De klassieken
in het interieur
Natte afwas zo in de kast
Leven en wonen
Mode uit Moskou
Brandwond:
eerst water
DINSDAG 10 NOVEMBER 1992
10
TUIN
Dadelpalm uit eigen kweek
Zolang de 'r' in de maand is, kun je ze kopen: die heer
lijk zoete, plakkerige dadels die zonder uitzondering
zijn voorzien van een dikke langwerpige pit. Omdat da
dels zoveel suiker bevatten dat ze op natuurlijke wijze
kunnen worden bewaard, zijn de meeste pitten nog
kiemkrachtig.
Daarvan kunnen we dankbaar gebruik maken, al blijkt
in de praktijk dat een deel van de pitten weigert om
binnenshuis uit te komen.
We bewaren alle pitten en leggen die twee etmalen in
water dat we op een temperatuur van 30 tot 35 graden
moeten houden (de verwarmingsketel of de thermos-
kan?). Hierna halen we de pitten uit het water en leggen
ze met vier of vijf tegelijk in potten met goede, doorla
tende potaarde. Ze moeten in elk geval vochtig blijven.
De potten dekken we af met zilverfolie, zodat er weinig
water kan verdampen en we zorgen ervoor dat de aarde
niet te nat of te droog is. Voor de kieming van alle plan
ten is zowel vocht als lucht onontbeerlijk. De potten
zetten we op een warme plaats en af en toe controleren
we de boel. Is alles nog vochtig, is er al iets te zien van
een kiem?
Na ongeveer 6 weken komt de verrassing, als de aller
eerste kiemen bovenkomen. De folie gaat er nu als de
bliksem af en we gaan door met goed vochtig, maar
vooral niet te nat houden van de aarde. Als de dadelkie-
men ongeveer 10 centimeter lang zijn, worden ze met
zorg stuk voor stuk opgepot in een pot met flink wat
potscherven onderin voor afwatering en lucht. De
potaarde mengen we met wat klei. Zelf heb ik voor dat
doel altijd pottebakkersklei bij de hand. De planten krij
gen nu een plaatsje in het licht, maar uit de zon. Na on
geveer een jaar zijn we de trotse bezitter van een aantal
Phoenbeplanten van ongeveer 70 centimeter hoog. Dat
zijn sterke palmpjes die wel van licht, maar niet van
zon houden. Wie probeert het eens?
LEZERSVRAAG
Van C. BEMELMAN UIT
LEIDEN ontving ik een
fraaie kleurenfoto met een
bloeiendezonnebloem.
Die had wel zes bloemen
voortgebracht. De vraag
luidt: is dat normaal? Er
zijn twee soorten eenjari
ge zonnebloemen. De ene
is fors en draagt slechts 1
hele grote bloem. De an
dere soort blijft wat klei
ner en vertakt zich, zodat
er meerdere bloemen uit
een zaadje komen. Uit de
foto blijkt dat het hier gaat
om de tweede soort, al
blijven 6 bloermen wel
heel veel. Waarschijnlik
een goede combinatie van
standplaats en zorg. Leuk
te weten dat deze plant is
voortgekomen uit een 'ge
woon' zonnebloemzaadje.
Wellicht iets vor lezers om
het volgend jaar ook eens
te proberen?
AN VAN HIEMBEECK UIT
LEIDEN tobt met dezelfde
kwaal als ik. Ze heeft een
tuin die als het ware
wordt belaagd door ze
venblad. De Latijnse
naam luidt Podagria, af
geleid van podagra, een
benaming voor jicht. Thee
getrokken van de lichte
wortelstokken blijkt al
eeuwenlang een beproefd
middel te zijn tegen jicht
en bepaalde rugklachten.
Wellicht een troost. Maar
echt wegkrijgen van de
plant blijft een probleem.
Met de tuinvork werken is
beter dan met de schop,
omdat men daarmee de
wortelstokken doorsnijdt.
En elk stukje ziet weer
kans om een plant te vor
men. Verder: elk puntje
groen onmiddellijk af
knippen. Een plant die
geen blad kan vormen,
gaat op den duur ten
gronde. Voor zevenblad
geldt: op de zeer, zeer lan
ge duur.
MEVROUW KOOMAN
UIT HAARLEM plaatst me
voor een raadsel. Ze zegt
een aronskelk te bezitten
die roze bloemen had en
nu kleine trossen met
groene bolletjes vormt. In
die bolletjes zitten zaden.
Ik denk dat hier gaat om
een Amaryllus. Die heeft
ook een grote bol, zoals
mevrouw Kooman
schrijft. Als de Amaryllus
is uitgebloeid, moet hij
eerst de kans krijgen om
blad te vormen en daarna
heeft hij behoefte aan een
flinke rustperiode. Ge
woon heel droog laten
staan. Als alles tot rust is
gekomen en het blad weg
is, weer oppotten in goede
grond, water geven en er
komt weer een bloem.
Wat die 'bolletjes' betreft:
ik zou ze eerst goed laten
uitrijpen en dan maar
zien of de zaadjes willen
kiemen. Zelf heb ik er
geen ervaring mee. Tot
slot: bij de Amaryllus mag
men het blad nooit afsnij
den, gewoon laten afster-
Komt er bij u al tuinie
rend of wandelend in de
natuur een vraag op?
Greet Buchner zal probe
ren voor u het antwoord
te vinden. De vraag kunt
u opsturen naar Damiate
Dagbladen, Postbus 507,
2003 AP Haarlem t.a.v.
de redactie LEVEN EN
WONEN.
Ze overleven moeiteloos iedere trend, simpelweg omdat
hun vormen niet aan tijd gebonden zijn. Of het nu om
het negentig jaar oude tafellampje van Josef Hoffmann
gaat of om de touwstoel die Paul Kjaerholm in 1951 ont
wierp. Tot voor kort voornamelijk als peperdure collector
items. Maar dat gaat veranderen, nu een aantal klassie
kers opnieuw in produktie is genomen. Vormgeving van
mannen als Breuer, Mackintosh en Bertoia komt daar
door binnen bereik van een groter publiek.
roemde vormgevers als Hoff
mann, Breuer, Van der Rohe en
Gray hebben in de afgelopen
decennia niets aan actualiteit
ingeboet.
Een groot aantal van deze
ontwerpen, die in hun tijd op
zien baarden door vorm en ma
teriaal, is nog altijd te koop.
Vaak echter voor behoorlijke
prijzen, die de gemiddelde con
sument afschrikt. Maar dat gaat
veranderen. Een aantal regel
rechte 'eye-catchers' is opnieuw
in produktie genomen, omdat
de betreffende licentie na vijftig
jaar is verlopen. „Dat betekent
dat de prijzen van die ontwer
pen gaan zakken, en daarmee
worden ze aantrekkelijk voor de
consument," zegt Francine
Wolters, werkzaam in de studio
van Ahrend Kantoorinrichting
in Rotterdam.
Francine Wolters heeft met
haar collega Hans Vos van
Ahrend Maastricht onlangs een
collectie samengesteld van eni
ge tientallen klassiekers in het
interieur, die nu als een reizen
de expositie door Nederland
trekt. De collectie omvat tafels,
stoelen, lampen en tapijten van
beroemde ontwerpers als Anto-
ni Gaudi. Ludwig Mies van der
Rohe, Wilhelm Wagenfeld, Ei-
leen Gray, Friso Kramer en Al-
var Aalto.
Film
Ze hebben modellen geselec
teerd, die tot voor kort onbe
taalbaar waren. Maar de fau
teuil die onlangs nog achtdui
zend gulden moest opbrengen,
gaat binnenkort als hij in pro
duktie is genomen, de deur uit
voor iets meer dan de helft.
EVELIEN BAKS
Begin deze eeuw, in 1903 om
precies te zijn, vervaardigde
Charles Rennie Mackintosh
voor de 'Room de Luxe' van the
Willow Tea Rooms in Glasgow
een eenvoudige zwarte kapstok.
In dat zelfde jaar werkte de
Oostenrijkse architect Joseph
Hoffmann aan een tafellampje.
Nu, bijna negentig jaar later,
doen de kapstok en het lampje
nog altijd dienst.
Het zijn maar twee voorbeel
den van een groot aantal klas
siekers, die iedere trend en ie
der tijdperk zonder enige moei
te overleven. Niet verwonder
lijk, want de ontwerpen van be-
Nieuw voorbehoedsmiddel
is vanaf januari te koop
Goedkoop is anders, maar het is
er eindelijk. Vanaf januari is bij
apotheken en drogisten het
vrouwencondoom Femidom te
koop. Het is het eerste voorbe
hoedmiddel voor vrouwen dat
ook beschermt tegen geslachts
zieken en aids. Wel mag de prijs
van ƒ12,95 voor een 'drie-pak'
best een domper worden ge
noemd, vindt de Rutgersstich-
ting. Evenals het beperkte aan
tal verkoop-adressen.
Femidom ligt anders in de hand
liggen dan het mannencon-
doom. De 'vrouwen-uitvoering'
is ook niet van latex, maar van
kunststof gemaakt. Het con
doom komt als een 'zakje' uit de
verpakking en heeft wel iets weg
van een afgewikkeld mannen-
condoom. Maar Femidom is
zachter, dikker, geurloos, breder
en langer (17 cm). Bovendien
zit aan weerszijden een ring.
De kleinste, de binnenring
(doorsnee 5,5 cm), wordt ge
bruikt om het condoom in te
brengen door de ring samen te
knijpen). Het plaatsen is te ver
gelijken met het inbrengen van
een tampon. De ring valt achter
het schaambeen en houdt het
condoom op de juiste plaats. De
iets grotere buitenring (door
snee 7 cm) blijft buiten de vagi
na. Femidom is voorzien van
een glijmiddel en is voor een
malig gebruik.
Het belangrijkste pluspunt is
dat het als eerste vrouwen
voorbehoedmiddel beschermt
tegen seksueel overdraagbare
aandoeningen. Ook aids. Bo
vendien is het sterker dan het
mannencondoom. Een ander
praktische en zeker niet uit te
vlakken voordeel is tenslotte,
dat het vrouwencondoom al
ruim voor het vrijen ingebracht
kan worden.
Volgens de fabrikant moet het
condoom niet gezien worden
als hét voorbehoedmiddel dat
elke vrouw moet proberen.
Vrouwen die geen wisselende
contacten hebben en tevreden
zijn met de pil, behoren niet tot
de eerste doelgroep van Fe
midom.
De Rutgersstichting en de stich
ting Sexueel Overdraagbare
Aandoeningen (SOA) zijn blij
met de komst van het vrouwen
condoom. Het wordt begroet als
een belangrijke vrouwvriende
lijke aanvulling van het be
staande arsenaal voorbehoed
middelen. De Rutgersstichting
zal het nieuwe middel niet di
rect aan elke vrouw adviseren.
Emans: „Voor het condoom
moet je in zekere zin wel een
beetje vertrouwd zijn met je ei
gen lichaam. Onervarenen vin
den een tampon inbrengen ook
naar. Voor hen is het condoom
niet aan te raden".
De Ladderbackstoel van Mackintosh.
foto cees kuiper
„Het is een collectie van din-
gen die nog steeds worden ge-
bruikt in het interieur. Veel
mensen staan er echter niet stil
bij dat die ontwerpen al zo oud
zijn," vervolgt Francine. „De
Êtf Ladderback-stoel van Mackin-
tosh bijvoorbeeld zie ik steeds
vaker opdoemen. In de Film '9
112 weeks' werd dit stoeltje ook
I gebruikt, en nu zie ik 'm weer in
I de reclame van Smirnoff.
o; Ieder ontwerp is op z'n eigen
I manier spectaculair. Neem de
'--i leunstoel van Ludwig Mies van
der Rohe bijvoorbeeld. Van der
1 Rohe was degene die de veer
kracht van stalen buis als eerste
gebruikte en patenteerde. Alvar
Aalto benutte de natuurlijke
vochtigheid van de Finse berk,
die het hout buigbaar maakt.
„In die tijd, en dan hebben we
het over de jaren dertig, was dat
heel bijzonder," aldus Francine.
'Bauhaus-lampje'
Niet alle klassiekers zijn overi
gens peperduur. Zo kost het
berken stoeltje, dat Alvar Aalto
in 1934 heeft ontworpen voor
de bibliotheek in Viipuri, nog
geen driehonderd gulden en is
de leunstoel van chroom en pit-
riet van Van der Rohe verkrijg
baar voor ruim vierhonderd
gulden. Het 'Bauhaus-lampje'
uit 1924 van Wilhelm Wagen
feld kost nog geen zeshonderd
gulden.
Voor de touwstoel (1951) van
Kjaerholm daarentegen moet
maar liefst zo'n vijfduizend gul
den worden neergeteld, en voor
de rood lederen fauteuil die Ei-
leen Gray in 1925 ontwierp voor
de woonkamer van madame
Levy in Parijs, zo'n 3500 gulden.
„De interesse voor deze pro-
dukten groeit," vervolgt Franci
ne Wolters. „Je ziet ze overal te
rugkomen. In interieurbladen
kom je weer een Van der Rohe
tegen. Ook Gaudi spreekt weer
heel erg tot de verbeelding. In
de kantoren en scholen die wij
inrichten, gebruiken we ook
vaak klassiekers. Zo heeft een
bank een aantal kubusfauteuils
bij ons gekocht."
De meeste ontwerpen zijn
nog steeds te koop bij Ahrend.
Deze maand neemt het bedrijf
de Revolt-stoel van Friso Kra
mer opnieuw in produktie. De
stoel, weliswaar in gerestylde
vorm, is onlangs gepresenteerd
op de beurs in Keulen, en daar
mee komt opnieuw een be
roemd ontwerp binnen bereik
van een grote groep.
Het is maar spel
Onder bovenstaande titel loopt
op het ogenblik in drie plaatsen
een tentoonstelling over spellen
en speelgoed die enige verwant
schap hebben met de krijgs
kunst. De ondertitel van de ex
positie luidt dan ook Van hou
ten zwaard tot super soaker'
(waarbij het laatste een sterke
versie is van een waterpistool).
De locaties zijn Het Legermu
seum in Delft, het Verzetsmuse
um in Gouda en het Defensie
voorlichtingscentrum in Den
Haag. De grootste verzameling
spellen o.m. uit de Tweede
Wereldoorlog en de periode
vlak daarna is te zien in Delft.
De expositie loopt daar nog tot
begin april '93. 's Middags ge
opend van 13.00 tot 17.00 uur.
Op maandag gesloten.
Als we naar deze ontwerpen kij- de enige in het Westen bekende
ken zijn de Russische winters ken- ontwerper Slava Zaitsev.
nelijk niet meer zo koud. Deze foto ept
wat pop-art-achtige ontwerpen
zijn van Igor Zaitsev, de zoon van
Miniflacons
met geurtjes
Speciaal voor de komende
feestdagen heeft General Cos
metics bv miniflacons met vier
geurtjes voor hem en vier voor
haar a 2,95 op de markt ge
bracht. Voor de vrouw zijn dat
de oosterse geur Amance, het
fruitige parfum Joshi, Miss
Sporty Musk en het frisse par
fum Miss Sporty Twist. Mannen
kunnen kiezen uit de Amando-
geurtjes Noir, Amigo, Classico
en (zonder alcohol) Light.
De 'Optimaal milieuvriendelijke keuken' van de
Kleine Aarde in Boxtel werkt tachtig procent
schoner dan de doorsnee traditionele keuken.
Maar daarin komt behalve de koelkast, die op
zonne-energie werkt, dan ook geen elektrische
apparatuur voor. Deze milieusparende en de zo
genoemde kombinatiekeuken, waarin naast oog
voor het milieu ook over arbeidsbesparing is na
gedacht, reizen op het ogenblik door het land.
In een groot formaat vrachtwagen, waarin bei
de keukens zijn ingericht is het allemaal te zien:
de koele geïsoleerde kast, de ingebouwde hooi-
kist, de afvalscheidingscompartimenten onder
het aanrecht en de afzuigkap volgens het schoor
steenprincipe.
Maar de meeste belangstelling trekt het Scan
dinavische droogrek. Yvonne van Zoest, voor
lichtster van het reizende Groene-Keukenproject:
„Vooral mannen zijn heel enthousiast over dit
simpele kastje. In Scandinavische landen is deze
droogkast boven de gootsteen heel populair." Zij
opent de deurtjes van een ogenschijnlijk gewoon
keukenkastje zonder bodem, waarin de afwas nat
wordt opgeborgen. Hiervan zijn de planken ver
vangen door geplastificeerde rekken waarin de
met warm water nagespoelde afwas uitlekt en
droogt. Van Zoest: „Het voordeel is dat, als je de
deurtjes sluit, de afwas aan het oog wordt ont
trokken en vanzelf droogt."
In de Kombinatiekeuken, voorzien van elk
denkbaar elektrisch gemak, wordt door de keuze
van de verschillende apparaten toch nog altijd
twintig procent energie bespaard.Dit onder meer
door de verkleinbare oven en andere energiebe
sparende apparatuur. In deze keuken is vooral
ook gekeken naar de doelmatige indeling. Zo zien
we kastjes met rolluiken en een aanrecht op zit
hoogte.
Op de beurs ook veel aandacht
voor erotische mode, zoals kle
ding in lak en rubber uitgevoerd.
foto pr
Erolife, erotische
beurs in Utrecht
Kunst, reclame, mode, interieur
en culinaire specialiteiten, ero
tiek is er overal en altijd. Van
erotiek in de breedste zin van
het woord valt van 12 tot en met
15 november te genieten tijdens
de beurs Erolife '92, een life-sty-
lebeurs met een vleugje erotiek
in de Utrechtse Irenehal Tijdens
de beurs een flash-light-show
van body-painted (beschilderde
lijven) mensen; een erotische
bruidsmodeshow; een zil
versmid die erotische sieraden
maakt, voorlichting van tal van
instanties enz.
Op de laatste beursdag zal
moderne- antieke en exotische
kunst worden geveild.
De beurs is dagelijks geopend
van 11.00 - 17.30 uur; zaterdag
vanaf 10.00 uur en op vrijdag en
zaterdag ook van 10.00 - 20.00
SPREEKUUR
Kinderen: je kunt ze geen mo
ment alleen laten. Maaike was
bijna drie jaar oud toen ze in de
keuken omhoog wou klimmen. Op weg
naar boven zag ze een mooi uitsteeksel om
zich aan op te trekken. Het was helaas de
steel van een grote pan met soep en het
meisje kreeg de kokende inhoud over zich
heen. Resultaat: uitgebreide verbrandingen
op haar gezichtje, borst, armen en boven
benen. Ze moest opgenomen worden in het
Brandwondencentrum in Beverwijken
werd daar langdurig verpleegd.
Brandwonden worden naar ernst ingedeeld
in eerste-, tweede- en derdegraads verbran
dingen. Eerstegraads verbranding kennen
we allemaal in de vorm van zonnebrand:
roodheid van de huid zonder blaarvorming
of blijvende beschadiging van het weefsel -
Tweedegraads brandwonden worden ge
kenmerkt door blaren en bij derdegraads
verbrandingen is de huid tot in de diepe la
gen gekookt of verkoold. Bij deze brand
wonden zijn ook de pijngeleidende zenuw
vezels vernietigd. Verbrandingen met hete
vloeistof zoals Maaike had, hebben een ge
mengde diepte.
Behalve naar de diepte van de wonden
wordt bij verbrandingen ook gekeken naar
de omvang van het letsel. Hier geldt de zo
genaamde Regel van Negen. Het lichaams:
oppervlak wordt verdeeld in stukken van
elk 9%. Bij een volwassene beslaat de arm
bijvoorbeeld 9%, de romp (voor- en achter
zijde) 36%. Als meer dan 10 tot 15% van het
lichaamsoppervlak ernstig verbrand is, tre
den per definitie complicaties op. De com
plicaties bij ernstige verbrandingen zijn te^
rug te voeren op afwezigheid van huid.
Onze huid is niet alleen een formidabele
barrière tegen ongewenste indringers zoals
bacteriën, maar ook een water- en eiwit-
dichte jas die voorkomt dat wij uitdrogen
en noodzakelijke eiwitten verliezen. Als nu
een groot deel van de huid afwezig is, ver
liest de patiënt veel vocht en eiwit, waar
door de bloedsomloop in gevaar komt, en
bovendien wordt hij ogenblikkelijk belaagd
door micro-organismen die bij intacte huid
niet tot infectie leiden.
Voor alle brandwonden, of ze nu groot of
klein, diep of ondiep zijn geldt hetzelfde:
eerst afkoelen. Dit doet u door het verbran
de lichaamsdeel onder koud stromend wa:
ter te houden gedurende ten minste vijf mi
nuten. Bij eerstegraads verbrandingen kan
hiermee worden volstaan, tenzij het om een
zeer groot oppervlak gaat.
Punt twee: geen brandzalf of andere smeer
sels op de wond doen. Zalf verandert het
aspect van de wond en maakt het beoorde
len van de ernst van de verbranding node
loos moeilijk. Bovendien is zalf in de regel
niet steriel en loopt u de kans hiermee de
wond te infecteren. Droog verbinden is het
beste en hiervoor kan heel goed een recent
gestreken theedoek gebruikt worden. Twij
felt u aan de ernst van de verbranding, ga
dan langs uw huisarts. Ga sowieso naar een
arts als de wond door elektriciteit of een
chemische vloeistof is veroorzaakt.
De late gevolgen van een diepe verbran
ding, vooral als deze onvoldoende werd be
handeld, kunnen met name bij kinderen af
schuwelijk zijn. Maaike heeft het geweten
dat ze een pan soep over zich heen trok. Ze
is nu vijftien en een gedeelte van de brand
wonden die ze destijds opliep is met uitge
breide littekenvorming genezen. Tijdens
haar groei is zij meerdere malen geopereerd
omdat het verlittekende weefsel niet mee-
rekte en zij hierdoor krom dreigde te groei
en. Deze lijdensweg is voor haar nog niet
ten einde, want de meeste littekens zitten
op haar borst. Nu, tijdens haar puberteit
komen de borsten tot ontwikkeling, maar
ook daarvoor laat het stugge litteken-weefr
sel geen ruimte, zodat zij op korte termijn
weer geopereerd zal moeten worden.
Deze littekens en hun ellendige consequen
ties zijn bij verbrandingen helaas niet altijd
te voorkomen. De brandwond zelfwas dat
meestal wel.
MARISKA KOSTER
