'Dit is Amerika's laatste mooie plek'
Verkiezingen VS
Felle strijd om rechten
homo's in staat Oregon
Utah gelooft in Republikeinen
Welkom in Perotwood
'Stem nee tegen
ZATERDAG 31 OKTOBER 1992
2
CAMPAGNESNIPPERS
Media mogen geen partij kiezen...
Washington Voor de Amerikaanse journalisten stond het twee
weken geleden al vast: Bush redt het niet. Nou, ze hebben het
geweten. Een gcfrusteerde president sloeg meteen terug naar
„die kerels die 500 gulden per uur betaald krijgen om je te ver
tellen hoe je moet stemmen". De anti-media stemming werd
snel overgenomen door de Bush-aanhang, die zich wapende
met de leus 'Erger de media, kies Bush-Quayle'. Maar daar bleef
het niet bij. De Bushies begonnen hun frustaties ook fysiek af te
reageren. Een fotograaf werd aan zijn paardestaart getrokken,
een ander met vlaggestokken belaagd. Uiteindelijk werd de situ
atie zo explosief dat Bush zijn supporters moest oproepen het
wat kalmer aan te doen.
...Maar doen het toch
Washington Het is een Amerikaanse traditie te turven hoeveel
kranten zich in een hoofdartikel uitspreken voor een kandidaat.
Tot dusverre leidt Clinton met 160, tegen 130 voor Bush en 5
voor Perot. Maar onder de steunbetuigingen vinden Bush en
Clinton elk wat wils. Bush kan wijzen op de keus van de Ar
kansas Democrat-Gazette, de grootste krant in Clintons thuis-
staat. De krant spreekt zich uit tegen de gouverneur. Clinton kan
echter pronken met de steun van de Oregonian, een krant uit
Oregon die zich al 142 jaar niet uitsprak voor een Democraat.
President zonder dak boven het hoofd
little rock Als Clinton dinsdag verliest, heeft hij in ieder geval
één troost: hij heeft nog een dak boven zijn hoofd. Wordt Bill ge
kozen, dan staat hij waarschijnlijk met zijn vrouw Hillary en
dochter Chelsea op straat. De Clintons wonen nu nog in het
gouverneurshuis in Little Rock, Arkansas. Tot aan zijn beëdiging
op 20 januari krijgt Clinton het echter zo druk, dat hij het gou
verneurschap moet overdragen. Er zal weinig meer opzitten dan
het pand te ontruimen. Zelf hebben de Clintons niet meer dan
een bescheiden flat, maar die houden Hillary's ouders reeds be
zet. Wellicht heeft vice-gouverneur Jim Tucker nog even geduld,
en wacht hij met verhuizen tot Clinton de sleutels krijgt van het
Witte Huis.
Meer 'goed nieuwsuit Nederland
den haag Opnieuw 'goed nieuws' voor Bill Clinton. In Neder
land kan hij niet meer stuk. Lieten onlangs de politici weten
hem liever als president te zien dan Bush, nu blijken ook 's lands
topmanagers een voorkeur te hebben voor de Democraat, Uit
een onderzoek onder Europese managers blijkt dat het Neder
lands bedrijfsleven het meest van Clinton is geporteerd. 48 pro
cent van de 99 ondervraagde managers van grote Nederlandse
bedrijven sprak zich uit voor de gouverneur. Bush kwam niet
verder dan 35 procent. Ook de Belgische, Franse en Italiaanse
managers willen Clinton, maar met een krappere meerderheid.
Bij de Duitsers is Bush met 46 tegen 32 procent favoriet. De Brit
ten moeten Clinton al helemaal niet: slechts veertien procent
ziet wat in de Democraat. Maar ja, wat wil je als je 'Oxford' be
smeurt.
los angeles phil reeves
the independent
De aandacht van de wereld mag
dan gericht zijn op de uitkomst
van de race om het Amerikaan
se presidentschap, maar velen
maken zich hier even bezorgd
over wat er enkele duizenden
kilometers van Washington ge
beurt.
Zij vragen zich af hoe kiezers in
de dunbevolkte westerse staat
Oregon zullen reageren op de
grofste aanval op homorechten
in de recente geschiedenis van
de Verenigde Staten een
wetsvoorstel dat homoseksuali
teit als 'abnormaal, verkeerd,
onnatuurlijk en pervers' be
stempelt.
Het electoraat van Oregon be
slist bij stemming over een
amendement op de grondwet
waarin regeringsdepartementen
en scholen wordt verzocht ho
moseksualiteit te ontmoedigen
en dat hen verbiedt homo's als
een aparte groep te erkennen.
Tegenstanders vergelijken het
voorstel, dat is ingediend door
een coalitie van rechts-christe-
lijk-fundamentalistische groe
peringen, met de maatregelen
tegen zwarten in sommige zui
delijke staten na de uitspraken
van het Opperste Gerechtshof
over opheffing van de rassen
scheiding in de jaren vijftig.
Volgens opiniepeilingen wordt
het voorstel bekend als
'Maatregel 9' met grote
meerderheid afgewezen, een
tendens die wordt versterkt
door de laatste peiling van een
televisiestation in Portland,
waaruit bleek dat 60 procent te
gen en 34 procent voor het
voorstel is.
De tegenstanders bevinden zich
in bijna de gehele gevestigde or
de an Oregon, onder wie prak
tisch alle gekozen politici, be
roepsorganisaties en vakbon
den. Desondanks zeggen de te
genstanders van Maatregel 9
nog geenszins zeker te zijn van
de overwinning. Eerder dit jaar
is in de houthaJkkersstad Spring
field in het zuidwesten van Ore
gon een amendement aangeno
men waarin een speciale be
handelingvan homoseksuelen
wordt verboden. Terwijl dat
amendement er in de opinie
peilingen hetzelfde voorstond
als Maatregel 9.
Amerika gaat volgende week niet alleen ter stembus de ijsberg. De opstellers van de Amerikaanse grondwet vanger, de belastinginspecteur, de gemeenteraad, het
om een president en vice-president te kiezen. Ook 34 geloofden dat de democratie het beste gediend zou zijn parlement van de betreffende staat. Daarnaast zijn er
senatoren en het hele Huis van Afgevaardigden (435 le- met zoveel mogelijke verkiesbare ambten. In Amerika tientallen 'volksraadplegingen'. Op deze pagina een
den) zijn verkiesbaar. In twaalf staten staat het gouver- zijn daardoor per jaar wel zo'n 100.000 verkiezingen, kleine selectie,
neurschap op het spel. Maar dat is slechts het topje van Voor de schoolraad, de sheriff, de rechter, de honden-
Bergstaat is een buitenbeentje in Amerika
i de uitgestrekte staat. Dat is het dilemma waar
haarlem «hans jacobs
Wat er dinsdag ook gebeurt, één
ding staat vast. President Bush
wint in Utah. In geen enkele an
dere staat is Bush zo zeker van
winst als in deze conservatieve,
voornamelijk door Mormonen
I bewoonde staat in de Rocky
Mountains. Bush heeft in de
opiniepeilingen een voorsprong
van meer dan 18 procent op
zijn Democratische rivaal Bill
Clinton. Dat is weliswaar niet
zoveel als vier jaar geleden in de
race met Michael Dukakis,
maar het is meer dan voldoen
de om de vijf kiesmannen van
I Utah achter zich te krijgen.
IClinton heeft de laatste weken
veel aandacht besteed aan tra
ditioneel Republikeins stem
mende staten. Hij maakte extra
tussenstops in Nevada, Colora
do, Montana en Wyoming.
Maar Utah liet hij, op een kort
bezoekje aan een conventie van
oorlogsveteranen na. links of
beter gezegd, rechts liggen.
Utah is om velerlei redenen een
1 buitenbeentje tussen de Ameri-
kaanse staten. Toen de Mor-
- moonse leider Brigham Young
I in 1847 de vallei van het Grote
I Zoutmeer binnenkwam en ver-
klaarde 'Dit is de plaats', von-
den zijn voor de godsdienstver-
ARCHIEFFOTO *AP volgingen in Illinois, Ohio en
Missouri gevluchte volgelingen
vooral een grote woestenij
met veel verborgen (erts) rijk
dommen. Jaren van hard wer-
i nodig om het gebied
van de Kerk van Jezus Christus
van de Heiligen der Laatste Da
gen, zoals de Mormomen offi
cieel heten, was in de jaren vijf
tig minister van landbouw
tot bloei te brengen. Het duurde regering Eisenhower. Gunn
de
nog zo'n vijftig jaar alvorens
Utah tot de Verenigde Staten
werd toegelaten.
Politieke partijen waren er op
dat moment niet. De Mor-
moonse leiders verdeelden hun
congregaties in twee kampen:
Democraten en Republikeinen.
Democraten zijn sinds dat
hoopvolle begin niet zonder
succes gebleven in Utah. De
burgemeester van de hoofdstad
Salt Lake City is doorgaans De
mocraat. Maar Republikeinen,
met hun afkeer van te veel over
heidsbemoeienis en nadruk op
familie-waarden, genieten de
voorkeur.
De kerk speelt in het dagelijkse
leven van de Mormoon een be
langrijke rol. Een stemadvies
wordt niet gegeven, maar de
kerk spreekt zich wèl duidelijk
uit over gevoelige onderwerpen
zoals gelijke rechten voor vrou
wen (tegen)abortus (tegen)
meer rechten voor homo's (te
gen), pikante televisieprogram
ma's (tegen) of de plaatsing van
MX-raketten in de staat (tegen).
Ezra Taft Benson bijvoorbeeld,
de huidige profeet en president
McKay, jarenlang voor de De
mocraten lid van het Huis van
Afgevaardigden, werd nadat hij
zijn zetel verloor als zendings
president naar Schotland ge
zonden. Politiek en kerk liggen
dicht bij elkaar.
Volgens de Republikeinse gou
verneur Norman Bangerter zijn
er ook andere redenen dan de
'liberale' standpunten van Clin
ton om niet op de Democraten
te stemmen. De economie van
Utah is de laatste jaren opge
bloeid. Alleen al in het afgelo
pen jaar zijn er netto 20.000 ba
nen bijgekomen. Het werkloos
heidscijfer ligt op 5 procent,
ruim onder het landelijk gemid
delde (7,4 procent). Het natuur
schoon trekt jaarlijks steeds
meer (buitenlandse) toeristen,
terwijl ook de skicentra erg in
trek zijn. „Het gaat goed met
Utah", concludeert Bangerter in
het Spaanse dagblad El Pais.
Aan het geloof in het Republi
keinse heil hoeft niet te worden
getwijfeld. Bush wenst zich
meer van dit soort trouwe sta-
Behoud van natuur Montana inzet van bitter gevecht om plaats in Congres
Dit is een strijd die geen cowboy heeft gewild. Het oude
westerse cliché 'deze stad is te ldein voor ons allebei', lijkt
nauwelijks op zijn plaats omdat de betwiste grond de he
le staat Montana beslaat. De revolvers zijn echter al uit
hun holster gehaald. Het is volgende week dinsdag: jij of
ik.
butte david
the independent
Het is slechts politiek bloed dat
gaat vloeien, maar wat wordt
uitgevochten is een uniek duel
zoals deze gigantische staat in
geen tijden heeft meegemaakt.
Op het spel staan niet alleen de
carrières van twee mannen,
maar meer fundamenteel het
lot van de bergachtige wilder-
De strijd begon met een wis
kundige formule. De volkstel
ling van 1990 toonde aan dat
Montana met 376.000 vier
kante kilometer elf keer zo groot
als Nederland niet langer ge
noeg inwoners had om zijn
twee zetels in het Congres te
behouden. De bevolkingsgroei
had namelijk geen gelijke tred
gehouden met het nationaal ge
middelde. De twee congresdis
tricten moesten worden samen
gesmolten.
En zo kwam het dat Pat Willi
ams een traditioneel Demo
craat die het westelijk bergge
bied van Montana veertien jaar
vertegenwoordigde en Ron
Marlenee een reactionair Re
publikein wiens kiesdistrict zes
tien jaar lang de hoogvlakten in
het oostelijk deel besloeg nu
strijden om de verantwoorde
lijkheid voor een staat die een
bevolking heeft van 800.000
mensen en zich uitstrekt over
meer dan 750 kilometer van
oost naar west.
Milieu
Voor de inwoners van Montana
is de keuze er niet slechts een
tussen twee sterk verschillende
persoonlijkheden: Williams is
een aan zich zelf twijfelende,
wat verfomfaaide ex-leraar;
Marlenee een macho veehou
der die zegt waar het op staat.
De keuze is ook tussen twee te
gengestelde politieke filosofie-
„Het is een confrontatie tussen
de prairies in het oosten en de
bossen in het westen," zegt
Todd Wilkinson, een schrijver
over milieuzaken in de bergstad
Bozeman. „Marlenee vertegen
woordigt de gevoelens in het
oosten, en Williams die in het
westen."
De beleidsverschillen zijn tal
rijk. Williams, een 'New Deal'-
Democraat, gelooft in de rol
voor de federale regering en in
openbare investeringen om de
economie te bevorderen. Ook is
hij zeer bij het milieu betrok
ken.
Marlenee daarentegen is een
apostel van de ideeën van
Reagan. Hij predikt minder
overheidsbemoeienis en afslan
king van de regering. Zijn ver
achting voor milieuactivisten
die hij afwisselend „varenvoe
lers", „verentellers" en „veld-
feeën" noemt is legenda
risch. Hij verkondigt het credo
dat nog door veel prairieboeren
wordt gehuldigd, datje met het
land dat van jou is mag doen
wat je wilt, en dat je de federale
wet aan je laars moet lappen.
Erfenis
Gevangen tussen deze filosofie-
en ligt Montana's adembene
mende erfenis van miljoenen
hectaren maagdelijk woud in de
Rocky Mountains. In de laatste
dagen van het scheidende Con
gres, vechten Williams en Mar
lenee het uit met twee concur
rerende „wildernis-wetsontwer
pen". Daarin worden sommige
delen van het land bestemd
voor permanente bescherming,
en andere delen voor bos- en
mijnexploitatie en recreatie.
Voor milieuactivisten als Wilk
inson is een overwinning voor
Williams, als voorvechter van de
federale bescherming van deze
gebieden, van fundamenteel
belang. „De geschiedenis van
de staat Montana is die van een
grondstoffenkolonie van de
Derde Wereld. Alleen door fede
rale wetten kunnen bedrijven
worden tegengehouden ons
hier in stukken te komen snij
den en de winst mee te ne
men."
Symbool
Geen enkele plaats is zo duide
lijk het symbool van milieuge
varen als de stad Butte, de ge
boortestad van Williams en ooit
hoofdstad van de kopermijnen
in het westen. Rond de eeuw
wisseling, toen het bedrijf Ana
conda Mining 100.000 mensen
naar de stad had getrokken, zei
men dat de stad „op de rijkste
heuvel van de aarde" lag.
Nu er slechts 30.000 bewoners
over zijn en de mijnen welhaast
verdwenen, ligt het diep in de
schaduw van de bergen op
enorme gravelterreinen, terwijl
op de rand een krater van meer
dan 2 km breed en 54 meter
diep zich vult met giftig water
met een snelheid van 30 mil
joen liter per dag.
Williams, onlangs op campagne
in Butte, wees op het thema van
de wildernis om te benadruk
ken wat er volgens hem in deze
strijd op het spel staat. „Monta
na is nu werkelijk op weg naar
de top van Amerika's laatste
heuvel. Zoals Montana nu is
was heel Amerika vroeger," zei
hij in een interview. „We heb
ben nog tijd om ons eigen lot te
bepalen Ron heeft een heel
ander idee over dat lot dan ik. Ik
zou een verstandig gebruik van
onze natuurlijke grondstoffen
toestaan, maar met bescher
ming van onze natuurlijke om
geving. Ron wil de rest van de
bossen laten kappen."
Marlenee verwerpt beschuldi
gingen dat hij de natuur tegen
wil en dank zou opofferen in
ruil voor economische winst als
„belachelijk" maar spot met
wat hij als zijn tegenstanders
extremisme beschouwt. „Je
hoeft geen mensen te ontslaan,
je hoeft geen plaatselijke ge
meenschappen failliet te verkla
ren je hoeft geen zaken te slui
ten om verstandig met het
milieu om te gaan," beweert hij.
„Je hoeft alleen maar in balans
te zijn".
Het gaat slecht met de econo
mie en in een staat die zo af
hankelijk is van natuurlijke
grondstoffen, beseft Williams
dat zijn milieubewuste bood
schap een behoorlijk risico met
zich meebrengt. Doch zijn stem
zal aan kracht winnen door een
belangrijke instroom van vaak
jonge, milieubewuste kolonis
ten uit andere staten, voorna
melijk California, die naar het
land van de Big Sky komen op
zoek naar Amerika's laatste
bergparadijs. Valleien rondom
Bozeman worden haast een ver
lengstuk van Hollywood, met
boerderijnen voor mensen als
Jane Fonda en Robert Redford.
Williams herinnert aanhangers
vaak aan Montana's eigen be
schrijving van zichzelf als de
„laatste mooie plek" in Ameri
ka. „Het enige dat ik probeer, is
het beste van die laatste mooie
plek beschermen".
monique eggermont
washington ap
perotwood Inwoners van Hollywood hebben gisteren duidelijk gemaakt wie zij als 42e president van de Verenigde Staten willen. Hollywood
werd veranderd in Perotwood, net zoals de Texaan dezer dagen de nationale tv-zenders heeft veranderd in 'PeroTv'. Op de wegen die uitkijken op
de grote Hollywood-letters botsten gisteren enkele verbaasde automobilisten op elkaar. foto reuter fred prouser
Vergeet de presidentskandidaten. Vergeet de
opiniepeilingen en de politieke betweters. Waar
het de Amerikanen werkelijk om gaat is iets
meer te begrijpen van de duizenden mini-refe
renda over tal van kwesties, waarover ze zich op
de verkiezingsdag van 3 november kunnen uit
spreken. De referenda gaan over zulke uiteenlo
pende zaken als belastingverhogingen in de ei
gen staat of stad, het al dan niet toekennen van
rechten aan homoseksuelen of het invoeren van
een officiële feestdag ter nagedachtenis aan
Martin Luther King.
In 42 staten staan duizenden voorstellen op het
stembiljet. Elke Amerikaans staatsburger kan, als
hij daarvoor voldoende handtekeningen weet te
verzamelen, via het stembiljet een soort referen
dum laten houden. De uitslag leidt tot een wets
voorstel in de desbetreffende staat, het gewest
county) of gemeente. De geschiedenis van de
voorstellen die vanuit de gemeenschap worden
ingediend laat zien dat elke drie initiatieven twee
het niet halen. Een kijkje op de vragenlijstje leert
waar de Amerikaan zich druk over maakt:
Politiek: In liefst 14 staten hebben mensen een
voorstel ingediend om de ambtstermijn van Con
gresleden te beperken.
Belastingen: In 11 staten zijn voorstellen inge
diend om de eigendomsbelasting te veranderen.
Gokken: In 10 staten wordt er een referendum
over gehouden. In South Dakota is een voorstel
ingediend loterijen via videobanden te verbieden.
In Idaho wordt voorgesteld casino's te verban-
Abortus en de rechten van de vrouw: In Arizona
wil men abortus verbieden, in Maryland wil men
juist dat de overheid zich niet met abortus mag
bemoeien. In Iowa stemmen de kiezers of hun
staat de 17e wordt met een wet voor gelijke rech
ten van de vrouw.
Homorechten: Oregon stemt over een wet die
homoseksualiteit verwerpt. In Colorado, Maine
en Tampa in Florida kunnen de kiezers een wet
die homoseksuelen tegen vooroordelen be
schermt blokkeren of intrekken.
Doodstraf: Kiezers in Washington D.C. kunnen
zich uitspreken over invoering van de doodstraf.
In Arizona wordt de vraag gesteld of men de gas
kamer wil inruilen voor een dodelijke injectie.
Stervensbegeleiding: In California luidt de vraag
of ongeneeslijk zieken het recht hebben op bege
leiding door een arts bij euthanasie.
Gezondheid: In Massachusetts mogen kiezers
zich uitspreken over een belasting van 25 cent op
een pakje sigaretten, in Ohio over een striktere
etikettering van produkten.
Martin Luther King: Arizona kan als laatste
Amerikaanse staat een officiële feestdag ii
ter nagedachtenis aan Martin Luther King.
