man
Franse rokers paffen
nog ongestraft door
HiaaiiM
i-i
dfc JgM
HF w
Turken verbitterl over oorlog tegen PKK
m uw comucritf
0VÉRItöJ.
Republikeinen vechten al
om tafelzilvervan Bush
Brinkman is gevangene van Lubbers geworden
Feiten &Meningen
Panama beslist zondag
over toekomst leger
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1992
2
TOM JANSSEN
GUNEVSU MADIRE MATER
Soldaat Aziz Yildiz heeft een
klein graf gekregen in Guneysu,
een kleine stad aan de Turkse
oostkust van de Zwarte Zee. Hij
kwam om het leven toen twee
weken geleden strijders van de
Kurdische Arbeiders Partij
(PKK) het politiebureau in Siirt
overvielen. Yildiz werd 21 jaar.
Yildiz is een van de duizenden
slachtoffers van de guerilla-oor-
log tussen Turkse legertroepen
en de PKK. Nadat de PKK, die
zich inzet voor de onafhanke
lijkheid van de Turkse Kurden,
in 1984 het eerste schot loste,
begon de Turkse regering ver
beten strijd om de opstand neer
te slaan.
In de loop der jaren heeft de
strijd veel offers gekost: onge
veer 1.500 guerrilla-strijders,
meer dan 1000 soldaten en
meer dan 1000 burgers hebben
het leven gelaten. Maar al deze
cijfers maken het verdriet van
de familie Yildiz er niet minder
om. Onafgebroken houden zij
een wake aan het graf: de vrou
wen aan de ene kant, de man
nen aan de andere. Iedereen
rookt onophoudelijk. Hun thee
is vermengd met tranen.
„Ze sturen onze jongens de
dood in", huilt een van Azizs
zusjes, „minister-president Su-
leyman Demirel zei dat als we
tien man zouden verliezen, er
twintig voor in de plaats zouden
komen. Maar hij is geen vader;
hij weet niet wat het betekent
kind te verliezen."
Turkse soldaten voeren Ide grens met Irak een mortieraanval uit. In dit gebied is de Kurdische PKK actief.
ke kritiek op de regeriris men
ook bereid om voor header^
land te vechten. Muhaïm Yil-
komt door verdriet. Dit zijn niet in de kranten over de gevech
zijn echte denkbeelden."
Maar met elke nieuwe lijkkist
diz, de vader van de ovledene, groeit de bitterheid onder de
vraagt zich af hoe kinden na Turken in de kleine dorpjes. Tij
een trainingsperiode U
maanden, het kunnerpne-
men tegen strijders dgehard
zijn door tien jaar strij Terwijl
hij een volgende sigar op
steekt, stelt hij voor oialle
landgenoten uit het zd-oosten
te evacueren en de Kden uit
dens de begrafenissen worden
anti-Kurdische leuzen geroe-
ten. Naarmate het geweld toe
nam, hebben de kranten zich
gematigder opgesteld. Het een
na grootste dagblad Huriyet, dat
bekend staat om zijn steun aan
de regering, heeft zijn lezers
pen. Kort geleden werden men- zelfs gewaarschuwd zich niet te
Kurdische afkomst zelfs laten provoceren.
De woede rond het conflict met te branden. Zijn 32-j^e
de Kurden heeft tegenstrijdij
aangevallen.
Provocaties
De spanning en het sterke r
tionalistische gevoel zijn ten de-
gevoelens gewekt. Naast de flin- deze boude uitspraa„Het
verontschuldigt zich/rect voor le veroorzaakt door het verschij-
n van tendentieuze artikelen
Van de ongeveer 15 miljoen
Kurden in Turkije woont bijna
de helft in het westen van het
land. Zij kwamen vanuit het
zuidoosten hier naar toe in de
hoop werk te vinden, bij voor
keur in de bouw. Het geweld te
gen de Kurdische gemeenschap
begon in mei 1990, na de
moord op een Kurdische bouw
vakker. Toen de agressie groei
de, keerden veel van hen weer
terug naar het zuidoosten. Van
de regen in de drup als het wa
re, want daar belandden zij tus
sen de veiligdheidstroepen en
de PKK-strijders.
De Kurden die in Guneysu zijn
gebleven, zwijgen zelf het liefst
over de hele situatie. „Wij heb
ben geen problemen met de
mensen die hier wonen", zei
een van hen. „Maar sommigen
zeggen 'Weg met de Kurden' en
'Welkom aan de Russen'. Wan
neer er in de buurt soldaten
worden begraven, proberen we
uit zicht te blijven. Wij zijn
bang."
Naast het raciale probleem
speelt ook de kwestie van de
ongelijke behandeling van Kur
den. Ze hebben geen recht op
verzekeringen en zien hun ge
zin slechts twee maanden per
jaar. Voor de rest slapen zij in
bouwterreinen of gewoon op
foto reuter straat, om geld te besparen
„We worden er constant van
beschuldigd lid te zijn van de
PKK", zegt een van de bouw
vakkers. „Volgens de mensen is
elke Kurd lid van de PKK." Voor
een Turkse hotelreceptionist is
dit een een onweerlegbaar feit:
„Ze zijn allemaal lid van de
PKK, zelfs als ze daar niet voor
uit willen komen. Als ze het niet
waren, zouden zij in hun eigen
gebied blijven en de PKK uit
roeien, in plaats van hier te ko
men om geld te verdienen."
Strenge anti-tabakswet wordt nog nauwelijks nageleefd
PANAMA STAD. Rtr
-
De inwoners van Panama,
wiens recente verleden werd ge
domineerd door sterke militaire richten,
leiders, zullen zondag een be- Panamese nationalisten, geïrri
en vervangen door een nationa
le politie. Maar er zijn geen
grondwettelijke belemmeringen der of restaurant-eigenaar die
ri opnieuw een leger op te dat niet doet, riskeert volgens
Het gros van de Franse rokers paft rustig door. Rookver
bod of geen rookverbod. De strenge anti-tabakswet die
sinds 1 november het roken op de werkplek, in besloten
ruimtes en zelfs in de horeca drastisch aan banden legt,
wordt op grote schaal genegeerd. En de politie staat be
paald niet te trappelen om zondaars op de bon te slinge
ren, zo blijkt.
geen rookvrije ruimtes hebben
ingericht of rokers die een ver
bod negeren op de bon te slin
geren, de police judiciaire (ge
rechtelijke politie), loopt be
paald niet over van enthousias
me voor de nieuwe wet. Op de
vraag hoeveel overtreders er
sinds de eerste november in de
regio Parijs op de bon zijn ge-
bedrijf is vastgelegd. Tot nu toe
is dat overigens nog geen enkele
keer gebeurd. „We nebben be
sloten tot 1 januari geen boetes
uit de delen. Na die gewen
ningsperiode gaan we mogelijk
strenger optreden", aldus de
woordvoerster van de RATP.
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
In de meeste Parijse cafés en
restaurants is voor de vorm een
aantal tafeltjes gereserveerd
r niet-rokers. Een caféhou-
slissing nemen over de eventue
le afschaffing van een eigen le-
teerd door de aanwezigheid van rokers worden over het alge-
de nieuwe wet een boete van
maximaal 1000 gulden. De niet- slingerd, luidt het simpele ant
10.000 Amerikaanse troepen,
ger. Het voorstel het eigen leger vinden dat het land niet via de
op te heffen is de meest omstre- grondwet de formatie
George Bush lukte
het niet Hij weet nog den maatregel uit een pakket
van 58 grondwettelijke hervor
mingen waarover de Paname-
zen zich zondag in een referen
dum kunnen uitspreken.
Een „ja-stem" voor afschaffing,
gesteund door president Guil-
niet wat hij moet
doen: vissen of voor
de kleinkinderen zor
gen. Maar ook zijn
Republikeinse Partij
is op zoek naar een
nieuwe richting.
Wordt de partij ultra
conservatief of soci
aal bewogen?
nieuw leger moet blokkeren.
Andere groepen voegen daar
aan toe dat Panama een leger
moet hebben om het Panama
kanaal te beschermen
Als de hervormingen worden
goedgekeurd, zal Panama het
meen met de slechtste plaatsen
afgescheept. En zijn er deson
danks niet van verzekerd dat er
naast hen geen kettingroker
plaatsneemt.
„Ik ga geen klanten wegsturen
als er geen plaats meer is de ro
kers-afdeling", zegt de eigenaar
woord: „Nul." Waarna de
woordvoerster van de police ju-
diciare gniffelend een sigaret
opsteekt. „We hebben wel wat
beters te doen", zo verzekert ze.
„Het staat iedereen vrij om te
roken of niet te roken. Ja toch?"
De enige plaatsen waar het
rookverbod enig effect lijkt te
lermo Endara, is momenteel het tweede Middenamerikaanse
populairst in de opiniepeilin- land zijn dat het leger definitief
gen, maar zijn aanhangers vre
zen dat veel Panamezen „nee"
foto reuter gary zullen stemmen, uit protest te-
cameron gen de drie jaar oude regering
van Endara.
heeft afgeschaft. Costa Rica, al
lange tijd een model voor vrede wordt stevig gerookt,
en democratie in de regio, doet
het sinds 1948 zonder leger.
i restaurant Lejardin du Cu- hebben, zijn de Parijse metro-
ré in het elfde arrondissement gangen en stations. Sinds 1 no-
Parijs. Van de drie tafels gere- vember wordt de reiziger er bij
iedere ingang op attent ge
maakt dat de metro voortaan
espace non-fumeurs is. Rook
vrije ruimte. Het aantal reizigers
dat in afwachting van een trein
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Het is een bekend verschijnsel:
terwijl de patiënt nog niet eens
dood is, ligt de familie al over
hoop over de erfenis. De Repu
blikeinse Partij lijkt in de dagen
na de Amerikaanse verkiezin
gen ook veel op een ruziënde
familieclan met maar weinig
eerbied voor het slachtoffer.
George Bush was dinsdag tot
tranen toe geroerd door de
mooie woorden over hem tij
dens een afscheidsfeestje van
senatoren die het op 3 novem
ber niet gehaald heoben. Maar
achter zijn rug is in de Grand
Old Part)'het zwarte-pietenspel
al begonnen, waarbij Bush zelf
zeker niet wordt ontzien.
Dat de Republikeinen een
rampzalige campagne hebben
gevoerd, bestrijdt niemand.
Maar evenmin durft iemand
daar verantwoording voor te
nemen. Iedereen beschuldigt
iedereen en probeert zo de ei
gen handen schoon te houden
voor wat komen gaat: de harde
strijd om de opvolging van de
George Bush als boegbeeld van
de partij.
Vice-president Dan Quayle he
kelde de campagnestrategie
kritiek op james Baker, de con-
gesleten. Hoogiit is voor hem,
zelfs onder Cliiton, nog een rol
weggegelegd afc bemiddelaar in
het Midden-Orsten.
Maar de belangrijkste fouten
zijn natuurlijkdoor Bush zelf
gemaakt, die endanks alle aan
wijzingen vailhet tegendeel
bleef geloven in de overwin
ning, zijn takt ek van persoonlij
ke aanvallen op Clinton niet
aanpaste en zelf niets te bieden
had. Daaraan kon ook zijn cam
pagnestaf niets meer verande
ren.
Als Bush op 20 januari eenmaal
tegenover staan pragmatici
zoals de gouverneurs Pete
Wilson (California) en William
Weld (Massachusetts), die eco-
«Ï1
Het referendum is de tweede
stemming in Panama sinds
Amerikaanse troepen in decem-
vooruitstrevend in morele
kwesties.
Dan is er een middengroep die
belastingverlaging wil maar ook
een krachtig buitenlands beleid.
Daarvan zijn de Texaanse sena-
tor Phil Grimm (de begrotings-
generaal Manuel Noriega af
te zetten. 'Narco-ananas' Norie-
ook £a>20 genoemd wegens zijn
pokdalige gezicht, zit nu een
lange gevangenisstraf uit in de
Veel caféhouders in hetzelfde
arrondissement hebben on-
De „ja-factie", waartoe Endara's danks de wettelijke verplichting nog snel even een sigaret op
Amulfista Partij en de opposi- nog geen enkele maatregel ge- steekt, is zienderogen gedaald
nomen. Zelfs niet voor de vor
Ze geloven niet dat de politie
het in zijn hoofd zal haJen oir
op te treden. „Die wet is een 1
chertje. De politie heeft wel wat
tionelechristen-democraten
behoren, maakt dankbaar ge
bruik van radio en TV om haar
boodschap uit te dragen en
heeft tevens de steun van een
jonge rapper die jongeren op
roept zondag te gaan stemmen.
„Er zijn nog wel wat r
in een reflex een sigaret opste
ken, maar in de meeste gevallen
doven ze die zonder problemen
een van onze agenten hen
beters te doen dan cafés te con- op het verbod wijst", zo vertelt
troleren", zegt kastelein Jean-
Maar de apathie onder de Pana- Claude. Zelf voelt hij er al heie
expert van de Senaat) en minis- N, J?., c nnn manerhannen
ter nirt rhpnpu rripfpnsipi Hp Noriega s 15.000 manschappen
tellende leger werd ontbonden
ter Dick Cheney (defensie) de
exponenten. En tenslotte is
Dan Quayle, die zich overal
mezen om aan het referendum
deel te nemen is groot. Waarne
mers verwachten dan ook een
lage opkomst.
tijdens de Amerikaanse invasie
maal niet voor om in zijn eigen
zaak de agent te gaan spelen.
Het resultaat: Alles blijft bij het
oude. Wet of geen wet.
De enige instantie die bevoegd
is om horeca-ondernemers die
het
een woordvoerster van het Pa
rijse vervoersbedijf, de RATP.
De veiligheidsbeambten var
vervoerbedrijf mogen weige
raars boetes van 135 franc (45
gulden) opleggen als ze het
rookverbod negeren omdat het
verbod in de huisregels van het
Roken tast
vruchtbaarheid
van vrouw aan
LONDEN AP
Roken tast bij vrouwen de
vruchtbaarheid aan. Dat is de
conclusie van een Brits onder
zoek. Volgens de studie, die
morgen wordt gepubliceerd in
het medische vakblad The
Lancet, dringt cotinine, een af-
braakprodukt van nicotine,
door in de eicellen. De leider
van het onderzoek, hoogleraar
Michael Hull van de universi
teit van Bristol, stelt dat de co
tinine tot een drastische terug
gang van de vruchtbaarheid
leidt.
Bij het onderzoek waren eitjes
betrokken van 45 vrouwen die
via de reageerbuis werden be
vrucht. Het gemiddelde
vruchtbaarheidspercentage
van 72 procent bij vrouwen
zonder cotinine daalde tot 44
procent bij eicellen waarin die
stof wel voorkwam.
Volgens Huil laat het onder
zoek nog veel vragen open,
maar is de voorzichtige con
clusie dat roken de vrucht
baarheid schaadt op haar
plaats. „De praktische bood
schap is dat onvruchtbare of
minder vruchtbare paren met
roken moeten stoppen", aldus
Huil.
s vertrokken, zal er een vacuüm thuis lijkt te voelen.
ontstaan, waarin de vele facties
van de partij in zullen springen
om hun rol te versterken, met
het oog op de vraag wie het
straks tegen Clinton zal opne-
Voorlopig is dat Robert
Als vice-president zou Quayle
kandidaat nummer één moeten
zijn en iedereen is het erover
eens dat hij een betere campag
ne heeft gevoerd dan Bush.
uien. vuunupig ia u<« nuucu IT'.L-l rl
Dole, leider van de Republikein- ltKieaen
DEN HAAG HENRI KRUITHOF
e minderheid in de Senaat.
De komende vier jaar is Dole -
een man van het midden die ii
1988 zelf vergeefs een gooi naa
de Republikeinse nominatie
deed de spreekbuis v
Maar ondanks de rehabilitatie
van de veel beschimpte Quayle
lijkt toch minister Jack Kemp de
grootste kanshebber. Hij is con
servatief, maar sociaal.
Kemp heeft een lange staat van
zichtbaar van de worsteling, die
in 1996 de uitdager voor presi
dent Clinton moet opleveren.
Oer-conservatief
servatief Buchanan zei dat Bush Zo zijn er de oer-conservatie-
Republikeinen. Maar ook achter dienst (hij was in 1988 al kandi-
zijn rug zijn de eerste tekenen al daat) en is niet voor het 'uitkle-
nig conservatief is ge
weest en gematigden vonden
dat de conservatieven de partij
hebben geschaad. Over één
ding zijn ze het eens: de partij
top neeft het helemaal fout ge
daan.
Baker
Maar vooral Baker moet het
ontgelden. Als campagneleider
heeft de minister van buiten
landse zaken, die in 1988 Bush
aan de winst hielp, gefaald.
Maar meer dan dat wordt hem
verweten dat hij, toen duidelijk
was dat het misging, de verant
woordelijkheid daarvoor heeft
ontlopen en zich schuilhield.
Baker is Bush geen enkele keer
in het openbaar te hulp gescho
ten. Hij is vaak genoemd als
kandidaat voor 1996, maar het
lijkt er nu op dat hij zijn laatste
lagen in Washington heeft
n, zoals tv-commentator
ex-kandidaat Pat Buchanan en
tv-dominee Pat Robertson. Zij
staan voor traditionele familie
waarden, zijn tegen vrije abor
tus, tegen gelijke rechten voor
homoseksuelen, willen minder
overheid, meer bezuinigingen
en vooral lagere belastingen.
Hun boodschap, die de Repu
blikeinse conventie in Houston
in augustus domineerde, ver
vreemdde vrouwen, homo
seksuelen en minderheidsgroe
pen van de Republikeinse partij.
En dan zijn er de 'progressieve
conservatieven', die ook hech
ten aan de traditionele waar
den, maar een gematigder eco
nomisch beleid voorstaan.
Kopmannen van dit 'conserva
tisme met een sociaal gezicht'
zijn minister Jack Kemp (volks
huisvesting) en ex-minister Wil
liam Bennett (onderwijs). Daar
den' van de rol van de overheid,
wat veel Republikeinen tot hun
stokpaardje hebben gemaakt.
Als minister van huisvesting
heeft hij gezien waar een gebrek
aan sturing door de overheid
toe kan leiden.
Miljoenen Amerikanen leven in
achterbuurten, waar zij op ei
gen kracht nooit uitkomen. In
een speech dankte hij onlangs
Bush „omdat hij mij naar de
getto's en achterbuurten van
Amerika heeft gestuurd". Toen
zijn gehoor moest lachen, bleek
Kemp bloedserieus: „Ik meen
het. Ik heb plekken in dit land
bezocht, waar nog nooit een
Republikein is geweest".
Kemp die een humorvol en
geestdriftig spreker is wil zijn
partij aantrekkelijker maken
voor alle Amerikanen, ook die
aan de 'onderkant' die traditio
neel Democratisch stemmen,
als ze al gaan stemmen. Geen
Republikein is populairder dan
hij in de zwarte wijken. Nu
moet hij nog zijn eigen partij
overtuigen.
CDA-fractievoorzitter Elco Brinkman
had het moeilijk deze week. Hij moest
laveren tussen een opstandige fractie en
een onwillig kabinet. Als complicerende
factor moest hij ook nog zijn eigen stren
ge imago overeind zien te houden. En
dat is voor hem niet goed afgelopen.
Het begon allemaal tijdens de algemene
politieke beschouwingen, nu dik een
maand geleden. De Miljoenennota ging
nog uit van een veel te rooskleurig beeld
van de vaderlandse economie. De rijk-
serkende rekenmeesters, verenigd in het
Centraal Plan Bureau (CPB), hadden on
heilspellende geluiden laten horen. Dui
delijk was al dat omvangrijke nieuwe be
zuinigingen nodig waren om 's lands fi
nanciën op orde te houden. Alleen de
minister-president wilde dat niet zien.
Brinkman liet in de weken na de algeme
ne beschouwingen weten dat die bezui
nigingen solide moesten zijn en moesten
voldoen aan de normen uit het regeerak
koord: financieringstekort en lastendruk
mochten niet boven bepaalde grenzen
uitkomen.
Woede
Toen het kabinet afgelopen zaterdag met
de voorstellen kwam, overheerste bij het
CDA teleurstelling en woede. Brinkman
kwam voor een lastig dilemma te staan.
Zijn eigen stellingen van de afgelopen
maanden volgend, moest hij het kabinet
tot de orde roepen voor het halfslachtige
werk dat het had afgeleverd. Maar al te
scherp optreden tegen de ploeg van Lub
bers en Kok, zou ongetwijfeld een kabi
netscrisis hebben veroorzaakt.
En dus moest Brinkman knarsetandend luisterd. Erg serieus zullen ze niet r
het kabinet toestemming geven om door worden genomen,
te gaan op de ingeslagen weg. Weliswaar Hoe moet Brinkman nu uit dit dilemma
sloeg hij daarbij opnieuw enkele piket
paaltjes om te voorkomen dat hij straks
zelf (inmiddels premier geworden van
het volgende kabinet) met de gebakken
peren komt te zitten. Maar erg overtui
gend klonk het allemaal niet, ook al niet
omdat Brinkman het slaan van piket
paaltjes tot vaste gewoonte heeft
komem? Voorlopig heeft hij opnieuw
een uitstel van krachtdadige maatrege
len geaccepteerd tot begin volgend jaar.
Maar als het kabinet dan niet met struc
turele bezuinigingen komt en de begro
ting opnieuw halfslachtig invult, kan
Brinkman bijna niet meer terug.
Dan loopt hij onmiddellijk weer tegen
maakt, zonder daaraan consequenties te dezelfde keuze op: öf hij eist meer van
verbinden.
Brinkman eiste van het kabinet op overi
gens niet zo'n hoge toon, dat de bezuin-
gingen voor 1994 solide en blijvend
moeten zijn, dat het financieringstekort
het kabinet met het risico van een kabi
netscrisis, öf hij zwicht opnieuw voor ka
binet en PvdA.
Er is echter een derde mogelijkheid. Als
Brinkman voor de harde opstelling kiest,
volgens de afspraken moest dalen en dat komt het balletje bij Lubbers te liggen.
BLCO BRINKMAN
Het probleem had nog door de sociale
partners kunnen worden opgelost. Als
die een daadkrachtig centraal akkoord
zouden hebben gesloten, zou een hoop
kou uit de lucht zijn geweest. Maar dat
bleek ook al ijdele hoop. Er kwam welis
waar een gezamenlijke aanbeveling van
werkgevers en werknemers, maar erg
krachtdadig was die niet.
belastingen en premies niet mogen stij
gen. Het zijn allemaal bekende geluiden
van de christendemocratische voorman.
En die beginnen door de herhaling al be
hoorlijk aan kracht te verliezen.
Oppassen
Brinkman moet oppassen. Tot nu toe
maakte hij een krachtdadige indruk. Hij
weet precies wat hij wil, al zijn zijn idee-
en nog niet helemaal gemeengoed bin
nen het CDA. Het wordt nogal eens te
rechts gevonden,
zegt.
Maar nu zijn waarschuwingen aan het
adres van het kabinet bijna openlijk
Moet de minister-president het op e
confrontatie la|en aankomen en daar
mee bij zijn afscheid een verscheurd
CDA achterlaten? Dat lijkt niet erg waar
schijnlijk.
Waarschijnlijker is dat Lubbers in dat ge
val toch voor zijn eigen CDA zal kiezen
en harder bezuinigingen zal voorstellen.
Als de PvdA-ministers en dito fractie dat
niet accepteren, moeten zij het kabinet
maar opblazen.
Daarmee zou de eer van Brinkman wor-
Brinkman vindt en den gered, maar zijn imago nog niet ge
heel hersteld. Het probleem voor de
CDA-fractievoorzitter is dat hij zijn eigen
lot op dit moment niet meer in handen
de wind worden geslagen, holt de geloof- heeft. Door zijn in woorden harde op-
waardigheid van de CDA-fractievoorzit
ter achteruit. Strenge toespraken op
Texel of in Aalten, waarvan in het recen
te verleden ministers en coalitiepartner
PvdA nogal eens schrokken, zullen in de
toekomst met een glimlach worden be
stelling, maar in daden weinig krachtige
optreden, is Brinkman de gevangene van
Lubbers geworden. De Meester zelf be
paalt wat er van zijn leerling wordt. En
dat vindt Brinkman niet prettig.
