'Wat we eigenlijk
niet mogen zien'
5,- KORTING
'Ik ben de AH van de kunstwereld
3 SL0GGI SLIPS MET
Cultuur&Kunst
UlNbÜAU 8 DbLtMBtK
annemiek ruygrok (chef) jan rusdam saskia stoeiinca
Van Kust tot Kust in Rijksmuseum voor Volkenkunde
Van Kust tot Kust. De bezoeker van deze tentoonstelling
in het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden maakt
een reis naar de vroege culturen uit Meso-Amerika, een
cultuurgebied dat zich uitstrekt van Midden-Mexico tot
in Costa Rica. Meer dan 400 prachtig bewaarde aarde
werk sculpturen van menselijke figuren, goden, dieren en
bovennatuurlijke wezens, gevonden in graven en offer
depots zijn samengebracht. De rijke ideeënwereld die in
dit aardewerk uit de periode 1500 v. Chr. tot 1500 n. Chr.
besloten ligt, wordt op de tentoonstelling uitgelegd. Een
verhaal over een cultuur die de dood niet als eindpunt
zag.
leiden saskia stoelinca
„Kijken naar iets dat we eigen
lijk niet hadden mogen zien. Dit
rituele aardewerk verdween im
mers in de graven met de be
doeling nooit meer boven te ko
men." Zo omschrijft samenstel
ler Gerard van Bussel de ten
toonstelling Van Kust tot Kust,
die tot 7 maart 1993 te zien is.
Hij heeft samen met vier andere
medewerkers drie belangrijke
lijnen uitgezet. De eerste lijn op
de tentoonstelling heeft te ma
ken met de streek en de vind
plaatsen, de tweede route gaat
door de 'onderwereld' en de
derde lijn staat stil bij de levens
beschouwing: welke betekenis
hebben leven en dood? De
voorwerpen zijn afkomstig uit
twee particuliere collecties en
uit de eigen collectie van Vol
kenkunde.
Van Bussel: „Als we het over
Indiaanse culturen hebben val
len we al gauw terug op de
Maya's, Azteken en Inka's. Het
aardige van deze expositie is
juist dat we vooral de onbeken
de culturen aandacht geven. Als
we ons concentreren op het
Meso-Amerikaanse cultuurge
bied zullen begrippen als Re-
mojadas, Tlatilco, Colima en
Zacatecas veel meer vraagte
kens oproepen dan Maya's en
Azteken. Toch behoorden zij tot
hetzelfde cultuurgebied. Ze
hadden een aantal gemeen
schappelijke kenmerken. Zij
vereerden vele goden, waaron
der zonnegoden, maïsgoden en
lentegoden, en onderscheidden
een boven- en onderwereld.
Veel aandacht is er voor dwer
gen en gebochelden. Bloed en
mensenoffers spelen een grote
rol."
Nieuw leven
Voor de Indianen is de dood
geen eindpunt, maar maakt
deel uit van de totale levenscy
clus. De dood wordt beschouwd
als bron van nieuw leven. Het
nieuwe leven ontstaat in de on
derwereld. „Deze onderwereld
heeft dus niets te maken met
hel en verdoemenis", waar
schuwt Van Bussel. „Uit de
dood komt leven voort."
Een voorbeeld. „De levenscy
clus was nauw verbonden met
de landbouw, het belangrijkste
middel van bestaan. Een van de
voornaamste gewassen was
maïs. De maïs groeit en wordt
geoogst. Oogsten zou gelijk zijn
te stellen met doden. Maar de
'gedode' maïskorrels worden
weer uitgezaaid, waarna nieuwe
maïsplanten zullen groeien. Een
doorlopend proces. „Dood als
bron van nieuw leven dus."
Van oost naar west passeren
we op de expositie de volgende
gebieden: de Golfkust (in de 16e
eeuw arriveerden hier de eerste
Europeanen), het Centraal
Hoogland rond Mexico-Stad,
gebouwd op de fundamenten
van de oude hoofdstad van de
Azteken, en de kust van de Paci
fic met het achterland in west
Mexico. In het laatste gebied
Lachende figuren gevonden aan de Golfkust, 37 cm hoog.
troffen archeologen beelden
aan in schachtgraven. Voor de
tentoonstelling is zo'n schacht
graf nagebouwd. De doden kre
gen in hun graven giften mee,
vaak van aardewerk.
Grafkamers
Het grootste in west Mexico ge
vonden schachtgraf heeft een
verticale schacht die ruim vijf
tien meter de rotsgrond in gaat.
Op de schacht zijn tunnels aan
gesloten die in grafkamers ein
digen. De grote graven waren
vermoedelijk bestemd voor be
langrijke personen en werden
heropend wanneer een nieuwe
bijzetting moest plaatshebben.
Van Bussel:„De giften, aarde
werk sculpturen, zijn belangrij
ke informatiedragers. Ze kun
nen enig inzicht verschaffen in
de gedachtenwereld van de In
diaanse culturen. De vrouwenfi
guren hebben meestal weelderi
ge vormen, waarbij vaak zwan
gerschap wordt uitgebeeld. Men
ziet ze graag als belichaming
van een oermoeder. Veel beel
den hadden de functie van ritu
ele beschermer van de graven.
Voorbeelden zijn de zogenoem
de 'lachende figuren' uit de
Golfkust. De beschermers in de
vorm van gewapende figuren
zijn afkomstig uit de beroemde
schachtgraven van west Mexico.
Veel exemplaren van de laatste
groep keren zich naar links alsof
zij uit die richting worden be
dreigd."
Naast de hond, wachter aan
de wateren van de onderwereld,
behoorden ook de jaguar en de
hagedis tot de onderwereld.
„Hagedissen verblijven in
holen. Holen en grotten worden
beschouwd als toegangen tot de
onderwereld."
Gerard van Bussel die een
maand met de inrichting van
Van Kust tot Kust is bezig ge
weest, is zelf tevreden over de
tentoonstelling. „Ik dacht dat de
thema's goed naar voren ko
men. Ik hoop dat de bezoekers
de lijnen ook ontdekken en ge
nieten van het werkelijk schitte
rende aardewerk. Hoge kwali
teit, kan ik zonder te overdrij
ven zeggen."
COMMENTAAR
Cyrano
Het is maar makkelijk: je zet een grootscheepse musical op
touw, laat een geweldig decor bouwen en gaat ermee het land
in. Aarzelende schouwburgdirecteuren, bang dat je decor wel
eens niet op hun toneel zou kunnen passen, stel je gerust:
„Maak je geen zorgen, we passen het decor gewoon aan. Zo
verkoop je je produktie door het hele land en beperkt het risico,
want je bent een heel seizoen lang volgeboekt.
Maar je ambities gaan verder dan de Nederlandse podia. Naar
Broadway wil je met je musical, die hitpotentie heeft. En ja
hoon de produktie draait al lang en breed, het succes is gran
dioos, en opeens een telefoontje uit New York: „Komen jullie
maar hier staan."
De pers wordt natuurlijk meteen op de hoogte gesteld met als
gevolg juichende koppen in de kranten: „Joop van den Endes
musical Cyrano naar Broadway. Een fantastisch succes voor de
Nederlandse producent."
Intussen heb je al lang bedacht dat het toch wel zonde is om
een stuk uit het decor te zagen. Om 'technische redenen' zeg je
je boekingen in de kleine theaters af. Onder het mom dat het
publiek toch waarvoor z'n geld moet hebben en dus niet kan
worden afgescheept met een 'half decor', laat je de toeschou
wers in de dus stappen naar grote theaters als de RAI in Amster
dam.
Dat een theaterproducent aan risicospreiding doet, is z'n goed
recht. Maar dat hij het zekere voor het onzekere neemt ten kos
te van het publiek, dat hij goedgelovige schouwburgdirecteuren
een worst voorhoudt om het vervolgens midden in net seizoen
te laten afweten, is ronduit onbehoorlijk. De Leidse schouw
burgdirecteur Pim Wallis de Vries zei het gisteren al in deze
krant: „Volgens het Nieuw Burgerlijk Wetboek is hier sprake van
een verwijtbare tekortkoming.' Dat de Leidse schouwburg geen
juridische stappen tegen Van den Ende onderneemt, ligt voor
de hand. Met een theaterproduent als hij kun je maar beter
geen ruzie hebben, wil je voor het komend seizoen nog leuke
produkties kunnen engageren.
Maar deze houding schept een gevaarlijk precedent: producen
ten, belust op verkoop van hun produktie, boeken van tevoren
bij de theaters. Tijdens het seizoen trekken ze, om wat voor re
den ook, hun boeking in. En het publiek zit met de gebakken
peren. Wat dit betreft was de term in het oude Burgerlijk Wet
boek meer op z'n plaats: daar werd in dit geval gesproken van
wanprestatie.
Ontwerp Stella
voor Groninger
Museum te duur
groningen cpd
Het paviljoen voor moderne
beeldende kunst van het nieu
we Groninger Museum, de zo
genaamde Tweede Fase, zal
niet worden ontworpen door de
Amerikaan Frank Stella. In een
gesprek tussen de New Yorkse
beeldend kunstenaar en de
voorbereidingscommissie van
de nieuwbouw werd duidelijk
dat Stella's ontwerp te duur uit
valt.
Het Weense architectenbu
reau Coop Himmelblau zal nu
medio juni '93 met een alterna
tief ontwerp komen voor het
paviljoen, waarin de moderne
beeldende kunst zal worden on
dergebracht. Men gaat er nog
steeds van uit dat het onder su
pervisie van de Italiaanse kun
stenaar Alessandro Mendini ge
bouwde nieuwe museum, zoals
gepland, op 1 september 1994
open gaat.
Dat er problemen waren met
het ontwerp van Stella werd be
gin oktober duidelijk. Stella stel
de voor het paviljoen te bouwen
van teflon, aangebracht op een
staalconstructie. De voorberei
dingscommissie berekende dat
de totale bouwkosten van deze
Tweede Fase door de gekozen
materialen het beschikbare
budget van 7,5 miljoen gulden
met tenminste 1 1,5 miljoen
zouden overstijgen. Bovendien
waren er twijfels over de bouw
technische mogelijkheden van
het plan. Begin oktober werd
met Stella afgesproken dat hij
op 1 december met een wel te
realiseren plan zou komen. Dat
is niet gelukt. Stella bleek niet
bereid zijn ontwerp structureel
aan te passen. Aan het afblazen
van het Stellaontwerp zijn geen
verdere financiële consequen
ties verbonden. Het plan werd
gemaakt op een 'no cure no
pay"-basis.
Poppenexpositie
van Martine Bijl
amsterdam anp
Marline Bijl gaat voor het eerst
een selectie van haar porselei
nen poppen exposeren. Vanaf
15 december zijn vijftien exem
plaren te bewonderen bij Rij
kers Art Diffusion in Amster
dam.
„Eigenlijk heb ik m'n leven
lang poppen gemaakt maar ik
ben nooit tevreden geweest
over het resultaataldus Marti
ne Bijl. „Sinds een aantal jaren
ga ik er serieuzer mee om.
Daarom acht ik nu de tijd geko
men om ermee naar buiten te
kunnen treden."
Martine Bijl maakt bijna alles
zelf. Zij produceert de mal voor
het porselein, schildert de ge
zichten en vervaardigt soms de
kleding. Alle ontwerpen voor de
kleding zijn ik elk geval van haar
hand. De pruiken worden in
Duitsland gemaakt.
Madonnaboek ook in Frankrijk
parijs I let boek 'Sex' van Madonna mag in Frankrijk verder
worden gedistribueerd. Dat heeft een rechter in Fontainebleau
bepaald in eeti zaak die was aangespannen door de rooms-ka-
tholieke organisatie 'Avenir de la Culture' (Toekomst van de Cul
tuur). De bewering van de organisatie dat het boek de moraal
van de Franse jeugd zou ondermijnen, wees de rechter van de
hand.
Nieuwe directeur bij NNO
Groningen» I let bestuur van het Noord Nederlands Orkest
(NNO) heeft tnr. A.L.E. Verberne benoemd tot directeur. Hij zal
per I januari 1993 Henk Smink opvolgen, die op 63-jarige leef
tijd met de vut gaat. Mr. Verberne is nu nog zakelijk leider Koor
en Orkest van Stichting Forum in Enschede.
Honderden in rij voor Youp
Amsterdam Een slaapzak hadden ze bij zich om de nacht door
te komen, en stokbrood, brie-en een fles wijn. Hoewel de kassa
pas om 12.00 uur open ging stonden gisternacht al honderden
mensen in de rij voor de deur bij De Kleine Komedie in Amster
dam om een kaartje te bemachtigen voor het nieuwe program
ma van Youp van 't Hek. Na 14 uur wachten werden ze beloond.
Ze hadden kaartjes. De cabaretier geeft vanaf 5 tot en met 30 ja
nuari twintig voorstellingen in De Kleine Komedie.
'Meer Nederlandse muziek'
Amstelveen Componisten en tekstschrijvers vinden dat het mi
nisterie van WVC bij subsidiëring van orkesten voortaan moet
vastleggen dat er een vast percentage muziek van hedendaagse
Nederlandse componisten op het repertoire moet worden geno
men. Woordvoerder Cor Witbraad deelde dit gisteren mee na af
loop van een vakdag van de auteursrechtenorganisatie Buma/S-
temra. De aanwezigen toonden zich bijzonder ontevreden over
de manier waarop het Kunstenplan 1993-1996 tot stand is geko
men. „Er is vooraf geen echte discussie gevoerd en daarom wil
len wij dat deze nu al start voor de periode na 1996. Anders
dreigt de Nederlandse muziek in de versukkeling te komen."
Concert Internationale pianistenserie
Robert-Jan Roozeman. foto Pt
leiden Robert-Jan Roozeman geeft aanstaande vrijdag een con
cert in de Stadsgehoorzaal in het kader van de Internationale
Pianistenserie. De in Finland wonende componist speelt com
posities van Bach, Beethoven, Chopin en Liszt. Het concert be
gint om 20.15 uur.
PJ.M. van Esch in zijn tot galerie omgetoverde bollenschuur „Rijk hoef ik er niet van te worden, dat ben ik al.'
foto HIELCO KUIPERS
Noordwijkse zakenman opent galerie in bollenschuur
Aan de Voorstraat in Noordwijk
heeft Art Matters, een van de
grootste galeriën van Neder
land, de deuren geopend. Een
voormalige bollenschuur, gele
gen achter de al bestaande gale
rie, is omgetoverd tot een expo
sitieruimte van 600 vierkante
(gekft voor Basis en Luxe Sips en bj 2 Sloggi for Men).
Sloggi Basis Sips zyi gemaakt van 95% ffi katoen en
5% Lycra', Luxe Sips 85 /K)% Ook na endetoos wassen
Wjven ze perfect in vorm Zit goed blijft goed. V ~J J
aarttfdngtot ïtdrcwrtict 199? otrotonqdr voort «dttrrtrt 'gecjrp tundrt/nevliwéncwanl
meter. Eigenaar P.J.M. van Esch
heeft zich ten doel gesteld kunst
aan te bieden voor betaalbare
prijzen. „Ik ben de Albert Heijn
van de kunstwereld. Mijn for
mule is dezelfde als van de
grootgrutter: kwalitatief goede
artikelen in de schappen voor
een zo laag mogelijke prijs, en
dankzij een flinke omzet toch
een aardige winst opstrijken.
Rijk hoef ik er niet van te wor
den, dat ben ik al", aldus Van
Esch.
Art Matters richt zich in de
eerste plaats op de (herinrich
ting van directiekamers en an
dere representatieve ruimten,
geeft adviezen over kunstbeleid
en bemiddelt bij opdrachten
aan kunstenaars. Van Esch is
werkzaam geweest als manage-
mentadviseur en -trainer dus de
relatie met de doelgroep was
snel gelegd. „Ik heb door de ja
ren heen heel wat directieka
mers van binnen gezien. Over
het algemeen zien ze er niet uit.
Wij helpen directeuren, aan de
hand van hun
beschikbare budget, een keuze
te maken uit kunst, design- of
antiek meubilair, op zodanige
wijze dat een persoonlijke sfeer
De kunst wordt geleverd uit
eigen galerie. An Matters werkt
samen met circa 50 kunstenaars
die voornamelijk hedendaagse
kunst maken. Van Esch: „Het is
ook mogelijk om kunst te lea
sen. Maar dat is niet de kern
van onze bussines. Nogmaals:
ik hoef er niet verschrikkelijk
rijk van te worden, maar het
blijft wel een commerciële on
derneming."
Van Esch is er van overtuigd
voldoende kennis in huis te
hebben op het gebied van beel
dende kunst om opdrachtgevers
ter zijde te kunnen staan. „Ik
ben als leek, vijftien jaar gele
den, in kunst geïnteresseerd ge
raakt", vertelt hij. .Achteraf
bleek ik, met het werk dat ik
toen kocht, een gelukkige greep
te hebben gedaan. Ik ben er niet
minder van geworden. Dat
heeft mij het vertrouwen gege
ven dat ik een goede neus heb
voor talent. Ik heb bovendien
twee man op de weg die niets
anders doen dan zoeken naar
talentvolle kunstenaars."
Van Esch richt zich op jonge
mensen in Nederland die exclu
sief voor Art Mattere kunst ma
ken. „Het gaat niet uitsluitend
om werk dat goed in de markt
ligt. Naast commercieel aan
trekkelijke kunst probeer ik ook
minder gangbare kunst te pro
moten. Momenteel exposeer ik
werk van Herman Brood. Dat is
een publiekstrekker. Broodjes
gaan als warme broodjes over
de toonbank. Maar mijn bedoe
ling is om werk dat lekker in de
markt ligt telkens te combine
ren met een moeilijker verteer
baaraanbod."
Behalve het werk van talent
volle Nederlandse kunstenaars
exposeer ik ook kunst van jonge
Russen. Ik ben bezig een bedrijf
in Moskou op te richten. Daar
heb ik een aantal jonge mensen
al van verf en andere materialen
voorzien zodat ze aan de slag
kunnen. Moeite om het werk
over de grens te krijgen heb ik
niet. Tot dusver verliep dat ui
terst soepel. Maar je moet na
tuurlijk wel smeergeld betalen
om de handel het land uit te
krijgen."
Voor de komende maanden
heeft Art Mattere onder meer
exposities op stapel staan van
twee belangrijke Russische kun
stenaars, Reumov en Tistel, en
van de beroemde, in Nederland
woonachtige Slowaak, Borek Sf-
pek. Tot 16 januari exposeert
Art Matters nieuwe tekeningen
en schilderijen van Herman
Brood en een selectie uit foto's
die fotograaf Gerard Wessel in
de afgelopen jaren van het fe
nomeen Brood maakte. Ope
ningstijden: woensdag t/m za
terdag 13.00-18.00 uur, tijdens
de feestdagen gesloten.
