Oroot-Servie binnen zes maanden een teit treffen Egypte in hart
Unita doet hoop op vrede in Angola in rook opgaan
Aanslagen op toenste
Feiten &Meningen
MAANDAG 2 NOVEMBER 1992
2
Ambassadeur Fietelaars verbijsterd over afwachtende houding Westen A tnaMofa
Ambassadeur J. Fietelaars: „U gaat me toch niet vertellen dat het Wes
ten wèl een operatie Desert Storm kan voltooien, maar in Joegoslavië
machteloos staat". foto gpd
„Als VN-militairen pakjes
margarine kunnen be
schermen, waarom kun
nen ze dan niet de moe
ders beschermen die met
hun kinderen langs de kant
van de weg wachten op de
dood?" Mr. J. Fietelaars, de
uit Belgrado teruggeroepen
Nederlandse ambassadeur
van Joegoslavië en Albanië,
schrikt van zijn eigen hef
tigheid. „Ik weet ook wel
dat de hulptransporten in
Bosnië bedoeld zijn voor
diezelfde moeders en kin
deren", corrigeert hij zich
zelf. Om vervolgens drei
gend los te barsten: „U
gaat me toch niet vertellen
dat het Westen wèl een
operatie Desert Storm kan
voltooien, maar in Joego
slavië machteloos staat".
ROSMALEN MARGRECT VERMEULEN
Mr. Fietelaars is ambassadeur
in ren land dat ineenschrom
pelde van 23 miljoen Joegosla-
ven tot 10 miljoen Servcn en 1
miljoen Montenegrijnen. Met
de onwettige regering van dit
rest Joegoslavië magnij al sinds
de herlst van 1991 geen zaken
meer doen. In mei 1992 werd
hij samen met al zijn F.O-colle-
ga's als protestmaatregel tenig-
geroepon. „Fr zat niks anders
op. De oude regering bestond
nld men i neb de nieuwe re
gering ons ontbood zeiden we:
wc komen niet want u bestaat
niet". Sindsdien zit Fietelaars
knarsetandend thuis in Rosma
len en verslindt alles wat er over
'/ijn land' verschijnt.
Hoe kijkt de ambassadeur aan
tegen de machtsstrijd tussen de
Servische leider Milosevic, pre
mier Paniévan rest-Joegoslavië
en president Cosië van datzelf
de irst loMoabili?
„Allemaal theater. Als Milosevic
het wil, is Panië morgen ver
dwenen. Ze zijn heel sterk in
opereren in teamverband. De
een belooft iets, de ander zorgt
dat die belofte niet nagekomen
kan worden. Ik vergelijk hel
maar met een soort biljartspel
langs de band. Zo kunnen af
spraken steeds worden ge
schonden. Niemand is ergens
verantwoordelijk voor. De
slechte dingen zijn altijd de
schuld van een ander."
„Er is hier geen politieke traditie
van afspraak is afspraak Men
kent alleen sterkte en zwakte.
Concessies doen is zwakte en
een compromis sluiten, staat
gelijk aan verraad. Toen ik be
trokken was bij onderhandelin
gen over een wapenstilstand,
heb ik ze wel eens gevraagd:
hoe kun je een akkoord onder
tekenen om het een paar uur la
ter ijskoud te schenden? Het
antwoord was: We kunnen niet
op een persconferentie verschij
nen als de enige partij die niet
LISSABON IPS
In Angola lijkt de burgeroorlog,
waaraan vorig jaar na moci-
z.inm onderhandelen een einde
kwam. weer te zijn hervat. Het
afgelopen weekeinde vonden er
in de hoofdstad Luanda en in elf
andere steden hevige gevechten
laats, waarbij volgens de
latstc berichten 300 mensen
zijn omgekomen.
De problemen ontstonden toen
de Unie voor de Totale Onaf
hankelijkheid van Angola (Uni-
ta) weigerde de nederlaag te er
kennen die zij in de verkiezin
gen vnn 29 en 30 september had
geleden. Het waren de eerste
verkiezingen sinds Angola in
1975 onafhankelijk werd van
Portugal.
Angola heeft dertien jaar een
antikoloniale strijd gevoerd te-
§n Poftupl, vin 1961M tn
met 1974. Met de onafhanke
lijkheid ontatond een imi hts
strijd die in een zestien jaar du
rende burgeroorlog uitmondde.
In mei 1991 werd een vredeak-
koord gesloten tussen llnita en
de regerende Volksbeweging
voor de Bevrijding van Angola
(MP1A). De chronologie van de
huidige crisis is als volgt:
30 september Tijdens het
sluiten van de stemlokalen drin
gen Unita-troepen het huis van
de staatssecretaris van binnen
landse zaken. Armindo Espirito
Santo, binnen. Hierbij komt een
lijfwacht om het leven. Zijn li
chaam worth neergesmeten bij
de ernaar gelegen woning van
akkoord gaat. Maar morgen als
we gaan schieten, zijn de jour
nalisten er niet".
Brutaal
Over de onderhandelingen die
L(j bemiddelaar t-ord )wen en
VN - bemiddelaar Cyrus Vance
voeren met de betrokken partij
en, onder andere over een nieu
we grondwet, heeft Fietelaars
geen goed woord over. „Het is
ontzettend brutaal. Stel je voor
dat Nederland gaat onderhen-
delen over de toekomst van Bel
gië en Nederland zegt: doe dat
Nederlandssprckendedeel
maar bij ons Dat Is ongehoord.
Dat zijn helemaal geen onder
handelingen".
Het zwarte scenario dat Fiete
laars voor ogen zweeft, is dat
Bosnië-Hercegovina wordt op
gedeeld in etnisch zuivere can
tons. „Daar moeten we nooit
aan meedoen. Het is puur racis
me om een bevolking in te de
len in drie groepen van katho
lieken met blauwe ogen, ortho
doxen met bruine ogen en de
van oorsprong Turkse inwoners
met zwarte ogen. Het is ook fas
cistisch om de staat te laten be
palen waar jij wel en niet mag
Dat zwarte scenario is hard op
weg werkelijkheid te worden.
de Portugese ambassadeur An
tonio Monteiro.
3 oktober Jonas Savimbi. lei
der van Unita. wijst de verkie
zingsuitslag van de hand. Hij
beschuldigt de regering van
fraude en trekt de geloofwaar
digheid van internationale
waarnemers in twijfel, die me
nen dat de verkiezingen correct
zijn verlopen. I lij waarschuwt
dat zijn organisatie „een positie
vindt Fietelaars. Niet aan de on
derhandelingstafel. maar op het
slagveld. ,,Ik ben zeer pessimis
tisch. Ik denk dat het erop uit
draait, omdat het Westen de
middelen niet kan vinden het
proces stop te zetten. Eind vori
ge week hebben de Serviërs de
zal kunnen innemen die de si
tuatie In het land verregaand
kan verstoren".
4 oktober Savimbi verlaat
Luanda en neemt zijn intrede in
zijn geboorteplaats Huambo,
vanwanniit hij dreigt de burger
oorlog te hervatten.
6 oktober I )e elf generaais
van Unita die overeenkomstig
het vredesakkoord deel van de
Angolese strijdkrachten uitma-
plaats Jajce veroverd. Het past
weer precies in het traditionele
masterplan voor een Groot-Ser
vië zoals dat door Milosevic met
veel fanfare is aangekondigd".
Ingrijpen
Van de Servische oppositie ver
ken. negeren het verenigde op
perbevel en scharen zich achter
Savimbi.
11 oktober Het eerste open
lijke gewapende treffen tussen
de politie en troepen van Unita.
Twee burgers worden gedood
en vijf Unita-strijders raken ge
wond.
12 oktober Een politieman
en een Unita-strijder komen om
bij een treffen op de boulevard
In iusvsra, een ven de be
langrijkste verkeersaders van de
hoofdstad.
15 oktober In Luanda wor
den bomaanslagen gepleegd op
installaties van de Angolese
luchtvaartmaatschappij. Unita
bezet de stad Ondulo in de cen
traal noordelijke provincie Ma-
lange. De tweede commandant
van het regeringsgarnizoen, lui
tenant-kolonel Carlos Alberto
Lacrau. wordt door Unita gefu
silleerd.
17 oktober De verkiezingsuit
slag wordt bekendgemaakt. De
Verenigde Naties verklaren zich
garant voor de correctheid van
de resultaten. Onder druk van
Savimbi laten de VN het stem
menpercentage van president
lose Fduardodos Santos dalen
van 50.8 naar 49,5 procent. Dos
Santos heeft daardoor net geen
absolute meerderheid behaald
waardoor Savimbi recht heeft
op een tweede ronde in de pre
sidentsverkiezingen. Unita had
dat als voorwaarde gesteld om
geen nieuwe oorlog te ontkete-
18 oktober Eenheden van
wacht Fietelaars helemaal niets.
„Het enige dat de Servische op
positie Milosevic verwijt, is dat
hij de slag om de wereldsympa
thie heeft verloren. Tussen
Milosevic en de oppositie be
staan slechts nuanceverschillen.
Ook de Servische oppositie
streeft naar een Groot-Servië en
redeneert dat waar een Serviër
zijn voeten heeft neergezet, het
grondgebied Servisch is".
Fietelaars voorspelt dat Groot-
Servië binnen een half jaar een
feit is als Milosevic niet door de
buitenwereld wordt gestopt.
Het Westen staat erbij en kijkt
ernaar. Terwijl we volgens de
ambassadeur militair-technisch
best kunnen ingrijpen.
„Zo moeilijk is het niet om
tanks van de straat te houden;
om vliegtuigen te verhinderen
op te stijgen. Een paar gaten in
de startbanen is voldoende. We
hoeven ze niet eens uit de lucht
te schieten, want als de Veilig
heidsraad beslist met militaire
middelen het luchtruim boven
Bosnië vrij te houden, zal er
weinig animo zijn onder Servi
sche piloten om op te stijgen.
En als ze dat wel doen? De Ser
viërs hebben maar een paar do
zijn vliegtuigen. Het lijken er
zoveel omdat hun tegenstan
ders niks hebben".
Unita verhevigen het offensief
in Malange. Zij weten negen
van de veertien gemeenten in
de provincie in handen te krij
gen.
22 oktober Unita belegert de
stad kuito. hoofdstad van de
provincie Bie in het midden van
Angola. Savimbi beheerst 12
van de 14 gemeenten in deze
provincie.
29 oktober De plaats Caala.
Maar de wil ontbreekt in het
Westen om militair in te grij
pen, zowel onder politici als bij
de bevolking, constateert Fiete
laars met verbijstering in zijn
stem.Al die jaren is in ons
hoofd gestampt: nie wieder. Wat
in nazi-Duitsland was gebeurd,
mocht nooit weer gebeuren.
Denk eens aan èd die tv-pro
gramma's die daarover zijn ge
maakt, al die boeken die daar
over zijn geschreven!! Dèt nooit
meer. Maar het gebeurt weer. Er
wordt volkerenmoord gepleegd,
mensen worden uit hun land
verdreven en hun bezittingen
en huizen worden verdeeld on
der een superras: de Serviërs.
Maar onze collectieve verant
woordelijkheid voor een be
schaafd Europa bestaat opeens
niet meer".
Hoe nu verder? „Over een half
jaar is Groot-Servië klaar. Dan
worden we geconfronteerd met
de vraag of we de agressor de
vruchten van zijn agressie laten
plukken en of we accepteren
dat een stroom vluchtelingen
over Europa uitzwermt. Of gaan
we ervoor zorgen dat de vluch
telingen kunnen terugkeren
zonder dat ze worden afge
maakt? Ik weet het niet. Ik vraag
ook maar".
een spoorweg-knooppunt 20 ki
lometer ten noorden van
Huambo. wordt door Unita en
kele uren zwaar bestookt. In
Huambo valt Unita de residen
tie van de gouverneur en ver
scheidene overheidsgebouwen
aan. De gouverneur slaagt erin
naar Luanda te vluchten.
30 oktober Twintig Angole-
zen en drie Portugezen worden
bij diverse confrontaties ge-
UTRECHT TACO SLAGTER
CXJD-CORAESPONDENT CAIRO
Islamitische extremisten in
Egypte lijken de achilleshiel van
het regime in Cairo te hebben
gevonden. Door aanvallen op
buitenlandse toeristen hopen ze
Egypte van haar belangrijkste
deviezenbron (ruim 8 miljard
gulden per jaar) te beroven.
Door de politieke ontwrichting
zou de regering-Mubarak dan
vanzelf ten val komen.
In de eerste opzet zijn de funda
mentalisten al geslaagd. Na de
steekpartij op drie Russische
bezoekers in Port Said een week
geleden, het doodschieten van
een Brit in Opper-Eypte en het
leegschieten van een mitrailleur
op een cruiseschip met Duitsers
op de Nijl begin deze maand, is
het aantal hoekingen bij Eu
ropese en Amerikaanse reisbu
reaus al sterk teruggelopen.
De incidenten vinden plaats op
het moment dat de Egyptische
toeristenindustrie uit een diep
dal klimt. Na de Golfcrisis zette
twee jaar lang vrijwel geen wes
terling meer voet in het Mid
den-Oosten en dat kostte Egyp
te miljarden guldens. Dat dreigt
door de acties van de islami
tische cellen opnieuw te gebeu
ren. Omdat ze opereren vanuit
schuilplaatsen in de onmetelij
ke woestijn, zijn ze vrijwel on
grijpbaar voor de binnenlandse
veiligheidsdienst. Die wist
maanden geleden al geen einde
te maken aan een mini-burger
oorlog tussen koptische christe
nen en moslims in de zuidelijke
provincie Asiyut
De aanvallen op buitenlandse
toeristen en de moorden op po
litie- en legerofficieren en wes
ters georiënteerde intellectuelen
geven een beangstigende di
mensie aan de aloude strijd tus
sen de gevestigde orde en heet-
hoofden die vechten voor een
islamitische staat.
Gedurende een aantal jaren kon
het regime dat, hoofdzakelijk
verbale, gevecht nog in zijn
voordeel beslechten. Maar
naarmate Mubarak zich ge
dwongen zag meer religieuze
fanaten gevangen te zetten, fa
milieleden van voortvluchtige
verdachten te gijzelen, moskee-
en te sluiten en politieke bijeen
komsten te verbieden, verloor
hij steeds meer steun van de ar
me bevolking.
Hoewel Egyptenaren in het al
gemeen geweld verafschuwen,
zochten miljoenen paupers
toch hun heil bij de 'al-gama'a
al-lsnialiya' (islamitische groe
pen) die wel iets concreets doen
aan de armoede. Islamisten be
heren klinieken, scholen, werk
gelegenheidsprojecten en ver
enigingen waarvan de minstbe
deelden gratis gebruik kunnen
maken.
Het 'islamitisch reveil' in Egypte
heeft nauwelijks iets te maken
met de 'satanische' invloeden
van de westerse cultuur, zoals
dat nogal eens door weten
schappers en islamisten zelf
wordt beweerd.
dood. De meeste slachtoffers
zijn burgers die zich in de vuur
linie van de strijdende partijen
bevonden. De VN- Veiligheids
raad neemt unaniem een reso
lutie aan waarin Unita dringend
wordt verzocht van verder ge
weld af te zien.
31 oktober Unita begint mili
taire offensieven in de provin
cies Cuanza Norte. Luanda en
Benguela, teneinde de haven-
Nieuwe aanslag
op toeristen
CAIRO «AR
Drie mannen hebben gisteren
het vuur geopend op een tou
ringcar in het zuiden van
Egypte en tien inzittenden van
de bus verwond. De aanslag
was identiek aan een aanslag
die tien dagen geleden door or
thodoxe moslims In dezelfde
streek werd gepleegd. Die aan
slag kostte het leven aan een
Britse toeriste.
Vanuit fundamentalistische
hoek is gewaarschuwd dat de
aanvallen op toeristen zullen
voortduren, tot de regering en
kele gevangen genomen extre
misten op vrije voeten stelt en
Egypte in een staat op islami
tische grondslag transformeert
Max Rodenbeck, correspondent
in Cairo van het gerenommeer
de Londense tijdschrift Middle
Bast International, rekende on
langs voor hoe ver Egypte sinds
de verjaging van koning Faroek
achterop is geraakt. Voor de re
volutie van Abdul Nasser in
1952 waren er 2000 schatrijke
pasha's; nu telt het land 70.000
families die zich een Mercedes
van 200.000 gulden kunnen
permitteren.
Onder het feodale regime van
koning Faroek vertwintigvou-
digdede begroting voor onder
wijs in vergelijking met dertig
jaar daarvoor. Defensie slokte
tien procent van de totale be
groting op. Nu grissen de gene
raals 30 procent van de staatin-
komsten uit de schatkist, terwijl
de minister van onderwijs daar
slechts zes procent mag uitha
len. Zestig procent van de be
volking is analfabeet.
Nog erger dan in de dagen van
de monarchie, zo stelde Roden
beck vast, worden Egyptenaren
gekweld door een wurgende bu
reaucratie, vriendjespolitiek en
corruptie. Dat fijnmazige net
werk is zo vervlochten met de
politieke en persoonlijke belan
gen van ministers, de generale
staf, hoge ambtenaren en direc
ties van staatsbedrijven, dat het
regime daar nooit iets aan kan
veranderen zonder een nieuwe
revolutie te riskeren.
Geen wonder dat islamisten bij
de huidige omstandigheden
kansen ruiken hun postitie on
der de talrijke sloebers te ver
sterken. Met aanslagen op bui
tenlandse toeristen willen ze
niet alleen het hart van het regi
me raken, maar daarmee ook
het volk in opstand brengen te
gen de 'luxe' waarmee bezoe
kers van pyramides en faraoni-
sche tempels zich omringen,
maar die miljoenen Egyptena
ren dooreen 'goddeloos' regi
me wordt onthouden.
'Nederlanders
uit Angola'
DEN HAAG ANP
Het ministerie van buitenland
se zaken in Den Haag adviseert
in Angola verblijvende Neder
landers zo spoedig mogelijk
het land te verlaten.
Een concreet evacuatieplan
voor de Nederlanders is er niet
maar daar wordt wel over ge
dacht, aldus een woordvoerder
van het ministerie gisteren. Zij
kon daar echter nog geen me
dedelingen over doen. In het
door gewelddadigheden geteis
terde Angola verblijven onge
veer 65 Nederlanders.
stad Benguela te kunnen inne
men. Bij een mogelijke open
burgeroorlog kan Unita zich via
deze stad bevoorraden. Brazi
liaanse militairen komen in
Luanda aan om de 2000 Brazi
lianen in het land te helpen eva
cueren. Portugal treft voorberei
dingen voor evacuatie van Por
tugezen uit Angola.
I november in Luanda vin
den hevige gevechten plaats
tussen regeringstroepen en een
heden van Unita. Het Portugese
persbureau Lusa meldt dat de
strijd tot nu toe aan 300 mensen
het leven heeft gekost. Het felst
wordt gevochten bij het hoofd
kwartier van MPLA en bij hotel
Turismo. Het hotel staat naar
verluidt in brand.
2 november Na bemiddeling
van de Verenigde Naties komen
Unita cn MPLA een 'onvoor-
waardel i jk staakt - het - vuren
overeen. Vanmorgen werd er
echter ai weer gevochten.
