Groei in
roofovervallen
ZATERDAGS BIJVOEGSEL
De kick
Het slachtoffer
ssessircESïjj»
TH
eindredactie: willem schrama
ZATERDAG 12 DECEMBER 1992
vormgeving: fred van gelderen marco kroes ruud vogelesang
Politie-actie in Vinkenveen, vorige week vrijdag. Leden van net arrestatieteam bestormen een h<
in gijzeling worden gehouden.
FOTO ANP PAUL EIJZINCA
December is een topmaand
voor roofovervallers. De avon
den zijn lang. Er wordt veel
omgezet Een dure maand, kun
je wel zeggen. Geld nodig? Voor
wie in het criminele milieu zit,
is een roofoverval zo gepleegd.
Gemiddeld vijf a zes keer per
dag wordt een bank beroofd,
een winkelkassa geleegd, een
pomphouder zijn dagomzet
ontnomen.
Steeds vaker wordt niet alleen
met een wapen gedreigd, maar
ook daadwerkelijk geschoten.
Er vallen steeds meer slachtof
fers. Doden, gewonden, mensen
die psychisch in de vernieling
raken. Kan het tij nog worden
gekeerd?
!aar' Trk' °P kantoor
ran ABN-Amro In Den Haag. Slachtof-
fcr van een bankoverval. Haar naam
In de publiciteit. Haar ver-
'Het gros gaat amateuristisch te werk'
ger. „Een v
Het leven van de 25-jarige Erol K., lei
der van de bende die vorige wrake«"
bank In Utrecht beroofde en een poU
üeagent tijdens een vuurgevecht
doodschoot, Is een illustratie van de
levensloop van de hedendaagse |eug-
dige overvaller, zegt dr Ho™'J?"
het Landelijk Bureau Voorkoming
"Minuter bewoog Erol zich in een
rrimin^d ndü^Als zestienjarige
SSÏde hi j al inbraak|es en overvallen
«^winkels en postagentschappen.
Prestlceen geld zlh>beTangrijker dan
het reclue pad'. Hom verwijst naar
een onderzoek van de Amerikaan lack
Katz die bi| jonge overvallers drie
dieven riet Lren «-^«Se
rrft^nffde
groep te bewijzen door een vijandig®
houding tegenover de maatschappij.
^«vKrWns^throri®
f^aSri^vwr ^Heeft
•volwassen' overvaller juist een over
heersende behoefte om met geweld si
tuaties te beheersen.
en roofoverval gevolgd door
I dodelijke schietpartij zoals vorige
week in Vinkeveen, doet iedereen
opschrikken. En nadenken over de
toekomst. Want het aantal roofovervallen in
Nederland blijft maar stijgen. Meer dan een
verdubbeling in de jaren tachtig. En ook dit
jaar heeft de Centrale Recherche Informatie
dienst (CRI) weer meer overvallen geregi
streerd, terwijl de donkere decemberdagen
nog niet voorbij zijn. De komende jaren blijft
deze vorm van criminaliteit nog wel toene-
wordt geconcludeerd in een rapport
van de stichting Maatschappij en Politie van
1991.
Meer overheidsgeld om de overvalcrimina
liteit te bestrijden zit er voorlopig niet in. De
dertig miljoen extra voor de criminaliteitsbe
strijding die de PvdA- en CDA-fracties in de
Tweede Kamer hebben gevraagd, worden
niet in de bestrijding van roofovervallen ge
stoken. Wel wordt inmiddels door een justi
tiële werkgroep bekeken of het zin heeft de
strafmaat op verboden vuurwapenbezit te
verhogen.
Er is geen wondermiddel waarmee het pro
bleem van de bankovervallen afdoend kan
worden verholpen, zegt Landelijk Coördina
tor Voorkoming Misdrijven, dr. J. Hom. „Als
ik 't kende, zou ik er geld mee verdienen."
Nee, het zijn volgens hem „allemaal hele
kleine dingen" die samen de overvallen
kunnen beteugelen. Een combinatie van
preventieve maatregelen bij banken en be
drijven, een verhoogde pakkans en een ge
rede straf voor roofovervallen. Maar bo
venal moet er een nieuwe strategie komen,
meent Hom. Een dadergerichte aanpak,
waarbij de overvaller in spé nog voor zijn
eerste echte klus tot andere gedachten
wordt gebracht.
Verklaring
Directeur mr. L. M. Overmars van de Ne
derlandse Vereniging van Banken denkt
eveneens dat het fenomeen roofoverval
ingedamd kan worden. Hij levert alleen
een andere receptuur. „AJs de politie
korpsen in het land het Amsterdamse
voorbeeld van de speciale roofbijstands-
teams gaan volgen, als er straks beter
wordt samengewerkt tussen de politiere
gio's en als de overheid geld beschikbaar
stelt ter bestrijding van deze vorm van
criminaliteit is het tij nog best te keren."
Hoe komt het toch dat het aantal over
vallen blijft stijgen? Een van de verklaringen
is het afnemen van de buit. Naarmate de buit
per overval daalt, zijn er meer overvallen 'no
dig' om aan geld te komen. Banken hebben
vele miljoenen geïnvesteerd in beveiliging.
Kogelvrij glas, sluisdeuren, vertragingsme
chanismen waardoor geld minder snel be
schikbaar is. De gemiddelde buit is
jaar tijds meer dan gehalveerd. Werd in 1981
volgens gegevens van de CRI (Centrale Re
cherche Informatiedienst) nog 23,3 miljoen
gulden buitgemaakt bij 803 overvallen op zo
wel banken als bedrijven, vorig jaar bedroeg
de totale buit 20 miljoen, op 1884 overvallen.
„En elke keer dat er weer een nieuwe op
lossing is uitgedacht, weten overvallers wel
weer een antwoord te vinden", zegt coördi
nator Hom. Worden er in de ene bank c
ra's geïnstalleerd, dan wijkt de overvaller wel
ander filiaal, zonder i
Zitten alle bankmedewerkers achter pantser
glas, dan kunnen altijd nog de klanten
den bedreigd. Voor Hom is de bestrijding van
overvalcriminaleit desondanks geen hopelo
ze zaak. „Je kunt je afvragen hoe groot het
probleem zou zijn geweest, zonder al die
maatregelen."
Profiel
Van belang voor de bestrijding is het profiel
van de hedendaagse overvaller. Hom: „Je ziet
een terugtreden van de 'professionele' over
valler." De grote klappers, weloverwogen en
vernuftig uitgedacht, komen nog wel voor,
maar het gros van de overvallers gaat be
hoorlijk amateuristisch te werk. Er wordt veel
risico genomen voor relatief weinig geld.
Horn: „Er is een instroom van nieuwe, jonge
re daders. Straatrovers die een stapje verder
willen." Jongeren die zijn begonnen met wat
hand- en spandiensten: op de uitkijk staan,
een kraakje plegen, een snelle winkelroof en
die eindigen met een gewapende overval op
een benzinestation.
Bij degenen die doorgaan met overvallen,
voor wie het niet meer gaat om het geld,
maar om de kick, helpt alleen gevangenis
straf, meent Horn. Maar die jongere die voor
de eerste keer een winkeldiefstal pleegt is nog
wel te helpen. „Door hen 'aan te pakken' zal
de criminaliteit, het «aantal overvallen, ver
minderen", zegt Horn. „Jongeren die hon
derden vergrijpen hebben gepleegd, zijn in
de regel al 'beroepscriminelen' in de no-
tedop." Een first offender is via scholings- of
werkgelegenheidsprojecten nog wel op het
rechte pad te krijgen, hoopt Hom. Een be
langrijke rol in de bestrijding van roofover
vallen is weggelegd voor de politie. Het korps
in Amsterdam heeft zich sinds begin 1991 erg
ingespannen om het aantal overvallen terug
te dringen. De Amsterdamse politiecommis
saris Nordholt zei daarover vorige maand in
Elsevier 'Op een dag werd me gerapporteerd
dat in een school in Zuidoost een overval
gepleegd, waarbij alle ouders hun portemon-
afgeven. Toen wist ik als er nu
niets gebeurt, gaat het fout. Er viel iets van
angst
Succes
Tweehonderd politiemensen werden ingezet
om het aantal overvallen in Amsterdam in te
perken. Het eerste jaar is dat ook heel be
hoorlijk gelukt. Het aantal overvallen in de
hoofdstad daalde vanaf maart '91 flink, t
de daling zette in 1992 niet verder door. On
danks een oplossingspercentage dat steeg tot
ongeveer 48 procent. „We houden veel i
de onderkant komen er
steeds meer jongens bij", zegt woordvoerder
Klaas Wilting van de Amsterdamse politie.
Voor dit jaar streeft de Amsterdamse politie
naar een stabilisatie van het aantal roofover
vallen. „En dat wordt waarschijnlijk wel ge
haald met wat extra inspanningen in deze
maand", aldus Wilting.
Directeur Overmars van de NVB is laaiend
enthousiast over het Amsterdamse beleid.
„De hoofdstad zat vroeger op een kwart van
alle bankovervallen, 27 procent in 1989. Nu,
in 1992, vindt 10 procent van de bankover
vallen plaats in Amsterdam. Dat is een gewel
dige verandering. Dat zet zoden aan de dijk.
Rotterdam is van 7 procent in 1990, naar 14
procent in 1991 gegaan, maar zit nu weer op
10 procent. Amsterdam heeft enorme klap
pen uitgedeeld, Rotterdam zit op de goede
weg, maar in Den Haag en Utrecht is nog
sprake van een stijging. Ik verwacht dat deze
steden het voorbeeld van Amsterdam zullen
volgen."
Misdaadbestrijder Hom ziet echter geen
heil in 'alleen maar roofbijstandsteams'. Niet
dat het voor hem niet hoeft, maar hij ziet het
als een verplaatsing van het probleem naar
de regio. „En je kunt toch moeilijk overal in
het land dergelijke zware teams opzetten, als
het overvalpercentage daar nog laag is."
Overmars echter denkt dat er door de instel
ling van roofbijstandsteams in de grote ste
den geen verschuiving varl het probleem
middelgrote steden zoals Haarlem,
Breda, Arnhem, Nijmegen en Venlo ei
platteland hoeft te ontstaan, als daar i
dezelfde taktiek wordt toegepast.
Ongunstig
Nederland steekt wat het
tal roofovervallen betreft
gunstig af tegen andere Eu
ropese landen. Alleen in Dene
marken, Spanje en Italië
aantal overvallen relatief ho
in de oorzaken is dat de bestrij
ding in Nederland een zaak van gedecen
traliseerd gezag is", meent NVB-directeur
Overmars. „Geen kwaad woord over de
politie, maar in de huidige structuur is het
wel erg moeilijk om boeven te vangen."
De NVB-directeur wacht met smart op
de definitieve realisering van de politiere
gio's en hoopt dat deze regio's dan met el
kaar samenwerken om het stijgend aantal
roofovervallen tot stoppen te brengen.
Ook Hom denkt dat in de communicatie
nog heel wat te verbeteren is. Zowel wat
de korpsen onderling betreft als de
burgers en politie.
Verdeling
In de jaren tachtig verdubbelde het
tal overvallen op bedrijven. Interessant
derhalve is de verdeling van het aantal
overvallen op banken (inclusief PTT-kan-
geldtransporten) en bedrijven.
Vorig jaar werden 514 banken en post
kantoren en 116 geldtransporten (6 van
banken en honderd van particulieren)
overvallen. De andere 1245 roofoverval
len vonden met name plaats op benzi
nestations, juweliers, andere bedrijven,
taxi's en woningen. Volgens gegevens
van de NVB komt het aantal bankover
vallen dit jaar uit tussen de 550 en 560,
geldtransporten niet meegerekend. „De
stijging is niet zo erg als we vreesden.
De enorme sprong in het aantal overval
len van 1991 heeft zich niet herhaald.
Dat is het goede nieuws", meent Over-
Geldinstellingen doen ook behoorlijk
veel om het bankrovers moeilijk te ma
ken. „Daar is niet erg veel meer te ver
beteren, alhoewel banken attent moe
ten blijven", meent Hom. Hij richt zijn
aandacht op dit moment vooral op de
bedrijven. Het Landelijk Bureau Voor
koming Misdrijven heeft een basispak
ket Beveiliging voor bedrijven ontwik-1
keld, bestaand uit een kluis, een over-
valknop, een burenhulpsysteem, een
training 'veilig ondernemen' en een
vignet. Allemaal maatregelen om over
vallers af te schrikken en het aantal
mogelijkheden voor overvallers om
hun slag te slaan te verkleinen. Hom:
„Maar het blijkt dat bedrijven op
een aantal grootwinkel bedrijven na
nog erg moeilijk tot het nc
heidsmaatregelen te bewege
Toch moeten ze overstag vindt Hom.
„Ondernemers hebben die verantwoordelijk
heid ten opzichte van hun personeel." Een
overval kan heel wat psychische schade te
weeg brengen. „Personeel en klanten mogen
geen onnodig risico lopen."
Wan'®>-1» toch al zo weinig
aandacht voor de psychische gevolgen
yan zo'n daad. De overval rfTnog
haarscherp in haar hoofd.
"If ?'"prU' Dri® roofovervallers
Eli. ^PUt,en kom«n het kantoor
binnen. „Ik zag er maar een. Hij had
I een enorm groot wapen bij zich. Ik
dook onder de balie en hoorde twee
hï°Hn' n" gtgB Een ko"®1 is door
I ISA heeng®8aan. De overvaller
hield het vuurwapen tegen het hoofd
I vro'™'®l,lk® Want. „Je hoorde
I gjjjjj!, en 8®gU- Waarom ik, zei de
^De overvallers vertrokken zonder
„Ik denk dat ze zelf ook zi|n ge
n l' T'ï ?°°r hel S"*"' d® schoten.
Er werd niet meegewerkt Het ging te
lang duren." Die schoten zal debank-
medewerkster niet meer vergeten. Net
romln als de kruitdamp. „Lezen over
een gewone overval doet me niet meer
zoveel Maar die overvallen vorige
week wel. De schoten. Die hoor Ik dS
Inmiddels durft ze de straat weer op
maar na de overval was ze behoorlük
Üiraakt h®' vertrouwen In
mensen kwijt Je bent bang dat je
wordt achtervolgd. Bij alles schrik Je.
Als Iemand naar je kijkt, denk je dat
het die overvaller Is." Na de overval
was er hulp van de bedrijfsmaat
schappelijke dienst van de bank. Die
hulp accepteer je. Het Is iemand van
de bank. Die kan dat beetje begrip to-
nen dat je nodig hebL"
Met haar omgeving had ze meer pro
blemen. „Familieleden die niet weten
hoe ze er mee om moeten gaan en ra-
£"Pmcrki',g®n braken die pijn doen.
Klanten die als grapje zeggen dat ze
een overval plegen. Vrienden die zich
verbazen dat Ik er nog niet overheen
Het afgelopen half jaar Is voor de
Haagse een moeilijke periode geweest,
zowel geestelijk als lichamelijk zat ze
bi de knoop. „Ik ben ook een paar
keer naar een psychotherapeute ge
weest. Ik wilde wel beginnen, maar ais
uc een bankgebouw binnen ging. leek
het wel of er een knop werd omgezet.
Zo n angst."
Het heeft erg lang geduurd, het ging
met vallen en opstaan, maar nu is re
dan weer aan het werk: een tijdelijke
administratieve baan bij de bank. Af
en toe valt ze in achter de balie. Ze
voelt zich niet onveilig. De bevelHging
als het mogelijk Is. Dat er
steeds vaker geschoten wordt bil een
overval vindt ze echter beangstigend.
>I, v,1rJ1.an ,gedaan k"n worden?
„Het klinkt misschien hard, maan
hun handen er af. Als straf. Dan voe
len ze dat ze geschoten hebben."
