Insekt kampioen veelvraat
'Zeearend krijg je niet
zo maar voor je lens'
Over leven
Over Leven-kalender met 27 foto's van Martijn de Jonge
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1992 9J 10
Compost als anti-stuifmiddel
noordwukerhout De Vuil Afvoer Maatschappij (VAM) doet on
der meer in Noordwijkerhout proeven met het gebruik van
groente-, fruit-, en tuinafval (gft) als anti-stuifmiddel in de ak
kerbouw en bollenteelt. De afvalberg neemt zo af en de kostbare
bovenlaag van de grond verstuift niet. Op het bedrijf van Jac Uit-
tenbogaard Zn is de gft in een dunne laag op het land gespo
ten. Daarbij heeft de VAM vooral geëxperimenteerd met de hoe
veelheid vocht in de compost. De bollenteler is niet ontevreden
over de anti-stuiver. De compost is wel een flink stuk duurder
dan de gier die hij gewoonlijk voor dat doel gebruikt. Ook duurt
het volgens hem te lang voordat de compost kan worden gele
verd. Volgens Uittenboogaard zijn kwekers best bereid om de
compost te gebruiken, mits de prijs daarvan omlaag gaat. Com
post kan een oplossing zijn. In verband met het milieu mogen
kwekers maar tot 1 september mest uitrijden, voor compost
geldt die eis niet.
Cursus schoon produceren
utrecht» Teleac begint op zaterdag 14 november met een cursus
'Schoner produceren'. In de lessen wordt aandacht besteed aan
voorkoming van milieubelasting en -vervuiling. De cursus is ge
richt op de kleine en middelgrote bedrijven en bestemd voor
diegenen die verantwoordelijk zijn voor het produktieproces.
Het cursusmateriaal bestaat uit een boek, een werkboek en een
diskette met een handleiding voor de berekening van de op
brengst van milieu-investeringen. Er is een telefonisch spreek
uur. De televisieuitzendingen beginnen op zaterdag 14 novem
ber (10.30 tot 11.00 uur), de radio-uitzendingen vanaf woensdag
18 november (22.00-22.30 uur). Het cursusboek inclusief werk
boek kost 145 gulden. Te koop in de boekhandel of te bestellen
door overmaking van het bedrag op giro 544232 t.n.v. Teleac
Utrecht onder vermelding van de titel 'Schoner produceren'.
Zonnende zeehonden op het wad, een
buizerd die een haas verslindt, bron
stige edelherten in de Fievopolder.
Lezers van deze pagina zijn er inmid
dels mee vertrouwd. Met grote regel
maat sieren de foto's van de Amster
damse fotograaf Martijn de Jonge on
ze berichtgeving over natuur en
milieu.
De krant is een dagvlinder, waarin
een foto maar heel even kan schitte
ren. Het is de moeite waard om de
natuur wat langer te kunnen vast
houden. Daarom zijn 27 zwart-wit fo
to's van Martijn de Jonge gebundeld
Ln een kalender voor het komend
jaar. De fotograaf selecteerde zelf zijn
foto's, rekening houdend met het'ver
loop van de seizoenen. De toelichten
de teksten zijn van journalist Richard
Mooyman.
De kalender in het formaat 42 x 30
cm is gedrukt op stevig papier en kost
slechts 13,95. Bestellen hoeft niet,
vanaf aanstaande maandag is de ka
lender Over Leven 1993 te koop bij de
volgende kantoren:
Leidsch Dagblad, Witte Singel 1 in
Leiden, en
kantoor Alphen, Wilhelminalaan 18
in Alphen aan den Rijn.
Een fuut met jongen
Aalschoverjong krijgt lekkere hapjes. fotos martijn de jonge
Een jonge zeehond zwemt onder toezicht van zijn moeder
Natuurbeheer moet worden afgestemd op de kleintjes
leraar heeft in het duingebied
van Meijendel (Wassenaar) tel
lingen gedaan en kwam, althans
voor velen, tot verrassende ont
dekkingen.
Veel meer
Er lopen in een klein deel van
Meijendel zo'n 20 Fjordepaar-
den rond. Per jaar eten die
240.000 kilo plantmateriaal
(24.000 kilo droge stof). Als in
heel Meijendel met dezelfde
dichtheid vee zou worden uit
gezet, zouden de dieren geza
menlijk 175.000 kilo droge stof
wegvreten. Een flinke berg.
Deze valt echter in het niet als
je de berg zet naast de hoeveel
heid plantmateriaal die de bo
ven- en ondergronds levende
insekten en aaltjes wegwerken.
Samen eten zij ruim meer dan
acht miljoen kilo planten weg.
De luis is de grootste veelvraat.
Blad- en wortelluizen peuzelen
samen ruim 2 miljoen kilo blad
en wortel op!. Slakken verorbe
ren ook zo'n twee miljoen kilo,
de kevers houden met met een
miljoen kilo 'bescheiden'.
De enorme vraat van de piep
kleine diersoorten maakt duide
lijk dat hun invloed op de na
tuur bepalend is. „Ingrijpen in
die natuur omdat je graag een
bepaald plantje wil terugkrijgen,
kan op floragebied een succes
zijn maar tegelijkertijd de mi
ni-fauna gigantisch schaden.
Beheer van natuurgebieden
mag niet doorlopend ingrijpen
zijn. Natuurbeheer is niet be
denken wat je wilt krijgen en
dat dan maken. Natuurbeheer
is de natuur zelf laten bepalen
wat er komt en wat er gaat."
De hoogleraar is er niet voor
runderen uit te zetten die niet
gedurende de wintermaanden
in het gebied kunnen blijven
omdat er dan steeds moet wor
den ingegrepen in het duin. De
Hollandse 'huiskoei' weet niet
hoe hij 's winters aan zijn kostje
moet komen en moet dus op
stal worden gezet. Wildere run
deren, zoals de Heek-runderen,
kunnen wel het hele jaar door
buiten staan. Koeien, paarden
en schapen zijn een beetje kies
keurig maar vreten toch be
hoorlijk veel soorten planten.
Insekten zijn juist heel kieskeu
rig. Veel insekten eten maar een
soort plant of leggen hun eitjes
maar op één bepaald blaadje of
takje. "Dat maakt duidelijk dat
menselijke ingrepen catastro
faal kunnen zijn. Als je maait in
de week dat een vlindersoort
net haar eitjes wilde afzetten,
dan roei je in een keer de hele
soort uit. Dat is nogal wat."
Plantepaspoort
weer vertraagd
LUXEMBURG
De invoering van een Europees
plantepaspoort vlot niet best.
De twaalf landen van de EG
kunnen het maar niet eens wor
den over de draagwijdte van
een dergelijk fyto-sanitair docu
ment. Het paspoort zou proble
men met de in- en uitvoer van
planten en het aan beide zijden
van de grens eindeloos zoeken
naar dat ene kleine onopge
merkte beestje, overbodig kun
nen maken.
Hoewel de Nederlandse land
bouwminister P. Bukman aan
drong op haast met de invoe
ring van het paspoort, zijn de
ministers het niet eens gewor
den. Het plantepaspoort moet
duidelijk maken dat het produkt
vrij is van planteziekten. Neder
land wil het paspoort alleen ver
plicht stellen voor de handel in
planten voor de kweek, omdat
daar het gevaar voor versprei
ding van ziekten het grootst is.
De Denen en Ieren willen de
paspoortplicht voor planten
echter veel uitgebreider toepas
sen, ook bij levering aan de con
sument. Het voorstel voor een-
Europees plantepaspoort is nu
weer terugverwezen naar diplo
matiek overleg.
Martijn de Jonge: „Foto moet iets zeggen over het gedrag van een dier
LEIDEN BEVERWIJK»
MONICA WESSEUNG
Hoogleraar ecologie aan de
Rijksuniversiteit Leiden, E. van
der Meijden, hield zaterdag tij
dens het jubileumsymposium
van de stichting Duinbehoud
een warm pleidooi voor een
'meer insektgericht' natuurbe
heer. De Nederlandse duinen
zijn dichtgegroeid met voor een
belangrijk deel plantkundig on
interessant gewas. De oorzaak
hiervan is de verrijking van de
bodem: de zure regen, de be
mesting in de landbouw en de
vervuiling hebben de bodem rij
ker gemaakt aan voedingstof
fen. Daardoor is er bijvoorbeeld
veel gras.
In steeds meer natuurgebie
den worden daarom grote gra
zers ingezet. Zij kunnen in korte
tijd het gras wegvreten om
daarmee ruimte te maken voor
meer bijzondere plantesoorten.
Elke plantesoort kent haar eigen
insekten dus is Van der Meijden
zeker geen tegenstander van
grote grazers in de duinen.
Voorwaarde is wel dat er een
beheer wordt gevoerd dat ook
goed is voor de insekten.
Boven- en ondergrondse in
sekten zijn volgens Van der
Meijden zo belangrijk omdat ze
een veelvoud aan groen wegvre
ten van de hoeveelheid die
koeien, paarden en schapen
weten weg te werken. De hoog-
Martijn de Jonge zit soms dagen in een schuilhut
GEBIOLOGEERD
Insekten en andere beestjes in de grond eten met z'n alle
veel meer planten op dan een hele kudde grote grazers.
Toch wordt er bij het beheer van natuurgebieden alleen
rekening gehouden met de runderen, paarden en scha
pen en met bijzondere plantesoorten. Vlinders, torren,
luizen en sprinkhanen leggen met tienduizenden tegelijk
het loodje als er weer eens wordt gemaaid. De rol van de
kleintjes in natuurbeheer is onderschat en dat moet an
ders.
chaamsomvang hebben dolfij
nen anderhalf keer zo veel her
senmassa. Er zijn mensen die
denken dat ze daarom ook an
derhalf keer zo intelligent zijn.
Die mensen doen allerlei testjes
met dolfijnen, en als ze de re
sultaten niet snappen, zeggen
ze dat dat komt doordat wij
mensen te dom zijn. Ze halen er
graag een potentiële buiten
aardse bezoeker bij. Die zou
concluderen dat de walvisachti-
gen de intelligentste levensvorm
op de planeet zijn. Dolfijnen
voeren geen oorlog, ze vervuilen
het milieu niet, ze zijn zo netjes
als wat.
Ja, nogal logisch, kun je tegen
die onderzoekers zeggen. Ze
hebben geen handen en voeten.
Hoe moet je dan Kalashnikovs
maken? In honderdduizenden
jaren zijn ze nauwelijks geëvo
lueerd. Het zijn woestijnbewo
ners gebleven. Want ze zwem
men in een bak water waaruit
ze niet mogen drinken op straf
fe des doods (van zout water
worden ze ziek, net als wij).
Hun vocht halen ze uitsluitend
uit vis. Dolfijnen hebben het
wiel niet uitgevonden, de
stoommachine niet, ze hebben
geen gezondheidszorg en geen
centrale verwarming. Ze heb
ben niet eens huizen!
Je vraagt je af wat ze al die jaren
hebben uitgespookt met hun
hersenen. Dolfijnliefhebbers
weten het: nadenken. Net als
Indiase goeroes die twintig jaar
op één been op een bergtop
staan. Die komen ook tot in
zichten, zo diep dat ze onmoge
lijk aan eenvoudige stervelingen
over te dragen zijn. De vraag is
alleen wat je er mee opschiet.
Ondanks hun wellicht putdiepe
inzichten laten dolfijnen zich
nog massaal afslachten door
vissers met maar tweederde van
hun hersenomvang. En dan
doen die vissefs niet e^ns hun
best ook: tonijn is wat ze willen,
dolfijnen zijn bijvangst. Het
gaat weliswaar niet slecht met
de dolfijnen, maar wereldheer
sers zijn ze ook zeker niet. Her
senomvang heeft blijkbaar niet
veel met evolutionair succes te
maken. Wat dat betreft zijn we
als zoogdieren in competitie
met rattus rattus en de rattus
norwegicus: de zwarte en de
bruine rat. Passend gezelschap,
gezien de menselijke aard.
ton in 't veld
HAARLEM THEO VAN DER KAAU
Al ruim anderhalf jaar prijken
de natuurfoto's van Martijn de
Jonge op deze pagina Over Le
ven. De krant brengt nu een ka
lender voor 1993 uit met een se
lectie van zijn werk. Dat is aan
leiding genoeg om de Amster
damse fotograaf eens zelf aan
het woord te laten.
Martijn de Jonge: „Ik ben
geen natuurfotograaf, ik ben
een fotojournalist die zich heeft
toegelegd op natuur en milieu.
Ik sta klaar als nieuwsfotograaf.
Daarom moet ik weten dat de
paddentrek in maart is en dat in
september de visarend in de
Waterleidingduinen zit. Boven
dien moet ik weten welke die
ren in het nieuws staan, zoals
nu de eidereenden contra de
visserij.
4k wil een dier in actie foto
graferen. Een foto nemen die
iets zegt over het gedrag van dat
dier. Bijvoorbeeld een tuimelaar
die uit het water springt. Dat-
lijkt heel gewoon om te zien.
Maar eer dat beest voor je lens
springt en je die ene foto kunt
maken dal is een heel ander
verhaal.
Veel natuurfotografen willen
foto's van dieren in hun natuur
lijke omgeving, zittend of
staand, haarscherp en liever
niet geringd. Dat natuurland
schap moet dan zonder mense
lijke invloeden zijn. Maar ja,
waar heb je in Europa nog on
gerepte natuur? Het is allemaal
cultuurlandschap. Ik vind het
juist interessant om een foto te
maken van parende futen in
een stadsgracht.
Iedereen kan in zijn vrije tijd
naar de Zuidpier gaan om daar
eidereenden te fotograferen. Als
je echter professioneel wilt wer
ken moet je er heel veel tijd in
stoppen, over goede spullen be
schikken en eindeloos veel ge
duld hebben.
Vogels in Europa fotograferen
is vrijwel niet te doen zonder
auto en zonder het maken van
schuilhutten. Als het om roofvo
gels gaat moet je vóór zonsop
gang klaar staan. Zo had ik me
een keer vastgebeten om een
zeearend in de Wieringermeer
te fotograferen. Dat is voor Ne
derland een heel bijzondere vo
gel en die komt niet zomaar
voor je lens. De zeearend is een
aaseter. Nu had ik voor een foto
al eens een buizerd op aas ge
kregen, dus waarom zou dat bij
de zeearend niet lukken? Ik ben
daar tweeënhalve maand mee
bezig geweest. Uiteindelijk
kreeg ik bij heel slecht licht de
zeearend op een dode haas die
ik had neergelegd. Op dat mo
ment liep alles mis. Ik had de
haas moeten vastbinden, want
de zeearend ging ermee slepen.
Toen functioneerde de sluiter
van de camera niet goed en de
vogel was gevlogen.
Belangrijk is om goed contact
te houden met de mensen in
het veld. Ik ben afhankelijk van
hun medewerking als het gaat
om bijvoorbeeld het opzoeken
van aalscholvers in het Naar-
dermeer of het uitzetten van
edelherten in de Oostvaarders-
plassen.
Hoever ik bereid ben te gaan
voor een goede foto? Ik leg aas
neer en ik bouw* schuilhutten.
Als je weet waar de vogels zitten
en hun vaste slaapplaatsen
kent, kun je het daarbij laten. Ik
zal niet zo gauw iets doen ten
koste van andere dieren."
Okee, dan gaat het maar een
keer over dolfijnen. U, lezer, be
grijpt dat we het liever telkens
over allerlei milieu-misstanden
hebben, maar daar zijn we even
doorheen. Het lijkt wel of het
veel te goed gaat.
Dolfijnen dus.
Met de dolfijnen gaat het ook
uitstekend. Ze worden absoluut
niet met uitroeiing bedreigd, ze
overleven de vervuiling in alle
rivieren, ze lijken niks te mer
ken van de smeerlapperij in zee.
Het lijken wel mensen.
En daar begint het interessante
gedeelte van dolfijnen (en de
rest van de walvisachtigen). Ze
hebben een hoop hersens. Zelfs
meer dan een mens of een an
dere aap. Ook in verhouding tot
hun lichaamsgewicht of li
Een stippelmot op een meidoomblad. Insekten vreten miljoenen kilo's groen weg.
foto stichting duinbehoud
