Blanken Zuid-Afrika roeren zich weer
Azië
Geweld bepaalt lot van landen zuid-
Feiten &Meningen
In Dehong voelen zelfs
Chinezen zich niet thuis
s
In Rusland valt wel iets te klagen
MAANDAG 10 ME11993
2
WAB-leider demonstreert met het enthousiasme van een hopman gevechtstechnieken
De leider demonstreert hoe een zwarte met een dolk
steekt: „De kaffer zal altijd van boven naar beneden ste
ken, kjjk zo (maakt een neerwaartse steekbeweging). En
de kleurling probeert je van onder naar boven te steken,
dus zo (maakt een opwaartse beweging). We leren jullie
natuurlijk ook hoe je je tegen de kleurling moet verdedi
gen, maar de kaffer is onze grootste vijand. De techniek
die we tegen hem toepassen, is dus belangrijker."
De tekst op het protestbord dat een extreemrechtse Zuidafrikaan onlangs in Potchefstroom meevoerde, laat
niets aan duidelijkheid te wensen over. foto afp
PRETORIA PETER VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
Koos Vermeulen wijst één van
de ruim 30 aandachtig luiste
rende toeschouwers aan. De
man. van middelbare leeftijd
met een onschuldig Chriet Titu-
laer-baardje, stapt naar voren.
Vermeulen geeft hem de in de
schede gestoken dolk en be
veelt: „Steek me zoals een kaffer
dat doet." Titulaer' doet wat
hem wordt gezegd en ligt twee
seconden later op de grond.
Vermeulen boven op hem, dolk
in de hand. „Nu kun je hem af
maken. Steek het wapen in zijn
bast en dan: prettig kerstfeest."
De 'uitsmijter' blijkt reuze-po
pulair onder de cursisten. Tel
kens wanneer ze elkaar op de
kokosmat slingeren, het mes op
de keel zetten en de knie m de
edele delen planten, roepen ze
'prettig kerstfeest'.
Ze zijn, ruim 30 mannen, vrou
wen en kinderen sterk, op deze
prachtige dag naar een zandaf-
graving 25 kilometer ten oosten
van Pretoria gekomen om te le
ren hoe ze zich moeten verdedi
gen tegen het 'zwarte gevaar'.
Dat is de taak die Koos Vermeu
len, de 43-jarige leider van de
Wereld Apartheid Beweging
(WAB), zich in het leven heeft
gesteld.
Vermeulen straalt het enthou
siasme uit van de hopman voor
een groep verse padvinders.
Maar wel één die niet alleen in
gewikkelde knopen kan leggen
en een vuurtje kan maken met
twee stokjes, maar ook weet hoe
Ruim een jaar is het stil ge
weest rond extreem-rechts
in Zuid-Afrika. Na de ver
pletterende nederlaag bij
het referendum over het
hervormingsbeleid van
president De Klerk, leken
de ruim 100 partijtjes, be
weginkjes en genootschap-
jes definitief te kunnen
worden opgeruimd op de
rommelzolder van de ge
schiedenis. Maar na de
moord op de zwarte leider
Chris Hani roert extreem
rechts zich weer. Is het een
serieuze bedreiging voor
het 'nieuwe Zuid-Afrika' of
weinig meer dan bravoure
bij bier en boerenworst?
Herleeft het Afrikaner Na
tionalisme of is de 'boer'
een burger geworden. Pe
ter van Nuijsenburg ging
op onderzoek uit.
je iemand met één hooguit twee
slagen afmaakt. Zijn vrouw,
Marguerite, eyen tenger als ge
spierd, lijkt fanatieker. Zij is on
der het toeziend oog van haar
man de eigenlijke instructrice.
Dat heeft een reden, verklaart
Vermeulen. „Dan zien ze dat je
niet groot hoeft te zijn om van
je af te kunnen bijten." Het
echtpaar spreekt elkaar aan met
'mama' en 'papa'.
Nadat iedereen een formulier
heeft ondertekend, dat Vermeu
len vrijwaart van enige aanspra
kelijkheid voor tijdens de trai
ning opgelopen verwondingen,
kan het echte werk beginnen.
Terwijl op de achtergrond een
groepje mannen zijn schiet
vaardigheid op peil houdt, in
strueert het echtpaar Vermeu
len zijn cursisten. De stemming
is eerst wat lacherig, als een klas
op schoolreis, maar gaandeweg
krijgt de ernst de overhand. Ze
luisteren aandachtig naar de in
structies en voeren de technie
ken net zo lang uit tot ze ze on
der de knie hebben.
Tussen de bedrijven door vertelt
hij dat hij chemicus is, maar
vroeger 'bij de commando's'
heeft gezeten. „Maar daar mag
ik niets over zeggen." Hij praat
liever over zijn beweging. „De
WAB heeft wereldwijd meer dan
één miljoen leden. We hebben
ook contacten in Holland, met
een universiteit. Welke? Dat kan
ik niet zeggen. Wat we willen?
We willen geen eigen staat voor
de Afrikaners. We willen ons
land behouden, dat is het hele
Zuid-Afrika, zonder de thuislan
den. Daar hebben we voor ge
werkt en voor geleden."
Het is krijgshaftige taal die de
laatste maanden steeds vaker
opklinkt en steeds meer weer
klank krijgt. Extreem-rechts leek
na de verpletterende nederlaag
van vorig jaar maart in het refe
rendum over het hervormings
beleid van De Klerk, definitief
opgeruimd te kunnen worden
op de rommelzolder van de ge
schiedenis. Nu lijkt er sprake
van een wederopstanding. Deze
ontwikkeling bereikte vorige
maand met de moord op de
zwarte leider Chris Hani zijn
voorlopige hoogtepunt, maar is
volgens deskundigen al een half
jaar geleden begonnen. Ex-
treem-rechts profiteert van de
blanke onzekerheid over de toe
komst, het gebrekkige leider
schap van de regering, de toe
nemende criminaliteit, en de
politiek gemotiveerde moorden
door zwarten op blanken.
Dr. Wim Booyse uit Pretoria
geldt als de kenner bij uitstek
van deze extreem-rechtse blan
ken. „Extreem-rechts, en dan
hebben we het over de organi
saties die rechts van de Konser-
vatieve Partij (KP) staan, is niet
groter dan 20.000 man. De or
ganisaties zijn vaak klein. De
WAB bijvoorbeeld is Vermeulen
met een fax-machine. Ze lijden
aan chronische verdeeldheid en
hebben eigenlijk geen leider.
Terre'blanche is de enige leider
met charisma, maar hij wordt
ook door zijn eigen club nauwe
lijks serieus genomen. Hij wordt
gebruikt als uithangbord, maar
NEW DELHI «ANN NINAN
IPS
Geen land in zuid-Azië is er
trots op, maar er is geen regio in
de wereld waar politieke moor
den zo veelvuldig voorkomen.
Het lot van Bangladesh, Bhutan,
Pakistan, Sri Lanka en India is
de afgelopen decennia bepaald
door aanslagen op staatshoof
den en andere politieke leiders.
De moord op de Srilankaanse
president Ranasinghe Premada-
sa in de hoofdstad Colombo
was de zoveelste in een lange
rij. Premadasa was zich aan het
voorbereiden op de 1-mei-para-
de, toen een onbekende jongen
van veertien jaar volgepakt met
explosieven zichzelf, Premadasa
en zestien omstanders opblies.
„Politiek geweld is zich niet al
leen aan het uitbreiden, maar
heeft ook steeds vaker een do
delijke afloop", zegt Bhabani
Sen Gupta, een bekende Indiase
politicoloog. Sen Gupta denkt
dat politieke moorden in de pe
riode na de Koude Oorlog
steeds vaker de enige uitlaat
klep zijn voor oppositiegroepen,
vooral in de Derde Wereld. „In
de meesje ontwikkelingslanden
trekt de regering zich weinig
aan van de bevolking, of het nu
gaat om meer democratie of om
betere levensomstandigheden
meent hij.
Voor de politicoloog is het dan
ook geen verrassing dat Prema
dasa het slachtoffer is geworden
van een moordaanslag. „Hij
heeft over de militaire vleugel
van de AWB, de Wencomman-
do's, de Ystergarde en de Rooie
Valken, niets te vertellen. Hij is
niet eens welkom op hun staf
besprekingen."
Booyse constateert dat er de af-
De um met de
pakte de oppositie meedogen
loos aan en schond de mensen
rechten voortdurend", aldus de
politicoloog.
Sri Lanka beleefde zijn eerste
politieke moord in 1959 toen
premier S. Bandaranaike werd
doodgeschoten door een boed
dhistische monnik die het niet
eens was met zijn wereldlijke
benadering van politieke vraag
stukken. Dit motief kwam over
gelopen maanden pogingen
worden gedaan om de rechtse
krachten te bundelen. „De KP
probeert ze onder haar hoede te
nemen. Er is een comité van ex-
generaals in het leven geroepen
dat richting moet geven aan de
rechtse aspiraties, die moeten
leiden tot een eigen thuisland
voor de Afrikaners, de Volks-
staat. Dat proberen ze nu via
onderhandelingen te bereiken.
Maar als de Volksstaat door de
andere partijen wordt afgewe
zen, hebben ze in hun ogen het
recht om in opstand te komen."
Maar de Grote Volksopstand te
gen de nieuwe orde, die elke
'leider' die voor vol wil worden
aangezien nu in het vooruit
zicht stelt, ziet Booyse niet
gauw aan de horizon verschij
nen. „De Afrikaner is een bour
geois geworden. As in de
grondwet van het nieuwe Zuid-
Afrika de zaken die hem dier
baar zijn, zoals onderwijs in het
Afrikaans, zijn cultuur en zijn
religie, bevredigend zijn gere
geld, dan komt hij niet in het
geweer."
Dat blijkt de opvatting van vrij
wel elke deskundige. Dr. Johan
Kirsten, politicoloog aan de uni
versiteit van Potchefstroom en
lid van de KP, weet dat „de Afri
kaner nationalisten hun zaak
niet goed hebben doordacht.
Niemand weet waar die Volks
staat moet komen en hoe die er
uit gaat zien. Er worden dus of
fers gevraagd voor een heel
vaag doel."
Professor Tom Lodge van de li
berale universiteit van Witwa-
tersrand in Johannesburg ziet
voornamelijk een 'indirect ge
vaar' in extreem-rechts. .Aan
slagen, zoals de moord op Hani,
kunnen reacties oproepen van
radicale zwarte jongeren en dat
is een veel groter gevaar."
De hele ochtend had Schalk
Visser, een 60-jarige boekhou
der, vanuit zijn vouwstoeltje
toegekeken hoe de anderen zich
uitleefden op de kokosmat. Hij
kon niet meedoen 'vanwege
mijn rug', maar bij de schiet
oefeningen is hij van de partij.
Niet als voorbereiding op de be
vrijdingsoorlog, want daar ge
looft hij niet in, maar om zich in
het uiterste geval te kunnen ver
dedigen.
.,lk denk dat de meeste blanken
een zwart meerderheidsregime
zullen aanvaarden, zolang dat
van onze kerk, school en taal af
blijft. Je kunt met vijf miljoen
blanken 30 miljoen zwarten
eenvoudig niet onder de duim
houden of de rijkdom alleen
voor de blanken reserveren. We
zullen ons moeten aanpassen
en dan zal de beschaving heus
niet verloren gaan. Het ANC
heeft heel redelijke leiders. Kijk,
een aparte boerenstaat zou
ideaal zijn en ik zou daar ook
gaan wonen, maar de kans dat
die er komt, is natuurlijk klein.
We moeten de feiten onder
ogen zien."
Honderd meter verder, op de
geïmproviseerde schietbaan,
klinken de eerste schoten.
een met dat van de moordenaar
van de Indiase 'vader des vader
lands' Mahatma Gandhi, die in
1948 in New Delhi werd dood
geschoten.
In oktober 1951 volgde de
moord op de eerste premier van
Pakistan, Liaquat Ai Khan. Hij
werd doodgeschoten terwijl hij
een redevoering hield op een
politieke bijeenkomst in Rawal
pindi. Ook het kleine Himalaya-
PEKING FLORIS HARM
Op het moment dat de welhaast
in feeststemming verkerende
mannen van het Dai-volk de
grafkist optillen, beginnen hun
vrouwen, gekleed in felgekleur
de sarongs, als op commando
dramatisch te huilen. De rouw-
draagbaar van bamboe wordt
langs slingerende bospaden het
zuid-Chinese bananenwoud bij
de grensplaats Ruili ingedragen
en lange ratelbanden vuurwerk
knallen onophoudelijk om ons
heen.
Na afloop van de begrafenisce
remonie loop ik met een van de
boeren uit het dorp mee naar
zijn woning, die op bamboestel
ten twee meter boven de grond
hangt. Hij behoort tot de vele
Dai, die in de jaren zestig,
vluchtend voor het politieke ge
weld, de grens naar Myanmar
overliepen. Twee maanden ge
leden is hij weer naar China te
ruggekeerd, inmiddels ge
trouwd en een dochter, die uit
sluitend Myanmarees spreekt,
rijker. As het ruil- en koopver-
keer in Ruili ter sprake komt,
vraagt hij terloops wat robijnen
in Nederland zoal opleveren. Na
mijn voorzichtige schatting ge
hoord te hebben, springt hij op
en holt weg om zijn verzame
ling edelstenen te halen, die hij
uit China heeft meegenomen.
„Gaan we samen een handel
opzetten!", roept hij enthou
siast. Jade, saffieren en robijnen
vormen slechts een klein deel
van de buitenlandse produkten
die in Ruili te koop worden aan
geboden. Sinds in 1988 de grens
tussen Myanmar en China is
opengesteld, zijn verkeer en
handel in deze Dehong-grens-
regio drastisch toegenomen.
Twee kilometer van de grens
gelegen, vormt Ruili de belang
rijkste doorgangsplaats van goe
deren uit Zuid-Oost Azië in de
streek. Naast tropisch hardhou
ten olifanten en slippers uit
Myanmar en Indiaas gekruide
gerechten, worden hier sigaret
ten en buitenlandse sterke
drank uit Thailand verkocht te
gen veel lagere prijzen dan in de
rest van China. Chinezen reizen
elke dag op en neer om bij hun
zuiderburen te gaan werken.
Myanmarezen, die ongeveer de
helft van de winkels in Ruili
runnen, steken de grens over
om handel te drijven.
De oversteek naar Myanmar
vanuit Ruili is makkelijk ge
maakt, aangezien er een zeer
soepele controle bij de grens
y
k
van Bombay gedragen.
foto» ap
koninkrijk Bhutan bleef politiek
geweld niet bespaard. In 1961
werd premier Jigme Dorji ver
moord.
Bangladesh, dat zich in 1971
van Pakistan afscheidde, kreeg
binnen enkele jaren met twee
moordaanslagen te maken. Op
standige legerofficieren maak
ten in augustus 1975 een eind
aan het leven van de eerste pre
sident van Bangladesh sheikh
wordt uitgevoerd. Des te moei
lijker is het om vanuit het ach
terland de zuid-Chinese grens
regio binnen te gaan. Met spe
ciale reispassen, waarover de
Chinezen dienen te beschikken
en persoonscontroles bij bin
nenkomst en verlaten van het
Dehong-district, lijkt het alsof
de werkelijke grens daar ligt in
plaats van bij Ruili.
Vooral bij het verlaten van het
gebied in de richting van het
Chinese buitenland, is de baga
gecontrole extra scherp. Vanwe
ge de ligging van Dehong
vlak bij de beruchte Gouden
driehoek in Myanmar, Laos en
Thailand is het, dankzij de
geopende grenzen, een van de
belangrijkste doorvoerhavens in
China voor smokkelaars van
opium en heroïne geworden.
In tropische hoeveelheden gutst
de regen neer op de lange wan
delstraat van Ruili, die in een
ogenblik is veranderd in een
leemkleurige brij. Prachtige ou
de donkergekleurde moslims
met kaftans aan en gehaakte ka
lotjes op, stromen de overdekte
veranda van een Pakistaans
theehuis op. Dai-vrouwen kij
ken bezorgd toe hoe de stortbui
de parasols boven hun koop
waar teistert en riksha-rijders
snellen de kroeg in. Zij hebben
het bij de eerste druppels al op
gegeven om hun karren door
deze modderpoel voort te ploe
gen.
De markt zal nog tot midder
nacht doorgaan. Vanaf zonson
dergang zullen de prostituées
zich weer opstellen in de steeg
jes aan weerszijden van deze
kleurrijke uitstalling. Gezet te
gen een decor van palmbomen
en bamboehuizen, zal dan de
associatie met het clichématige
Vietnam-beeld uit een slechte
oorlogsfilm compleet zijn.
Een paar dagen geleden deed
zich een interessant schouwspel
voor, toen een streekbus Chine
se reizigers voor hun hotel af
zette. Onmiddellijk werden ze
omzwermd door havikachtige
Myanmarese straathandelaren,
die ze allerhande toeristen-
kitsch trachtten aan te smeren.
Slechts met moeite konden de
ontheemd aandoende Chinezen
zich naar hun hotel worstelen,
om daar, volkomen natgere
gend, van deze wonderlijke er
varing te bekomen. Het tafereel
illustreerde hoezeer dit gebied
een mengvat van volkeren is,
waarin ook Chinezen zich niet
meer in eigen land lijken te wa
nen.
Mujibur Rahman. Bij deze
staatsgreep vonden ook bijna al
zijn familieleden de dood. Ge
neraal Zia-Ur-Rahman nam de
macht over en leidde het land
door een betrekkelijk stabiele
periode, maar werd in 1981 ook
vermoord door legerofficieren.
Ex-premier Rajiv Gandhi van
India werd in mei 1991 op
soortgelijke wijze als Premadasa
vermoord op een verkiezings
bijeenkomst vlak bij Madras, in
de deelstaat Tamil Nadu. In bei
de gevallen was het hoogst
waarschijnlijk een lid van de Ta-
mil-verzetsbeweging op Sri
Lanka, de Tamil Tijgers, die de
aanslag pleegde. Ook Rajivs
moeder Indira Gandhi, die ja
renlang premier was van India,
werd het slachtoffer van een
aanslag. Zij werd in '84 doodge
schoten door haar Sikh-lijf
wachten.
Volgens Sen Gupta is bijna alle
verandering in zuid-Azië het ge
volg van politiek geweld omdat
de regeringen de bevolking
geen andere mogelijkheid laten.
„Wanneer er geen alternatief is,
geen andere, eerlijker wijze om
veranderingen te bewerkstelli
gen, is er nog altijd de moord
aanslag", zegt de politicoloog.
Hij meent dat slechts weinig
ontwikkelingslanden zich een
democratie kunnen noemen.
„En de weinige die er bestaan,
zijn bijna allemaal oligarchieën
(regeringen die worden ge
vormd door mensen uit de
hoogste klassen red.)."
STANDPLAATS MOSKOU
De cardioloog zucht. Weer raken er elektroden los
doordat de zuignapjes ze niet aan het patiënten
lijf laten kleven. „Op zo'n manier vergt een goed
cardiogram uren", klaagt hij met dik drama in de
stem en maakt de draadjes weer vast. Wij zuchten
ook. Ruim drie uur zijn al verstreken sinds die
eerste pijnscheut in de borst en een aanval van
benauwdheid. Paniek natuurlijk en meteen een
alarmerend telefoontje naar de 'Emergency Ser
vice' van een privé-kliniek.
Deze Amerikaanse firma adverteert met 'Wester
se Kwaliteit Gezondheidszorg' en dat is precies
wat we in deze stonde van wanhoop nodig heb
ben. Helaas, de advertentie blijkt de lading niet te
dekken. De ambulance-service behoort wel dege
lijk tot de gevreesde Russische gezondheidszorg
en dus gaan er twee uur verloren tussen alarmte
lefoontje en vervoer.
Apparatuur waarmee nog tijdens de rit kan1
den geprobeerd de patiënt in het land der leven
den te houden, is opvallend afwezig. Dit gemis
wordt echter meer dan goedgemaakt door schok-
brekers die de strijd tegen de gatenkaas die in
Moskou voor wegdek doorgaat allang hebben
verloren. Zo blijft de zieke ook bij deles en belan
den we op de afdeling intensive care van een hos
pitaal in de Leninheuvels, dat in socialistische tij
den alleen zieke kameraden van het Centraal Co
mité mocht opkalefateren. De zuignapjes werken
er wat tegen, maar verder functioneert alles. Den
ken wij. Zo niet cardioloog Vladimir. „Uit de be
schikbare gegevens kan ik maar één conclusie
trekken: angina pectoris. Misschien nog wel iets
ergers. In elk geval moet u in het buitenland ver
der worden behandeld en onderzocht", zegt hij.
Wij stribbelen wat tegen. En Jeltsin dan, die wordt
toch ook niet geëvacueerd als z'n hart een mis-
slagje maakt, proberen we. Vladimir schudt mis-
prijzend het hoofd. „Voor de president zijn er an
dere mogelijkheden. U moet weg, of houdt u
soms van onhygiënische ziekenhuizen met ver
ouderde apparatuur", vraagt hij dreigend.
Terwijl wij de ogen sluiten onder invloed van me
dicijnen en injecties die ons eerst als 'westers dus
van de beste kwaliteit' zijn aangeprezen, regelen
artsen en echtgenote de aftocht. Twaalf uur na
onze opname staat op Moskou's internationale
vliegveld een tweemotorig straalvliegtuigje van de
Geneefse organisatie SOS International Assistan
ce klaar voor vertrek. De Finse crew, twee piloten,
een arts en een verpleegster, ontfermen zich over
me. De vette gehaktbal en kleffe rijst die we als
ontbijt moesten nuttigen, zijn snel vergeten met
een cholesterol-arme sandwich achter de kiezen.
Het toestel blijkt meer medische apparatuur aan
boord te hebben dan de hele intensive care van
het Moskouse hospitaal en vliegt ons binnen drie
uur naar het Rotterdamse vliegveld Zestienhoven.
Daar wacht een ambulance met monitoren, knip
perlichten en supervering voor de snelle aftocht
naar het ziekenhuis.
Twee weken en vele onderzoeken later aanvaar
den we de terugtocht weer. Opgelucht omdat de
Nederlandse dokter moest lachen om het 'antieke
Russische cardiogram' en er verder niets ernstigs
aan de hand bleek. Maar zeer moe van mede-pa
tiënten, die het eten niks vinden, het weer te
warm en de douche te koud. Van de zeurende
jongere in het NOS-journaal: hoe moet ik m'n
zangles betalen als ik geen bijstand meer krijg. En
van Marco van Basten die bij RTL zevert over de
KNVB die hem niet dat 'lekkere gevoel' geeft dat
bij Milan zo volop aanwezig is. Snel terug naar
Rusland. Wedden dat daar echt iets te klagen valt?
HANS GELEUNSE CORRESPONDENT
s van de Indiase ex-premier Rajiv Gandhi wordt door de straten
