MacSharry legt kloof bloot
Feiten &Meningen
Koninklijk bezoek
Jongensboeksensatie
onder grond Peking
Waar ligt Tuvalu en waarom is het zo boos op Londen
Lauw onthaal
voor Vacariu
STANDPLAATS WILLEMSTAD
Het is moeilijk om in deze dagen over iets an
ders te schrijven dan het aanstaande bezoek van
het koninklijk gezin aan de eilanden van de An
tillen. Curasao gonst van Oranjegezindheid. De
relatie met Nederlandse politici en met de lo
kaal gevestigde Nederlanders de makamba's
is momenteel niet zo best, maar de koningin
staat toch ver daarboven. Of, zoals premier Ma
ria Liberia Peters opmerkte: „Het koninklijk ge
zin, dat is toch van een andere orde dan, zeg
maar, de makamba's in het algemeen."
Als nuchtere Hollandse laat ik het gelaten over
me heen komen. Ik vind het wel schattig wat er
allemaal aan uiterlijk vertoon is in het kader van
het bezoek. De wegen waarover de route van de
koningin loopt, worden vrijgemaakt van vuil en
onkruid, de (regerings-)gebouwen die ze be
zoekt krijgen nog een verfje en de fameuze
pontjesbnig (officieel Kmmabrug) krijgt zelfs
een verfbeurt èn een nieuwe asfaltlaag.
De middenstand doet ook driftig mee. Tot mijn
verbazing zag ik deze week in alle winkels pos
ters hangen van het koninklijk gezin. (Ik had ze
sinds tijden niet van nabij bekeken, maar de tel
gen blijken al jaren geen prinsjes' meer te zijn).
I iet bezoek is ook aanleiding voor bijvoorbeeld
de makamba-supermarkt Toko Zuikertuintje
om maandag Oranjebollen, -soezen, -tompou-
cen en fantaseer maar even door, in de aanbie
ding te hebben. Ze gaan ook petjes en vlaggetjes
uitdelen. Kortom, het uiterlijk vertoon, althans
in de voorbereidingsfase is geslaagd. Konininne-
dag in Nederland lijkt er niets bij. Maar ja, daar
is het ieder jaar, hier maar ongeveer eens in de
vijf jaar.
Zo n bezoek brengt in een kleine 'mens-tot-
mens-leefgemeenschap' als Curasao echter nog
meer teweeg behalve uiterlijk vertoon. Het
wordt als aanleiding gebruikt om maatschappe
lijke normen en waarden onder de aandacht te
brengen. Zo hebben de eilandbestuurders aan
de bevolking gevraagd om hun erf en straat
schoon te maken en ook daarna schoon te hou
den onder het motto: het koninginnebezoek is
toch een mooie aanleiding om de 'gooi alles
maar op straat'-mentaliteit overboord te zetten.
Ook is een discussie losgebarsten over de eco
nomische gevolgen van het bezoek. De ambte
naren hebben namelijk maandag allemaal vrijaf.
De particuliere sector moet nu ahvcgen of ze het
waard vindt om de werknemers ook vrij te ge
ven en zodoende omzet te derven. Niet dus. De
Vereniging Bedrijfsleven Curat^o adviseert haar
Koningin Beatrix brengt vanaf maandag samen met
haar gezin een negendaags bezoek aan de Neder
landse Antillen en Aruba.
FOTO ANP ARTHUR BASTIAANSE
leden om gewoon door te werken, maar uiter
aard is het een vrijblijvend advies. Andere orga
nisaties, zoals de bankiersvereniging, hebben
besloten om een halve dag dicht te gaan.
Het geeft naar mijn gevoel de scheiding aan tus
sen de twee werelden die op Curasao bestaan.
De ene is een geïndustrialiseerde waarin wordt
geknokt voor economisch welzijn en maat-
schappijke vooruitgang en waarin men zich wil
ontworstelen aan het stempel ontwikkelings
land. Hierin passen de vele particuliere en over
heidsinvesteringen in allerlei sectoren. En ook
de spannende, maar meestal niet haalbare, ont
wikkelingsprojecten, waarvan er altijd wel er
gens eentje op stapel staat.
Het andere is de traditionele maatschappij
waarin ongecompliceerde levenswijzen en een
voudige gebruiken centraal staan. De wereld
waarin gekromde vrouwtjes met hoofddoeken
elke ochtend naar hun vaste stand langs de weg
kuieren om vis te kopen, waar de mannen op
zondagmiddag onder een boom of op de porch
(veranda) domino spelen. De wereld waarin het
werken noodzakelijk is om in dagelijkse levens
behoeften te voorzien, maar op zich geen ver
vulling hoeft te zijn. De wereld waarin men zich
verbaast over 'moderne' criminelen die je auto
jatten als je hem met sleutel en al laat staan als
je in een winkel bent. In deze wereld gaat men
ervan vanuit dat het een feestdag is als de ko
ningin komt. Daar moet je bij zijn, daar mogen
werk en andere plichtplegingen voor wijken. Ik
ben benieuwd welke wereld komende week zal
overheersen.
CORRESPONDENT
'Delors heeft meer oog voor belangen Frankrijk dan voor die van EG
BRUSSEL PETER DE VRIES
Zeven jaar ergernis, frustraties en moeizame pogingen
Europa op een lijn te houden in de handelsgesprekken
met de VS ontlaadden zich in een heftige ruzie tussen
landbouwcommissaris Ray MacSharry en Jacques Delors.
Woedend over het gebrek aan steun dat MacSharry
meende te krijgen van 'zijn' voorzitter Delors, nam hij
ontslag als onderhandelaar in de GATT-besprekingen.
staan. MacSharry hoopte, nu de
EG daar wat aan deed, zijn ver
trek uit Brussel te kunnen be
kronen met een overeenkomst
in het kader van het wereldhan-
delsoverlegGATT.
Het mocht niet zo zijn: een paar
honderdduizend ton sojabonen,
gebruikt voor de produktie van
veevoer en bakvet, vormden de
'onoverbrugbare kloof tussen
de VS en de EG.
Eén man belichaamde voor
MacSharry de problemen die hij
ondervond: de Franse socialist
Jacques Delors. Terwijl MacS
harry deze zomer zijn vertrek
uit de Europese politiek aan
kondigde, liet Delors zich over
reden tot 1994 te blijven. Maar
insiders weten dat Delors, nu de
kritiek op de Europese Com
missie aanzwelt en zijn invloed
beperkt raakt, „zuur en gefrus
treerd" is.
CORRESPONDENT
Het was een ongebruikelijke
stap van MacSharry, maar re
gelrecht uniek waren de zware
verwijten die hij Delors naar het
hoofd slingerde: de Fransman
zou een akkoord met de Ameri
kanen hebben „gesaboteerd"
en daarmee de naderende han
delsoorlog over de EG hebben
afgeroepen.
Het conflict heeft een duidelijk
persoonlijke kant. Het is de ru
zie tussen de vertrekkende man
en de blijvende, die er enigszins
spijt van lijkt te hebben dat hij
blijft. En er is een helder politiek
meningsverschil: bruskeert de
EG de Franse bezwaren tegen
een handelsakkoord?
De 54-jarige MacSharry heeft al
aangekondigd dat hij Brussel
eind van dit jaar definitief ver
laat en teruggaat naar Ierland.
Mac the Knife', zoals hij om zijn
harde en robuuste optreden
werd gedoopt, heeft zijn missie
vrijwel voltooid: de kostbare Eu
ropese landbouwpolitiek wordt
hervormd naar zijn inzichten.
Bekroning
Het landbouwakkoord had de
voorbode moeten zijn voor een
handelsovereenkomst met de
Amerikanen. Die ergeren zich
aan de hoge EG-subsidies aan
boeren, waardoor overproduk-
tieen valse i
EG-commissaris Ray MacSharry staat journalisten te woord tijdens de GATT-onderhandelingen vorige week
in Chicago.
FOTO REUTER SUE OGROCKI
MacSharry'slandbouwhervor- Delors wilde met een open zette hij verder op het spel door
ming. Zij maken
Soja
Delors kan in deze tijd van zwa
re crises voor de EG niet wor
den gemist, meenden de Eu
ropese regeringsleiders. Delors
tekende voor twee jaar bij, ook
omdat hij zag dat een terugkeer
naar de Franse politiek op dat
moment niet gunstig zou uit
pakken. Maar de binnenlandse
politiek verdween nimmer uit
zijn gedachten.
Delors zag hoe de Franse boe
ren, vooral de machtige graan-
boeren, in wode ontstaken over
deel van het electoraat uit
de politieke uitstraling is veel
groter. Zelfs socialistische rege
ringen beven daarom voor het
groene front.
Wat voor de GATT-onderhan
delaars een irritant detail
klein oog voor de Franse binnenland- diens kritiek publiekelijk 'niet
juist' te noemen. Maar hij ging
als MacSharry.
De ruzie tussen de drie heren
de. was voor Parijs een zaak van koord op zak te hebben, maar
levensbelang: de sojaproduktie.
De door Amerika geëiste beper
king van de produktie
e politiek weinig weten
concessies aan de VS. „Europa
moet zelfstandig worden en
'nee' durven zeggen tegen Ame- kan wellicht nog met een sus
rika", verklaarde hij laatst dap- sende verklaring worden be
per. De gaande man. MacShar
ry, meende half oktober een ak-
zworen, al zullen de verhoudin
gen nooit meer goed komen. De
onderliggende politieke e
werd gesaboteerd door de Fran- nomische meningsverschillen
zijn moeilijker op te lossen: de
F ranse regering niet overleven.
Vanaf het moment dat de kaar
ten zo lagen, speelde zich bin
nen de EG een hard gevecht af
tussen MacSharry, Delors en
GATT-onderhandelaar Frans
Andriessen. De blijvende man
Andriessen
De Nederlandse commissaris
Frans Andriessen, die nog niet
heeft beslist of hij er twee jaar ii
komende dagen moet de EG
besluiten of ze Amerikaanse
handelsmaatregelen met gelijke
munt zal terugbetalen, of dat ze
de Fransen hun conflict met de
Brussel aan vastknoopt, pendel- VS alleen laten uitvechten,
de tussen de twee kampen. Zijn
toch al kille relatie met Delors
„Nee meneer, van het bestaan daar
van weet ik niets af. En als hii be
staat, dan is hij waarschijnlijk niet
toegankelijk voor buitenlanders",
zegt de inmiddels wat verveeld uit
zijn ogen kijkende beambte van de
plaatselijke VW. Maar sinds ik heb
vernomen dat er in Peking een on
dergrondse stad is, zal ik aie vinden
ook.
Aan het eind van de jaren zestig,
toen het verbale conflict tussen Chi
na en de Sovjetunie de dreiging van
een gewapend treffen in zich mee
begon te dragen, werd onder toe-
zient van het leger begonnen aan de
bOUW van dc 'ondergrondse stad'.
Het is een eigantisch netwerk van
tunnels, schuilkelders en eerste-
hulpkamers. compleet met ventila
tie en een telecommunicatiesys
teem. In geval van een nucleaire
aanval, hoopte men een groot deel
van de bevolking onder de grond
naar de buitenwijken van Peking te
kunnen evacueren. Van daaruit zou
men naar het platteland verder
trridan.
Sinds het strategische belang van
het gangenstelsel is afgenomen,
worden de ruimtes gebruikt als op-
•-.i.igpi.Mt-.cn. hotels rastaurants,
winkels en ziekenhuizen. Er zijn
slechts twee gedeelten voor buiten
lands publiek opengesteld, maar
daar zijn uitsluitend toeristenwin-
kdf te vinden I andere delen zijn
maar moeilijk te ontdekken. Dc in
gangen naar het tunnelcomplex be
vinden zich namelijk, onzichtbaar,
achter in winkels. Ook navragen bij
winkelpersoneel levert uitsluitend
ontkennende antwoorden op.
Ik krijg de indruk dat ik het slachtof
fer ben van een door de plaatselijke
bevolking gesloten complot om mij
te boycotten. Ik besluit het er bij te
laten en begeef me naar een van de
twee officiële toeristeningangen.
Na een korte blik in de winkels te
hebben geworpen, ontdek ik echter
een onverlichte gang. Bijgelicht
dooreen meegebrachte lantaarn,
daal ik verder af langs trappen en
tunnels. Ik ontdek wat slaapplaat
sen, opslagkelders en oude strijd
leuzen op de muren. Achteraf mis
schien weinig interessant, maar de
gedachte dat ik ergens rondloop
waar ik officieel niet mag komen,
zorgt op dat moment voor een soort
James-Bondgevoel.
Na al die jongensboeksensatie is
enige ontspanning wel verdiend. Ik
besluit naar een publiek badhuis te
gaan. In het overbevolkte Peking is
een eigen slaapkamer al een rariteit,
laat staan een privébadkamer.
Naast dc publieke badhuizen, heeft
elke straat een openbaar toilet
stenen huisjes met in de betonnen
vloer een aantal sleuven naast el
kaar. Enige vorm van privacy ont
breekt, zodat je nog het weer kunt
bespreken ook. In ae zomerhitte
verspreiden deze gebouwtjes een
stevige stank, 's Winters zal dat
waarschijnlijk minder het geval zijn,
maar ik vraag me wel af wat er ge
beurt als je bij min 10 graden Celsi
us je broek laat zakken.
I let bezoek aan het badhuis blijkt
een hele ervaring. Als de enige wes
terling tussen ruim honderd naakte
Chinezen voel ik me zoals een eski
mo in donker Afrika zich een eeuw
geleden gevoeld zou hebben. Alle
aandacht is op mij gevestigd. „Dus
zo ziet het er nou uit", hoor ik ze
denken.
Achter de voorhal, waar men op lig
banken de krant leest, thee gebruikt
of met elkaar kletst en waar ook een
kapper huis houdt, zijn de heetwa-
terbaden, douches en wastafels.
Als ik het heetwaterbad in stap,
word ik door acht hoofden, die net
boven het water uitsteken, aange
staard alsof het gebeeldhouwde or
namenten aan de badrand zijn. On
beweeglijk en uitdrukkingsloos zijn
de gezichten en ik kan er niet achter
komen of er verwondering of ge
woon afschuw uit de blikken
spreekt.
AJs ik bezig ben mezelf aan te kle
den, raak ik aan de praat met een
van de badmeesters. Wanneer ik
hem vraag of er wel eens vaker bui
tenlanders in het badhuis komen,
klaart zijn gezicht op. „Zeker wel",
luidt zijn trotse antwoord. „Vorig
jaar was er hier nog een Fransman.'
Floris Harm studeert Chinees in
Peking. Vanuit de Chinese hoofd
stad doet hij voor deze krant
maandelijks verslag van zijn bele
venissen. Dit is zijn tweede bijdra
ge-
Inwoners van
Peking staan
In de rij om,
zoals altijd in
de eerste twee
weken van no
vember, hun
wintervoor
raad kool in te
slaan. De kool
is van slechte
kwaliteit, maar
de prijs be
draagt dan ook
niet meer dan
een paar cent
per kilo.
FOTO
REUTER
LONDEN MICHAEL FATHERS
THE INDEPENDENT
In een luxueuze salon op het ministerie van
buitenlandse zaken shockeerde vorige week
een bezoekend premier zijn gastheren door
met leedwezen aan te kondigen dat een
breuk in de relaties tussen de twee landen
onvermijdelijk leek. Groot-Brittannië werd
ervan beschuldigd over de gevoeligheden
van een natie heen te lopen en opnieuw
een bazige koloniale houding aan te ne
men. De spreker zei met tegenzin dat zijn
landgenoten elders in Europa naar bondge
noten zouden moeten zoeken. Duitsland en
Frankrijk wilden het gat graag opvullen.
De 13 aanwezigen waren met stomheid ge
slagen. Toch heeft niets van dit incident de
pen bertfld Daai is oüm hlen maai één
verklaring voor: wie heeft er ooit van Tuvalu
gehoord?
Bikenibeu Paeniu is premier van de zand
banken en koraaleilanden in de Stille oce
aan die een thuis bieden aan 9000 mensen
en die ooit onderdeel waren van dc Gilbert-
en Ellice-eilanden. Wanneer de aarde war
mer wordt en de oceaan door de smeltende
ijskappen stijgt, verdwijnt Tuvalu in de vol
gende eeuw wellicht van dc wereldkaart.
Het hoogste punt ligt net een meter boven
de zeespiegel en bij oceaanstormen spoelt
het zeewater al over het land
Alleen Australië en Nieuw Zeeland, en, mis
schien. de Verenigde Staten lijken zich daar
volgens Paeniu over te bekommeren. Dc
Britten daarentegen waarschuwen Paeniu's
regering om op de uitgaven te letten, de be
groting in evenwicht te brengen, kortom, te
luisteren naar wat de juffrouw zegt en vol
wassen te worden.
Paeniu is een zachtaardige man die niet
veel vraagt. De afgelopen vijf jaar bedroeg
de Britse hulp gemiddeld aan zijn land niet
meer dan 300.000 pond (een milioen gul
den). Maar hij is geschokt door de onvrien
delijkheid van de nieuwe Britse beleidsme
dewerkers. Australiërs en Nieuwzeelanders
spreken niet neerbuigend tegen hem. I let
weer, zo had hij met gevoel voor symbolis
me opgemerkt, was met ieder bezoek aan
Groot- Brittannië kouder geworden. De
'moederlijke genegenheid' die de bevolking
van Tuvalu voor hun voormalige koloniale
meesters voelden, was tanende.
Tuvalu is een land van nog geen twintig
vierkante kilometer, heeft geen natuurlijke
hulpbronnen en moet het meeste voedsel
importeren. Er zit vis in de 500 vierkante ki
lometer territoriale wateren, maar de Ja
panners. de Koreancn en de Taiwanezen
beweren dat de vangst te klein is en willen
niet meer dan 50.000 pond (135.000 gul
den) betalen vooreen vergunning. In plaats
daarvan gaan ze op strooptocht
De Amerikanen betalen 100.000 pond
(273.000 gulden) en een deel van de vangst,
waardoor er per jaar 1.5 miljoen pond extra
binnenkomt. Tuvalu leeft van de ontwikke
lingshulp uit Australië, Nieuw-Zeeland en
Groot-Brittannië. dat in 1987 een fonds van
12 miljoen pond had opgezet om te helpen
de begroting in evenwicht te brengen en
andere landen had uitgenodigd daaraan bij
te dragen.
Een jaar geleden wilde Peaniu tien miljoen
pond compensatie een bedrag dat gelijk
stond aan de opbrengst van bijna een eeuw
export voor de 'slechte voorwaarden'
waaronder Tuvalu in 1978 onafhankelijk
was geworden van Groot-Brittannië en voor
de schade die de Amerikaanse gewapende
strijdmacht had aangebracht met het aan
leggen van landingsbanen op de Ellice-ei
landen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Om die te kunnen aanleggen hebben de
Amerikanen diepe kuilen gegraven in het
koraal. Dat zijn nu nutteloze gaten gewor
den die met vloed onder water lopen en die
ongeveer eenderde van de landmassa. als je
atollen zo kunt noemen, bedekken.
In mei verklaarde Groot-Brittannië eenzij
dig. of liever gezegd fluisterde, dat er vol
gens de wet geen reden was op beide aan
spraken in te gaan. Zich een beetje schuldig
voelend, zeiden de Amerikanen tegen Pae
niu dat ze als gevolg van het Britse 'nee' de
kwestie van compensatie na de presidents
verkiezingen nader zouden bekijken.
Het Ontwikkelingsbureau van de Verenigde
Naties heeft het grootste deel van het Britse
patronaatsrecht overgenomen. Het bureau
maakt de wereld attent op het waarschijn
lijke verdwijnen van Tuvalu en organiseer
de de reis van de premier naar de Europese
hoofdsteden. De Fransen en Duitsers heb
ben beloofd te helpen. De Europese ge
meenschap is een zeekering van cement-
blokken aan het bouwen om de hoofdstad
Fongafale te beschermen. De Nederlanders
hebben toegezegd de mogelijkheid van een
wal te bekijken. Alleen Groot-Brittannië lijkt
terzijde te willen staan terwijl een oude ko
lonie letterlijk verdwijnt.
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
BUDAPEST RUNA HELUNGA
Ruim een maand na de Roemeense par
lementsverkiezingen is het president
Iliescu eindelijk gelukt een nieuwe pre
mier te benoemen. Maar Nicolae Vacariu
kan blijkens de eerste reacties maar op
weinig steun in het parlement rekenen
en de kans dat het hem zal lukken een
regering te vormen, is klein.
Vacariu, een 49-jarige econoom, is een
betrekkelijk onbekende in de Roemeense
politiek. Hij is partijloos, maar heeft on
der het bewind van dictator Ceausescu
een zekere positie in de Communistische
Partij gehad. Hij was destijds directeur
van de Staatsplancommissie en boven
dien partijsecretaris van hetzelfde insti
tuut.
Na de Roemeense revolutie was Vacariu
kortstondig staatssecretaris in de rege
ring onder leiding van Petre Roman.
Maar hij werd in 1991 uit het kabinet ge
zet wegens meningsverschillen over de
economische ontwikkeling. Wat die me
ningsverschillen waren, kon ex-premier
Roman zich dezer dagen niet herinne
ren.
Daarna werd Vacariu directeur van de
Commissie van Toezicht op de Prijzen.
Bovendien doceert hij economie aan de
universiteit van Bukarest. Bij zijn benoe
ming verklaarde hij het economische
hervormingsbeleid van de vorige rege
ring te willen voortzetten. Maar in oppo
sitiekringen wordt hiereen getwijfeld.
Roman, die als voorzitter van het Front
voor Nationale Redding (FSN) tegen
woordig in de oppositiebanken zit, om
schreef Vacariu als iemand die dicht te
gen het Democratische Front voor Na
tionale Redding (FDSN) vanpresident
Iliescu aanhangt.
Het FDSN is tot nu toe de enige partij in
het parlement die positief op de benoe
mingvan Vacariu heeft gereageerd. Een
partijgenoot van Roman meende don
derdag dat het hem niet zou verbazen als
de premier uiteindelijk toch een FDSN-
partijkaart op zak blijkt te hebben.
Een woordvoerder van de Democrati
sche Conventie, de grootste oppositie
partij, zei weinig van de nieuwe premier
te weten. Maar de Conventie wijst de be
noeming van de partijloze Vacariu des
ondanks af omdat de partij, net als het
FSN, niets voelt voor de vorming van een
niet-partijgebonden zakenkabinet.
Zowel de Conventie als het FSN menen
dat Iliescu's FDSN als grootste partij de
regeringsverantwoordelijkheid op zich
moet nemen en moet zien een kabinet te
vormen waarvoor in het parlement een
politieke meerderheid te vinden is.
De praktijk van de afgelopen twee jaar
heeft geleerd dat de FDSN-afgevaardig
den zich bij een zakenkabinet namelijk
steeds onttrekken aan de verantwoorde
lijkheid voor moeilijke beslissingen.
)ok ter rechterzijde is de benoeming van
Vacariu niet goed gevallen. Voorzitter
Funar van de Partij voor Nationale Een
heid van Roemenië keerde zich tegen de
uitspraak van de premier dat hij het her
vormingsbeleid wil voortzetten.
