'Er zijn er veel aan een
zonnesteek overleden'
Halt Leiden betreurt
schrappen subsidie
U V-filter
voor je ogen
Golfbaan Noordwijk op de schop
Het Gesprek van de Dag
'Verharding
maatschappij
neemt toe'
Herinnering aan een rumoerige plantage maatschappij
JE OGEN GAAN OPEN BIJ RINCK
DINSDAG 8 DECEMBER 1992
Surinaamse gemeenschap herdenkt December-moorden
Hij pakt een papiertje en schetst
de situatie zoals die was in het
dorp waar hij woonde. Een
zandweggetje, met aan weers
zijden sloten en daarachter de
huizen. Vanaf het erf liep gere
geld een kip het bruggetje over,
naar het pad. Om zand of kalk
te pikken. En als dan een keer
een auto onverhoeds een beest
aanreed, dan liep binnen de
kortste keren het hele dorp uit.
„Moorden en afmaken, dat past
niet in de Surinaamse cultuur",
zegt H. Ramdas, voorzitter van
de Stichting Surinamers Leiden
(SSL).
Als de dag van gisteren herin
nert hij zich nog die 8e decem
ber 1982. Verbijsterd was hij,
net als zo veel anderen kon hij
niet geloven dat er vijftien men
sen waren vermoord, afge
maakt. „En het moeten er veel
meer geweest zijn. Iedere Suri
namer kent wel iemand die
plotseling is verdwenen. Of die
overleden is aan een zonne
steek. Ja, daar zijn heel wat Su
rinamers aan gestorven."
Het duurde een paar dagen
voordat Ramdas een duidelijk
beeld had van de gebeurtenis
sen in zijn geboorteland dat hij
in 1973 verliet. Via de telefoon
en brieven vertelden mensen
niet alles, bang als ze waren dat
de epistels gelezen werden en
dat de telefoon werd afgetapt.
Ramdas was onderwijzer in Su
riname. Twee oud-leerlingen
zijn in december 1982 omgeko
men. Een op de achtste decem
ber, de ander de dag ema. De
Leidenaar is zichtbaar aange
daan als hij erover vertelt.
Enkele dagen later werden in de
grote steden in Nederland kerk
diensten gehouden om de do
den te herdenken. „Wij hebben
in Leiden geen geschikte ruimte
om zoiets te organiseren", zegt
Ramdal. De Surinaamse ge
meenschap in Leiden, die naar
schatting ongeveer 2500 leden
telt, zou graag een eigen hin-
doestaanse tempel hebben. Er
is nu alleen een soort Suri
naams buurthuis aan het Val
kenpad. Maar daar kunnen
geen diensten worden gehou
den, omdat bezoekers er roken
en alcohol drinken.
Toch gedenken ook de Surina
mers in Leiden nog geregeld de
gebeurtenissen van tien jaar ge
leden. „We komen minstens
één keer per jaar bij elkaar om
erover te praten en om de vijf
tien doden te gedenken. Dat
zijn helden voor ons", zegt
Ramdas.
Maar juist nu in Suriname de
doden voor het eerst in het
openbaar worden herdacht, is
er in Leiden geen enkele activi
teit. „Het is een beetje misgelo
pen. Er zijn mensen naar Suri
name afgereisd en bovendien is
de zaal bezet. De vrouwengroe
pen komen bij elkaar. Een sa
menloop van omstandighe
den", zegt Ramdas. „Ik ben
morgen gewoon thuis, en dan
wil ik graag alleen zijn."
Ook de 35-jarige Robbie
Chauthie, beheerder van het
clubgebouw van de SSL, be
zoekt vandaag geen herden
kingsbijeenkomst. Hij moet
werken. Toch is het voor hem
een bijzondere dag. „Je vergeet
de gebeurtenissen van toen im
mers niet. Het is goed om er
met familieleden, vrienden en
kennissen over te praten. Om
de doden te herdenken."
Ook hij weet nog goed hoe hij
tien jaar geleden het nieuws uit
zijn geboorteland hoorde. Hij
was op bezoek bij zijn zwager,
die in een Rotterdams zieken
huis lag, en zag de eerste beel
den op het journaal van zeven
uur. „We konden ons niet voor
stellen dat zoiets ergs daar ge
beurde. Het was erg aangrij
pend." Het bezoekuur was al
lang afgelopen toen Robbie nog
met zijn zwager sprak over de
gebeurtenissen. Over hoe het zo
was gekomen, maar vooral over
de vraag hoe het verder moest
met het land.
Ramdas en Chauthie zijn niet
erg optimistisch over de toe
komst van Suriname. Ze vinden
het een goede zaak dat de do
den van december 1982 nu voor
het eerst officieel herdacht wor
den, maar ze zijn bang dat de
veranderingen te te langzaam
gaan. „We kijken met argus
Ramdal (rechts) en Chauthie: „Moorden past niet in de Surinaamse cultuur." foto»holvast
ogen naar de verdere ontwikke
lingen. Of de democratie wel
een echte democratie is. Of de
militairen zich werkelijk terug
trekken in de kazernes", aldus
Ramdas.
Wat het tweetal ook zorgen
baart is dat het verschil tussen
rijken en armen in Suriname
steeds groter wordt. „Vroeger
leefde iedereen voor iedereen.
Dat is veranderd. Begrijpelijk.
Als je bijvoorbeeld een uur in de
rij hebt gestaan voor een zak
aardappelen, dan geef je er niet
gauw een paar weg aan je buur
man. Vroeger was er een grote
middenlaag in Suriname. Die is
er nu bijna niet meer. Er is nu
alleen een grote toplaag en een
grote onderlaag."
Anonieme telefoontjes, met
'uitspraken die er niet om lie
gen'. minder snel aan een baan
komen, rare opmerkingen te
horen krijgen als je een disco
theek binnenstapt. Het leven
wordt voor Surinamers in Ne
derland steeds moeilijker, be
weren de medewerkers van de
Stichting Surinamers Leiden
(SSL). „De laatste ontwikkelin
gen in Nederland en in de buur
landen maken dat je je meer en
meer gaat afvragen: wat doe ik
hier", zegt voorzitter H. Ram
das. „Maar de meeste Surina
mers wonen al zo lang hier, dat
ze ook van het moederland zijn
vervreemd."
Vooral de anonieme telefoon
tjes naar het gebouw van de SSL
zijn een verschijnsel van de
laatste maanden. Na de Bijl
merramp kwamen er twee bin
nen. Maar ook toen spelers van
Surinaamse afkomst in het Ne
derlands elftal niet zo goed had
den gepresteerd, werd er gebeld
naar de SSL.
Iemand die zijn naam niet be
kendmaakte, schold op de Suri
namers. Als ze het goed doen,
hoor je niemand", zegt beheer
der R. Chauthie van het SSL-ge-
bouw aan het Valkenpad. Dat
bijvoorbeeld Turken en Marok
kanen meer worden gediscrimi
neerd, gelooft voorzitter Ram
das niet zo.Als puntje bij paal
tje komt. scheren ze iedereen
over één kam. De verharding in
de maatschappij neemt toe.
Nu was het voorbij. Nooit meer
zou ik er komen. Met nostalgie
zou ik terugdenken aan het zoe
te van Suriname, de schoonheid
van een rumoerige plantage
maatschappij.
1 lerinneringen aan 8 december
komen bij vlagen in mijn hoofd
weer tot leven. Op die dag was
de zon niet door de haag van
wolken heen gebroken: enige
bijna regendruppels waren ge
vallen. Die middag was ik over
de krakende houten trap van de
redactie van de West gerend.
Met verkrampte vingers had ik
enkele vellen gepakt die ik in de
typemachine draaide. Halver
wege het tweede tekstblok hield
ik op met tikken. Ik draaide het
vel papier ongeduldig uit de ty
pemachine en las met glazige
ogen de tekst door. Ik had me
opnieuw over de passage gebo
gen om er zeker van te zijn dat
ik me niet vergiste. De letters
van de slachtoffers begonnen te
dansen en sneuvelden een voor
een in mijn ogen. Hoe had het
zover kunnen komen, prevelde
ik in mijn dwaze argeloosheid.
De geest van de bevelhebber
moet verbolgen zijn geweest.
Op weg naar huis joegen deze
vragen en andere overpeinzin
gen me in een gedachtenjacht.
Het werd nacht. In die met
somberheid overwoekerde
nacht was mijn geest gaan dwa
len in een troebele droomwe
reld. Ik droomde van de dingen
die mij de hele dag hadden be
ziggehouden. Opeens zag ik uit
een lichtloos duister het sil
houet van een vlakke hand naar
mij uitgestrekt. Langs de weg
stond voor mijn huis een jeep
van het leger. In mijn nacht
plunje werd ik het voertuig in
getrapt. Het ging allemaal heel
snel, de arrestatie leek goed
voorbereid. Daama werd ik ruw
aan de nek gevat en vervolgens
in een schermerige ruimte ge
sjord. Een militair blinddoekte
mij terwijl hij, haast op cynische
toon, tegen mij zei dat ik enkele
minuten zou krijgen om mijn
gebedje te doen. De nachtkoelte
suizde door het lege vertrek in
Fort Zeelandia. Plotseling voel
de ik mijn hart uiteen splijten
terwijl ik ineen zonk en met
mijn tastende hand mijn eigen
warme bloed voelde stromen.
Kil en vinnig gleed de dood
daarna door mijn lichaam.
Ik schrok wakker en rukte me
los uit die droom. Toen deed ik
het raam open en ademde de
weelderige luchtstroom van de
vroege morgen diep in. Geluk
kig waren de nachtelijke ge
beurtenissen een droom geble
ven, een verstrooide verbeel
ding dus. Twee weken later liep
ik gehaast over de rivierkade
van de Marowijne, de grensri
vier tussen Suriname en Frans-
Guyana, om per koraal te ont
snappen aan de vele dreigingen
die in de Surinaamse samenle
ving wroetten.
Nu heb ik het gevoel alsof ik aan
Suriname iets verplicht ben, als
of ik een gelofte heb in te los
sen. Juist dezer dagen word ik
overspoeld met gevoelens van
nostalgie. Ik mis de zachte tro-
penwind, de beminnelijke geur
van het tropisch regenwoud, de
hoofdstad met de te smalle stra
ten en de mensen die nooit
haast lijken te hebben, de
zwoele sfeer die altijd in het re
dactielokaal van De West heer
ste, de warmte van de avond
schemering. Ik mis het zoete en
de schoonheid van Suriname
die in het licht van deze tijd
metafoor zijn, eigenlijk niet
meer zijn dan een verdichtsel,
dat blijf ik koesteren.
FRANK KING
Frank King woont In Lelden en
werkt thans als leraar maat
schappijleraar in Zoetermeer
Het Halt-bureau voor alternatieve straffen van
jongeren in de Leidse regio betreurt het dat het
kabinet een extra financiële bijdrage van vijf mil
joen gulden voor volgend jaar heeft geschrapt.
Het voortbestaan van het bureau is niet in het ge
ding, maar de taken kunnen als gevolg van deze
financiële beperking niet worden uitgebreid.
Halt telt landelijk 71 bureaus. Het Leidse bedient
18 gemeenten in de regio. Jaarlijks wordt Halt ge
confronteerd met zo'n 400 jongeren, die zich
schuldig hebben gemaakt aart vandalisme. De
politie stuurt hen naar het bureau dat hen alter
natief straft. De meeste jeugdige vandalen komen
uit Leiden, Alphen en Noordwijk, vertelt Els Koot-
er van het bureau. De verklaring hiervoor is dat in
de grote steden de scholen zijn gevestigd en
Noordwijk als uitgaanscentrum vooral in de zo
mermaanden jongeren aantrekt. In de Leidse re
gio wijkt het vandalisme niet van het landelijke
beeld af. Over de laatste twee jaar zijn er geen
spectaculaire verschuivingen.
Op het Leidse bureau, dat ook een vestiging in
Alphen heeft, werken ruim drie mensen. Volgens
Kooter kunnen zij het werk 'behappen', maar ex
tra krachten zouden 'geen overbodige luxe' zijn.
Door het schrappen van de vijf miljoen subsidie
moeten in Leiden, maar ook in andere regio's,
werkzaamheden blijven liggen.
Het landelijk bestuur van Halt zegt dat de bu
reaus succesvol werk verrichten. De jongeren ver
goeden direct de schade die zij hebben aange
richt of leveren door werk een tegenprestatie aan
de benadeelde. Ruim 60 procent van de jeugd die
met Halt in aanraking is geweest, staakt het over
tredend gedrag. Dit heeft tot een sterke groei van
de bureaus geleid.
Typisch Rinclc een complete zonnebril op uw
eigen sterkte* met, speciaal voor de winter
sporters, een UV-filter. Beschermt tegen fel
zonlicht, neemt verblindende schitteringen
©weg en geeft een extra helder
u zicht. Dus onmisbaar op de piste.
'n Geslepen zonnebril
met UV-filter
Moddermanprijs
voor Haags
advocaat
LEIDEN
De Moddermanprijs, de twee
jaarlijkse prijs die de leidse uni
versiteit toefcent aan bijzondere
proefschriften over strafrecht-
wetenschappen, is gisteren uit
gereikt aan de Haagse advocaat
J.M. Sjöcrona. Zijn proefschrift
'De kleine rechtshulp' behan
delt de manier waarop functio
narissen van justitie en politie
uit verschillende landen elkaar
kunnen helpen. De voorschrif
ten waaraan de Nederlandse
autoriteiten moeten voldoen als
een vreemd staat om rechtshulp
vraagt, staan centraaf in het
proefschrift.
Subsidie voor
milieugroepen
DEN HAAG MONICA WESSaiNC
Zes natuur- en milieugroe
peringen in Zuid-Holland
krijgen van de provincie in
totaal een subsidie van
100.000 gulden. De helft
van het geld gaat naar een
zogeheten voorlichterspool.
De pool is bedoeld om de
grote groep vrijwilligers die
zich bij de verschillende
'groene organisaties met
voorlichting bezighouden,
te begeleiden en te onder
steunen.
De eigenaren in het
Reeuwijkse en Nieuwkoop-
se Plassengebied worden de
komende tijd voorgelicht
over een meer milieuvrien
delijk oeverbeheer. Daar
voor stelt Zuid-Holland
12.500 gulden beschikbaar.
Voor cursussen veldwerk en
weidevogelbeheer wordt
eveneens geld beschikbaar
gesteld. De stichting Duin
behoud krijgt een bedrag
om de diaserie Duin voor
de wind verder te ontwikke
len, en het Zuidhollands
Landschap krijgt 15.000
gulden voor een onderzoek
naar de verscheidenheid in
flora en fauna.
Met een enorme machine wordt het duinterrein in Noordwijk afgegraven. foto jan holvast
NOORDWIJK MONICA WESSELINC
De voormalige golfbaan in het
duingebied ten noorden van
Noordwijk wordt afgegraven.
De dikke laag tuingrond, decen
nia geleden aangevoerd, wordt
weggehaald. Het is de bedoeling
dat er een nieuw stuk duin ont
staat. Vooralsnog ziet de argelo
ze bezoeker alleen een enorme
graafmachine en gigantische
bergen zand. Binnen een paar
jaar moeten er bijzondere plan-
te- en diersoorten voorkomen
zoals orchideeën, Parnassia en
tapuiten.
De golfbaan werd in 1913
aangelegd en was toen nog bij
na 40 hectaren groot. Noord
wijk groeide en groeide en van
de golfbaan bleef nog niet de
helft over. In 1972 werd de baan
'teruggegeven' aan de natuur en
gingen de golfers drie kilometer
verderop in het duingebied hun
balletje slaan. De oude golfbaan
bleef liggen als een groen ga
zon. De overheid wil in het ka
der van het natuurbeleidsplan
daar waar mogelijk de natuur in
oude glorie herstellen. Ook de
oude golfbaan komt hiervoor in
aanmerking.
Boswachters E. Huge en M.
Gielen in dienst van Staatsbos
beheer - eigenaar van de helft
van de resterende oude golf
baan - vertellen dat er eerst een
proef wordt genomen. Dezer
dagen wordt 1,5 hectare afge
graven. Lukt de proef, dan
wordt waarschijnlijk het hele
acht hectaren grote terrein afge
graven. Waarschijnlijk, want er
moet nog subsidie worden ver
strekt en de gemeente Noord
wijk moet, als eigenares van de
andere helft van de grond, nog
akkoord gaan.
Als de bovenste laag van de
oude golfbaan is afgegraven,
blijft er kaal zand over. Dat
moet, zo zetten de boswachters
uiteen, g^aan verstuiven. Er ko
men weer bergen en dalen met
bijbehorend verschil in vochtig
heid. Dat betekent dat er voor
verschillende soorten planten
en dieren een goed leefmilieu
ontstaat. „Het wordt een prach
tig stuk duin. Puur natuur en
heel wat beter dan dat gazonne
tje dat er lag", zegt een van de
boswachters. Die mooie natuur
is er niet van de ene op de an
dere dag, daar gaat een paar
jaar overheen. De eerste plant
die, verspreid via zaad, op de
kale vlakte zal gaan groeien, is
helmgras. Vanaf dat moment
zullen steeds meer plantesoor-
ten er een plaatsje vinden. Met
de planten komen ook de die
ren: er komt geen mensenhand
aan te pas. Alleen als de verstui
ving van het zand uit de hand
loopt en de bollenboeren in de
buurt van het duin last krijgen
van het zand. wordt ingegrepen
en wordt het kale terrein djrect
voor een deel ingeplant met
helm.
