'Schrijven
of plassen?'
'Journaal: dat is eten
zonder te kauwen'
'We kunnen ze niet
allemaal behandelen'
'Zuid-Afrika mooi, maar gecompliceerd'
Het Gesprek
van e
Verwerking aanvraag
een tijdrovend proces'
U ZOEKT EEN BEETJE
SPANNING?
VRIJDAG 20 NOVEMBER 1992
19
Over de uitspraken in cafétoiletten
'In deze heilige hallen, waar
geen vogel zingt, laat de mens
iets vallen dat ontzettend st
inkt'. Ja, ja, die heilige hallen.
Zelfs Goethe wordt erbij ge
sleept als mensen op het café
toilet uiting geven aan hun cre
atieve impulsen. En er wordt
veel toevertrouwd aan de mu
ren van 'kamer 100', zoals de
doos in de volksmond heet. In
Leiden valt het wel mee. De ei
genaar van M. Kums, een van
de oudste cafés in Leiden: „Wij
hebben een schoon toilet. Ook
wat de muren betreft. Maar ie
mand probeert er wel eens wat
op neer te kalken en dat heb je
's zaterdags, als hier de pot
roodgloeiend staat, niet altijd in
de gaten. Racistische uitlatin
gen? Die hebben we hier niet.
Maar als ik er een tegenkom
gaat meteen de verfroller er
overheen."
In het druk bezochte café Huis
de Bijlen zijn de toiletten graffi
ti-vrij. Beetje saai bijna. Want
wij herinneren ons dat het er
ooit wemelde van de humoristi
sche uitspraken. Zoals: 'Man
nen, zet de achtervolging in! Za
del de kippen!' Of vergissen wij
ons nu, waren we toen niet he
lemaal helder? Hoe komen de
toiletten toch zo sereen?
„Er stonden wat ordinaire din
gen op", zegt een barkeeper,
„en wij vinden dat dat niet kan.
Dus hebben we de toiletten een
opknapbeurt gegeven. Hoe het
komt dat mensen toch altijd
weer blijk van hun aanwezig
heid willen geven op het toilet.
Ik denk dat dat iets te maken
heeft met geldingsdrang."
Ook de toiletten bij het LVC in
de Breestraat bieden een bijna
maagdelijke aanblik. Men is
daar welbewust de strijd aange
gaan met de kladderaars en
schrijvers. Er hangt een affiche
dat de 'kliederkleuters' waar
schuwt met hun fikken van de
muren af te blijven. De leiding
heeft een foefje gevonden waar
mee men de muurartiesten een
wc-geweten probeert aan te
praten. Men gooit het erop dat
viltstiften en spuitbussen slecht
zijn voor het milieu. En ja, hun
klanten zijn erg milieubewust,
dus het helpt. Toch valt er bij
nadere bestudering nog wel een
uitspraak waar te nemen. 'God
woont in Endegeest'. Tja, dat
wagen wij toch echt te betwijfe
len.
In café de WW is het gelukkig
niet zo schoon op de toiletten.
Ho, ho, de potten vertonen echt
geen remsporen. We hebben
het nu over de toiletontboeze
ming. Sommige bezoekers
moeten echt met hun viltstift
bovenop de wc-pot zijn gaan
staan. Want het plafond in de
hokjes is hoog en misschien dat
een gemiddelde basketballer er
bij kan maar een gewoon mens
niet. Aardige, cynische uitspra
ken staan er op deuren en mu
ren. Op het herentoilet althans.
Een kleine bloemlezing: 'Don't
try suicide' (Probeer de zelf
moord niet), 'Wat is het hier
godvergeten schoon'), 'On
ce...thé road lay open like a girl'
(Ooit...lag de weg open als een
meisje).
Op het damestoilet is het opval
lend schoon. Alleen op de daar
aanwezige condoomautomaat
staat de ontroerende tekst:
'Rob, waarom doe je zo koud?'
We vragen aan Loes, de dame
achter de bar, wat mensen toch
bezielt om de muren van wc's
te bekladden.Ach, bekladden.
Wij vinden dat niet zo'n punt,
hoor. Maar goed: ik denk dat de
zich toch een beetje
Toilet in café de WW: „Ach, bekladden. Wij vinden dat niet zo'n punt."
onsterfelijk willen maken. Ze
willen iets achterlaten dat be
wijst dat ze hier geweest zijn.
Zelf heb ik nog nooit de neiging
gehad om iets op te schrijven.
Maar ja, ze doen het hier veel.
Laatst hoorde ik een meisje te
gen haar vriend zeggen: 'Ga je
schrijven of plassen?"'
Even krijgen we nostalgische
neigingen. Moeten wij niet in
eens heel nodig naar het toilet
en daar, in forse letters, neerkal
ken: 'Killroy was here'? Nee, dat
FOTO'HOLVAST
zou net zo uit de tijd zijn als de
uitspraak: 'Leve John Lennon'.
O ober, we worden oud. Waar
blijven de troostende verversin
gen?
CEES VAN HOORE
'Woef! Haal hem maar weer
even uit de bus voor het baasje,
Hector!' We horen het de Ne
derlandse krantelezer al zeggen.
Maar al is die lezer blijkens een
onderzoek van het Centraal Bu
reau voor Courantenpublicteit
verknocht aan zijn dagblad, als
hij voor het nieuws moet kiezen
tussen de krant en het journaal
dan kiest hij voor het journaal.
Wat vinden onze lezers van zo'n
uitspraak? En wat vinden de
Leidse politicologen M. Martens
en F. Kromhout, die beiden on
derzoek deden naar het NOS-
joumaal, van deze, voor de
schrijvende pers, schandelijke
aantijging? Een kleine inventari
satie.
Martens en ICromhout zijn niet
alleen fervente krantelezers, zij
houden ook elke avond het
journaal bij. Dat veel mensen
toch uiteindelijk kiezen voor het
journaal heeft volgens hen alles
te maken met tijdgebrek. Én
met het visuele aspect van het
journaal. Martens: „Zien is te
vergelijken met eten zonder te
hoeven kauwen. Zien is ook nog
steeds geloven. Daarbij brengt
het journaal op een zeer bondi
ge wijze nieuwsfeiten, bondiger
dan de krant, al zie je bij het
journaal nu ook al dat het eerste
onderwerp vaak langer duurt
dan de andere onderwerpen.
Dat is vaak tegen het zere been
van de actualiteitenrubrieken.
jhete
Ikz
den als r
journaal bekeken."
„Of iedereen echt goed en be
wust naar de journaals kijkt,
waag ik te betwijfelen. Ik herin
ner me in dit verband een uit
spraak van Gerard van der Wulp
over RTL4-nieuwskijkers. Van
der Wulp zegt dat ze dat jour
naal 'wel hebben aanstaan,
maar er niet naar kijken'. Ik
vrees dat dat waar is. Het jour
naal van RTL-4 volgt meteen op
Prijzenslag en ja, dan laat ie die
treurbuis maar aanstaan.'
„Ik lees graag kranten. Maar dat
betekent niet dat ik alles lees. Of
ik het nieuws in de krant genu
anceerder vind dan op het jour
naal? Die vergelijking kun je
niet maken, doodgewoon om
dat de krant meer ruimte heeft.
Soms vind ik het journaal wel
'beeldbevestigend', zoals dat
met een mooi woord heet. Ik
herinner me een item over mi
nister Hirsch-Ballin op de Antil
len. Hij had daar een overeen
komst gesloten met de Antilli
aanse regering over de toelating
in Nederland. Dit naar aanlei
ding van een incident in Am
sterdam. De nieuwslezer citeer
de de politie, die had gezegd dat
een van de verdachten behoor
de tot de probleemgroepen. Het
journaal liet de overeenkomst
min of meer voor wat-ie was, de
Antilliaanse regering kwam niet
aan het woord en ook aan de
belangengroeperingen werd
voorbijgegaan. Het item eindig
de met een shot van een groep
je donker ogende mensen, sa-
mentroepend onder het sche
merlicht van een lantaarnpaal.
Kijk, dat is niet echt genuan
ceerd."
Lezer Loek Driessen uit Leiden
ziet het nieuws liever op de tele
visie dan dat hij het in de krant
leest. „Ik lees de krant niet echt
uitgebreid. Dat heeft een beetje
met mijn ogen te maken. Ik lees
's avonds, met een lampje erbij,
niet zo makkelijk. Als ze me het
pistool op de borst zouden zet
ten en ik moest kiezen tussen
de krant en het journaal, zou ik
de krant wegdoen."
Dominee J. Mostert uit Leiden
zou niet weten wat hij meer
doet: kranten lezen of journaal
kijken.Als ik iets moest af
schaffen, dan zou het de tv zijn.
In de krant kun je dingen nog
eens overlezen. Bij het journaal
kun je niet zeggen: haal dat on
derwerp eens effe terug."
Meneer Nederstigt uit De Zilk is
waarzegger. Dat beroep staat
tenminste achter zijn naam in
het telefoonboek. Hij heeft het
voor de grap toegevoegd. „Hoe
wel, ik zég vaak wel dingen die
waar zijn. Dat zouden meer
mensen moeten doen. Dus let
op: ik vind de krant interessan
ter dan het journaal. Je kunt in
de krant uit het nieuws kiezen.
Beelden van mensen die bij een
brand uit het raam springen,
zoals gisteren door het journaal
werden vertoond, hoef ik niet te
zien. Die hebben geen leerzame
werking. Nee, ik prefereer de
krant"
Waarvan akte.
Jarig op 5 december...
Geboren op 5 december. Dat moet rampzalig fcijii.'Dë
kinderen die op vijf december het levenslichLzagenwor-
den eigenlijk een beetje afgescheept met maar'éSVfiak-
jesdag in het jaar. Of zijn er families die daar een mouw
aan hebben gepast? De redactie van Het Gesprek van de
Dag wil weten hoe deze 'benadeelde' groep onder onze
lezers deze dag hebben ervaren en hoe zij met dit pro
bleem zijn omgegaan. Reacties kunt u sturen naar Het
Gesprek van de Dag, Postbus 54,2300 AB Leiden, maar u
kunt ons ook bellen, 071-161440.
Prof. Bastiaans over 90.000 Nederlanders met oorlogstrauma
LEIDEN JAN WESTERLAKEN
De Leidse oud-hoogleraar psy
chiatrie J. Bastiaans kijkt er niet
van op, dat het leven van 90.000
Nederlanders wordt beheerst
door een oorlogstrauma. „Ik
heb twintig jaar geleden al ge
zegd, dat die mensen er waren.
Maar toen wilde niemand mij
geloven."
Prof. Bastiaans, die zijn leven
lang met oorlogsslachtoffers
heeft gewerkt en dat nog altijd
doet, reageert op een onderzoek
naar de lange-termijngevolgen
van ingrijpende oorlogservarin
gen. Daaruit blijkt dat de oorlog
lang niet is vergeten. Het onder
zoek werd uitgévoerd door de
Rijksuniversiteit Leiden, de Vrije
Universiteit Amsterdam en de
Bond van Nederlandse Militaire
Oorlogs- en Dienstslachtoffers
(BNMO).
Volgens Bastiaans schaamden
veel slachtoffers zich in het ver
leden om over hun problemen
te praten die zij aan het oor
logsgeweld overhielden. „Zo
iets loste je zelf op, daar sprak je
niet met anderen over. Je kunt
dat even volhouden, maar op
het moment, dat je boven de
vijftig komt, overvalt het je en
kun je de problemen niet meer
zelf beheersen. Dan heb je hulp
nodig."
Hulp, die de mensen met een
oorlogstrauma vooral zochten
bij Bastiaans. Hij kende hun
problemen als geen ander en
wist ermee om te gaan. „Er was
geen begrip voor hen en dat
kwam omdat het bij de hulpver
lener aan kennis ontbrak. Jaren
heb ik moeten vechten om de.
stelling te doorbreken, dat oor
logsslachtoffers geen aanstellers
waren, maar mensen die gees
telijk in de knoop zaten. Ik ben
tientallen jaren bezig geweest
voor er erkenning voor die
mensen kwam."
Kenmerken
De klachten die een oorlogs
slachtoffer het leven zuur ma
ken, lopen zeer uiteen. Vaak sla
pen ze slecht, worden achter
dochtig en zijn vooral bang dat
de omgeving hen uitstoot. Bas
tiaans ontwarde de psychische
knoop door de mensen een
licht roesmiddel toe te dienen
en ging vervolgens met hen in
gesprek. De zware gevallen be
handelde hij met het geestver
ruimende middel lsd.
De oud-hoogleraar: „In de vil
la (naast de Jelgersmaldiniek in
Oegstgeest) waar ik werkte, zijn
drama's opgevoerd. Het ene
moment was ik een rot mof en
het andere moment viel de pa
tiënt me om de nek, omdat hij
in mij één van zijn ouders her
kende. We voerden hele toneel
stukken op om die psychische
knoop uit de war te halen. Er
wordt nog altijd op deze manier
gewerkt. Alleen heeft de inspec
tie voor de volksgezondheid mij
verboden het roesmiddel in te
spuiten. Een narcotiseur doet
dat nu voor me."
Negentigduizend Nederlan
ders met een oorlogstrauma:
hoe behandel je die. „Het is vol
strekt uitgesloten dat ze alle
maal in therapie kunnen wor
den genomen. We hebben daar
toe niet voldoende capaciteit in
ons land. De ene patiënt moet
je langer behandelen dan de an
dere. Maar gemiddeld heb je
toch wel een jaar nodig voor ie
mand met een oorlogstrauma.
Om die tijd te bekorten ben ik
gaan werken met roesmidde
len."
Het is nu een kleine vijftig
jaar na de Tweede Wereldoor
log. Nog altijd zijn er slachtof
fers. Blijven die bestaan? Basti
aans: „Ik verwacht dat wel. Als
de generatie, die de oorlog heeft
meegemaakt, dood is, zijn er
hun kinderen. Hoe zijn zij opge
voed? We zien al geruime tijd
dat de tweede generatie ook
oorlogsproblemen kent. Die is
er jarenlang mee bezig geweest.
En hoe voedt deze tweede gene
ratie haar kinderen op? Ik ver
wacht dat we nog tot in lengte
van jaren mensen moeten be
handelen die kampen met het
oorlogsverleden. Je kunt niet te
gen hen zeggen, dat ze dit moe
ten laten rusten, omdat het al
zo lang geleden is. Ze moeten
die gevoelens kunnen uiten. Pas
dan raken ze de klachten kwijt."
Prof. Bastiaans: „Oorlogsslachtoffers blijven tot in lengte van jaren bestaan.
FOTO ARCHIEF
'Vuile communist' Willem Oltmans te gast bij SSR
LEIDEN ERIC JAN WETERINCS
„Nog voordat ik het vliegtuig in
Johannesburg uitstapte had die
jojo van een Nederlandse am
bassadeur Hugo Karsten al weer
rondgekletst dat ik een vuile
communist was." En dat was
nog maar het begin van de we
derwaardigheden van journalist
Willem Oltmans in Zuid-Afrika.
De man die zes jaar in Zuid-
Afrika woonde eh eerder dit jaar
als vermeend ClA-agent 'door
een stel klabakken het vliegtuig
naar Holland werd ingeflikkerd'
was gisteravond in Leiden.
Oltmans is een vriend van de
machtigen der aarde vindt in
ieder geval Oltmans en hij
schroomt niet zijn wederwaar
digheden op vele podia uit te
dragen. Gisteravond was hij te
gast bij studentenvereniging
SSR in Leiden. In dit progressie
ve bolwerk interieur jaren ze
ventig, gemiddelde haardracht
idem kwam hij voor een ge
hoor van ongeveer dertig men
sen vertellen dat het met Zuid-
Afrika allemaal niet zo ver
schrikkelijk is gesteld als velen
hier denken.
Een mooi, maar 'verschrikke
lijk gecompliceerd' land waar
de simpele anti-apartheids-
chreeuwer weinig van begrijpt,
zei Oltmans. Apartheid, daar is
hij natuurlijk niet voor ('al duurt
het nog generaties voor je dat
uit die blanke en die zwarte
koppen daar krijgt'), maar de
mocratie naar westers model
zal helemaal niets oplossen in
Zuid-Afrika.
„Die zwarten begrijpen er he
lemaal niks van democratie. Als
iemand iets anders denkt, dan
vinden ze dat-ie een brandende
autoband om z'n nek moet
hebben." In de zaal klinkt be
smuikt gegiechel om de wat
merkwaardige dictie waarmee
de spreker zijn hoog en hees
uitgesproken woorden de zaal
inslingert als hij zich lijkt op te
winden.
De Klerk
Nadat Oltmans in het verleden
bij staatslieden als Soekarno,
Arbatov en Bouterse mocht
aanschuiven diende hij recente
lijk ook de Zuidafrikaanse presi
dent De Klerk van advies. De
Klerk heeft pro forma de macht,
maar de inlichtingendiensten
maken de dienst uit, meent Olt
mans. „Ik heb hem dat ook ge
zegd," verklapte hij gisteravond.
Gezeten in een houten stoel on
der een roze lamp in een sche
merig zaaltje aan de Hogewoerd
vertelde hij hoe hij de president
in zijn tuinhuis ontmoette.
„De wanden daar hingen vol
Nederlandse schilderijen. En
dan lopen er hier nog malloten
rond die zeggen dat die Zuid
afrikanen niks met ons te ma
ken hebben. Maar goed, dat ter
zijde. Ik zeg tegen De Klerk 'Kijk
uit voor je inlichtingendiensten'
en je ziet wat er gebeurt. Uitge
rekend vandaag stuurt-ie een
van die kerels de laan uit."
Echt pessimistisch over de
toekomst van Zuid-Afrika is Olt
mans niet. „De apartheid was
misschien verkeerd, maar de
zwarten krijgen straks een first
world country terwijl de rest van
Afrika een puinhoop is die door
Amerika wordt leeggeroofd. Als
ze de boel maar niet te snel wil
len
Leidse PUR niet eens met kritiek Kamer
LEIDEN ME1NDERT VAN DER KAAU
De termijn waarbinnen een
"i aanvraag van een slachtoffer
bé| van de Tweede Wereldoorlog
j afgehandeld moet worden kan
niet veel korter dan acht maan-
den zijn. Dat zegt woordvoerder
Gg R. Leopold van de in Leiden ge-
4 vestigde Pensioen- en Uitke-
V* ringsraad (PUR) op kritiek van
de Tweede Kamer. Kamerleden
vinden dat de overheid aanvra
gen van mensen die geestelijk
of lichamelijk letsel van de oor-
log hebben overgehouden, snel
ler dan acht maanden moet af
handelen.
De PUR verwerkt sinds 1990
aanvragen van mensen die in
aanmerking willen komen voor
een uitkering als oorlogsslacht
offer. Voor die tijd werd dat
door een groot aantal verschi-
lende instanties gedaan. Vol
gens Leopold is een snellere be
handeling door de ingewikkelde
wetgeving niet mogelijk. Een
uitgebreide rapportage met
daarbij medische- en financiële
onderzoeken neemt veel tijd in
„Het maken van een rapport
is een heel lastig en tijdrovend
proces", zo zegt Leopold. „Vaak
hebben wij getuigen nodig om
precies na te gaan wat er is ge
beurd. Die getuigen zijn vaak
reeds overleden. Verder zijn de
bronnen om een en ander te
controleren uiterst beperkt."
Volgens Leopold is het al een
grote winst dat de wachttijden
van rond de twee jaar, met uit
schieters naar vier fjfajl, tot het
verleden behoren. Sinds de vor
ming van de raad'in 1990 is de
achterstand zo goed als wegge
werkt. Op dit mbment kan al
zo'n 70 procent v&n de aanvra
gen binnen acht maanden wor
den geholpen. Voor 'de andere
30 procent geldt volgens Leo
pold dat de uitkeringsinstantie
niet op tijd aan informatie kun
nen komen doordat mensen op
vakantie zijn, in het ziekenhuis
liggen of om andere redenen
niet snel te bereiken zijn.
N«ts a irritanter jan een accu romte sparry
ProMf Jyrecentet houdt de spanrnng erm Met a«e
soorten accu's fe *e ut voorraad kunnen leveren
Wij leveren 1-waWaWt
PROFILE
TYRICENTIR
vakwerk tegen
sdierpeprven
BANBINfSRVKK
MET PK Of IEL
BANDEN UITLIJNEN BALANCEREN TREKHAKEN
LICHTMETALEN WIELEN «APK
PROFILE TYRECENTER BERK
Leiden, Kaasmarkt 6, teleloon 071 -12 53 41
