diep
De angst voor een 'klote baan' zit
'In een
buitenlandse cel ben je aan de goden overgeleverd'
Extra
mm
ZATERDAG 31 OKTOBER 1992
28
Peter Kuipers is al vijf jaar zonder vaste baan, maar hij hoeft niet zo nodig
De afgelopen vijf jaar zonder vaste baan is Peter Kuipers (25) niet slecht beval
len. Het leven in Holwerd biedt genoeg vertier. Hij raakt niet uitgekeken op het
stille dorp op de scheidslijn van vette, vruchtbare klei en de slikken en slenken
van het Wad. Voor de meeste mensen is Holwerd slechts een halteplaats voor de
overtocht naar Ameland. Op de pier kan het na de lange winterslaap knap druk
zijn. Een rumoer dat zelfs in die perioden aan het dorp voorbij gaat. Het is die
onwrikbare onveranderlijkheid, die Peter bekoort. „Verveeld heb ik me nooit,
al kan ik moeilijk zeggen wat ik zo'n hele dag precies doe." Een buitenstaander
zal dat nooit begrijpen, zegt hij.
- R
*J!ÈÊiÈÈÊÈ. 11111 «PA., i -MÈÈ y
Peter Kuipers is graag in het veld, in de buitenlucht,
zwervend langs de dijk. „Het idee dat daarachter de zee
begint, spreekt me enorm aan." Van hem zou het be
staan zo eeuwig mogen duren. Heer en meester over zijn
tijd, zijn leven. Dat is, vindt Peter, echte vrijheid. Het be
sef dat het niet lang meer zo kan duren, dat het met die
vrijheid is gedaan, vervult hem met enige afschuw. De
druk een baan te vinden wordt iedere dag groter, nu hij
kortgeleden vader is geworden. „Iedereen wordt op z'n
werk beoordeeld, terwijl het er om gaat of je gelukkig
bent."
FOKKO BOSKER CPD
Peter vindt zichzelf geen goed
voorbeeld vooreen portret van
een jonge, langdurig werkloze.
Hij is immers niet zielig, heeft
geen dozen vol onbeantwoorde
sollicitatiebrieven en loopt niet
dagelijks de deur van het ar
beidsbureau plat. Het titaantje
van Holwerd heeft zich jaren la
ten leiden door zijn eigen ge
moedsrust. Vond hij de school
niet leuk, dan kapte hij met de
opleiding. Beviel het werk niet,
dan zei hij z'n baas vriendelijk
gedag.
De momenten dat hij apathisch
achter het raam zat, hopend op
enige beweging in de straat, kan
hij zich niet herinneren. Het
wapen tegen verveling, een vas
te baan, zegt hem niets. Maar
een jonge werkloze moet toch
deemoedig met de pet in de
hand op de stoep van de werk
gever staan? Een smekende blik
om werk? Peter niet. Het halve
jaar in de bloemkolen heeft
hem alleen maar in zijn opvat
ting gesterkt. „Dat nooit weer.
Je staat de hele dag aan de lo
pende band bladeren weg te
snijden. Het is verschrikkelijk
saai. Het dient nergens toe."
Langzaam formuleert hij zijn
MIRANDA MEGENS CPD
Hij vertelt verhalen van Neder
landers die er zitten. Over slecht
eten en vieze cellen. Over de
onzekerheid. Het lange, einde
loze wachten op een proces en
slinkse advocaten. Over de er
barmelijke behandeling. Over
de Nederlandse ambassade die
op een enkel bezoekje na niets
doet.
Soms lijkt het of hij citeert uit
eenAmnesty-internationalrap-
port, dit keer eens niet over
Zuid-Amerika maar over Euro
pa. Mr. Joseph Rammelt (38),
advocaat en mede-eigenaar van
het Amsterdamse advocaten
kantoor Abma, is specialist in
strafzaken in Nederland en bui
tenland. Rammelt pleit voor een
normale rechtsbijstand voor ge
vangen landgenoten in het bui
tenland. Zijn ervaring heeft ge
leerd dat zij daar vaak zonder
(goede) advocaat en tolk wor
den veroordeeld tot hoge ge
vangenisstraffen.
„Het wordt dan ook tijd dat de
Nederlandse overheid ervoor
zorgt dat haar burgers in het
buitenland professionele
rechtshulp krijgen," zegt Ram
melt in zijn kantoor aan het
Amsterdamse Frederiksplein.
Het standpunt van het ministe
rie van Buitenlandse Zaken
luidt dat het niets kan doen
voor Nederlandse verdachten in
het buitenland, omdat het niet
in de rechtsgang van een ander
land mag treden. Rammelt:
„Dat is moeilijk te bevatten. Als
of je de rechtsgang in een ander
land frustreert door advocaten
in te schakelen. De politiek kan
ook zonder invloed en in
menging in een ander land voor
een advocaat voor gevangen
landgenoten zorgen."
De ervaring van Rammelt, die al
tien jaar strafzaken over de
grenzen behandelt, is dat ele
mentaire rechten die verdach
ten in Nederland wel krijgen, in
het buitenland vaak ontbreken.
Rammelt: „Of het nu gaat om
Duitsland, Frankrijk, België of
Italië maakt niets uit. Advoca
gedachten. Hij is geen prater,
meer een doener. De slobber
trui valt ruim om zijn lang en
tenger lichaam. Het haar draagt
hij, wars van modetrends, sluik
tot over de schouders.
,,'s Zondags liepen wij uren
en uren ver over wegen, waar
zij nooit kwamen, en op kan
toor dachten wij aan de sloot
jes en de weilanden, die wij ge
zien hadden en terwijl de hee-
ren ons bevalen dingen te doen
waarvan wij 't nut niet begre
pen, dachten wij er aan, hoe
Zondagavond de zon was on
dergegaan achter Abcou. En
hoe wij woordeloos 't heelal
doordacht hadden, hoe God
ons hoofd, ons hart en ons
ruggemerg gevuld had en hoe
mal zij zouden kijken, als wij
hun dat zouden zeggen. En hoe
zij met hun geld en hun reizen
naar Zwitserland en Italië en
Godweetwaarheen en met al
hun knapheid en bedrijvigheid
dat nooit zouden kunnen bele
ven." (Titaantjes; Nescio)—
Tot zijn twintigste doorliep Pe
ter de nodige opleidingen. De
mavo in Ferwerd hield hij na
drie jaar voor gezien. Hij ging
twee jaar naar de leao. Het is
een van de weinige diploma's
die hij op zak heeft. De VHBO in
Dokkum en de opleiding voor
agogisch werk in Leeuwarden
bleken geen succes. „Er werd
heel wat gepraat. Dat ligt me
niet erg", weet Peter. Een be
roepentest bracht geen uit
komst in de onzekerheid.
„Sommige dingen lijken me wel
mooi, maar in de praktijk valt
het dan toch weer tegen. Uit
zo'n test komt wat ik leuk vind.
Alsof ik dat al niet wist", vertelt
Peter. Scholen geven volgens
hem een verkeerd beeld van de
toekomst. „Niet iedereen wacht
een boeiende baan."
Buitenlucht
Na de schoolbankjes volgde een
lange periode van werkloosheid.
Soms vond hij tijdelijk werk,
maar lang duurde het nooit. Pe
ter bewaart nog de beste herin
neringen aan werk voor een
seismografisch instituut. Dat
verrichtte twee jaar gelden me
tingen in Friesland. „Dat was
lekker in de buitenlucht." Hij
voldeed prima, maar daarna
had het bedrijf werkzaamheden
in het buitenland. „Ik ben ge
worteld in Holwerd. Het klinkt
voor een buitenstaander mis
schien raar, maar ik zou hier
niet weg willen." De baantjes in
de omgeving liggen niet voor
het opscheppen. Hij volgde nog
een cursus voor hovenier. Dat
was in combinatie met werk bij
een kabelbedrijf. Een werkerva
ringsplaats. Peter: „Ik verdiende
vijftig gulden meer dan m'n uit
kering." Geen stimulans om
door te gaan.
„Het duizelt je van de projecten
voor werklozen", zegt Peter. De
jeugdwerkgarantieregeling be
zorgde hem een half jaar werk
bij de plantsoenendienst in
Peter Kuipers in zijn universum.
Dokkum. De opgedane werker
varing tussen het gemeentelijk
groen leverde opnieuw geen
werk op. Schouderophalend:
„De plannen voor jongeren zijn
natuurlijk aardig, maar er zijn
gewoon te weinig banen." Daar
kan ook een gemeente weinig
aan veranderen. En dus zit Pe
ter alweer enkele maanden
thuis.
In Holwerd is hij een van de
weinige oudere jongeren zon
der vaste baan. Het deert hem
weinig. „De praatjes dat werklo
zen de hele dag niets doen en
op andermans zak teren raken
me niet echt. Voor een heleboel
mensen is werk het allerbelang
rijkste." Peter hecht meerwaar
de aan hoe hij leeft. Als werklo
ze kan hij zijn eigen tijd indelen.
Een groot voorrecht, vindt hij.
„Dat is moeilijk duidelijk te ma
ken aan anderen."
De, overigens gewenste, zwan
gerschap van Peters vriendin
heeft zijn idealen danig op de
tocht gezet. Het gestaag knab
belen aan de hoogte van de uit
kering, de verplichting om
straks aangeboden werk te ac
cepteren onder dreiging van in
houding van geld, dwingen hem
werk te zoeken. Met tegenzin.
Als het aan mezelf lag had het
niet gehoeven." De angst voor
een „klote baan" zit diep. Zijn
vriendin heeft hem ook te ken
nen gegeven dat ze liever niet
heeft dat hij de hele dag thuis
zit. „Ze wil wat meer orde in
ten, ook in EG-landen, zijn min
der gespecialiseerd dan veel van
hun Nederlandse collega's. De
juiste tolken zijn tijdens de
rechtszaak vaker afwezig dan
aanwezig. De hulp die je juist
dan van je ambassade ver
wacht, blijft uit."
Samen met zijn Amsterdamse
collega's behandelt hij jaarlijks
zo'n veertig zaken van Neder
landers over de grenzen. Zo ge
nuanceerd als zaken in Neder
land worden onderzocht, heeft
hij in het buitenland nog nooit
meegemaakt. Zo 'luxe' als ge
vangenen in Nederland leven,
heeft hij elders nog nooit ge
zien. In totaal zitten meer dan
achthonderd Nederlanders in
buitenlandse gevangenissen, de
meesten wegens overtreding
van opiumwetten.
- Misschien wil het ministerie
van Buitenlandse Zaken zich
niet branden aan deze drugs
koeriers. Zou dat niet de reden
zijn van het standpunt?
„Het zou kunnen dat het daar
om gaat, ik weet het niet. Maar
de discussie waarom criminelen
een door de staat betaalde ad
vocaat moeten krijgen, heb je
net zo goed op nationaal ni
veau. Ik vind dat een onzuivere
discussie, zeker als het gaat om
Nederlandse verdachten in het
buitenland. Wat wij voor hen
kunnen doen is marginaal,
maar als wij er niet zouden zijn,
zoudeh mensen vaak zonder
tolk of advocaat worden veroor
deeld Iedereen zegt wel 'het is
toch een proces in een EG-
land', maar dat gaat in geval
van strafprocedures niet op. Ik
vind dat het gewoon niet kan
als ik zie hoe mensen daar soms
worden behandeld. „De achter
liggende gedachte van het
standpunt van het ministerie is
heel helder, dat wel. Als politiek
orgaan mag je je niet bemoeien
met de buitenlandse rechts
gang. Maar als een Nederlander
in het buitenland vast zit, moet
hij worden bijgestaan door een
advocaat en juist die hulp
ons leven", weet Peter.
Het Holwerder titaantje wankelt
onder zijn verplichtingen aan
de samenleving. Het besef dat
zijn vrijheid betrekkelijk is, dat
de grenzen in zicht zijn, vervult
Peter met weerzin. „Ik wil na
tuurlijk ook graag het geld voor
ons gezin verdienen, maar dan
wel met werk waar ik de zin van
inzie." De kaartenbakken van
het arbeidsbureau zijn wat dat
betreft angstwekkend leeg. Dus
dreigen er compromissen. De
fabriekspoorten zijn een weinig
lonkend perspectief. De prik
klok die de dagindeling dicteert,
de lopende band en de routine
bezorgen hem angstzweet. Fel:
„Ik weet ook wel dat heel veel
mensen er gelukkig bij zijn. Die
maakt het ministerie niet moge
lijk. Onze nationale rechtshulp
is toch ook niet uitgezonderd
voor buitenlanders? Het minis
terie vindt het eerder zijn taak
om voor buitenlanders die hier
terecht staan voor een tolk en
advocaat te zorgen dan anders
om."
„Er is geen gestructureerd over
leg over een bepaald land dat
het niet nauw neemt met rech
ten van verdachten. Binnen de
strafadvocatuur zijn hier wel in
ternationale congressen over,
maar de mate waarin een land
rekening houdt met de rechten
van de verdachte, verschilt
nogal. Nee, advocaten hebben
zoiets nooit aangekaart bij onze
minister van justitie."
- Wat zou het ministerie van
Buitenlandse Zaken moeten
doen voor Nederlandse gedeti
neerden in het buitenland?
„Het zou moeten regelen dat
wij als advocaten hun zaken
kunnen behandelen door daar
voldoende fondsen tegenover te
stellen. Dan zijn er tenminste
condities aanwezig waaronder
wij kunnen werken. Als wij nu
naar het buitenland gaan, is dat
een kostbare zaak, zoiets kan ei
genlijk alleen bij de gratie van
een goedlopende Nederlandse
strafpraktijk. Het Bureau
Rechtshulp geeft wel een ver
goeding voor elke cliënt in het
buitenland, maar die is ontoe
reikend. Je mag blij zijn als die
vergoeding je telefoon- en fax-
kosten dekt."
„Het enige dat ambassadeper
soneel nu doet, is de familie van
een gevangene in Nederland
marginaal inlichten. De ambas
sade fungeert uitsluitend als
doorgeefluik van specifieke in
formatie, zoals het doorgeven
van de plaats waar de verdachte
zich bevindt en het delict waar
van hij wordt verdacht. Verder
vinden ze dat hun taak is vol
bracht als ze eens in de zoveel
maanden de gedetineerde be
zoeken."
FOTO CPD
wil ik niet beledigen. Maar mij
trekt het niet, daar gaat het om.
Nu is geen enkele dag hetzelfde,
straks wel."
Vrijheid
De vrijheidsdrang heeft Peter
niet van een vreemde. Zijn va
der, die een goede opleiding
had en een baan in de wegen
bouw, stopte op z'n dertigste.
„Hij wou niet meer. Het is bijna
hetzelfde verhaal", zegt hij.
Waarom zou je je afbeulen voor
een baas, die als hij genoeg van
je heeft, je even makkelijk op
straat zet, zo vraagt Peter zich
af.
De stad, Leeuwarden of Gronin
gen, beklemt hem allemachtig.
„Ik zou er niet willen wonen."
- Waarom behandelt u deze za
ken als u er niets of weinig aan
verdient?
„Omdat ik ze interessant vind.
Ik ben er wel selectief in: als ik
denk dat een zaak onhaalbaar
is, doe ik het niet. Als ik er heen
ga, weet ik in elk geval dat de
Nederlandse verdachte ter plek
ke verzekerd is van juridische
rechtsbijstand. Ik oefen een
soort controlerende functie uit,
zodat mensen daar niet volko
men alleen staan."
- Wat is de schrijnendste situa
tie die u heeft meegemaakt in
het buitenland?
„Ik maak alleen maar erge din
gen mee in buitenlandse gevan
genissen. Ik kom er nooit vrolijk
vandaan. Er is wel eens een
cliënt van wie je denkt: deze
man komt er horizontaal uit,
die hangt zich op. In Frankrijk
worden gevangenen als vee op
eengestapeld, met zijn vieren in
een cel van vier bij vier. In
Duitsland ziet het er netjes uit
aan de buitenkant. Maar bin
nen... een vuilnisbelt van een
halve meter op een binnen
plaats, vieze kleren en voedsel-
resten; het is een bende. En in
Groot-Brittanniëomschrijven
ze gevangenissen als luxe, ter
wijl wij dat stadium in 1910 al
zijn gepasseerd."
„Ik heb meegemaakt dat een
buitenlandse advocaat niet bij
mijn Nederlandse cliënt mocht.
De toegang werd hem twee we
ken geweigerd en in die tijd
werd hij van het kastje naar de
muur gestuurd. Hij zou toe
stemming moeten hebben van
de rechtercommissaris, die was
verdwenen zodra de advocaat
eraan kwam. Dat soort dingen.
Uiteindelijk, na drie weken
mocht ik met hem naar binnen.
Hier in Nederland zou er na zes
uur al een advocaat bij zijn. In
al die tijd vertelde de ambassa
de niet eens waarvan mijn
cliënt werd verdacht."
Eigenlijk is er maar een plaats
voor hem en dat is Holwerd.
„Hier ben ik op m'n plaats. Ken
ik de mensen, hier wonen m'n
vrienden en familie. Het is over
zichtelijk. Misschien is dat het
wel, dat ik alles in eigen hand
wil houden."
Depressief is hij nooit geweest
van zijn werkloosheid. Hij kent
er genoeg die juist hun baan
niet aankonden. Ze werken te
hard of doen te eentonig werk.
Soms droomt hij stilletjes van
een baan waar hij lol in heeft.
Als het maar buiten is in de na
tuur. Ook hier staan principes
soms in de weg. Muskusratten
vanger in dienst van de provin
cie leek hem wel wat. Maar zon
der rijbewijs kom je niet ver. „Ik
vind dat er al genoeg auto's
zijn."
De wereld in en om Holwerd is
groot genoeg voor Peter. Regel
matig is hij met zijn hengel te
vinden op de pier. Het geklots
van het water en de schreeuw
van een meeuw zijn vertrouwde
geluiden, waarbij hij het uren
kan uithouden. Ook het voet
ballen bij het eerste van Hol
werd geeft veel plezier. Wan
neer de tijd van het eierzoeken
aanbreekt, is hij op z'n geluk
kigst; Samen met zijn vader en
broer het veld iri. Bijna honderd
eieren heeft hij dit jaar gevon
den. Vaak gaat hij achter de dijk
de meeuwenkolonie in. Vogels
fascineren hem en de zee trekt.
„Het is vooral het gevoel van de
zee."
Leuk werk
„De maatschappij heeft be
dacht dat het goed voor me is
om te werken, dan moet er ook
maar gezorgd worden voor vol
doende boeiend werk. Dan wil
ik wel." Het gemis aan diplo
ma's spijt Peter niet. Toch
knaagt het de laatste tijd, nu hij
door omstandigheden gedwon
gen snel een baan nodig heeft.
„M'n vader waarschuwde dat ze
me zonder goede opleiding
overal heen konden schoppen.
Misschien krijgt hij straks wel
gelijk." Hij zegt te kunnen be
grijpen dat de meeste arbeiders
weinig met werklozen op heb
ben. Zijn verklaring: „Ze zijn
niet gelukkig met hun eigen
werk. Als ik een leuke baan had,
zou het mij echt niets kunnen
schelen of een ander nu wel of
niet zou werken."
- Hoe zijn buitenlandse advo
caten?
„Vaak hebben ze een houding
van 'er zijn nog zoveel wachten
den voor u'. Het is de kunst
kundige en betrouwbare straf
pleiters te vinden. „Ik heb mee
gemaakt dat een gespecialiseer
de strafrecht-advocaat zijn
veertig cliënten in een gevange
nis tegelijkertijd liet opdraven.
Alles is onder controle, ik ben
druk met je zaak bezig, sprak hij
ze toe. Meer niet. Dat was dan
het overleg tussen advocaat en
verdachte! Ja, ook dat was in
een EG-land. In Duitsland is er
een advocaat die weigert het
geld van mijn vrijgelaten cliënt
terug te geven. Ik werkte in
Duitsland eens samen met een
advocaat die de mogelijkheid
niet kende mijn cliënt op borg
som vrij te krijgen. Vorig jaar
hoorde ik van een buitenlandse
collega die mijn cliënt had voor
gehouden dat hij hem gegaran
deerd voor drie ton vrijgespro
ken zou krijgen. Binnen twee
uur heb ik een andere advocaat
de zaak laten overnemen."
- Hoe zijn tolken tijdens
rechtszaken?
„Vaak is er niet eens een tolk. Ik
had een cliënt die geen woord
Frans sprak. Toen de zitting be
gon, was er een Engels-Franse
tolk aanwezig die onverstaan
baar Engels sprak. Na een kwar
tier kwamen ze er eindelijk ach
ter dat het beter was als de zaak
aangehouden zou worden. Dat
is hier ondenkbaar. Een tolk
komt er gewoon, in welk dialect
dan ook. Het proces zou daar
zijn gestart als er geen advocaat
was geweest. Die man zou ge
woon zijn veroordeeld zonder
dat de rechtbank het standpunt
van de verdachte had gehoord.
Een advocaat ter plekke houdt
dat soort dingen tegen. Je bent
aan de goden overgeleverd als
je in het buitenland geen advo
caat hebt"
Mr. J. M. Rammelt: 'Het enige dat ambassadepersoneel nu doet is de familie van een gevangene in Neder
land marginaal inlichten. roro cpd
