De hevige tweestrijd van
een Eritrese vluchtelinge
Rtv show
'We zijn echt een feestband'
Jan van Veen verkoopt kwart eeuw emotie via radio
MAANDAG 21 DECEMBER 1992
'Tussen txvee werelden' boeiend 'Dokument'
STARDOM
hilversum gerard v
De wapens nemen in
Eritrea sinds ander
half jaar de wel
haast onwezenlijke stilte van de
vrede in acht. Na 30 jaar Etiopi-
sche overheersing woont in het
totaal ontwrichte Afrikaanse
land het optimisme van de we
deropbouw naast het pessimis
me over het lot van talloze ver
misten. Het einde van de Koude
Oorlog leidde de val in van dic
tator Mengistu Haile Mariam.
Bijna vijftien jaar kon zijn Etio-
pische terreurbewind existeren
bij de gratie van de financiële
steun van de voormalige Sov
jetunie. Op de puinhopen die
de Etiopische leider er achter
liet, moet de Eritrese bevolking
een nieuwe toekomst zien te
bouwen. In de reeks 'Doku
ment' zendt de NCRV vanavond
om 22.52 uur de boeiende do
cumentaire 'Tussen twee werel
den' uit, die Roel Oostra maakte
in samenwerking met de in
Utrecht gevestigde Stichting
Oecumenische Hulp.
In de reportage wordt Azieb
Ghidey, een voor het oorlogsge
weld gevluchte vrijheidstrijdster
die nu vijf jaar in Nederland
woont, op de voet gevolgd. Ze
keerde onlangs naar haar vader
land terug om haar dood ge
waande vader te zoeken. Een
weerzien vol emoties met een
cultuur, die scherp contrasteert
met de wereld waarin Azieb nu
leeft.
Eritrea. Ofwel, hoe een land,
verstopt in een uithoek van Afri
ka zich vorig jaar toch nog kon
bevrijden van een door velen'
vergeten oorlog. De toenadering
tussen Oost en West ontsloeg
het Kremlin van de noodzaak
de Etiopische vazal Mengistu
nog langer met subsidies en wa
penleveranties op het regerings
pluche te houden. Het 14-jarige
schrikbewind van de meedo
genloze machthebber werd
daardoor opgedoekt. Een volks
raadpleging zal binnenkort uit
wijzen of de sterk uitgedunde
bevolking werkelijk behoefte
heeft aan een onafhankelijke
status van hun land. Nog altijd
wordt Eritrea vanuit Addis Abe
ba bestuurd.
Eigenlijk zijn de Eritreeërs
niet anders gewend dan door
vreemde ogen te worden ge
dwongen. Eerst waren het de
Italianen die het gebied koloni
seerden. En nadat die door de
Britten waren verdreven, kwam
Eritrea onder Etiopische voogdij
te staan. De Verenigde Naties
hadden dat zo geregeld, waarbij
Addis Abeba moest voldoen aan
de voorwaarde Eritrea op ter
mijn klaar te stomen voor onaf
hankelijkheid. Maar gedreven
door machtswellust confis
queerde Etiopië het gebied als
provincie.
Vrijheidstrijd
Na verloop van tijd ontbrandde
daar een bloederige vrijheids
trijd. Vooral nadat de junta van
kolonel Mengistu de macht had
gegrepen. Azieb Ghidey was
nog kind, toen ze ondergronds
ging. Tien jaar lang vocht ze
mee met de strak georganiseer
de („We deden alles 's nachts,
ook vechten") verzetsbeweging
Nakfa, toen werd de toestand
voor haar onhoudbaar en be
sloot ze te vluchten. Na de no
dige omzwervingen vond Azieb
Ghidey uiteindelijk in dit land
onderdak. Eritrea in vredestoe
stand geeft een macaber aan
zien. Al meteen na landing op
haar geboortegrond krijgt Azieb
een emotionele optater van je
welste. Het wapengekletter
blijkt Eritrea nog erger te heb
ben geruïneerd dan ze zich in
haar meest pessimistische dro
men had voorgesteld. Er zijn
plaatsen, die ze absoluut niet
kan thuisbrengen. Zo onher
kenbaar is alles verminkt. „O,
wat ziet het er vreselijk uit",
snikt ze. Vervolgens doet ze een
vriendelijk doch dringend ver
zoek: of de camera even stopge
zet kan worden, ze wil met haar
verdriet even alleen gelaten
worden. Nog een ontnuchtering
wacht haar: het eens zo fraaie
ouderlijk huis is door de oorlog
herschapen in een bouwval.
Tijdens de vlucht naar Eritrea
vlogen angst en nieuwsgierig
heid met haar mee. Wat zou
haar te wachten staan, Azieb
had er geen idee van. Verschrik
kelijk spannend allemaal. En
dan was ze ook nog bevangen
door twijfel over de houding
van de Nederlandse autoritei
ten. Zou ze na terugkeer van
haar reis naar het thuisland nog
wel tot Nederland worden toe
gelaten? Maar dat bleek geluk
kig geen probleem, als vluchte
linge was haar tenslotte op hu
manitaire gronden toestem
ming verleend om in Eritrea
naar haar vader te zoeken. Wat
zal zijn lot zijn, leeft hij über
haupt nog, Azieb weet het niet.
De enige herinnering aan haar
vader is een tamelijk verouder
de foto, die haar door een vage
kennis is toegespeeld.
„Nederland is nooit helemaal
mijn land geworden", zegt ze in
een openhartige bui. Haar hart
Pater Moeskroen speelde in 1985 voor het eerst in een kroeg voor een kratje bier. Inmiddels is de groep uit
gegroeid tot een zeer professionele band. foto opd
Erkenning groeit voor Pater Moeskroen
noord-scharwoude cpd
Het publiek doet het publiek na,
de band doet de band na. Op
die manier zijn volgens jan
Evers, fluitist/saxofonist in Pater
Moeskroen, de concerten van
de Nederlandse feestband het
beste te omschrijven. De groep
speelde in 1985 voor hel eerst in
een Amersfoortse kroeg voor
een krat bier. Een studenten
grap die inmiddels is uitge
groeid tot een professionele
band.
In januari van dit jaar beslo
ten Koert Ligtermoet, Wilbert
van Duinhoven, Martien van
Oostrom, Marcel Sophie, Ton
Smulders, Adje Grooten, Jan
Evers en Peter van Oosterhoudt
van Pater Moeskroen hun be
roep te maken. „Het moest er
gewoon een keer van komen",
zegt Evers. „Het werd bij onze
optredens steeds drukker, we
kregen steeds meer bekendheid.
Toen we ons vijfjarig bestaan
vierden, hier in Amersfoort,
moesten er mensen buiten blij
ven staan. Op zo'n moment
denk je: het is belachelijk dat we
nog geen platencontract heb
ben. De platenwereld heeft er
lang over gedaan om interesse
in ons te krijgen."
Toen Pater Moeskroen een
maal was ondergebracht bij de
Belgische maatschappij HKM
ging het hard. De eerste single
'Roodkapje' en de opvolger
'Hela hola tuthola' werden hits.
De verdiensten van Pater Moes
kroen voor de Nederlandse
popmuziek zijn inmiddels be
loond met een prijs: de Gouden
Notekraker. De onderscheiding
van de Nederlandse Toonkun-
stenaarsbond en de kunsten
bond FNV, bestemd voor Ne.-
derlandse artiesten die zich ver
dienstelijk hebben gemaakt met
live-muziek, wordt in januari
uitgereikt.
Overigens had de groep in ei
gen beheer al een muziekcas-
sette (1987) en een cd. (1989)
uitgebracht, toen verleden jaar
'Pater Moeskroen aan de
macht!' uitkwam. Het nieuwste
Pater-produkt heet 'Een hei
dens kabaal'.
Folk-invloed
De groep, vernoemd naar een
Belgische plaats, werd in
Amersfoort opgericht door een
aantal studenten muziekthera
pie. De muziek moest enige af
leiding bieden, maar is inmid
dels van bijzaak hoofdzaak ge
worden. In meerderheid be
stond het toenmalige zevental
uit Brabanders, die zich lieten
inspireren door de eveneens
Zuidnederlandse pretband RK
Veulpoepers. Uit het allegaartje
van stijlen waarmee Pater
Moeskroen in de beginjaren het
publiek bestookte parodis
tische versies van reggae, hard
rock en zelfs opera-achtige
nummers kwam een eigen
geluid tevoorschijn. „Een men
geling van folk en pop",, zegt
Evers. „Die folk-invloed bepaalt
de stijl van Pater Moeskroen.
Zonder dat zouden we een
bandje zijn als alle andere. De
teksten zijn absurd, nooit kri
tisch. Wc zijn echt een feest
band."
ligt nog steeds in Eritrea, haar
bestaan hier. Hevig verlangt ze
soms terug naar het solidari
teitsgevoel dat haar zo bond
aan de strijdmakkers van Nakfa.
Na jaren terug in Massawa ziet
ze er heel wat terug. Een van
hen is nu minister van sociale
zaken: het leeuwedeel van haar
vroegere medestrijders steekt
de handen uit de mouwen in
het kader van de wederopbouw.
Een van hen merkt op: „Voor de
werkzaamheden worden we
niet betaald, de vrede is onze
beloning."
En dan, ja dan breekt de dag
aan dat Azieb kennis neemt van
het gerucht als zou haar vader
toch nog in leven zijn. Ergens in
een herberg moet hij zich vol
gens zeggen ophouden. Een op
gewonden gevoel maakt zich
van haar meester, ze moet en
zal hem nu vinden. Korte tijd la
ter verwijst een lomige dame
Azieb naar een hok van enkele
vierkante meters, waar een man
in bed ligt. Ze herkent hem on
middellijk. Pa is niet dood, hij
leeft, maar is in diepe slaap.
„Wordt eens wakker, je dochter
is hier."
Vader blijkt een man van
langzaam wakker worden. Dan
vraagt hij tot tweemaal toe:
„Waar kom je vandaan?" En
met een hoofs gebaar richting
cameraploeg: „Horen die bij
jou?"
Omhelzing
Na een innige omhelzing verze
kert hij zijn dochter dat het hem
goed gaat. Alleen is hij wat ou
der geworden, en het haar wat
meer uitgedund. Later, inmid
dels bekomen van de verwar
ring, vertelt hij zijn verhaal. Hij
is zijn dochter in 1975, 1976 uit
Het is kommer en kwel geblazen met Katherine Kelly Lang, alias
Brooke Logan in de soap-serie 'The bold and the beautiful'. Vraagt
Ridge haar nu wel ten huwelijk of wordt ze deze week definitief aan
de kant gezet. Gelukkig ziet het echte leven van Katherine Kelly er
een stuk rooskleuriger uit. Twee maanden geleden is zij bevallen van
een kerngezonde baby. Hoe de zwangerschap van Katherine Kelly in
'The bold en the beautiful' is verwerkt vermeldt de historie met.
Eindelijk is het weer zover. Tieners en met name de meisjes kun
nen bij een optreden van de Franse zanger Patrick Bruel ouderwets in
tranen uitbarsten en spontaan in katzwijm vallen. Sinds Julien Clerc
is het geen Franse zanger meer gelukt om de Nederlandse jonge da
mes zo het hoofd op hol te brengen.
Herman Finkers hangt niet altijd de komiek uit. De droge Tukker
kan meer. Dat heeft hij onlangs bewezen. De cabaretier heeft een
bloedserieuze Latijnse mis gecomponeerd. De Sint Jorismis. Herman
stond er zelf versteld van dat hij dat in z'n vingers had. De mis is in
middels uitgebracht op cd. En wie zelf wil weten dat Herman meer in
z'n mars heeft moet beslist 'derde' kerstdag kijken en luisteren naar
de KRO-televisie. Dan wordt de Sint Jorismis uitgezonden.
het oog verloren. Dikwijls heeft
hij gehuild, ervan uit gaande dat
zijn dochter dood was. „Want
de dood is heel normaal, hier in
Eritrea. Hele families zijn hier
verscheurd, maar gelukkig heeft
God ons weer bijelkaar ge
bracht."
Op haar beurt wordt Azieb
Ghidey gelijk een jojo heen-en-
weer geslingerd tussen tegen
strijdige gevoelens. Het hart
geeft haar in dat ze hoe dan ook
op een dag naar Eritrea zal te
rugkeren om daar weer een be
staan op te bouwen. Het ver
stand gebiedt haar vooralsnog
in Nederland te blijven. Want
Eritrea kan haar zoontje nooit
de onbezorgde jeugd bieden,
die Nederland hem wel kan be
zorgen. „Waar het mij bij het
maken van de film om ging", zo
legt Roel Oostra als maker van
de documentaire verantwoor
delijkheid af voor zijn werk,
"was de vluchtelinge als mens
in beeld te brengen. Blijft ze
nou wel of blijft nu niet? Onze
kerheid en verwarring typeren
de vluchteling die zich gevan
gen voelt tussen twee werel
den."
Nu Rod Stewart een
veel jongere dame
aan de haak heeft ge
slagen moet hij wat
aan zijn conditie doen
om haar bij te kunnen
houden. Daarom is de
zanger regelmatig te
vinden op het voetbal-
dveld waar hij vrolijk
een balletje meetrapt.
Helaas voor Rod, was
hij vorige week iets te
enthousiast bezig.
Door een verkeerde
beweging scheurde
hij zijn kniebanden.
Waarschijnlijk zal hij
moeten worden ge
opereerd. Vast staat
dat hij minstens voor
een half jaar uit de
running is.
Mick Fleetwood, zoals zijn naam al doet vermoeden, de drummer
van Fleetwood Mac, is heel erg verslaafd geweest aan de cocaïne. Hij
was zelfs zo verslaafd, dat hij een apparaatje met coke aan zijn drum
stel had gemonteerd, zodat hij tijdens een optreden gewoon kon door-
snuiven.
Als laatste van de drie overgebleven Beatles, bereikt George Har
rison binnenkort de 'magische' leeftijd van 50 jaar. Paul en Ringo
hebben Abraham al gezien. Deze leeftijd heeft de heren aan het den
ken gezet. Het is weliswaar nog niet zo oud, maar ja. je weet maar
nooit. Om te blijven voortbestaan voor het nageslacht hebben zij be
sloten een Beatle-film te gaan maken. Vraag is nu nog alleen of Julien
Lennon de rol van zijn vader moet gaan vertolken.
'Het wordt hoog tijd dat mensen weer gevoel in hun donder krijgen
Het is, zegt Evers, een stijl die
de nodige muzikale vaardigheid
vereist, al komt dat in de zaal
misschien anders over. „De
kracht van de muziek is dat die
goed in het gehoor ligt, maar
puur theoretisch is het niet zo
makkelijk. De melodie-instru
menten vereisen veel snelheid
en techniek. Als je een loopje
voor fluit en saxofoon niet mooi
gelijk speelt, blijft er niet veel
Op de nieuwe cd wordt het
podiumgeluid meer benaderd
dan op de vorige. Producer Ja
kob Klaasse liet de instrumenta
listen meer vrijheid en gebruik
te minder elektronika dan Peter
Koelewijn, die 'Pater Moeskroen
aan de macht!' produceerde. Op
twee nummers na zijn er alle
maal nieuwe composities op te
vinden, die op hel podium nog
nooit gespeeld zijn. Dat is iets
nieuws voor de muzikanten, die
zelden repeteren. Nieuwe num
mers worden met een bandje
thuis ingestudeerd en meteen
tijdens concerten uitgepro
beerd.
De Pater, die in de beginjaren
het best gedijde in het 'alterna
tieve' circuit, begint zijn werk
terrein steeds meer uit te brei
den. Volgend seizoen begint de
groep aan een theatertournee.
Evers: „We willen een theatrale
act bij onze muziek bedenken.
We hebben altijd al veel gedaan
aan de presentatie, maar een
theater biedt natuurlijk veel
meer mogelijkheden dan een
jongerencentrum."
clameblokje: de
stem van Droge verkoopt Schot
se whisky. Een zwoele vrouwen
stem vraagt: „Gezellig kleven?
Bel onze box even, babbelen
maar." Dan de stem van Jan
van Veen met het eerste ge
dicht: eentje van Suzanne uit
Amersfoort: „Ieder uur ben jij in
mijn gedachten, misschien dat
deze woorden ook voor jou de
pijn zullen verzachten."
Twee dagen later volgt de
moraal, na veel enthousiaste en
nostalgische uitweidingen over
zijn vroegere radio-avonturen.
„Het wordt hoog tijd dat men
sen weer gevoel in hun donder
krijgen. Het is zo'n zakelijke en
agressieve tijd. Het is eng wat er
in Duitsland gebeurt en in Joe
goslavië. Ik probeer een sfeer te
creëren, waarin ruimte is voor
menselijke gevoelens en emo
ties."
Hij doet 'zijn kunstje' nog
eens: „Als degene om wie je
veel geeft er plotseling niet
meer is,wordt je leven een stuk
je leger en voel je een groot ge-
„Dat is toch zo?", vraagt hij
met dezelfde diepe stem. „Dat
is mooi, toch?" Vele tienduizen
den gedichten, opgeweld uit de
boezem van hel volk, moet hij
op deze manier hebben voorge
lezen. De twaalfde bundel
'Candlelight' gaat als het beken
de warme broodje over de toon
bank. Op de omslag een aan
minnig paartje aan de dis. Zij
nipt aan haar wijntje. Hij kijkt
verliefd toe. Alles in het roman
tische, diffuus rood/rose licht
van een kaarsvlam. Het leven
klopt genoeglijk warm.
Illusie en werkelijkheid. Bij
radio is de tegenstelling nog
groter dan bij televisie. Jan van
Veen blijkt in het echt de vlees
geworden anti-climax van wat
je achter die stem fantaseert.
Dat hij Candlelight in de studio
presenteert tussen het flakke
rende kaarslicht, zoals de legen
de wil, ontkent hij met een iro
nisch lachje. „Ik doe wel de tl-
buis uit", zegt hij. „Ik gebruik
een uittreklamp, zo eentje met
een veer, om goed te kunnen le-
Textielkraampje
Net zo wreed ontkracht hij het
romantisch verhaaltje als zou
hij achter een textielkraampje
op de markt staan. „Ach, dat
zou ik best willen, want daar
voel ik me niet te goed voor.
Maar ik heb er geen tijd voor. Ik
Jan van Veen: „Ik probeer een sfeer te creëren, waarin ruimte is voor menselijke gevoelens en emoties."
ben te groot", zegt hij in de
zaalachtige directiekamer van
zijn bedrijf Universum op het
Industrieterrein in Nijkerk. Van
daar bestiert hij zijn textielon
derneming, ettelijke aanleve
ringsbedrijfjes en 25 man perso
neel.
Zijn secretaresse loopt binnen
als een bode in een klassiek to
neelspel om kond te doen van
spannende, mysterieuze ge
beurtenissen in zijn keten, er
gens in een uithoek des lands.
Zijn beslissingen klinken kort en
gedecideerd.
Hij noemt Candlelight zijn
hobby, de naweeën van een ra
dio-virus. „Candlelight is geluid.
En stilte. Stilte is in mijn pro
gramma misschien nog belang
rijker. Ik bouw sfeer. Jan van
Veen is een stem, niets meer. Ik
heb geen behoefte om er luiste
raars bij te halen. Ik wil ze niet
tegenkomen. De AVRO heeft op
Kerstavond eens tachtig luiste
raars uit hun eenzaamheid ach
ter hun beslagen ramen naar de
studio gehaald. Dat wil ik niet
Het zijn praktisch altijd smar
telijke gedichten. Diep door
voeld leed.
„Je moet respect hebben voor
de makers. Ik realiseer me dat
Het was toeval. Hij las een ge
dicht voor van een luisteraar,
met het liedje Candlelight van
David MclVilliams als versie
ring. 'Leuk', volgens zijn mede
piraten van Veronica: Tineke de
Nooy, Harmen Siezen, Willem
van Kooten, Will Luikinga. Lex
Harding. Dat was in 1967. Een
radio-fenomeen was geboren.
Candlelight ging nog eens een
generatie lang mee bij de AVRO
en is nu te horen via Sky Radio.
Hij declameert nog altijd ge
dichten. Een stem die bekwaam
smartelijk trilt van emotie.
Daaroverheen gooit hij een
sausje van zoetgevooisde mop
jes muziek.
denken dat ze een
Nachtwacht hebben gecreëerd.
Elk gedicht is hun meesterwerk.
Het is een uitlaatklep voor de
moeilijke dingen des levens.
Vaak gaat het over dood. Het
mijn -vader- was-een-held-the-
ma. Emoties die ze pas jaren la
ter aan kunnen."
En ze zijn onvervalst senti
menteel. Maar qua taal ramme
len ze uitbundig.
„Ach, het is hun confrontatie
met de ellende in de wereld. Ik
ga geen professionele, prachtige
taalkundig verantwoorde rijmen
declameren. Dan bestaat er de
volgende dag geen Candlelight
meer. Mijn luisteraars zouden
geen gedichten meer durven
opsturen. Mijn programma
werkt op basis van 'gedeelde
smart is halve smart'. Vaak
schrijven mensen: „Het was of
ik mezelf hoorde praten."
T ranspireren
Hij vermag niet te verhullen dat
hij soms zelf geraakt wordt door
een ferme golf emotie: „Ook ik
heb mijn stemming. Het komt
voor dat ik ter plekke besluit
een bepaald gedicht toch maar
niet voor te dragen. Dat ik op
het laatste moment, in de uit
zending een ander kies. Ik heb
ook mijn moeilijkheden in het
leven gehad. Soms, als een ge
dicht me raakt, begin ik hevig te
transpireren. Maar ik draag ze
ook wel voor met een big smile,
hoor. Anders blijf je erin.
Het zijn uitspraken die er min
of meer tussendoor glippen. Jan
van Veen praat veel gloedvoller
over zijn piratentijd. Tot zijn ei
gen verbazing huist in hel pand
van Concordia in Bussum, waar
hij zijn programma presenteert,
ook Lex Harding met zijn Radio
foto ton kastermani
538, inclusief dj's en ex-colle
ga's als Erik de Zwart, en Will
Luikinga. „Het lijkt erop of alles
weer terug is bij het oude." Een
van de twee technici is warem
pel dezelfde die in 1964 ook zijn
slem testte bij Veronica. Het be
gin van zijn carrière toen hij
kon invallen voor de zwangere
Tineke. Hij is er niet rouwig om
Integendeel. Hij verlangt, 'net
als steeds meer mensen' naar
'de tijd van minder agressie cn
meer gevoel'. „Is Abba ook niet
terug en de akoestische muziek?
Hij wil intussen best 'zakelijk'
even kwijt dat zijn Candlelight
panty's het maken. En hij heeft
het over 'een produktielijn aan
de bovenkant van de markt.' De
werkelijkheid? „Na afloop van
Candlelight, om twaalf uur. help
ik de technicus met opruimen.
Zet de cd's terug op nummer.
Breng de koffiekopjes naar de
keuken. Hij zet een pilsje klaar,
altijd op het zelfde plekje. We
praten nog wat over thuis. Om
kwart voor een stappen we ie
der in ons autootje. Een kwar
tiertje later liggen we in ons ei
gen mandje. I n de volgende
dag begint het leven weer. „Nee
hoor. niets geleerds, niets inte
ressants." Emotie als vak, dus.
