grote dirigeerstok zich wat
vervaarlijk in de ruimte; 'De
blinde dirigent'.
Over Rebecca Horns werk valt
veel en veel diepzinnigs te zeg
gen, en dat gebeurt dan ook in
de dikke catalogus. Al die ver
klaringen en teksten geven de
films, machines en objecten van
Hom een achtergrond mee, ver
duidelijken, maar maken ook
veel stuk. Zei Hom zelf niet dat
iedereen haar werk in Kassei
snapte zonder de achtergrond
te kennen? Het is vooral een
kwestie van kijken en onder
gaan. En die kinderen? Die
moeten natuurlijk gewoon mee,
aan de hand of niet.
Overzichtstentoonstelling
Rebecca Horn, tot 1 februari in
het Van Abbe Museum, Bilder-
dijklaan Eindhoven. Open:
dinsdag tot en met zondag van
11 tot 17 uur. Catalogus met
bijlage in het Nederlands: 75
gulden. Tijdens de expositie
worden films van Rebecca
I lorn vertoond.
Architectuurtekeningen
collectie Houthakker in
New York onder de hamer
amsterdam
Bij het veilinghuis Christie's in New York komt op 11 januari
een belangrijk deel van de collectie architectuur- en technische
tekeningen van de Amsterdamse kunsthandelaar Lodewijk
Houthakker onder de hamer. In totaal zullen een kleine 150
ontwerpen voor fonteinen, schepen, theaters, huizen, koetsen,
plafonds en dergelijke worden geveild.
Houthakker, wiens vader ook kunsthandelaar in Amsterdam
was, heeft de tekeningen gedurende dertig jaar verzameld. On
der de werken die worden geveild bevindt zich een serie van
acht ontwerpen voor de Comédie Italienne door Francois-Jo
seph Belanger, die een bijzonder licht werpen op theaterbouw
in Frankrijk aan het eind'van de achttiende eeuw. De geschatte
opbrengst van deze serie is 100.000 tot 130.000 dollar.
In de verkoop komt ook een ontwerp uit de Italiaanse school
voor een Carosse Coupé (rond 1740). Dit was een van bijzon
dere panelen voorzien rijtuig dat slechts voor twee personen
geschikt was. Christie's venvacht voor deze tekening een op
brengst van 20.000 tot 30.000 dollar.
Toneelschrijver
Werner Schwab
overleden
Op Nieuwjaarsdag is in de Oos
tenrijkse plaats Graz de toneel
schrijver Werner Schwab over
leden. Schwab was al geruime
tijd ziek. Hij werd 35 jaar.
Schwab maakte naam als
schrijver van toneelstukken
waarin op gewaagde en vaak
zeer ruwe wijze maatschappelij
ke problemen aan de kaak wer
den gesteld. Tot zijn veel ge
speelde werken behoren het
stuk 'Volksvernichtung oder
Meine Leben ist sinnlos' dat in
1991 werd opgevoerd en 'Der
Himmel. Mein Lieb. Meine ster
bende Beute'. In 1995 zou
Schwab samen met de rock
groep Einstuerzende Neubau-
ten een toneelstuk maken om
het einde van de Tweede We
reldoorlog te herdenken.
Fikse dosis ironie in hedendaagse Olltdekkinesgreis CAJüfi^ De Egyptische mummie-expert Nasry Iskander onderzoekt de mummie van Ramses V in het Egyp-
tisch museum in Cairo. Dit jaar zullen, voor het eerst sinds 1980, Egyptische mummies aan het publiek
worden tentoongesteld. Zij moeten de trekpleisters zijn voor de toeristen die het de laatste tijd wegens de
vele aanslagen in Egypte laten afweten. foto ap
voorbeschouwing dirk willem
rosie
'De laatste tropische reis van Alexandrine
Tinne', een theaterproduktie van Fact.
Tekst en regie: Paul Feld Spel: Carly Wijs,
Olaf Malmberg, Bart Klever, Martine Wil
liams en John Serkei. Te zien: Den Haag,
Theater aan het Spui (4 en 5/1). Amster
dam. Frascati (11 t/m 15 en 17 t/m 22/1),
Leiden. LAKTheater (26/1
In 'De laatste tropische reis van
Alexandrine Tinne' neemt een
jonge, hedendaagse vrouw de
identiteit aan van Alexandrine
Tinne, een rijke Haagse dame
die zich in de vorige eeuw op
een draagstoel door Afrika liet
vervoeren. Paul Feld, schrijver
en regisseur, koppelt dat eerste
contact der continenten aan het
huidige. Toen zocht blank zwart
op en ondervond afkeuring en
vervreemding, nu gebeurt pre
cies het tegenovergestelde. 'De
laatste tropische reis van
Alexandrine Tinne' is een heel
originele, hoogst vermakelijke
en in zijn ondertoon ook nog
leerzame voorstelling gewor-
den.
Paul Feld heeft voor zijn nieu
we voorstelling elementen van
het cabaret gebruikt. Het pu
bliek wordt veelvuldig aangeke
ken, de acteurs sturen soms niet
zonder effectbejag aan op de
lach. Ze meten zich ter plekke
de identiteit aan van personen
die lang geleden leefden, zoals
de hertog van Alva, Mata Hari,
Dr. Livingstone, Johnny
Weismuller en Shakazulu. Maar
Feld weet zijn associaties dwin
gend en soepel te verpakken en
alle flauwekul wordt met de
juiste dosis ironie opgedist. Car
ly Wijs maakt het voornaamste
personage heel inzichtelijk. Ze
laat zien dat zij Carly Wijs is die
een jonge vrouw speelt die
speelt dat ze Alexandrine Tinne
is. Ze mengt humor met naïvi
teit en serveert het geheel met
een knipoog.
'De laatste tropische reis' stelt
heel lichtvoetig twee zaken aan
de orde. Het zijn zware, Europe
se thema's die in eikaars ver
lengde liggen: onze vreemdelin
genhaat en onze problemati
sche verhouding met de Derde
Wereld. Paul Feld is absoluut
briljant in de spiegelingen die
hij aanbrengt. Zo laat hij het
personage Alva de Afrikanen
verwarren met 'kaaskoppen'.
'Ach, wat maakt het ook uit',
zegt Alva dan. 'Ze hebben net
zo niks anders dan een vlag, een
volkslied, en nog een paar an
dere dingen die landen zoal
hebben. Verder is het net zo een
fopland, wat niet echt bestaat.
Ze hebben net zo maar één ka
non bijvoorbeeld. En de staats
greep is net zo per ongeluk ge
pleegd, omdat een aantal solda
ten zijn soldij niet bijtijds kreeg.
En toevallig was er iemand van
koninklijken bloede in de buurt
en die hebben ze meteen tot
hoofd van hun Nationale Voor
lopige Revolutionaire Raad be
noemd. En hij weet net zo van
niks als die dinges, die sinaas
appel...'
En dan schiet de jonge vrouw
de vergeetachtige Alva te hulp
met de naam die hij zoekt: 'Wil
lem van Oranje'.
Zo laat Feld ons vreemdelin
genhaters in de spiegel kijken.
Hij laat de blanke potsierlijk
heid in Afrika zien. We weten
ons geen raad - noch met ons
figuur, noch anderszins - en
doen wat er bij gebrek aan een
oplossing nog rest: we lachen.
Legendarische agent van Ernest Hemingway en Humphrey Bogart
De flamboyante Amerikaanse
impresario irving 'Swifty' Lazar,
de legendarische agent die Er-
nest Hemingway, Humphrey
Bogart en Richard Nixon in zijn
stal had, is vorige week overle
den in zijn woning in Beverly
Hills. Hij werd 86. De doodsoor
zaak was een nierziekte.
De maar 1.60 meter lange La
zar kreeg zijn bijnaam, 'de snel
le' begin jaren vijftig van Bogart
nadat de agent had gewed dat
hij op één dag voor de lunch vijf
filmcontracten voor hem kon
regelen, en won.
Naast Hemingway, Bogart en
Nixon, waren onder diegenen
die hij vertegenwoordigde de
schrijvers Noel Coward, Her
man Wouk, Tennessee Willi
ams. Art Buchwald en Bob
Woodward, de componisten Ira
Gershwin en Cole Porter, actrice
Faye Dunaway, acteur/danseur
Gene Kelly en regisseur John
Huston. In de jaren zestig wist
hij Truman Capote's 'In cold
blood' te verkopen voor 500.000
dollar en sleet hij de musical
'Camelot' voor 1,4 miljoen dol
lar.
Lazar begon zijn loopbaan in
de jaren 30 als advocaat maar
besloot impresario te worden
omdat die 10 procent kregen
van contracten en juristen maar
1 procent. Als ongekroonde
prins van Hollywood gaf Lazar
roemruchte feesten in Beverly
Hoewel het menselijk lichaam
alom vertegenwoordigd is in de
hedendaagse kunst, is het
vreemd dat er zo weinig musea
le belangstelling is voor het
naakt in de schilderkunst. Dal
zegt museum De Wieger in het
Brabantse Deurne in een toe
lichting op de expositie „Het
naakt in de Nederlandse schil
derkunst van de twintigste
Volgens het museum zijn er
twee redenen voor die geringe
aandacht. „Kunstenaars stellen
zich niet meer tevreden met het
weergeven wat ze zien. Mani
pulaties van beelden en het ge
bruik van onconventionele
technieken zijn gemeengoed
geworden."
Een andere reden zou volgens
het museum kunnen zijn dat
het bloot in de hedendaagse
kunst niet meer de kwaliteiten
heeft die het voor de oorlog
had, bij schilders als Breitner.
Israëls, Sluyters, Kuyten en
Wiegman.
Bij het maken van het over
zicht is het museum tot de slot
som gekomen dat het thema
veel breder is dan de fraaie en
vaak virtuoos geschilderde
vrouwelijke modellen. „Er zijn
ook mannelijke naakten, naak
ten van vrouwelijke schilders en
naakten in de open lucht. Cor
nelis Kloos en Erasmus Bernard
von Diilmen Krumpelmann
schilderden bijna uitsluitend
jongelingen. Het genre blijkt
heel duidelijk verbonden te zijn
met de zeden van de tijd en met
de esthetische en erotische
voorkeuren van de kunste
naars", aldus het r
Dat wordt duidelijker in de
schilderkunst van na 1945. „Liet
naakt wordt een minder ernstig
onderwerp. Herbert Fiedler, Ni-
colaas Wijnberg en Aat Veld
hoen hebben een ronduit frivo
le kijk op het naakt."
Op de tentoonstelling is werk
te zien van 30 schilders. De ex
positie in De Wieger duurt van 6
februari tot en met 24 april.
Hills na de uitreiking van de Os
cars. In 1975 verzocht de Film
Academie hem van zijn partijtje
af te zien omdat dit meer ster
ren trok dan de Oscar-ceremo
nie. Swifty weigerde.
Dat het bij die feesten wel
eens uit de hand liep kan Otto
Preminger getuigen, nadat La
zar hem in 1965 een glas in het
gezicht duwde, wat de regisseur
op 50 hechtingen kwam te
staan en verhalen op alle voor
pagina's van Amerikaanse kran-
De afgelopen jaren hield La
zar zijn exclusieve galafeesten
in een restaurant in Los Ange
les. Daar kwamen sterren als
Michael Jackson, Elizabeth Tay
lor, Tony Curtis en Jimmy Ste
wart op af.
Forum Filharmonisch wordt
'Orkest van het Oosten'
Forum Filharmonisch gaat met ingang van het volgende
verder onder de naam Orkest van het Oosten. De nieuw naam is
zondag onthuld tijdens het Nieuwjaarsconcert in het Enschese
Muziekcentrum. Verandering van naam is noodzakelijk door het
opheffen van de Stichting Forum, waaronder tot voor kort Fo
rum Filharmonisch en Opera Forum vielen. Opera Forum is om
gedoopt in Nationale Reisopera, met Enschede als standplaats.
Het Orkest van het Oosten krijgt de beschikking over 79 musi
ci, verzorgt 80 concerten per seizoen en begeleidt jaarlijks één
tot twee produkties van de Nationale Reisopera. Het gezelschap
wordt grotendeels gefinancierd door WVC en ontvangt aanvul
lende bijdragen van de Provincie Overijssel en de gemeente En
schede. In de loop van het komend voorjaar hoopt het Orkest
van het Oosten een directeur te benoemen. De nieuwe naam
van het orkest is het resultaat van een prijsvraag die was uitge
schreven door Dagblad Tubantia.
De komende maanden heeft bij het Enschedese opera- en or-
kestbedrijf een ingrijpende reorganisatie plaats die enkele tien
tallen arbeidsplaatsen kost. Die inkrimping is een direct gevolg
van het feit dat het orkest en de reisopera door de bezuinigingen
van WVC samen jaarlijks drie miljoen gulden minder te beste
den hebben dan voorheen samen onder de vlag van de Stichting
Forum. De Nationale Reisopera verzorgt het volgende seizoen
vier produkties en geeft daarvan 60 voorstellingen in de grote
Nederlandse theaters.
