Streep door subsidie Leidse koren
De leukste
honeymoon begint op
Meubelplein Leiderdorp.
Litteris speelt met zorg
Cultuur&Kunst
René van Dam verbaast
Onbekende mis van Franse
componist Berlioz ontdekt
Volkenkunde 'een
beetje op zijn kop'
Rijksmuseum toont schenkingen
VRIJDAG 27 NOVEMBER 1992
25
redactie annemiek ruygrok (CHEF)
saskia stoehnca
Stut Theater met revue
leiden Het Stut Theater brengt vanavond De Revue van de Klei
ne Man. een tragi-komedie, op de planken van de grote zaal van
het Leidse Volkshuis. Hierin wordt een portret van kleine man
nen en vrouwen geschilderd die onder verbleekte rode vlaggen
hun lach laten klinken, maar hun tranen verbijten. De revue in
het Volkshuis, Apothekersdijk 33a, begint om 20.30 uur. Kaarten
zijn verkrijgbaar tegen betaling van vijf gulden.
Kunstmarkt bij Ars
leiden» Twaalf kunstenaars uit Leiden en omgeving verkopen
hun werk op de jaarlijkse kunstmarkt van het Leids Schilder- en
Tekengenootschap Ars Aemula Naturae. Deze wordt morgen en
zondag gehouden in het gebouw van 'Ars', Pieterskerkgracht 9.
De markt is zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur ge
opend.
VOC-porselein opnieuw gemaakt
middelburg In vijf Nederlandse musea is binnenkort Japans zo
genoemd VOC-porselein te zien en te koop. Het gaat om nieuw
porselein, vervaardigd naar eeuwenoud voorbeeld en (geheim)
recept. Een Japans familiebedrijf is daarvan nog in het bezit. Re
cent bezoek van enige museumdirecteuren aan het Japanse ke-
ramiekcentrum Arita heeft ertoe geleid dat het veelkleurige por
selein van hoogwaardige kwaliteit exclusief voor de vijf musea
weer in produktie is genomen. Het porselein wordt tentoonge
steld en verkocht in de musea die een VOC-collectie bewaren.
Dat zijn het Historisch Museum in Rotterdam, het Zeeuws Mu
seum in Middelburg, het Nederlands Scheepvaart Museum in
Amsterdam, het Westfries Museum in Hoorn en Museum het
Princessehof in Leeuwarden.
'Moeder en kind' uit de editie in stalen cassette.
beeldende kunst
recensie martine ballast
Expositie: Schilderijen, edities en werk op
papier van René van Dam. Te zien tot 23
december bij Galerie Time is Art. Wo. do.
vrij en zo van 14-18 uur. Nieuwstraat 10.
De Leidse kunstenaar René van
Dam vindt dat zijn kunst voor
zichzelf moet spreken. Zijn
werk, daar gaat het om. Het
gaat niet om hemzelf. Des te
verrassender is het vervolgens
om in de galerie meer dan 30
zelfportretjes aan te treffen.
Daarin vallen immers het werk
en de kunstenaar samea
Desondanks zijn het juist die
zelfportretjes waar je voor valt.
Beneden in de Galerie hangen
er 14 op een rij nöast elkaar. Ze
zijn klein, 25 bij 20 centimeter.
Er zijn er geen twee gelijk. Op
allemaal kijkt de kunstenaar je
recht aan. Sommige zijn dik ge
verfd, andere zijn juist dun en
secuur. Sommige in één kleur
schakering, andere kleurrijk. De
vierde van rechts doet denken
aan het werk van Kees van Don
gen. Tegen een groenige achter
grond is het hoofd van de kun
stenaar blauw aangebracht. Het
hemd is geel, evenals het haar.
utrecht» rob v
In de St. Carolus-Borromeuskerk in Antwerpen is de verloren ge
waande 'Messe solenelle' van de Franse componist Hector Ber
lioz ontdekt. De vondst komt op naam van de Belgische organist
Frans Moors. De musicoloog Hugh MacDonald, algemeen re
dacteur van de New Berlioz Edition, kwalificeert de Berlio-
zvondst als 'sensationeel' en 'van onschatbare waarde'.
Berlioz meende dat hij het groots opgezette jeugdwerk na de
tweede uitvoering op 22 november 1827 in de Parijse Ste Clothil-
dekerk had verbrand. Het werk telt in totaal 14 delen en is ge
schreven voor solisten, koor en een groot orkest. Met zijn Messe
solenelle verschafte de jonge Berlioz ach voor het eerst grote be
kendheid. De componist schonk het handschrift van de parti
tuur aan een Belgische violist. Waarschijnlijk werden alleen de
handgeschreven orkestpartijen vernietigd. Alleen het 'Resurrexit'
uit de mis bleef bewaard, zodat dit fragment in 1902 in druk kon
verschijnen.
Berlioz' Messe Solenelle blijkt een sleutelwerk te zijn. Belang
rijke misdelen keerden in later werk van de beroemde hoog-ro-
manticus terug: 'Symphonie Fantastique', Requiem, Te Deum
en zelfs in de opera Benvenuto Cellini. De vermoedelijk eerste
uitvoering zal in het voorjaar van 1994 in de Parijse St. Roche-
kerk gaan plaatshebben. Daar ging het werk op 10 juli 1825 in
wereldpremière.'De allereerste uitgave van partituur, klavieruit
treksel en partijen zal pas in 1994 op de markt verschijnen.
Risicovol muziek- en theateraanbod door nieuw beleid provincie op de tocht
De provinciale subsidies voor Leidse koren, waaronder
het Bachkoor Holland, wordt na volgend jaar ingetrok
ken. Ook bijzondere projecten, zoals de Scratch Messiah
en het Gouden Pet Festival, kunnen volgend jaar niet
meer automatisch rekenen op een bijdrage van de pro
vincie. Het Leidse gemeentebestuur is bovendien be
vreesd dat door de nieuwe regels van het provinciebe
stuur het risicovolle muziek- en theateraanbod, bijvoor
beeld in de Waag en het LAKtheater, op de tocht komt te
staan.
leiden»jan rusdam
Een en ander is het gevolg van
het zogeheten Beleidsproject
Culturele Vernieuwing dat het
provinciebestuur volgend jaar
wil invoeren. Aanvankelijk zou
den de Leidse amateurkoren
het Bachkoor Holland, het Ma
drigaalkoor, het Toonkunstkoor,
Con Amore, Crescendo, Petra
Gospelkoor en Excelsior al
met ingang van 1 januari 1993
geen subsidie meer voor hun
uitvoeringen ontvangen. Na een
protestbrief van de gemeente,
heeft de provincie evenwel be
sloten een overgangsperiode'in
te lassen waardoor de maatregel
een jaar later wordt ingevoerd.
Het provinciebestuur is van
mening dat de subsidies die het
nu verstrekt door de gemeente
moeten worden overgenomen.
Maar het Leidse gemeentebe
stuur stelt vast dat het op korte
termijn niet bij machte is de ga
ten, die de provincie slaat, op te
vangen. Namens zes middel
grote Zuidhollandse gemeenten
heeft het Leidse college van B
en W in een brief aan gedepu
teerde staten zijn verontrusting
uitgesproken over het nieuwe
beleid.
In totaal gaat het om een sub
sidie van ruim 80.000 gulden
die het komend jaar anders
wordt aangewend. Volgens de
provincie moeten instellingen,
om in aanmerking te komen
voor subsidie, activiteiten ont
plooien die de 'cultuurdeelna
me' vergroten. Met andere
woorden: muziek- en theater
voorstellingen moeten meer pu
bliek trekken. Het louter subsi
diëren van uitvoeringen, zoals
momenteel gebeurt, is straks
van de baan.
„De nieuwe gang van zaken
stelt de gemeente voor grote
problemen", zegt Y. van Baarle,
van de gemeentelijke directie
kunst en cultuur. „Het betekent
waarschijnlijk dat de gemeente
moet bijspringen, dat nieuwe
subsidie-aanvragen niet meer
kunnen worden gehonoreerd,
of dat de toegangsprijzen voor
uitvoeringen omhoog moeten."
De Leidse koren ontvangen
dit seizoen samen nog zo'n
10.000 gulden subsidie. De har
monie- en fanfarekorpsen krij
gen circa 5000 gulden voor
deelname aan concoursen. Ook
dat valt straks niet meer onder
de subsidieregels. Indirect
wordt ook het LAKtheater de
dupe van het nieuwe beleid. Via
het Theater Netwerk Nederland
(TNN) ontvangt het LAK een
provinciale subsidie van 15.000
gulden waarvan het niet langer
is verzekerd. Verder zullen sub
sidies voor de Waag (het project
'Luistermuseum'), Hot House
en orgelconcerten ter discussie
staan.
Volgens het Kunstenplan, dat
het provinciebestuur deze week
heeft vastgesteld, wordt in de
komende jaren vooral geld uit
gekeerd voor projecten die de
kunstdeelname vergroten via
scholing, steun aan amateur
kunsten en culturele evene
menten. Kunsteducatie krijgt
met ruim 5 miljoen gulden de
grootste portie toegekend. Dit
geld gaat onder meer naar on
dersteuning van de kunstzinni
ge vorming van de schooljeugd,
het jeugdtheater, spreiding van
eigentijds theater en culturele
projecten voor allochtone jon
geren.
Columbus centraal op nieuwe tentoonstelling
Ook boven in de Galerie hangen
weer zelfportretjes. Hier zijn de
verschillen groter. Op sommige
'portretjes' is geen hoofd meer
te zien. Een andere is cartoon
achtig.
René van Dam verbaast.
Want behalve dit figuratieve
werk hangen er van zijn hand
ook grote abstracte doeken en
10 abstracte houtsneden.
Het is de 'Editie in stalen cas
sette, schilderingen op hout
board' die qua schoonheid het
diepst raakt In een serie van 10
schilderijtjes op houtboard
werkt de kunstenaar het thema
moeder en kind uit. Het resul
taat is prachtig en heel verschil
lend. Een van de schilderijtjes is
overwegend blauw en rose. De
lijnen van het gezicht van de
moeder zijn in de verf gekrast.
De baby is in blauwe lijnen ge
tekend. In een ander werk staat
de moeder links en de baby
rechts. De moeder is in de don
kere achtergrond gekrast. Zij
houdt de baby een spiegel voor.
De baby is tegen een licht brui
ne achtergrond met donkere lij
nen getekend. Hij staat met zijn
ene hand in zijn zij en steekt
van zijn andere hand zijn duim
op.
leiden «inge
Meestal merkt het publiek er
weinig van als de ene tentoon
stelling komt en de andere ver
dwijnt. Het Rijksmuseum voor
Volkenkunde moest echter een
tijdje dicht om 'Voorbij de Java-
zee' en 'Boeddha en Shiva op
Java' af te breken en vier nieuwe
tentoonstellingen in te richten.
Dat komt omdat het museum
nog steeds in de steigers staat.
„Die verbouwing was hard
nodig", vindt S. Engelsman,
sinds augustus directeur van
het museum en daarvoor werk
zaam bij de universiteit van
Utrecht en museum Boerhaave.
„Het museum is hier al sinds
1937 gevestigd en in die tijd is
er nooit iets wezenlijks ver
bouwd. Het gebouw was vroe
ger een ziekenhuis en is dus
nooit bedoeld geweest als on
derkomen voor een museum.
De kwaliteitseisen zijn de
laatste jaren enorm opgelopen."
Met de verbouwing werd al in
1986 begonnen. De vleugel met
de ingang werd in 1987 opgele
verd en in oktober kwam het
middengedeelte, waar het kan
torencomplex is geconcen
treerd, gereed. Over het begin
van het laatste deel van de ver
bouwing, van de vleugel rechts
van de hoofdingang, is het mu
seum nog in onderhandeling.
Dat zou het grootste onderdeel
moeten worden van de verbou
wing. Volgens de planning zit
het museum van Volkenkunde
in 1994 in zijn nieuwe jasje. In
totaal heeft de verbouwing dan
30 miljoen gulden gekost.
„Omdat het museum nu een
beetje op zijn kop staat, hebben
we voorlopig geen plaats meer
voor de vaste opstelling. Die
komt over een aantal jaren weer
terug", legt Engelsman uit. „Nu
zijn alle ruimtes van het muse
um in gebruik voor tentoonstel
lingen. De afgelopen weken
hebben we gewisseld van ten
toonstelling en daardoor moes
ten we even dicht. Normaal ge
sproken hebben we genoeg za
len en hoeven we het museum
niet te sluiten. Als we klaar zijn
met de verbouwing houden we,
naast de ruimte voor de vaste
collectie, twee grote zalen over
voor tijdelijke opstellingen."
Het museum heeft zolang de
verbouwing duurt alleen grote
exposities. „Die tentoonstelling
"Voorbij de Javazee' kon hier
komen omdat we daar door de
verbouwing plaats voor hadden.
Die tentoonstelling kwam uit
New York, was een aantal
maanden in Leiden en gaat in
januari naar Sydney", zegt En-
Kisten met de voorwerpen van 'Voorbij de Javazee' en 'Boeddha en Shiva op Java' klaar voor verzending naar Australië. Directeur S. Engelsman van
het Rijksmuseum voor Volkenkunde: „Ik ben altijd benieuwd naar wat ze neerzetten." foto hielco kuipers
gelsman niet zonder trots. „We biaanse aardewerk sculpturen derlandse arts en antropoloog komen uit eigen collectie. „Na
zijn hem nu aan het inpakken."
De vier nieuwe tentoonstel
lingen passen in het kader van
het Columbus-jaar. Op 'Van
Kust tot Kust' zijn pre-Colum-
Engelsman: „Deze t
toonstelling was al in Kassei te
zien en is nu voor vier maanden
in Leiden." Verder laat het mu
seum het werk zien van de Ne-
Henk ten Kate in de tentoon
stelling 'Onder de Indianen' en
zijn er prenten te bewonderen
uit het moderne Japan. De Chi
nese achterglasschilderingen
onderzoek bleek dat de
achterglasschilderingen zo
waardevol zijn, dat we besloten
recensie wunand zeilstra
'De koning sterft' van Eugène lonesco door het amateurgezel
schap Litteris Sacrum Regie Kees Schutte Spel: Joop Segaar. Si-
grid de Zwart, Saskia Hageman, Bob Hageman, Annelies Bos-
chloo en Hermen-Jan Rijks Gezien 26/11, Microtheater, Leiden
Aldaar nog te zien 27 en 28/11.29/11 (matinee)
De koning gaat sterven, al wil hij die waarheid
aanvankelijk niet onder ogen zien. 'Le roi se
meurt' oftewel 'De koning sterft' van Eugène lo
nesco bestaat uit één akte waarin het stervens
proces van de koning uitgebreid wordt getoond.
Zijn eerste echtgenote, koningin Marquerite, zegt
hem met nadruk: 'Jij sterft over anderhalf uur.
Aan het einde van de voorstelling ben je dood'.
En die duur van het sterven komt vrijwel precies
overeen met de speelduur van de voorstelling.
Het is een opmerkelijke opvatting over de klassie
ke eenheid van tijd.
In die negentig minuten gebeurt behalve het
doorlopen van de verschillende stadia van het
stervensproces verder niets. De handeling bestaat
dan ook bij de gratie van de tekstbehandeling. Er
is met zorg aan de voorstelling gewerkt. Bij Litte
ris Sacrum speelt Joop Segaar de titelrol. Hij komt
daarin sterk voor de dag. De aandacht van het
publiek houdt zijn met herhalingen doorspekte
geklaag goed vast. De overige spelers reageren
vanuit vaststaande posities. Zijn eerste vrouw en
de behandelend geneesheer zijn de realisten die
hem voortdurend op de naderende dood wijzen.
Zijn tweede vrouw daarentegen probeert hem in
dit leven vast te houden. Alle acteurs zijn vrijwel
constant op het toneel en laten daarbij redelijk
goed op elkaar ingespeeld ensemblespel zien.
In het decorontwerp heeft men zich vrij strak
aan de aanwijzingen van de auteur gehouden. Bij
het slot is dat moeilijker. Aan het einde van het
stuk namelijk zouden deuren, ramen en muren
moeten verdwijnen. In het zaaltje van het Micro-
theater lukt dat laatste eenvoudig niet. Deson
danks is er met behulp van een paar simpele
middelen een fraai slotbeeld gerealiseerd, waarin
de dood als het hoofdthema van deze voorstelling
pregnant wordt samengevat.
Prof. dr. H. van Os, directeur Rijksmuseum: „Weigeren is natuurlijk moeilijk, r
zeggen waar het op staat."
amsterdam gpd
Het Rijksmuseum in Amster
dam toont tot en met 13 de
cember een rijke selectie uit de
vele jaarlijkse schenkingen en
legaten. Een van de topstukken
op deze expositie is een Empi
re-secretaire uit 1804, een aan
winst die mogelijk werd ge
maakt door de laatste bijdrage
van de Belport Familienstiftung.
Dit fonds heeft sinds 1976 een
grote rol vervuld bij de aanko
pen van het museum, maar het
legaat is na 15 jaar inmiddels
niet meer van kracht.
Volgens directeur Van Os is
het een misverstand dat er geen
schenkingen en legaten aan het
Rijksmuseum meer worden ge
daan of dat ze niet welkom
meer zijn: „We accepteren ze
echter alleen als ze een verrij
king voor de collectie betekenen
en niet als een dood stukje in
het depot belanden. Weigeren is
natuurlijk moeilijk, maar je kunt
maar beter eerlijk zeggen waar
het op staat."
Van Os wijst in het meest re
cente nummer van het 'Bulletin
van het Rijksmuseum' op de be
langrijke werken die dank zij
particulieren in het museum te
rechtkwamen: van Het Straatje
van Vermeer en Rembrandts
Zelfportret als de apostel Paulus
tot een uniek ensemble Delfts
aardewerk, Japanse theekera-
miek, een uitzonderlijk over
zicht van Nederlandse negen-
tiende-eeuwse schilderkunst en
grote collecties prenten van
Rembrandt, Meryon, Villon en
Mankes.
Aan de schenkingen en lega
ten zijn vaak aardige anekdotes
verbonden. C.H. Koning gaf bij
voorbeeld in 1984 geen toe
stemming voor het uitlenen van
het 'Portret van Simon van Alp
hen' van de Gouden Eeuw
schilder Nicolaes Maes voor een
lijstententoonstelling. „Groot en
onverwacht", was vervolgens de
vreugde toen hij het schilderij
bij zijn overlijden in 1991 aan
het Rijksmuseum bleek te heb
ben vermaakt.
Andere blikvangers op de ex
positie zijn een ivoren deksel uit
het begin van de 15de eeuw en
een ivoren reliëf met twee pa
nelen uit het laatste kwart van
de 14de eeuw. Door deze
schenkingen van de familie
Neutelings is de collectie ivoren
van het museum op zeer bij
zondere wijze uitgebreid. Dat
zelfde geldt voor de Indonesi
sche bronzen uit de verzame
ling van het echtpaar Oorthuys-
Lutjens.
In het bulletin, tevens catalo
gus bij de expositie, is ook een
hoofdstuk gewijd aan de Fiscale
voordelen van schenkingen. Het
ministerie van wvc is een voor
stander van culturele, giften en
heeft ter stimulering de brochu
re 'Cultuur en fis us' uitge
bracht.
Informatie 071-416585
