O
'Middeleeuwse muziek
is hypnotiserend'
Cultuur Kunst
VERBIJSTEREND
Commercie en kunst
gaan goed samen
Handel in cultuurgoederen aan banden
Hoofdstad Operette
terug in de theaters
WOENSDAG 11 NOVEMBER 1992
Amsterdam De Toneelgroep De
Appel is onderwerp van een ten
toonstelling in het Theatermuse
um in Amsterdam. Aanleiding
voor de expositie is het twintig
jarig bestaan van de groep. In die
jaren heeft De Appel een heel ei
gen plaats binnen het Neder
landse toneel veroverd. Van ex
perimenteel groepje ontwikkelde
De Appel zich tot een dynamisch
en hecht gezelschap met een ei
gen stijl. Aan de hand van colla
ges, foto's, ontwerpen, tekenin
gen, maquettes en videomateri
aal wordt een beeld geschetst
van de speelstijl en werkwijze,
het gebruik van ruimte en enkele
hoogtepunten uit het Appel re
pertoire. De tentoonstelling, on
der de titel 'Toneelgroep De Ap
pel: 20 jaar eigenzinnig theater'
duurt van 24 november tot en
met 14 februari 1993.
Windlichten met een mat ribbelglazen kelk op een elegante heldere glazen steel. Met een
waxine- of drijfkaarsje voor sfeervol licht Keuze uit 3 modellen in 4 maten, variërend van 27
cm tot 45 cm. Nu voor verbasterende pri|zen: extra hoog Van 59.90 Voor 50.- groot Van
54.90 Voor 45.- middelgroot Van 49.90 Voor 40.- klein Van 44.90 Voor 35.-
"Woondecoratie/kaarsenshop'
Deze aanbiedingen gelden t/m 21 november a.s. (of zoveel eerder als de voorraad is uitverkochi).
U ontdekt elke keer een andere Bijenkorf
Commercie en de kunstwereld
kunnen goed zaken met eikaar
doen. Wat is er tenslotte tegen
een badhanddoek met een
Rembrandt-afbeelding of een
button met daarop Vincent van
Gogh. Commercie en kunst zijn
ook zeker geen tegenpolen. Wel
mag de sponsor geen invloed
hebben op de vorm van het
produkt. Dat werd duidelijk tij
dens een congres in Utrecht,
georganiseerd door de Stichting
voor kunstbeleid en -manage
ment (STAP).
Een Duitse actrice die in een
speelfilm op de vraag „Wil je
thee?" antwoordt: „Nee, liever
Hero." Dat kan niet volgens se
cretaris A. Nicolai van de Raad
voor de Kunst. Wat volgens de
meeste sprekers ook niet door
de beugel kan, is de vorm van
bedrijfssponsoring waarbij het
bedrijf een aantal vrijkaarten
voor een concert krijgt als con
tra prestatie. Zoiets gaat vaak
faliekant mis als de sponsor-ge
nodigden het concert totaal niet
appreciëren en gaan praten of
schuifelen.
Nog erger is het als de spon
sor-gasten niet komen opdagen.
„Dan zit je zogenaamd met een
uitverkochte zaal, maar zijn er
wel zo'n honderd stoelen niet
bezet", vertelde M. Teunissen,
directeur van het Muziekcen
trum I rits Philips in Eindhoven
uit eigen ervaring. „Hoe ver
koop je dat aan je publiek? Je
hebt dan de grens van het toe
laatbare overschreden".
Teunissen kreeg van de orga
nisatie een kwestie voorgelegd
van een met bezuinigingen be
dreigde concertzaal. Zou ze be
reid zijn honderd avonden per
jaar te programmeren met een
populair programma met als
doel de avonden te koppelen
aan personeelsavonden van be
drijven? Teunissen liet er geen
twijfel over bestaan. „Dat nooit.
Het feest ervoor of ema zou het
belangrijkste worden van de
avond terwijl het concert op de
koop toe wordt genomen. Op
die manier wordt de cultuur bij
zaak".
Bijzonder concert in Leidse Tcijfehzaal
Waardevolle kunst- en antiekvoorwerpen
mogen binnenkort niet meer zonder ver
gunning naar landen buiten de EG worden
geëxporteerd. De EG-ministers belast met
de interne markt hebben daarover gisteren
in Brussel een akkoord bereikt. Tevens wer
den de bewindslieden het eens over de ver
plichte teruggave van illegaal geëxporteerde
of gestolen kunstgoederen binnen de Ge
meenschap.
Voor handelaren in minder waardevolle
en ruim voorradige antieke voorwerpen,
zoals munten, antieke olielampjes en pot
scherven, is een minder stringent exportre
gime overeengekomen. In principe hoeft
een handelaar voor deze goederen geen ex
portvergunning aan te vragen. Een uitzon
dering is voorzien als een bepaalde lidstaat
een bijzondere culturele waarde hecht aan
bepaalde voorwerpen. Voor alle andere an
tieke en archeologische voorwerpen die, af
hankelijk van de categorie, ouder zijn dan
50 of 100 jaar, moet wel een exportvergun
ning worden aangevraagd.
Oorspronkelijk had de Europese Com
missie een grens aangebracht in de waarde
van de voorwerpen. Maar met name de zui
delijke landen zijn zeer bevreesd voor het
verlies van hun kunstschatten en argumen
teerden met succes dat de culturele waarde
zich niet altijd in geld laat uitdrukken.
Kunstvoorwerpen die zonder toestem
ming van de nationale overheid zijn uitge
voerd naar een andere land van de Ge
meenschap kunnen als het gaat om open
bare collecties binnen een periode van 75
jaar worden teruggevorderd. Hetzelfde
geldt voor gestolen kunstvoorwerpen uit
openbaar bezit. Voor kunst uit prive-collec-
ties geldt een verjaringstermijn van 30 jaar.
Als iemand te goeder trouw een kunstvoor
werp in bezit heeft dat volgens een bepaal
de lidstaat niet verhandeld mocht worden,
kan dat echter alleen worden teruggevor
derd na betaling van een redelijke schade
vergoeding.
Chamoiseau wint literaire prijs
parus De 38-jarige Franse schrijver van Antilliaanse afkomst
Patrick Chamoiseau is in Parijs tot winnaar van de Prix Gon-
court 1992 uitgeroepen voor zijn roman 'Texaco'. De Prix Gon-
court is veruit de meest prestigieuze van de ruim 1500 literaire
prijzen die Frankrijk telt. Het prestige van de Prix Goncourt is
omgekeerd evenredig aan de hoogte van het geldbedrag dat er
aan verbonden is. Patrick Chamoiseau ontvangt het symboli
sche bedrag van vijftig franc (amper 16,50 gulden), maar een
Goncourt-winnaar ziet de oplagen van zijn werk doorgaans
minstens vertienvoudigen.
Glasgow 1900 Art Design
Amsterdam 'Glasgow 1900 Art Design' is de titel van een ex
positie die van 20 november tot en met 7 februari in het Van
Gogh Museum in Amsterdam wordt gehouden. De tentoonstel
ling geldt als tegenprestatie voor 'The Age of Van Gogh', die in
1990 het hoogtepunt vormde van Glasgows jaar als Europese
culturele hoofdstad. Met ruim 100 objecten geeft de tentoonstel
ling een overzicht van kunst en vormgeving in Glasgow tussen
1880 en 1914. Ter gelegenheid van deze expositie vindt op 27
november een symposium over de meubel- en interieurontwer
pen van Charles Rennie Mackintosh plaats.
David Leavitt in Amsterdam
Amsterdam De Amerikaanse auteur David Leavitt (31spreekt
op 9 december in het West-Indisch Huis in Amsterdam over
'The New Lost Generation'. Leavitt, die volgens eigen zeggen
„vanaf zijn vijfde jaar" schrijft wordt, tot één van de meest belo
vende jonge Amerikaanse schrijvers gerekend. De avond wordt
gehouden in het kader van de lezingencyclus American Literatu
re Today. Aanvang 20.00 uur.
Moordavond in Mors
leiden Vrijdag de 13de staat de bibliotheek in het Morskwartier
in het teken van moord en sensatie. Twee thrillerschrijvers, Tho
mas Ross en Chris Rippen, komen daar praten over hun werk en
de Nederlandse misdaad. Rippen kreeg dit jaar de Gouden
Strop, Ross ontving deze onderscheiding in 1987. De Moord
avond begint om 20.30 uur in het filiaal van de openbare biblio
theek, Robijnstraat 4.
De Hoofdstad Operette gaat
weer spelen. Na een brand die
het gezelschap enkele weken
geleden beroofde van decors,
pruiken en kostuums, wordt de
operette 'Der Vogelhandler' op
8 en 9 december in de schouw
burg van Velsen met de nieuwe
rekwisieten in scène gezet. Op
10 december gaat in het Hilver-
sumse Theater Gooiland het
doek op voor de eerste voorstel
ling na de brand. De schade aan
de tournee blijkt achteraf mee
te vallen. Vrijwel alle voorstel
lingen gaan uiteindelijk toch
door, zij het later in het seizoen.
Alleen die in Veendam en Em-
men en de tournee door Zwit
serland zijn afgelast.
Intussen wordt in Wenen ge
werkt aan nieuwe kostuums en
is de Zaanse firma Van Does
burg druk bezig met de produk-
tie van nieuwe decors en prui
ken. Het gezelschap houdt de
routine op peil met repetities.
Daarnaast gaat het gebruikelijke
concertprogramma, waarmee
de kleine theaters worden be
zocht, gewoon door.
Bassist Red Mitchell overleden
new vork cpd
De jazzmusicus Red Mitchell is maandag op 65-jarige leeftijd over
leden aan de gevolgen van een hartstilstand. Hoewel Mitchell een
verdienstelijk pianist was, maakte hij vooral naam als bassist. Hij
speelde en maakte platen met onder anderen Stan Getz, Dizzy Gil
lespie, Jim Hall, Barney Kessel, Lee Konitz, Woody Herman, Ornet-
te Coleman, Gerry Mulligan, Clark Terry, Stan Kenton, Tommy
Flanagan, Phil Woods, Jimmy Rowles, Mel Tormé, Red Norvo, Hod
O'Brien en Tal Farlow. Mede door het feit dat hij z'n bas anders
stemde dan gebruikelijk (als een cello, maar dan een octaaf lager)
ontwikkelde de als Keith Moore Mitchell in New York geboren mu
sicus een heel persoonlijke, sterk melodisch gekleurde stijl. Zijn
volle zingende toon en z'n uitermate ritmische manier van spelen,
maakten hem vooral de laatste twintig jaar een veelgevraagd bas
sist voor concerten en plaatopnames zonder drummer. Om sociale
en politieke redenen vertrok Mitchell halverwege de jaren zestig
naar Europa. Lange tijd woonde hij in Stockholm. Enige jaren gele
den vestigde hij zich weer in de Verenigde Staten.
Zanger Guns 'n
Roses veroordeeld
CLAYTON UPI
Axl Rose, de zanger van de
Amerikaanse hardrock-groep
Guns 'n Roses, is gisteren ver
oordeeld tot twee jaar voor
waardelijke gevangenisstraf en
een schenking van 50.000 dollar
aan liefdadigheidsorganisaties.
De rechtbank achtte hem schul
dig aan geweldpleging en ver
nieling tijdens een concert vorig
jaar juli nabij St. Louis. Volgens
getuigen brak tijdens het optre
den van Guns 'n Roses een rel
uit toen Rose vanaf het podium
de menigte indook om met fans
en leden van de veiligheids
dienst te vechten.
Wie in het Nederlands wil
zingen, heeft het niet ge
makkelijk. Een paar Neder
landstalige popmusici oog
sten nog succes, maar de
meesten lijken de strijd te
gen het Engels te hebben
opgegeven. Zij zijn tevre
den met een plekje in de
marge.
amersfoort/leiden
wilfred simons
Volgens de artistiek leider van
'Camerata Trajectina', Louis
Grijp, is het nooit anders ge
weest: „Omstreeks 1400 had je
Martinus Fabri. Hij was hof-
componist aan het grafelijke hof
van Holland. Fabri maakte bijna
alleen muziek op Latijnse en
Franse teksten. Héél af en toe
componeerde hij ook wat in het
Middelnederlands."
Grijp kan het weten, want al
sinds het einde van de jaren '70
voert hij met 'Camerata Trajec
tina' vroege Nederlandstalige
muziek uit. Op woensdag 18
november geeft het ensemble
een concert in de Taffehzaal
van het Rijkmuseum van Oud
heden ter gelegenheid van het
verschijnen van de cd 'Pacxken
van Minnen'. Op die cd zijn lie
deren te horen van Hadewijch,
van Thomas en Martinus Fabri,
liederen uit het Gruuthuuse-
manuscript, het 'History Liedt
van Graef Floris ende Geraert
van Velsen' en liederen uit het
Antwerps Liedboek (1544).
Sinds enkele jaren bestaat een
zogeheten 'NWO-prioriteiten-
programma Nederlandse litera
tuur en cultuur in de Middel
eeuwen' (NCLM). Het onder
zoek wordt aan de Leidse uni
versiteit uitgevoerd en geleid
door de hoogleraren F. van
Oostrom en F. Willaert (voor de
werkgroep lyriek). Eén vraag die
de onderzoekers stellen is:
hoorde bij die oeroude gedich
ten misschien muziek? De
hoogleraren vroegen Louis
Grijp, die van huis uit musico
loog is, of hij ze kon helpen de
ze vraag te beantwoorden.
Grijp nam de handschoen op.
Hij wist dat sommige dichtre
gels van Hadewijch sterk leken
op die van een dertiende-eeuw-
se Maria-sequens. De muziek
daarvan was overgeleverd, maar
de gedichten van Hadewijch
hadden niet dezelfde hoeveel
heid lettergrepen. Dit ontmoe
digde Grijp niet: „Zoiets is in
het Nederlands heel normaal.
Zelfs bij Annie M.G. Schmidt
stroken de lettergrepen niet met
de melodie. Neem nu het be
kende 'Dikkertje Dap'. Het eer
ste couplet begint met: 'Dik-
ker-tje-Dap' (vier lettergrepen).
Het tweede couplet begint met:
'O-Gi-raf (drie lettergrepen).
Hadewijchs gedichten werken
Louis Grijp (midden op de foto met de giteme) en zijn Camerata Trajectina:
veel gezongen."
net zo." Grijp combineerde de
melodie met de tekst en liet het
resultaat aan Willaert en Van
Oostrom zien. Ze zagen in
Grijps reconstructie aanvanke
lijk niet meer dan een geloof
waardige hypothese. Grijp:
„Toen was er nog maar één ma
nier om ze te overtuigen: we
moesten het lied zingen. Onze
sopraan Suze van Grootel heeft
het ingestudeerd en voor de
neerlandici uitgevoerd. Ze gin
gen plat!"
Die muziekstudie kostte Van
Grootel volgens Grijp nogal wat
moeite: „Middeleeuwse muziek
is heel anders dan wij gewend
zijn. Het kent geen hoogtepun
ten, geen 'ontwikkeling', zoals
de muziek van Mozart of
Beethoven. Meestal is er maar
één melodie die steeds door
gaat. Het resultaat is hypnotise
rend; in het geval van Hade
wijch was dat natuurlijk ook de
bedoeling. Zij was een mystica
die haar begijnen naar de extase
wilde voeren.
Ook de uitvoeringspraktijk
was heel anders dan nu. Grijp
zegt: „Openbare concerten
zoals wij die kennen, bestonden
nog niet. Pas in de zeventiende
eeuw begon Jan Pieterszoon
Sweelinck met orgelconcerten
in de Oude Kerk van Amster
dam. Het publiek stond dan in
de kerk te luisteren naar zijn
composities. Dat was voor die
tijd iets ongekends."
Toch werd in de late middel
eeuwen veel gezongen. Grijp
legt uit hoe dat ging: „Een zan
ger ging naar de markt; hij had
velletjes bij zich, waarop de
tekst van een liedje gedrukt
stond. Die verkocht hij heel
goedkoop. Hij begon dan te zin
gen en de mensen die het ge
dicht hadden gekocht, dromaen
om hem heen en zongen mee.
Vaak hing de zanger ook een
'smartlap' op: dat is een soort
stripverhaal, waarop de scènes
van het lied staan uitgebeeld.
Met een stok wees de zanger
dan aan, waar hij in het lied
was."
Grijp vindt het bijzonder dat
'Pacxken van Minnen' nu kan
worden uitgebracht. Geld was
er aanvankelijk niet voor, maar
'Camerata Trajectina' werd ge
holpen door dr. W. van Anrooy,
die ook aan het NC1.M mee
doet: „Hij heeft voor ons de gel
den losgeweekt." Tijdens net
concert op 18 november zal de
cd worden gepresenteerd.
