'Kunst komt meer
aan oppervlakte'
De leukste
honeymoon begint op
Meubelplein Leiderdorp.
Schreeuwerige
versie 'Gered'
'Legacy of Light': bewegingen in een hechte eenheid
Cultuur&Kunst
William Byrd Ensemble maakt
iets moois van 'Metamorfosen'
Recordbedrag voor schilderij Matisse
'Toevallige' expositie
Hongaarse beeldhouwer
'Adriaan Van Dis leent
Zuidafrikaanse gedichten'
ffiRJJDAG 13 NOVEMBER 1992
n hoore annemiek ruycrok (CHEF)
Rudi Fuchs blij met verhuizing naar Amsterdam
Een deel van de vaste collectie van het Stedelijk Museum
in Amsterdam moet een permanente opstelling krijgen.
Het museumgebouw aan de Paulus Potterstraat zou aan
deze 'kerncollectie' onderdak moeten bieden. Dat kan als
de uitbreiding van het museum is gerealiseerd en het
museum 'eens zo groot' wordt. Dat zegt Rudi Fuchs (50),
de huidige directeur van het Haags Gemeentemuseum,
die per 1 februari 1993 directeur van het Stedelijk Muse
um in Amsterdam wordt.
den haag sandra jongenelen
In de directiekamer van zijn
Haagse onderkomen, vertelt hij
met verve over zijn toekomst
plannen. „Aan het eind van de
ze eeuw, na 100 jaar verzame
len, moet het mogelijk zijn een
vaste kerncollectie te tonen. Het
publiek, toeristen, maar ook
jonge kunstenaars moeten we
ten wat zich in de vaste collectie
van het Stedelijk Museum be
vindt", meent Fuchs.
De tafel in zijn werkkamer ligt
bezaaid met papieren, notities
en (kunst)boeken. Vóór hem ligt
de bundel 'Onmogelijk Geluk'
van de Groningse dichter Jean
Pierre Rawie, waar hij naar ei
gen zeggen, nog geen letter in
heeft gelezen. Nadat de ge
meenteraad van Amsterdam
hem afgelopen woensdag offi
cieel tot directeur van het Ste
delijk benoemde, lijkt zijn geluk
niet meer stuk te kunnen.
Rudi Fuchs bereidt zich voor
op zijn vertrek naar het Stedelijk
Museum. Na vijf jaar in het af
standelijke, beschouwelijke Den
Haag te hebben doorgebracht,
wacht het brutale, polemische
Amsterdam. „In de hoofdstad",
zegt Fuchs, „komt de kunst
meer aan de oppervlakte, dan in
Den Haag. Het is er avontuurlij
ker, dynamischer en er zijn
meer ruzies. Toen ik in Den
Haag begon, dacht ik: ik trek me
terug achter de linies. Ik had
twaalf jaar, van 1975 tot 1987,
aan het front gewerkt in het Van
Abbemuseum in Eindhoven".
Tussendoor organiseerde Fuchs
in 1982 ook nog de Documenta
in Kassei, een ldus die zich ook
niet bepaald in de luwte voltrok.
Na de vijf jaar relatieve rust in
Den Haag, waar Fuchs zich
hoofdzakelijk bezig hield met
de herinrichting van de collectie
van het Haags Gemeentemuse
um keert hij terug naar het
front. „Sadder and wiser", zegt
hij.
Zoals hij het vertelt, lijkt het
net of het een pré is geweest dat
hij in 1985 niet werd benoemd
tot directeur van het Stedelijk.
Zoals bekend waren Beeren en
Fuchs toen beiden in de race
voor het directeurschap, maar
viel na een onverkwikkelijke
touwtrek-ronde de keuze op
Beeren.
.Achteraf gezien is dit voor
mij een beter tijdstip," erkent
Fuchs. „De vijf jaar in Den Haag
had ik bovendien niet willen
missen." Met pretoogjes voegt
hij daar aan toe: „Misschien
geldt voor museumdirecteuren
wel hetzelfde als voor wijn. Met
elk jaar liggen, word je beter.
Rudi Fuchs: „Misschien geldt voor museumdirecteuren wel hetzelfde als voorwijn. Met elk jaar liggen, word
je beter."
Maar er zijn natuurlijk ook
mensen die vinden dat ik te
lang heb gelegen."
Critici verwijten Fuchs dat hij
zich steeds op dezelfde kunste
naars richt, als Jannis Kounellis,
George Baselitz, A.R. Penck of
Arnulf Rainer. Voor het eerst in
het gesprek raakt Fuchs geïrri
teerd. „Dat is niet waar. Ik laat
bepaalde kunstenaars wel
steeds terugkeren, maar dat
heeft te maken met bepaalde
sleutelervaringen. Kunstenaars
betekenen iets voor je en dat
verdwijnt niet zomaar. Maar dat
je aan bepaalde kunstenaars
veel waarde toekent, betekent
niet dat je andere kunstenaars
niet presenteert. Dat vind ik een
geborneerd soort denken."
„Er zijn mensen", vervolgt hij,
„die met elke mode meelopen.
Voor die mensen die iets niet
kunnen vasthouden, heb ik to
taal geen respect. Als ik iets
goed vind of belangrijk, is dat
niet voor vijf jaar. Dat is dan
blijvend."
Dat de kritiek zich speciaal op
hem richt, vindt Fuchs niet te
recht. „Ik moet dan vaak aan
Sandberg denken", zegt hij.
„Hij wordt als directeur van het
naoorlogse Stedelijk (1945-
1962) terecht geroemd. Maar
FOTO ANP
Sandberg had ook duidelijke
voorkeuren en verzamelde
vooral werk van Léger, Malevich
en CoBrA (Comeille, Brands,
Appel)."
Andere kritiek, als zou hij gru
welen van een grote toeloop
van bezoekers, wijst Fuchs ook
resoluut van de hand. „Waar
het om gaat is dat ik geen ten
toonstellingen wil maken met
als doel veel bezoekers te trek
ken. Wat ik wil is góede ten
toonstellingen maken. Als je dat
doet, komen er met de nodige
publiciteit zeker veel mensen
op af."
saskiastoelinga
door het Zuidelijk Toneel Regie Ivo van
Hove Spel: Camilla Siegertsz, Fneda Pit-
toors, Erik de Visser. Adnan Bnne. Bart Sie
gers en anderen. Gezien. 12/11, schouw-
Wie wat hem dwars zit niet
goed kan verwoorden, gaat als
vanzelf schreeuwen. 'Gered' van
Edward Bond speelt zich af in
het arbeidersmilieu van Zuid-
-Londen. Omdat de daar woon
achtige mensen zich over de
uitzichtloosheid van hun be
staan niet kunnen uiten, moet
door machteloos gescheld en
geschreeuw hun onvrede zich
ontladen. Die mening lijkt Ivo
van Hove in zijn regieopvatting
in sterke mate toegedaan, want
in zijn enscenering wordt er, fel
en in razend tempo, heel wat
afgeschreeuwd.
Het verst daarin gaat hoofd
rolspeelster Camilla Siegertsz.
Met grote regelmaat weet zij
ware hysterie-aanvallen te vein
zen. Technisch gezien mag dat
misschien dan wel knap zijn,
maar het komt erg dicht in de
buurt van het je-zelf-over-
schreeuwen. Dit zwakke punt
geldt in wezen voor de gehele
voorstelling. Het besef, wat voor
trieste levens deze personages
leiden, wordt er bij ons als pu
bliek ingehamerd. Dat gebeurt
niet door benauwend huiska-
merrealisme maar door gesti
leerde uitbarstingen.
Zelfs de theatrale verpakking
werkt hier maar nauwelijks als
een relativerend filter. De gehe
le aanpak laat namelijk de to
neeldimensie steeds doorsche
meren. Er staan bijvoorbeeld
slechts enkele huishoudelijke
apparaten aan weerskanten van
het podium opgesteld, verder
zien we vooral het sfeerloze,
ontmantelde toneelhuis. Sterker
nog, na de meest omstreden
scène van het stuk, het stenigen
van een baby, nemen de acteurs
voor ons neus een kleine pauze.
Het jonge meisje Pam neemt
haar vriend ie Len mee naar
haar ouderli,k huis. Ook als het
tussen hen beiden al vrij snel
niet meer gaat, blijft hij bij deze
mensen wonen. Zoals Pam Len
behandelt, zo wordt zij op haar
beurt behandeld door een zeke
re Fred, van wie ze een kind
heeft gekregen. Geen 'eind
goed, al goed'; Fred is vertrok
ken, Len is gebleven en Pams
ouders zullen blijven zwijgen
tegen elkaar.
In de laatste minuut klappen
vier wanden uit de vloer die een
klein huiskamertje omsluiten.
Daarmee krijgt een overwegend
schreeuwerige voorstelling een
pakkend slot dat een cynisch
sprankje hoop suggereert.
Marjan Berk in Lisse
ussE Marjan Berk, schrijfster van boeken ('Nooit meer slank, De
dag dat de mayonaise mislukte'), kindermusicals, columns, in
terviews en met een uitgebreid cabaretverleden (Lurelei), geeft
op dinsdag 17 november een lezing in de openbare bibliotheek
aan de Nassaustraat 28 in Lisse. Het programma begint om
20.00 uur.
Dick de Graaf Septet in de Waag
leiden Swingende jazz van het Dick de Graaf Septet is morgen
avond te beluisteren in de Waag aan de Aalmarkt. De combina
tie van viool, saks, trombone en gitaar zorgen voor het unieke
geluid van deze jazzgroep. Het concert begint om 21.30 uur.
Carolijn Visser in Noordwijk
noordwuk De schrijfster Carolijn Visser leest vanavond voor uit
eigen werk in de openbare bibliotheek in Noordwijk. De in Lei
den geboren schrijfster is bekend om haar reisverhalen. Het pro
gramma begint om 20.15 uur.
Klassiek in The Duke
leiden Het pianoduo Hein Putter en Ron Wehrens treedt zon
dag 15 november op in jazz-café The Duke aan de Oude Singel
in Leiden. Op het programma staan werken van Schubert,
Brahms en Ravel. Aanvang 15.00 uur.
Expositie in galerie De Pomp
warmond In galerie De Pomp, aan de Dorpstraat in Warmond,
is een expositie te zien van terracottawerk van Dimf Kuiperin en
aquarellen van Corrie Ravensbergen. De tentoonstelling duurt
tot 3 december.
Expositie in De Duinstudio
dezilk In atelier De Duinstudio in De Zilk exposeert de Haagse
kunstenares Marquerite Monod de Froideville van 21 november
tot 20 december bloemstillevens. Tegelijkertijd toont de eigena
res van De Duinstudio, Ineke Lieshout, keramische objecten.
Haar kunstwerken zijn gemaakt met de Japanse stooktechniek
'raku'. Openingstijden: wo., za. en zo, 13.00-17.00, do. 19.00-
21.00 en volgens afspraak.
Het is bij de Rotterdamse Dans
groep tot een traditie aan het
uitgroeien om de dansers van
de groep zelf de kans te geven
hun talent als choreograaf te
ontwikkelen. Vorig jaar lieten
Rick Kam en Anouk van Dijk
knap werk zien. Ook het nieuwe
programma bevat choreografie-
en van hun hand.
'legacy of light' van Rick Kam
bestaat uit bewegingen die een
hechte eenheid vertonen. De
dansers zijn opgenomen in een
wervelende stroom, waarbij veel
met de romp en de armen ge
werkt wordt. Ze doen denken
aan wapperende lappen, die
aan het slot van het toneel afge
blazen worden. In de snelheid,
die deze hele choreografie
voortduurt, wisselen verschil
lende combinaties elkaar sub
tiel af. Het is jammer dat de
groep dansers niet voldoende in
deze vaart leek op te gaan. Hier
en daar waren aarzelingen
zichtbaar en werd er ongelijk
gedanst. Daar leed de kracht
van de choreografie onder. Ook
in de solistische gedeeltes was
de overgave aan de dans niet
compleet. Uitzondering hierop
was de solopassage van Tim
Persent, die met gemak en over
Vrolijke sprongen, klassieke passen, zwierige, vlotte gebaren, stampen, wilde passages, dramatiek en gewoon gekke bewegingen.
FOTO LEO VAN VELZEN
gave zijn hele lichaam in de be
wegingen wierp.
Anouk van Dijk trof mij in
haar vorige choreografie, 'Edge
Stories', door de sublieme een
heid die zij wist aan te brengen
in felle bewegingen en een mys
terieuze sfeer. Deze eenheid is
in 'Zarten' helaas niet terugge
keerd. Er is wel een mysterieuze
sfeer, maar het is zo moeilijk te
begrijpen wat voor logica de be
wegingen verbindt, dat het ge
heel bijna te raadselachtig
wordt. Er worden enkele attri
buten gebruikt, zoals een touw,
klingelende buizen en soldaten
schoenen zonder veters, maar
wat de functie daarvan is blijft
onduidelijk. Een sterk punt is
wel dat er veel afwisseling is: er
zijn volksdansachtige passages,
gedreven momenten en humor
ontbreekt ook niet, zoals wan
neer een danser een danseres
lijkt te willen hypnotiseren,
maar haar bewegingen steeds
sneller wil bepalen, zodat ze er
uiteindelijk met een nuchtere
blik uit valt. Ook de vogelachtig
klapperende bewegingen met
de handen brengen een prettige
relativering.
Het meest onderhoudend is
'Psycho-sweet civilization' van
de gastchoreograaf Tere O'Con
nor. Hij is een vooraanstaande
figuur in de Amerikaanse dans
en werkt in dit programma voor
het eerst met een Nederlandse
groep. Het stuk is zeer fragmen
tarisch, maar zo helder dat van
de rijkdom aan invallen niets
verloren gaat. Het zit vol verwij
zingen naar alle mogelijke
dansvormen. Vrolijke sprongen,
klassieke passen, zwierige, vlot
te gebaren, stampen, wilde pas
sages, dramatiek en gewoon
gekke bewegingen wisselden el
kaar snel af met een geestigheid
die de dansers duidelijk inspi
reerde.
recensie udy van der spek
Metamorfosen. Concert van het William
Byrd Vocaal Ensemble o.l.v. Nico van der
Meel, met intermezzi van Astrid in 't Veld,
accordeon. Gehoord 8 november in de
oud-katholieke Kerk, Begijnhof te Delft.
Te horen: zondag 15 november, Lokhorst-
Het programma dat Nico van
der Meel deze keer heeft uitge
kozen staat helemaal in het te
ken van de metamorfose. Hoe
wel bewerkingen in onze tijd
niet hoog worden gewaardeerd
- we zijn immers allemaal uniek
en individueel bezig met onze
eigen originele creatieve vonk -
is het door de eeuwen heen een
middel geweest om bepaalde
muziek voor een grotere groep
i toegankelijk te maken.
Het gaat er bij Van der Meel
niet in de eerste plaats om, elke
bewerking een juweeltje te noe
men. Maar hij registreert hier
het verschijnsel, zowel in de vo
cale als in de instrumentale mu
ziek. En dat het William Byrd
Vocaal Ensemble er ook deze
keer weer iets moois van zou
maken, werd al duidelijk tijdens
de warming up vóór de uitvoe
ring, in de verrassende details
die nog even werden doorgeno-
In de muziek van Luca Ma-
renzio (15531599) op een tekst
van de Delftse pastoor en dich
ter Joannes Stalpert van der
Wiele (15791630), waar het koor
mee begön, is meteen die war
me homogene klank aanwezig
in lange evenwichtig gezongen
melodielijnen.
In 'Tant vous allez doux
Guillemette' (1565) laat het Wil
liam Byrd horen hoe luchthartig
en sprankelend je moet omgaan
met een werelds thema, en hoe
je direct daarna zo'n zelfde 'pa
rodie-thema' kan interpreteren
als het blijkt te zijn ingebouwd
in het 'Magnificat Sexti Toni'
van Orlando di Lasso
(15321594): bezonken en ver
fijnd, met twee strakke vibratie-
loze tenoren die op bijna Gre
goriaanse wijze zinnen als 'sus-
cepit Israel puerum suum' in
passen.
De veelgevraagde tenor Nico
van der Meel blijkt ook over
compositorische talenten te be
schikken. Hij slaagde erin om
twee bewerkingen van Monte
verdi op een oorspronkelijk
éénstemmige klaagzang te
combineren tot een vijfstemmi
ge cyclus van geestelijke ma
drigalen. Even had William Byrd
het moeilijk in de beginstrofen
van deze metamorfose, maar
ook hier zijn de zangers in staat
om alle schakeringen in dyna
miek en expressie te verwezen
lijken en daardoor de rouw
klacht van Maria indringend
aan de toehoorder over te dra
gen.
Het 'stemmenorkest' voor
vrouwen, uit Dvoróks symfonie
'Uit de nieuwe wereld' en dan
met name het Heimwehthema,
in de Tweede Wereldoorlog be
werkt voor samenzang door
Margaret Dryburgh en Norah
Chambers in een vrouwenkamp
op Sumatra, klinkt hartver
scheurend mooi en tegelijk
zeldzaam berustend.
Tot slot vier virtuoze bewer
kingen van Amerikaanse negro
spirituals, waarin het William
Byrd Vocaal Ensemble, samen
met de toegift 'The magic Car
pet' blijk geeft van alle markten
thuis te zijn: een flitsende, gees
tige, buitengewoon expressieve
en toch exacte internationale
impressie.
De intermezzi worden ver
zorgd door de begaafde accor-
deoniste Astrid in 't Veld, met
als hoogtepunt het 'De Profun-
dis' (1978) van de zeer religieus
geïnspireerde Sofia Gubaidulina
uit de voormalige Sovjetunie.
Alle mogelijkheden van de ac
cordeon worden hier uitgebuit
en door In 't Veld diep emotio
neel vertolkt, het enige werk op
dit programma dat géén me
tamorfose had ondergaan.
Informatie 071 - 4165 85
Voor het schilderij 'Harmony in Yellow', uit
1927/28, van de Franse schilder Henri Matisse is
op een veiling bij Christie's in New York een re
cordbedrag betaald van 25 miljoen gulden. Nooit
eerder werd zo'n hoog bedrag betaald voor een
doek van Matisse. Het oude record stond op 22
miljoen gulden. Dat werd in 1989 in New York
betaald voor het schilderij 'Femme a l'ombrelle
rouge, assise de profil'. De koper van het werk,
een Amerikaanse verzamelaar,
blijven. 'Harmony in Yellow' is nog
annemiek ruygrok
Kunst uit Hongarije. Drie dagen
lang exposeren twee Hongaarse
kunstenaars hun werken in so
ciaal-cultureel centrum Sjelter.
De expositie berust min of meer
op een toeval, aldus Hans Edink
van Sjelter. „Een Leiderdorpse
familie kwam op vakantie in
Hongarije in contact met Gabor
Kovacs, een beeldhouwer die
met klei en hout werkt. Ze no
digden hem uit in Nederland en
inderdaad stond hij ineens op
de stoep." Kovacs wilde zijn
werk wel eens in Nederland ex
poseren. Maar hoe kom je als
buitenlands kunstenaar aan ex
positieruimte? De galeries heb
ben hun tentoonstellingen al
maandenlang vooruit gepland,
dus daar valt niets meer te orga
niseren. Kovacs kwam bij Sjele-
ter terecht. Hij liet foto's van
zijn werk en dat van zijn vriend
Hrpad Feriencsik zien. Ferienc-
sik schildert. In Sjelter vond
men het de moeite waard en
Kovacs kreeg toestemming er te
exposeren.
De tentoonstelling in het ge
bouw van Sjelter, Heemraad
laan 67, is geopend: woensdag
18 november 20.00-22.00 uur,
donderdag l/m zaterdag 11.00-
15.00 uur.
vmsterdam gpd
i het Museum of Modern Art i
York.
N.P. van Wyk Louw, vanaf 1950
hoogleraar Afrikaans aan de VU
Amsterdam. Gedurende de ja
ren zeventig raakte Van Dis aan
de Zuidafrikaanse universiteit
van Stellenbosch zo in diens
ban dat hii hem schreef 't moei
lijk te vinden hem niet als gees
telijke vader te zien.
Behalve Louw worden ook
F.lisabet F.ybers en een luister
liedje van David Kramer 'geci
teerd' in Het Beloofde land.
Adriaan van Dis heeft in zijn ro
man Het Beloofde Land volop
leentjebuur gespeeld bij Zuid
afrikaanse dichters. De literaire
criticus Etienne Britz toont deze
week in Vrii Nederland aan hoe
de Amsterdamse schrijver stro
fen uit gedichten van W.E.G.
Louw heeft geparafraseerd in
andere bewoordingen heeft na
verteld. Louw was de broer van
