'Ik leef niet in de vorige eeuw'
Gotcha!: meester in mengen muziek
Cultuur&Kunst
Perfecte balans bij
William Byrd Ensemble
Leidse Koperdag
Gouden Leeuw voor Robert Wilson
Zesde festival Droomfabriek
MAANDAG 14 JUNI 1993
Tentoonstelling realistisch werk
amsterdam Realities', een tentoonstelling die vorig jaar tijdens
Madrid Culturele Hoofdstad van Europa 1992 werd gehouden,
komt naar Amsterdam. Minister D'Ancona opent de expositie
op 26 juni in Arti e Amicitiae. "Realities' toont een selectie van
kunstenaars die met elkaar gemeen hebben dat zij het realisme
in hun werk gebruiken. Er zijn overwegend schilderijen te zien,
maar ook een aantal realistische werken in andere media (foto
grafie. ruimtelijk werk). In totaal doen 32 kunstenaars mee aan
de tentoonstelling, die tot en met 25 juli duurt.
Het Nationale Ballet
amsterdam Het Nationale Ballet presenteert in zijn Balletfestival
1993 het romantisch sprookjesballet 'Giselle', en een gevarieerd
programma met 'Requiem' van Toer van Schayk en Wayne Eag-
lings' 'Frankenstein'. 'The Modern Prometheus'. Het Nederlands
Balletorkest begeleidt het dansgezelschap muzikaal. De voorstel
lingen zijn op 29 en 30 juni en op 1, 5,6,7 en 8 juli in Het Mu
ziektheater in Amsterdam.
De Nederlandse Opera
De Nederlandse Opera geeft twee voorstellingen
van 'Roméo et Juliette' van Hector Berlioz. Het libretto i
Emile Deschamps. Deze zogenoemde concertante uitvoeringen
zijn op 22 juni in De Doelen in Rotterdam en op 25 juni in het
Concertgebouw in Amsterdam. Het Rotterdams Philharmonisch
Orkest, het Koor van De Nederlandse Opera en het Nederlands
Kamerkoor begeleiden de produktie. Solistische medewerking
wordt verleend door Elise Ross (sopraan), John Aler (tenor) en
John Connell (bas).
Verkoop-expositie glasmuseum
leerdam Het Nationaal Glasmuseum laat tot en met 12 septem
ber de jaarlijkse verkoop-expositie Leerdam Unica van de Glas
fabriek Leerdam zien. De expositie is recent door de volgende
kunstenaars ontworpen: Maria van Kesteren, Siem van der Ma-
rel, José Samsom, Olaf Stevens, Winnie Teschmacher en Anne
van derWaerden.
Tentoonstelling 'Eeuwige Schoonheid'
amsterdam In het Tropenmuseum in Amsterdam zijn van 2 juli
t/m 2 januari sieraden van Oud-Javaans goud te bezichtigen. De
tentoonstelling heet 'Eeuwige Schoonheid' en bestaat uit ruim
400 voorwerpen uit de collectie van de Canadees Hunter
'I hompson. De juwelen zijn gevonden op Java en dateren van
300 tot ruim 1400 na Christus. Volgens het museum is het voor
het eerst dat een zo groot deel van deze collectie aan het publiek
wordt getoond. Sieradenontwerper Hans Appenzeller zal de ex
positie inrichten. N
'Antigone' van Ton de Leeuw in Holland Festival in wereldpremière
De lange reistijd naar de Franse hoofdstad valt slechts te
doden door het lezen van een boeiend maar pildik boek:
een over de Russische componist Dmitri Sjostakovitsj.
Een opmerking blijft hangen. Oost-Europese componis
ten, aldus Sjostakovitsj, houden zich vooral met de in
houd van muziek bezig. West-Europese componisten
daarentegen vooral met compositietechnieken. Daar kan
hij het mee doen, denk ik enigszins vergenoegd. Straks,
bij hem thuis.
parus rob van der hilst 'opera': dat riekt uiteindelijk
toch weer naar de grote 19de
eeuwse opera-theatertradities.
Het gaat mij met 'Antigone' om
de sacrale dimensie, om het
overstijgende karakter van de
handelingen. Alle spelers zijn
eigenlijk pionnen in een hoger
spel, waarvan ze zelf de
reikwijdte niet begrijpen. Hoe
reageren ze op het bijna-fatale
karakter van de situaties waarin
zij zich bevinden? Dat moet zo
wel muzikaal als theatraal tot
uitdrukking komen."
„Bovendien heb ik het niet zo
op de noodlotsgedachte waar
van de oorspronkelijke tekst van
Sophocles is doordrenkt. Die
vond dat je als mens niet aan
het noodlot kunt ontsnappen.
Ook psychologie is mij te kaal,
djdig als blikruimte om
Hij, dat is de Nederlandse com
ponist Ton de Leeuw. De reis
naar de thans 61-jarige musicus
in Parijs heeft een mooie aanlei
ding. Zes jaar geleden, na zijn
pensionering als docent aan het
Sweelinck Conservatorium in
Amsterdam, vestigde De Leeuw
zich aan de boorden van de Sei
ne. Maar in zijn vroegere woon
plaats Amsterdam gaat deze
maand, tijdens het Holland Fes
tival 1993, zijn nieuwste opera
in première: 'Antigone' naar
Sophocles.
Ton de Leeuw: „Mijn vrien
den hebben aanvankelijk ver
baasd gereageerd toen ik vertel
de dat ik Sophocles' drama tot
het onderwerp had gekozen.
Uitgerekend een van de bloed-
dorstigste theaterstukken van
de Griekse oudheid."
Die verbazing is bepaald niet
onbegrijpelijk in het licht van
Ton de Leeuws bijna-levenslan-
ge fascinatie voor oosterse filo
sofie, muziek en cultuur. Een op
zijn minst vredige geesteswe
reld. Toch?
Ton de Leeuw: „Wat ik muzi
kaal en theatraal met 'Antigone'
wil uitdrukken, dat is nu eens
niet het menselijke drama. Ik
leef nu eenmaal niet in de vori
ge eeuw. Daarom noem ik mijn
muziektheaterstuk ook niet
het menselijke gevoel en han
delen muzikaal-theatraal te
kunnen duiden. Veel te westers
eigenlijk."
Ton de Leeuw heeft in alle
uithoeken van de wereld naam
gemaakt als componist die ele
menten van westerse en ooster
se filosofieën en compositie
technieken met elkaar vers-
mold. Hij bevindt wat dat be
treft in goed gezelschap: Claude
Debussy was de eerste compo
nist van naam die Aziatische
muzieksoorten op grote schaal
toepaste op eigen compositori
sche procédés. Wijlen Olivier
Messiaen was wat dit betreft -
buiten-Europese invloeden toe
laten op de westerse muziek -
Debussy's 'natuurlijk' opvolger.
In Messiaens kielzog volgde zijn
leerling uit Nederland, Ton de
Leeuw, die eind jaren veertig
naar Parijs toog.
Ton de Leeuw: 'Zo wil ik het
niet stellen. Ik was, vèr voor ik
ooit van Messiaen gehoord had,
geboeid door niet-westerse mu
ziek. Dat is begonnen toen ik
eens als tiener luisterde naar
een radio-uitzending met. ge
loof ik. Javaanse muziek of wat
er voor door ging. Het was alsof
ik door een zweepslag werd ge
troffen. Dit was mijn wereld."
„Ik vind het teveel eer om mij
zelf leerling van Messiaen te
noemen. Wat ik bij Messiaen
aan het Parijse conservatorium
strikt genomen volgde, waren
groepslessen in analyse. Alles
verscheen er bij hem op de
vleugel: de Solemnis van
Beethoven, Parsifal van Wagner,
schema's met vogelgezang die
hij even tevoren had opgete
kend ergens in de Alpen, pré
ludes van Chopin, noem maar
op. Ik verstond meestal niet wat
hij zei. Messiaen praatte name
lijk heel snel en vooral binnens
monds. Toch vond ik dat niet
hinderlijk, maar van echt oppik
ken was geen sprake. Het analy
seren zelf deed Messiaen wel
met veel enthousiasme. Heel
aanstekelijk. Je wist natuurlijk
dat hij zelf op een ontzettend
hoog niveau componeerde en
dan grijp je vanzelf wel naar
pen en papier om muziek te
schrijven. De sfeer in die analy
seklas van hem was wellicht be
langrijker dan al het andere."
Ton de Leeuws 'Antigone'
(naar Sophocles): Radio Ka
merorkest, ad hoe mannen
koor o.l.v. Daniel Reuss en een
gemengd koor o.l.v. Krijn
Koetsveld. Dirigent: Reinbert
de Leeuw. Regie: André Engel.
Decor: Nicki Rieti. Soliste:
Martine Mahé. Soliste: Martine
Mahé.
Westergasfabriek (in de
voormalige gashouder) in Am
sterdam. Data: 24 juni (gene
rale repetitie), 25 (première),
27 en 28 juni.
Vaart ontbreekt
bij Van Wassenaer
Ensemble
muziek
recensie lidy van der spek
Zomerconcert door het Van Wassenaer
Ensemble, dingent Benjamin Broers, mmv
FlonsMinders.cello Gehoord 11/6inde
i School of The Hague, Wasse-
Het Van Wassenaer Ensemble
lijkt sinds zijn laatste lustrum
een verandering te hebben on
dergaan. De ouverture 'Los Es-
clavos Felices' van de Spanjaard
De Arriaga y Balzola (1806-
1827) had hoe aardig ook ge
toonzet. weinig spannends te
vertellen. Door de uiterst zwak
ke inzet van de violen en het bij
voortduring wegblijven van élan
en vaart werd dit geenszins ver
bloemd.
In de 'Variaties op een roco-
co-thema voor cello en orkest'
van Tsjaikowski had de cellist
Floris Mijnders grote moeite het
orkest mee te trekken in de
vaart der variaties, maar met
weinig resultaat. Mijnders zelf
speelde niettemin bevlogen,
analytisch en muzikaal, of
schoon de volheid van klank en
zuiverheid in de hoge noten
soms te wensen overliet.
Ook in Wagners, ooit als ver
rassing bedoelde, aubade Sieg
fried Idyll" bleef - naast de twee
de klarinetpartij die spoorloos
verdwenen bleek - de brede vol
le orkestklank uit. hoezeer de
eerste klarinet ook zijn best
deed om het goed te maken. In
het 'Chanson de Matin' van
Edward Elgar speelden de vio
len voor het eerst echt zuiver en
getuigden de musici soms van
samenspel. Het zou goed zijn
als de orkestleden, op een enke
le uitzondering na. zich meer
gaan concentreren op de aan
wijzingen van de dirigent, min
der gekluisterd zijn aan de par
tituur en gaan luisteren naar el
kaar.
Koper!iefhebbers konden zaterdagmiddag
terecht in de Streekmuziekschool Leiden en Omge
ving, aan het Rapenburg, om van alles te weten te
komen over hun favoriete instrument. Er waren
workshops over ademhaling en ademsteun, in-
fostands van de harmonie-, fanfare- en brassband
korpsen uit de regio, trompet, hoorn of andere in
strumenten konden worden uitgeprobeerd en de
streekmuziekschool zelf gaf informatie over het
aanbod van de lessen in het komend seizoen. Voor
wie een koperen blaasinstrument geen onbekende
meer was werd een zogeheten 'play-in' georgani
seerd met als resultaat een uitvoering op de dek
schuit in het Rapenburg: de klinkende klapper van
de koperdag.
foto hiflco kuipers
muziek
recensie lidy van der spek
Concert door het William Byrd Ensemble
mmv het Nederlands Gitaarduo. gehoord:
13/6, Lokhorstkerk. Leiden.
Alle denkbare gemoedstoestan
den passeerden gistermiddag
tijdens het concert van het Wil
liam Byrd Ensemble de revue:
ernst en luim, meditatie en ex
plosie, hartstocht en onderkoe
ling, klacht en vreugdebetoon.
Zoiets kan worden opgeroepen
als responsoria's uit de lijdens-
tijd, brandend liefdesleed uit
Amerika, en knotse limericks
van Edward Lear op het pro
gramma voorkomen. Dit alles
onder een schier magische di
rectie van Nico van der Meel.
De balans binnen het koor
was nagenoeg perfect al zouden
de alten iets minder schuchter
kunnen zingen. Dit klankeven-
wicht, de bezieling door een
toenemende dramatische ex
pressie, de intensiteit en muzi
kaliteit die dit koor opbrengt,
ook in een concert met een zeer
hoge moeilijkheidsgraad, wekt
zonder meer grote bewondering
öp.
De responsoria van Gesualdo
uit het centrale deel van de
metten verrasten door de sobe
re maar doeltreffende interpre
tatie, die toch niet zonder per
fecte woordschildering en mu
zikale vondsten verliep, zoals in
de bij herhaling afdalende toon
reeks in het 'descendentibus in
lacum'. De subtiel gedoseerde
dynamiek bij Poulencs 'Tenebra
facta sunt' en 'vinea mea electa'
vormden wel het huiveringwek
kend hoogtepunt.
De 'Holy Ghost' waaide door
drie liederen van Samuel Bar
ber, hartstochtelijk in Mary Hy-
nes, bezwerend in Anthony O
Daly en verzuchtend in The Co-
olin. In Seiber's limericks kwam
de trucendoos vol expressie, hu
mor, beeldkunst en geluidna
bootsingen boven tafel, onver
moeibaar en vol contrasten ge
zongen door een fantastisch
koor.
Het nederlands Gitaarduo
bracht afwisselende intermezzi
met onder andere een komisch
flitsende compositie van Erik
Otte 'Burengerucht'. Steeds
meer raakt dit duo op elkaar in
gespeeld wat een soepele ont
spannen toon en warme diep
gang oplevert.
Vakmanschap
bij Trio Uccelini
muziek
recensie lidy van der spek
Slotconcert van het Huys Dever door
het trio Uccelini; Vincent van den En-
de, blokfluit, Job ter Haar, violoncello,
Rien Voskuilen, clavecimbef, Gehoord:
12/6, Usse
Het Trio Uccelini ('vogeltje')
besloot zaterdagavond de
concert-cyclus van het Huys
Dever met 'La Follia' van Co-
relli. La Follia (Portugese
dans) is de beroemde reeks
van 24 variaties op een bast-
hema, waarin zeer ritmische
en snelle passages - te spelen
met veel bravour - worden
afgewisseld met prachtige
cantabile melodieën. Ucce
lini liet door briljant samen
spel horen hoezeer Corelli in
staat is de instrumenten te
doen zingen. De fluitist Vin
cent van den Ende speelde in
deze virtuoos geschreven
reeks buitengewoon extro
vert en spiritueel 'de vogels'
van de hemel. Tot zijn vreug
de mocht Van den Ende ook
even proeven aan een Mid
deleeuws fluitje, de soprani-
no, die ooit uit de slotgracht
van Huys Dever is op-
gedregd.
Het trio getuigt van groot
vakmanschap en originali
teit, die met name naar vo
ren kwamen in hun zeer mu
zikale, levendige, bijna dra
matische interpretatiezin.
Uccelini pakt die bij de wor
tel aan alsof elke uitvoering
een nieuwe verhelderende
visie op een oude grondtekst
geeft. In het eerste werk, van
Bigaglia, een sonate in a, was
er al meteen die vonk in het
expressief en markant ge
speelde Allegro, waarin de
cellist Job ter Haar excelleer
de met een heel persoonlijk
inhoudelijke aanpak die de
luisteraar gedurende het hele
concert in de houdgreep
hield. De Sonate a Due van
Vivaldi weerklonk als één
groot concertant werk. waar
in de feestvreugde geleidelijk
werd opgevoerd.
Het clavecimbel wordt
nogal eens gezien als een duf
begeleidingsinstrument: Rien
Voskuilen haalde definitief
een streep door deze voor
stelling. Zijn aandeel in het
geheel was verfrissend en ge
degen, op de achtergrond
blijvend waar nodig, maar
parelend in beeldende passa
ges. In zijn solo-optreden, de
Ciaccona (1664) van Storace.
een groot aantal variaties op
een thema van twee maten,
speelde Voskuilen met dit
eenvoudige concept als een
jongleur, razendsnel, maar
gaaf tot in alle kleurrijke nu
ances.
venetie afp/dpa/rtr
Bij de opening van de 45e Biën
nale in Venetië heeft een inter
nationale jury gisteren de 'Gou
den Leeuw' toegekend aan de
Amerikaanse beeldhouwer Ro
bert Wilson.
Op schildergebied moesten de
Spanjaard Antoni Tapies en de
Brit Richard Hamilton de on
derscheiding delen. In het kader
van de kunst-Biennale presen
teren tot 10 oktober 715 kunste
naars uit 53 landen hun werk in
Venetië.
Het Duitse paviljoen, waar wer
ken te zien zijn van de Duitser
Hans Haacke en de Koreaan
Nam June Paik kreeg een 'Gou
den Leeuw' omdat dit paviljoen
het best beantwoordde aan de
'transnationale geest' van de
kunsttentoonstelling.
Op de openingsdag, die werd
bijgewoond door president Os
car Luigi Scalfaro van Italië,
ging ile iinrirrst hciriing VOOl
kunstenaars onder de 35 naat;
de Amerikaan Matthew Barney.
De grote prijs van de jury was
voor de Duitse schrijver Ernst
lunger.
leiden Meer dan twintig activiteiten en optredens luisterden gisteren het zesde Droomfestival op. De Droomfabriek, waar tal van creativiteits-
cursussen mogelijk zijn, liet op deze manier het publiek met de vele facetten van het kunsttempeltje aan de Oude Singel kennismaken kennis
maken. Clowns, bandjes, dansgroepen, beeldende kunstenaars en theatergroepen zetten hun beste beentje voor. foto hielco kuipers
recensie hans keuzers
Concert: Gotcha! Robadope Ro - gitaar, RockattackTen -
zang, Visnu - percussie, melodica, Pooper
Gotcha staat al op het podium als op de
achtergrond de rustige jazzy pauzemuziek
nog aanstaat. De stem van - in dit geval - dj
Hans Dulfer meldt dat Gotcha! uitgekozen
is om dit jaar Nederland te vertegenwoordi
gen op het New Musical Seminar in New
York. Dat de leden van de groep daarnaast
ook nog verstokte Ajax-fans zijn blijkt uit
het daaropvolgende wedstrijdfragment.
Verslaggever Evert ten Napel begeleidt
het eerste doelpunt van Europacupwed-
strijd Genua-Ajax. Nadat de Zweed Peter
son de 1 -0 ingekopt heeft start Gotcha! met
hun heftige sterke funky-sound. Gotcha's
kracht ligt absoluut niet in het bedenken
van orginele funknummers. 'Bonesong'en
het irritante 'Naked' zijn stuk voor stuk een
tonige funk-herhalingsoefeningen. Ook de
rapgedeeltes krijgen zeker niet de schoon-
i heidsprijs. Zanger Rockattack Ten heeft na
het succes bij de Grote Prijs van Nederland
in '90 een schat van podiumervaring opge
daan - dat druipt er wel af - maar hij blijft
toch een beperkte rapperen frontman.
De kracht van Gotcha ligt bij de binnen
een nummer sterke accentverschuivingen,
de felle drumexplosies van Homie zijn fan
tastisch om te zien, en de heerlijke gedre
ven saxpartijen. Ronduit prachtig zijn de op
intelligente manier verweven jazzybreaks.
'Where have you been so long' heeft zo'n
prachtige mix van funk, rap en jazz. Op de
achtergrond zit er bij een aantal songs een
schraal, maar uiterst subtiel randje sixties-
sound aan.
Daarnaast voegt Gotcha bij 'Stronger
than Ajax, save da day' naast een Oosters
tintje ook in het midden van het nummer
een zeer Engels klinkend melodieus tussen
stuk. Ook al kiest Gotcha! duidelijk voor een
te voorspelbare up-temposet toch toont zij
zich een meester in het subtiel mengen van
de muzieksoorten.
