Colombia verstrikt
in web van geweld
Feiten &Meningen
Spijbelaars strafbaar stellen
EG bedreigt Spaanse steppenmilieu
Twijfels over zin militaire steun hulptransporten
DINSDAG 10 NOVEMBER 1992
De Colombiaanse media
en zakenwereld hebben
gisteren hun steun uitge
sproken voor de noodtoe
stand die president Cesar
Gaviria een dag eerder had
uitgeroepen om linkse re
bellen in het land te be
strijden. Linkse leiders
hebben de maatregel ech
ter bekritiseerd. Gouver
neur Omar Bequero van
de centraal gelegen deel
staat Meta, waar het verzet
actief is, brak met de gele
deren van zijn regerende
Liberale Partij door te zeg
gen dat de noodtoestand
alleen maar leidt tot meer
geweld. De noodtoestand
werd afgekondigd na aan
slagen afgelopen weekein
de van het Simon Bolivar
Guerrilla Coördinator, een
koepelorgan isatie waarbij
de guerrillabewegingen
FARC en ELN zijn aange
sloten.
Overheid reageert met versterking leger en politie
Colombia raakt verstrikt in een nieuwe geweldspiraal.
Een oplossing lijkt met de dag verder weg. Oproepen om
de guerrilla energiek te bestrijden werden het afgelopen
weekeinde beantwoord met talrijke bomaanslagen, die
aan zeker derig mensen het leven hebben gekost.
IPS
Na een periode van betrekkelij
ke rust loopt het aantal doden
de laatste maanden aanzienlijk
op. Kranten hebben aparte ru
brieken waarin de laatste 'stan
den' worden bijgehouden. Ter
wijl burgers, militairen, politie
mensen, rebellen en drugshan
delaren worden gedood, ziet de
regering als enige uitweg het
versterken van leger en politie.
Maar ironisch genoeg gebeurt
dat in een situatie waarin aan
alles gebrek is, behalve aan wa
pens en mensen die ermee wil
len schieten.
„De regering wijst elke druk van
buiten af en buigt niet voor inti
midatie", zei president Cesar
Gaviria, toen hij de vorming van
22 nieuwe compagnieën aan
kondigde, waarvoor volgend
jaar 10.000 nieuwe soldaten zul
len worden gerecruteerd. Het
linkse verzet moet de totale oor
log worden verklaard, zo vindt
hij. Volgens cijfers van het ka
tholieke Volksbureau voor On
derzoek en Onderwijs vielen
tussen november 1991 en au
gustus van dit jaar bij botsingen
tussen de overkoepelende ver
zetsorganisatie Simon Bolivar
Guerrilla Coördinator en het
Colombiaanse leger in totaal
1226 doden, onder wie 297 mili
tairen en politiemensen, 859
guerrrillastrijders en 70 burgers.
Het ministerie van defensie
maakte bekend dat tussen 1 au
gustus en 2 november van dit
jaar in de strijd tegen het linkse
verzet 148 militairen en 274 op
standelingen zijn omgekomen.
Burgerslachtoffers
Dat de strijd ook onder de bur
gers een toenemend aantal
slachtoffers eist, wordt duidelijk
uit de volgende cijfers. In de
laatste drie maanden kwamen
101 plattelandsbewoners om, in
de negen maanden daarvoor in
totaal 171. Daarnaast kwamen
bij diverse geweldsacties in de
steden tussen november vorig
jaar en juli '92 nog eens 210 be
woners van de grote steden om.
In dezelfde periode 'verdwenen'
91 mensen.
Volgens de Colombiaanse sena
tor Luis Guillermo Giraldo, die
een anti-ontvoeringswet indien
de, doen zich 75 procent van al
le ontvoeringszaken in de we
reld in Colombia voor. De ont
voeringen worden toegeschre
ven aan de guerrillaorganisaties
en aan de onderwereld. Sinds
vorig jaar vonden er 3000 ont
voeringen plaats. De autoritei
ten denken echter dat het wer
kelijke aantal dichter bij de 6000
ligt, omdat veel zaken uit angst
voor wraaknemingen niet wor
den aangegeven.
De Colombianen worden de
ontvoeringen en de doden moe.
Maar een oplossing aan de on
derhandelingstafel raakt steeds
verder buiten het gezichtsveld.
Als het niet anders kan moeten
we de totale oorlog uitroepen.
In ieder geval hebben we ge
noeg van dialogen en overeen
komsten", schreef Enrique San
tos Castillo, hoofdredacteur van
de invloedrijkste Colombiaanse
krant El Tiempo.
Daartegenover staat de mening
van het liberale parlementslid
Alberto Santofimio. Volgens
hem moeten de wegen voor on
derhandelingen open worden
gelaten. „Geweld beantwoorden
met nog meer geweld leidt al
leen maar toe meer doden", zo
vindt hij.
Chronische ziekte
In Colombia lijkt het geweld
een chronische ziekte. In feite
gaan de huidige gevechten te
rug op ontwikkelingen in de vo
rige eeuw. Rond de eeuwwisse
ling vond de 'Oorlog van dui
zend dagen' plaats tussen de
conservatieven en de liberalen.
Ook in deze eeuw, aan het eind
van de jaren veertig begon een
periode die als 'La Violencia'
(het geweld) bekend staat. In de
strijd die toen tussen de rivali
serende partijen uitbrak vielen
ruim 300.000 doden.
Hier ligt de directe aanleiding
voor de huidige verzetsstrijd,
want de zelfverdedigingsorgani
saties van liberale plattelands
bewoners vormden zich om tot
de communistische Revolutio
naire Strijdkrachten van Colom
bia (FARC). Daarbij voegden
zich in de jaren zestig het
maoïstische Volksbevrijdingsle
ger (EPL) en het Nationale Be
vrijdingsleger (ELN).
In de jaren zeventig ontstond
een stadsguerrillaorganisatie, de
Beweging van de Negentiende
April (M19). Tussen 1990 en
1991 werd deze groep gelegali
seerd, samen met een meerder
heid van het EPL, de kleine Re
volutionaire Arbeiderspartij en
de indiaanse partij Quintin La-
De FARC, het ELN en een deel
van het gelegaliseerde EPL gin
gen vervolgens samen in de Si
mon Bolivar Guerrilla Coördi
nator die over het hele land tus
sen de 7000 en 10.000 strijders
heeft. Daarbij kwam in de jaren
zeventig nog het probleem van
de drugshandel. Deze organisa
ties met hun gewapende en
enorme financiële macht zijn
tot alle lagen van de Colom
biaanse maatschappij doorge
drongen. Dit voegde nog eens
een extra dimensie toe aan het
honderd jaar oude geïnstitutio-
naliseerdegeweld.
Maatregel is misbruik strafrecht
Jj&t
v V
extremadura» Dit Afrikaans aandoende tafereel, gieren
die zich te goed doen aan een overleden geit, is nog in
Europa te zien. Om precies te zien in Extremadura, in het
midden en zuidwesten van Spanje. Dit gebied, het medi
terrane steppenmilieu, is buitengewoon rijk aan flora en
fauna. Lynxen, monniksgieren en keizerarend komen hier
nog voor. Maar voor hoe lang nog? De Extremadura
wordt bedreigd. Spanje wil als lid van de EG meedoen aan
grootscheepse landbouwproduktie. Daardoor dreigen de
gevarieerde steppen te worden omgezet in grootschalige
akkerbouwgebieden. De authentieke flora en fauna is
hierdoor ten dode opgeschreven. Om dat te voorkomen is
de Nederlandse Vogelbescherming samen met haar
Spaanse zusterorganisatie een actie begonnen voor het
behoud van dit unieke gebied. Zodat taferelen zoals op
deze foto niet louter in Afrika kunnen worden vastgelegd.
FOTO MARTIJN DEJONCE
Winter in Bosnië-Hercegovina grootste knelpunt
budapest/zagreb runa helunga
correspondent
„Militaire ondersteuning voor onze transporten
is belangrijk, maar je moet er geen al te grote ver
wachtingen van hebben. Om op militaire wijze
de veiligheid van de hulptransporten te garande
ren, heb je een inzet nodig die de omvang van de
VN-macht hier ver te boven gaat. Waar wij toch
steeds weer op hopen, is rede. Onderhandelin
gen met alle partijen blijven voor ons het v
naamste middel om de doortocht t
In sommige gevallen, voegt Mi
chael Kates van het VN-Hoge
Commissariaat voor Vluchtelin
gen (Unhcr) in Zagreb eraan
toe, helpt praten niet. Naar de
moslimstad Tuzla in centraal-
Bosnië is al tijden geen hulp
konvooi doorgedrongen, omdat
op alle hoofdwegen wordt ge
vochten.
Tuzla is volgens Kates op dit
moment de absolute blinde vlek
op de kaart. Elders weten de
transporten meestal wel door te
dringen, al komt er te weinig
voedsel om een voorraad voor
de komende maanden op te
bouwen. Bovendien is er een
groot tekort aan materiaal, zoals
plastic (nodig om kapotte ra
men te repareren), houtkachel
tjes en tenten.
Maar de grootste struikelblok
ken op dit moment zijn de te
korten aan goed transportmate
riaal en de invallende winter.
De Unhcr hoopt dat het eerste
probleem wordt opgelost als de
ze week 200 Nederlandse en
100 Belgische trucks arriveren.
„Dat is legermateriaal, gebouwd
voor transport onder zware om
standigheden. Daarmee moet
het mogelijk zijn om de hulp
sneller te vervoeren dan tot nu
toe." De militaire hulp is vol
gens Kates vooral van belang
om de directe veiligheid van de
transporten te garanderen.
Vooral enkele maanden geleden
kwam het nog wel eens voor dat
konvooien overvallen en ge
plunderd werden. „Die kans is
veel kleiner als we worden be
geleid."
Ook dat garandeert trouwens
nog geen vrije doortocht, aldus
de ervaring van de afgelopen
weken. In vrij korte tijd werden
twee konvooien voor een mos
limgemeenschap in Servisch
gebied door Servische vrouwen
en kinderen geblokkeerd. Kates:
„We hebben hen gezegd dat zij
ook geen voedsel zouden krij
gen als ze het konvooi niet
doorlieten. Hun antwoord was
dat ze ons toch niet door zou
den laten en niet geïnteresseerd
waren in onze hulp. Het is een
pathetische actie, maar wel een
probleem, want je rijdt niet zo
maar over de tenen van vrou
wen en kinderen heen."
Maar het echte knelpunt, en
daar kunnen onderhandelingen
of extra soldaten weinig aan
veranderen, is de winter. Een
groot deel van de doorgaande
wegen» in Bosnië is of zwaar be
schadigd, of ze ligt regelmatig
onder vuur. En de kleine berg
wegen die nu worden gebruikt,
zijn in de winter door sneeuw
val grotendeels onbegaanbaar.
Het slechte weer begint nu al
parten te spelen, met name bij
de transporten naar Sarajevo.
Die stad ligt vanwege zijn hoog
te in deze tijd van het jaar regel
matig in de mist.
Op die manier, vreest Kates, zal
het niet lukken een buffer voor
de winter op te bouwen. „Dat is
een van onze grootste zorgen.
Over het geheel genomen is de
situatie in Bosnië op dit mo
ment nog niet rampzalig. Er zijn
wel tekorten en mensen eten
slecht en eenzijdig. Maar het is
nog niet zo dat ze van de hon
ger omkomen." Dat komt voor
een deel omdat Bosnië een
agrarische samenleving is en
mensen vaak nog eigen voorra
den hadden. Maar die raken op
en als ze niet worden aange
vuld, dreigt er deze winter een
echte hongersnood.
Vooral in Sarajevo is de situatie
ernstig door de dichte concen
tratie van mensen. „Alle voorra
den zijn op. De bevolking leeft
echt van dag tot dag, onder per
manente druk van gevechten en
ze is volkomen afhankelijk van
hulp. Bovendien is er geen ver
warming, geen electriciteit en
het is er inmiddels al behoorlijk
koud." Volgens schattingen van
de Verenigde Naties komt maar
de helft van de benodigde hoe
veelheid voedsel de stad bin
nen, zodat een echte hongers
nood niet ver is. De eerste teke
nen dienen zich al aan. Kates:
„Mensen zijn verzwakt en dat
kan een kleine ziekte al rampza
lig zijn, een verkoudheid kan
omslaan in een dodelijke long
ontsteking. Er hoeft maar iets te
gebeuren om een ernstige epi
demie te veroorzaken."
den haag gus schreuders
juridisch medewerker
Nederland dreigt binnenkort
een grote stijging van de jeugd
criminaliteit te beleven. Ten
minste, als de door staatssecre
taris Wallage (onderwijs) voor
gestelde wijziging van de Leer
plichtwet ongewijzigd zou
doorgaan. Tot de maatregelen
die hij wil nemen om het onge
oorloofde schoolverzuim terug
te dringen, behoort het straf
baar stellen van leerlingen. Om
dat veel ouders geen vat op hun
spijbelende kinderen hebben,
moeten de boosdoeners zelf
worden aangepakt via het straf
recht. Boetes, alternatieve straf
fen of zelfs een maand gevange
nis behoren tot het voorgestelde
sanctiepakket.
Waarom moet dit voorstel wel
leiden tot groei van de crimina
liteit? Het antwoord is heel een
voudig: tot de oorzaken van stij
gende criminaliteit behoort de
toename van het aantal mensen
dat onder een bepaalde regeling
valt waarin strafbare feiten wor
den omschreven. Stel dat in Ne
derland, in navolging van som
mige Arabische landen, het ple
gen van overspel strafbaar
wordt verklaard: een duizeling
wekkende stijging van de crimi
naliteit zou het gevolg zijn. In
Italië, om een ander voorbeeld
te noemen, is het gevangenis
systeem volkomen onbeheers
baar geworden sinds daar het
gebruik van drugs strafbaar is
gesteld.
Al te vaak moet het strafrecht
dienen als een aspirientje tegen
TOM JANSSEN
maatschappelijk kwaad, zonder
dat duidelijk is of de strafbaar
stelling kan bijdragen tot een
betere normhandhaving en
zonder dat rekening wordt ge
houden met ongewenste ne
ven-effecten. Als men de wer
kingvan het strafrecht uitbreidt
tot spijbelaars, die nodig moe
ten worden aangepakt, dan zijn
die ongewenste neven-effecten
makkellijk te voorspellen. Een
grotere belasting van het Open
baar Ministerie en de rechterlij
ke macht, die toch al steen en
been klagen over de werkdruk.
Een vergroting van het cellente
kort. Maar bovenal: de crimina
lisering van gedrag dat welis
waar hoogst kwalijk en maat
schappelijk schadelijk is, maar
dat door opsluiting van de da
ders op geen enkele manier
wordt verbeterd. De gevangenis
valt weliswaar soms ook als een
soort school te beschouwen,
maar je moet er niet aan den
ken wat de spijbelaars daar zul
len leren. Niets veel goeds.
Nu weet Wallage dit alles ook
en waarschijnlijk heeft hij hele
maal niet de bedoeling om spij
belende leerlingen werkelijk
achter slot en grendel te zetten.
De werkelijke bedoeling is via
de strafbaarstelling meer be
voegdheden te creëren, zodat
politie en andere instanties be
ter kunnen optreden tegen een
groep waar ouders geen greep
op hebben. Maar als het Open
baar Ministerie niet van zins is
spijbelaars te berechten, is de
strafbedreiging niets anders dan
misbruik van het strafrecht. Het
strafrecht is namelijk bedoeld
om te straffen en als die bedoe
ling er niet is, verdienen andere
sanctiesystemen of betere soci
ale controle de voorkeur.
Twee voorwaarden
Er moeten altijd twee voorwaar
den vervuld zijn om ongewenst
gedrag strafbaar te stellen. Ten
eerste moet het gaan om een
norm waarvan de naleving van
groot belang is voor de samen
leving. En ten tweede moet dui
delijk zijn dat naleving van de
norm onvoldoende verzekerd is
zonder strafbaarstelling. Dan
moet de op te leggen straf ook
nog hoog genoeg zijn om het
gewenste gedrag af te dwingen.
Precies om deze reden werkt de
strafbaarstelling van drugsge
bruik nooit ofte nimmer. Te
genover werkelijk massale over
treding staat het strafrecht
machteloos, tenzij er draconi
sche straffen worden opgelegd.
Het is de vraag of het onderwijs
gediend is met dwangmaatrege
len tegen leerlingen die buiten
de boot vallen en/of strafrechte
lijk optreden die leerlingen zelf
kan helpen. Het is echter geen
vraag of het strafrecht een ge
schift instrument is om dit
soort problemen op te lossen:
ons rechtssysteem is er zeker
niet mee gediend. Hoe meer re
gelingen, hoe meer strafbare
feiten, hoe moeilijker wordt de
rechtshandhaving. De juridise
ring van de maatschappij kan
op den duur ook het rechtssys
teem zelf onbeheersbaar ma
ken.
