'De prentkunst moetje
met je hele lijf voelen'
Anita Meyer ongekend geraffineerd
Felixen voor
'Noorderlingen'
Cultuur&Kunst
Doc Aerobics Lobo Probe
wint Grote Prijs Nederland
Madrigaalkoor
lekker tegendraads
MAANDAG 14 DECEMBER 1992
REDACTIE: ANNEMIEK RUYGROK (chef)
Beatles
werken mee
aan tv-serie
De drie nog levende leden
van de Beatles gaan mee
werken aan een tiendelige
televisieserie over de ge
schiedenis van de groep.
Dat heeft Paul McCartney
bekendgemaakt. McCart
ney zei dat George Har
rison, Ringo Starr en hij
mogelijk ook samen muziek
zullen maken in de serie.
De bassist-zanger zei niet
wanneer de opnamen voor
de serie, een produktie van
de BBC, zullen beginnen.
De Beatles gingen in 1970
uit elkaar en speelden daar
na nooit meer met z'n vie
ren samen. Slaggitarist-zan
ger John Lennon, die sa
men met McCartney de
meeste liedjes voor de
groep schreef, werd in 1980
in New York vermoord.
Freek de Jonge
treedt op
als acteur
Freek de Jonge treedt volgend
jaar op als acteur. De cabaretier
speelt de rol van nar in Shake
speare's 'King Lear' in een co-
produktie van de Koninklijke
Vlaamse Schouwburg (KVS) uit
Brussel en het Nationaal Toneel
uit Den Haag. Het is zijn eerste
echte toneelrol. André van den
Heuvel speelt de titelrol.
Collectie uit Japan voor het eerst te zien in Leids museum
De grootste collectie prenten uit het moderne Japan
hangt tot 14 februari in het Rijksmuseum voor Volken
kunde in Leiden. Deze goed bewaarde en nog nergens
getoonde verzameling van de Amerikaan R.O. Muller
omvat enkele duizenden prenten die bijna even verschil
lend en rijk aan tradities zijn als de klassieke Japanse
prentkunst. Voor deze speciale tentoonstelling die straks
de hele wereld over gaat, is een selectie gemaakt. Mooie
vrouwen, landschappen en acteursportretten voeren de
boventoon.
panse prentkunst uit eind 18de
en begin 19de eeuw, vindt dit
nieuwe werk absoluut niet min
der. „Integendeel, ik denk dat
wij in het jaar 2070 van kort
zichtigheid kunnen worden
beticht, omdat wij als museum
zelf zo'n collectie niet hebben
Werk van Tom' Kotondo (1900-1976). Een vrouw kijkt dromerig van achter een muskietennet (1932). Volgens
de oorspronkelijke titel heet deze prent zoiets als 'slaapkop'. foto pr
LEIDEN «SASKIASTOELINGA
„Ik heb verzameld met het hart.
En af en toe een beetje het
hoofd gebruikt", aldus Muller.
De nu 82-jarige Amerikaanse
verzamelaar is voor de oorlog
begonnen. Zijn eerste prent,
een landschap van Hasui, liefde
op het eerste gezicht, kocht hij
voor vijf dollar. „Een enorm be
drag voor een arme student."
En nog steeds voegt hij nieuwe
werken aan zijn collectie toe,
want de liefde voor de Japanse
prentkunst is nooit meer weg
geëbd.
De conservator Japan van het
Rijksmuseum voor Volkenkun
de, dr. Matthi Forrer, kon zijn
ogen niet geloven toen hij de
uitgebreide collectie van de
Amerikaan zag. „Hoge kwaliteit,
en er zitten zeer zeldzame pren
ten bij. Je ziet heel duidelijk, nu
alles bij elkaar hangt, wat er in
die periode allemaal is gebeurd.
Een compleet overzicht van een
kunsthistorische ontwikkelin
gen in Japan." De medesamen
steller van de tentoonstelling
doelt dan op de periode van
1880 tot 1940. Een woelige pe
riode voor het tradionele Japan
se leven.
Kortzichtigheid
In 1854 werd de openstelling
van Japan, na een periode van
ruim twee eeuwen afsluiting
voor het buitenland, met kracht
afgedwongen. De keizer werd in
1868 in zijn traditionele macht
hersteld. Ingrijpende sociale
omwentelingen zijn een gevolg.
De eeuwenoude traditie van de
Japanse prentkunst werd be
dreigd door een totaal veran
derde maatschappij. Westerse
kunst en westerse technieken
deden hun intrede. De in 1887
geopende Tokyo School of Fine
Arts kende al spoedig een wes
terse afdeling.
Matthi Forrer die zelf gespe
cialiseerd is in de tradionele Ja
i het eerste uur,
Chris Uhlenbeck, eigenaar van
de Leidse boekhandel Hotei Ja
panese Prints, is nauw betrok
ken geweest bij de samenstel
ling. Hij heeft ook het eerste
contact gelegd met verzamelaar
Muller. De organisatie van het
wereldtournee ligt ook in
Uhlenbecks handen. Dat Vol
kenkunde van Muller als eerste
de rij mocht openen, heeft alles
te maken met de kennis die
Leidse deskundigen hebben
over Japan. „We hebben een
goede naam in de wereld. Dat
moeten we in stand houden",
aldus Uhlenbeck.'
Kleurgebruik
De deskundigen zijn het er over
eens: bij de moderne Japanse
prenten dwingt niet alleen de
techniek bewondering af, ook
het kleurgebruik is anders,
evenals de compositie. Hoewel
de tradionele drukprocessen
niet overboord zijn gegooid,
verdwenen de gespecialiseerde
handwerkslieden wel. De kun
stenaar nam het heft in eigen
hand. De houten blokken be
werkte en sneed hij zelf. De in
zend gulden mee naar huis ne
men, omdat ze aldus het be
oordelingsrapport 'een band
van nu' is. Verwezen werd ook
naar de commercieel succesvol
le ambient-housepop van het
Britse KLF. Persoonlijk zag ik
vooral een handvol geluidstech
nisch en visueel erg goed vorm
gegeven clichés op het podium.
De tweede prijs, drieduizend
gulden, ging naar The Big Easy
uit Amsterdam, die door de jury
ten onrechte een 'retroband'
werd genoemd (waren de Sto
nes destijds ook een retroband
omdat ze Chuck Berry nazon
gen?). De groep heeft mooie
liedjes maar de presentatie is
erg pril. Nummer drie werd
Koro Bros uit Utrecht, een vor
meloze kruising van rap en gi
taarrock.
i: 12/11Paradiso, Amsterdam.
Over één ding waren de meeste
bezoekers het afgelopen week
einde tijdens de slotavond van
de Grote (pop) Prijs van Neder
land het snel eens. Bij de zes fi
nalisten, zaterdagavond in het
Amsterdamse Paradiso, zat be
slist niet 'The Bright Big Hope
of Dutch Popmusic'. Integen
deel. Het niveau van de
eindstrijd was schamel, of beter:
bedroevend. Winnaar werd uit
eindelijk de Haagse house-pop-
formatie Doe Aerobics Lobo
Probe.
De Haagse formatie mocht
van de jury de prijs van vijfdui-
RECENSIE LOUIS DU MOULIN
Anita Meyer. Speciale gasten: Ernst Daniël Smid, Paul
de Leeuw, Gerard Joling. Met het Metropole Orkest
Harry van Hoof, Jody's Singers, Holland Show
Jezelf omringen met de juiste mensen is
al de helft van je succes. Anita Meyer
heeft die beproefde lijfspreuk vrijdag
avond in Ahoy' andermaal in daden om
gezet. Haar triomfantelijke rentree in het
stampvolle Rotterdamse sportpaleis was
goeddeels gefundeerd op een uitgekiend
gasten- en medewerkerspakket.
Paul de Leeuw, Ernst Daniël Smid en
Gerard Joling bleken stuk voor stuk als
'special guests' een gouden greep, het
Metropole Orkest, Jody's Singers en het
Holland Showballet daarnaast een solide
basis voor een grandioos spektakel dat in
Las Vegas niet zou misstaan.
Gold dat laatste reeds ook niet voor
haar voorgaande prestigeshows op de
zelfde speelplaats, inclusief de laatste sa
men met Lee Towers (1990)? Jawel, maar
dit keer biedt Anita Meyer toch aanzien
lijk meer raffinement en show
vrouwschap. Zelf beweegt ze zich vlotter
over het immense, ingenieuze podium,
danst af en toe heel jeugdig mee met de
specialisten en koketteert meer dan ooit
met haar vrouwelijke charmes.
Na de pauze presenteert ze zich zo
waar quasi-uitdagend temidden van een
pelotonnetje Chippendales-figuren en
die surprise zal voor menige fan wellicht
groter zijn dan het stuntwerk van de
crossmotoren tot diep in de arena, de
'lasershow-landing' van een ruimtevaar
der, haar tochtje op de rug van een oli
fant of de gelijktijdige uitbarstingen van
verdekt opgestelde watervallen en vulka-
Op de eerste avond (zaterdagavond en
zondagavond waren herhalingen) ont
lokte haar min of meer verwachte sa
menzang met Paul de Leeuw ('Run To
Me') vlak voor de onderbreking veruit de
meeste bijval. Waarop de immens popu
laire grapjas de hilariteit in zijn eentje
nog even rekte met zijn huidige hit 'Vlieg
Met Me Mee'. Anita Meyer was hierna
zelf wel zo slim om aan de zijde van
koorzanger Steve Clisby niet minder uit
bundig uit te pakken met 'Paradise By
The Dashboard Light'.
Iets minder overtuigend was ze eerder
naast de sinds 'Les Misérables' sterk op
gewaardeerde Ernst Daniël Smid. Met
Gerard Joling dook La Meyer even in de
kerstsfeer voor een van de weinige inge
togen intermezzi gedurende de tweede
helft. Natuurlijk had het qua toeters en
bellen (waaronder nu ook video-scher
men) allemaal best wat minder gekund,
maar daarvoor stapt Anita Meyer niet
naar Ahoy'. Net als Lee Towers huldigt
zij de filosofie dat je op die plek je fans
de illusie moet geven dat ook Neder
landse artiesten tot shows van interna
tionale allure in staat zijn. En met dat
ambitieuze uitgangspunt is het publiek
meer gediend dan met verplichte num
mers van echte Las Vegas-sterren, zoals
dat van James Brown een kleine twee
weken geleden.
O'Connor zegt afscheidsconcert af
De Ierse zangeres Sinead O'Connor heeft wederom voor op
schudding gezorgd. Vrijdagavond zou O'Connor haar afscheid
als pop-artieste vieren met een laatste concert in Zürich. In de
loop van de dag echter besloot ze het optreden af te blazen en
bleef ze waar ze was: op haar Amsterdamse hotelkamer. Sinead
O'Connor neemt afscheid van de popmuziek na alle commotie
rond haar uitspraken over de IRA, de katholieke kerk en het ver
scheuren van een foto van de paus in het veelbekeken Ameri
kaanse televisieprogramma 'Saturday Night Live'. Die actie
oogstte in de VS veel kritiek. Het concert in Zürich zou recht
streeks worden uitgezonden door Filmnet.
Veenswijk: orgel. Henny Ravestein: viool.
Gehoord: 13/12, Lokhorstkerk, Leiden.
Géén kerstmuziek, géén feest
der herkenning bij het Neder
lands Madrigaalkoor. In deze
donkere dagen klinkt haast ie
dere kerkelijke lofzang als kerst
muziek: Hendrik Andriessens
'Magnificat' werd stralend inge
zet en was een mooie inleiding
op Herman Strategiers 'Psalm',
een levendig werk voor sopraan,
viool, koor en orgel en door de
componist opgedragen aan dit
koor. De omlijsting door viool
spel (Henny Ravestein) vond ik
niet altijd even noodzakelijk
klinken, hoewel de inzet met or-
gel en viool erg mooi was.
De programmering van het
concert was lekker tegendraads:
de hoofdmoot (begin en einde)
bestond uit muziek van Neder
landse componisten uit de
vroege twintigste eeuw en het
beleg van de sandwich werd ge
vormd door onbekende klassie
ke muziek. Verrassende, korte
Haydn liederen voor koor en
piano en een soort Bijbelse can
tate voor sopraansolo, koor en
piano van Schubert: 'Miriam's
Siegesgesang'. Je kon merken
dat het koor zeer degelijk had
gestudeerd. Het klonk voortva
rend en vol zelfvertrouwen en
het vormde een harmonische
band met zijn dirigent.
De sopraan Els van Onselen
was een kordate Miriam, die het
Bijbelse verhaal in samenspraak
met het koor op beeldende wij
ze zong. In een groot deel van
het programma speelde de pia
no een begeleidende rol, soms
zelfs overschaduwd door het
koor. Maar gelukkig kreeg Mo
nique Visser in de stukken van
Gerard Hengeveld, Briërs leer
meester, de gelegenheid met
haar uitmuntend spel voor het
voetlicht te treden. Het geestige
Concerto voor koor en piano
van Geza Frid was, met zijn 'la
la la' en 'fa si la sol' teksten een
werkelijk originele vondst om
de voorstelling mee te eindigen.
BERLIJN PI ETER VAN LIEROP
De Nederlandse speelfilm 'De
Noorderlingen' heeft zaterdag
avond in de voormalige UFA-
studio's in Babelsberg drie Eu
ropese Filmprijzen in de wacht
gesleept. Na afloop bekende re
gisseur Alex van Warmerdam
geen moment op een drievou
dige triomf te hebben gerekend:
„Het leek me heel waarschijnlijk
dat men in de laatste stem
mingsronde zou laten meewe
gen dat 'De Noorderlingen' al
zeker was van twee Felixen. Ik
had niet gedacht dat ze er dan
nog een hoofdprijs aan zouden
toevoegen. Dat het toch ge
beurd is, vind ik echt fantas
tisch. En ik ben er extra verguld
mee, omdat aan die prijs voor
de beste Jonge Europese Film
van het Jaar nog een bedrag van
100.000 mark verbonden blijkt
te zitten."
De twee eerder toegekende
prijzen betroffen de categorieën
beste 'art direction' (Rikke Je-
lier) en beste muziek (Vincent
van Warmerdam). „Je mag aan
nemen dat de nieuwsgierigheid
naar een volgende film van mij
nu verder is gegroeid, ook bui
ten Nederland," aldus Van War
merdam. „Het zou verstandig
zijn als ik niet opnieuw vijf jaar
voorbij laat gaan voor ik met die
nieuwe film kom. Maar ik heb
nog geen nieuw script klaarlig
gen. Van de andere kant, ben ik
ook weer niet van plan om me
te laten opjagen. Want ik ben
nogal een precieze jongen"
De Italiaanse film II Ladro Di
Bambini werd uitgeroepen tot
beste Europese film van het
jaar. Voor regisseur Gianni
Amelio was het de tweede keer
dat hij de competitie-winnaar
afgeleverd heeft.
De Felixen werden, als Eu
ropese tegenhangers van de
Amerikaanse Oscars, vijf jaar
geleden voor het eerst uitge
reikt. Twee keer eerder zijn er
Felixen bij Nederlanders te
rechtgekomen. In 1988 won Jo
hanna ter Steege de actrice-prijs
voor haar spel in George Slui-
zers film Spoorloos. Een jaar la
ter werd Joris Ivens een ere-
Felix toegekend voor zijn hele
Ter Steege had zich dit jaar
opnieuw weten te nomineren,
via de Hongaarse film 'Sweet
Emma, Dear Böbe', maar de
prijs voor de beste actrice van
1992 kwam uiteindelijk terecht
bij Juliette Binoche voor haar
rol in 'Les Amants Du Pont-
Neuf. De Fin Matti Pellonpaa
kreeg de onderscheiding voor
de beste acteur, voor zijn
hoofdrol in La Vie De Boheme,
van Aki Kaurismaki.
De in Wenen geboren, Ameri
kaanse regisseur Billy Wilder
werd een speciale oeuvre-Felix
toegekend die de 86-jarige re
gisseur om gezondheidsrede
nen niet persoonlijk in ont
vangst kon nemen. In Los Ange
les ontving de veteraan zijn on
derscheiding uit handen van ac
teur Jack Lemmon. Een tweede
speciale onderscheiding ging
naar het in Londen gevestigde
Museum Of The Moving Enra
ge-
Over twee maanden worden
in Los Angeles de leden van de
Amerikaanse Academy Of Mo
tion Pictures opgeroepen te
gaan stemmen. Dan zal het
gaan om de Oscars. Namens
Hongarije zal 'Sweet Emma,
Dear Bobe' worden ingezonden,
met Johanna ter Steege. En na
mens Nederland andermaal 'De
Noorderlingen', van AJex van
Warmerdam. Het is niet denk
beeldig dat de zegetocht van
'De Noorderlingen' nog ver
volgd wordt.
Componist Vincent van Warmerdam: Felix voor de beste muziek.
vloedrijke uitgevers hadden een
stimulerende rol. Kosten noch
moeite werden gespaard. Mica
achtergronden, het over elkaar
drukken van verschillende
kleurschakeringen en blinddruk
(voor diepdruk van patronen
bijvoorbeeld), zijn in veel voor
beelden op de tentoonstelling te
zien.
Bij de landschapsprent zijn de
veranderingen misschien wel
het sterkst. De kleurvlakken
werden niet meer begrensd
door zwarte omtreklijnen. Er is
een duidelijke imitatie van het
westerse aquarel te zien, waar
bij kleuren zonder scheiding
naast elkaar en soms over el
kaar werden gedrukt. Daarnaast
zien we dat verschillende kun
stenaars gingen reizen om zich
ook bewust door niet-Japanse
landschappen te laten inspire
ren. Bij de acteursportretten zie
je duidelijke krachtige koppen,
terwijl voorheen hele figuren
werden afgebeeld. Ook de
vrouw krijgt meer persoonlijk
heid. Het sterk gestileerde werk
verdwijnt. Het naakt doet zijn
intrede.
Het is voor de eerste keer dat
Muller een gedeelte van zijn
collectie zo mooi bijeen ziet. Hij
is nu 82 jaar en heeft absoluut
geen spijt van zijn daden. Hij
hoopt alleen dat het westerse
publiek niet alleen met de ogen
kijkt, maar net zoals de Japan
ners de prentkunst met het hele
lijf voelt.
'Ontstekingen
niet zo fijn'
RECENSIE BEN WAGEMAKER
Expositie: Rob Knijn, schilderijen en t
ningen. Te
Een voorstelling die is losge
maakt van de concrete, zichtba
re werkelijkheid heet abstract.
Niet elke abstractie levert echter
een zodanig beeld op dat men
er als vanzelf voor blijft staan. In
de jaren zestig vielen abstracte
schilders op omdat ze delen van
het schilderslinnen onaange
roerd lieten waardoor de kleur
van het schilderslinnen onder
deel werd van de compositie.
Beginnend schilder en Hage
naar Rob Knijn, die tot 8 januari
in de LAK-galerie exposeert,
doet hen dat na op een van zijn
recente schilderijen. 'Ongrijp
baar' is een werk van 2 bij 2,2
meter dat een viertal voorstel
lingen bevat. Zou men het werk
denkbeeldig in vier gelijke vlak
ken verdelen, dan is er linksbo
ven een zwarte wolkachtige
vorm te zien, rechtsboven een
abstracte ovaal-achtige vorm.
Rechtsonder is de voorstelling
gedeeltelijk onbeschilderd en
doorsneden en ten slotte is er
linksonder een pyramide ge
schilderd. De verf is vaak zo ver
dund dat het linnen zijn zuig
kracht heeft kunnen uitoefenen,
met als gevolg: een matglanzen
de, ruwe textuur.
De abstracte ovaal en de hard
omlijnde wolken blijken in een
aantal werken van Knijn een te
rugkerend (en oer-Hollands) ge
geven. Toch is het niet alles gro
te vlakken, harde lijnen en ab
stractie wat de klok staat. De se
rie "Vergeten Spieren' neigt dui
delijk meer naar figuratie. Hila
risch wordt Knijn als hij zijn te
keningen van commentaar gaat
voorzien. Opmerkingen als
'ontstekingen en zweren, niet
zo fijn allemaal' en 'nierstenen
zijn vervelend' doen nu een
maal al snel een appèl op de
lachspieren.
Bestaat bij de abstract-ex-
pressionistische schilders nog
eeri samenhang tussen werkwij
ze, techniek en vorm, het is dui
delijk dat Knijn als beginner nog
experimenteert en zoekende is.
Het lijkt er op dat hij sterk intuï
tief te werk gaat waarmee hij
het risico loopt van een minder
evenwichtig en krachtig eindre
sultaat.
Wellicht wil de zesentwintig
jarige, zichzelf als 'romantisch-
progressief afficherende schil
der, te veel of te veel ineens. De
vermoedelijke drang het onmo
gelijke te realiseren, alsmede de
weigering uit de veelheid van
schilderkunstige mogelijkheden
te kiezen lijken afgewogen,
maar blijken samenhangende
vormen vaak te blokkeren.
Knijn zou er goed aan doen zich
te realiseren dat niet elke inval
onmiddellijk op het doek hoeft
te belanden.
