Vorstelijke exposities in KunstHAL
Van der Ploeg vogelt met vogels
Is Amsterdam groot genoeg voor Rudi Fuchs?
Cultuur Kunst
Voordracht van intieme
gedichten in Volkshuis
ZATERDAG 31 OKTOBER 1992
21
redactie: cees V
Onbekende mis Hendrik Andriessen
utrecht» Een onbekende miscompositie van Hendrik An
driessen wordt morgen ten doop gehouden. De wereldpremière
wordt uitgevoerd door het Kathedrale Koor Utrecht in de Sint
Catharinakathedraal.
De componist, wiens honderdste geboortedag dit jaar overal in
ons land wordt herdacht, componeerde zijn 'Missa in facie tri-
bulationis' (mis in het aangezicht van moeilijke tijden) in 1944,
hartje oorlog dus. Het toenmalige koor van de Utrechtse kathe
draal nam het instuderen van de vrij lastige miscompositie snel
ter hand. Maar door oorlogsperikelen en later vanwege de be
vrijding raakte de handgeschreven compositie uit het zicht.
Acteurs slecht betaald, toch tevreden
utrecht» De arbeidsomstandigheden van acteurs, gerekend naar
hoeveelheid werk en verdiensten, zijn bijzonder slecht. Dit con
cludeert Jelle Attema van de Wetenschapswinkel Letteren van de
Rijksuniversiteit Utrecht op basis van een enquête die hij onder
280 acteurs heeft gehouden. Bij 37 procent van de acteurs ligt
het bruto jaarinkomen onder het minimumloon. Ondanks de
slechte arbeidsomstandigheden zeggen de ondervraagde acteurs
toch zeer tevreden met hun beroep te zijn.
De Winter regisseur eigen roman
Enschede» Leon de Winter gaat voor het eerst in negen jaar weer
een film regisseren. Hij voert de regie bij de verfilming van zijn
eigen roman 'Hoffman's Honger'. De hoofdrol wordt gespeeld
door de Amerikaanse acteur Elliot Gould, bekend van 'MAS.H.'
en 'The long goodbye'. Ondertussen werkt ID-TV aan de ver
filming van een ander boek van Leon de Winter, 'SuperTex'. De
Winter heeft voor beide films zelf het scenario geschreven.
Verbazing en bewondering
leiden conny van der zande
De Amerikanen hebben de 'Oprah Winfrey show' om hun zie-
leroerselen aan het publiek mee te delen. De Leidenaars heb
ben daar het Leids Dichters Festival voor. In het Leids Volks
huis droegen gisteravond zo'n twintig amateur-poëten hun
openhartige verzen voor aan een enthousiast publiek. Een
smartlappen-koor verzorgde met enkele hartverscheurende
zeemansliederen de muzikale intermezzi.
Een in bijna alle gedichten terugkerend thema was de lief
despijn. Want 'leven is liefde, maar liefde is niet altijd leven'. Al
mogen we de maker niet altijd identificeren met de ik-figuur in
het gedicht, het ging in de meeste gevallen om persoonlijke er
varingen. Sommige gedichten werden zelfs rechtstreeks gericht
tot iemand in de zaal.
De verzen hadden een sterk anecdotisch karakter waardoor
de makers vaak een korte introductie moesten geven. Zo
schreef een mevrouw een gedicht naar aanleiding van een zelf
moord in haar omgeving. Voor meerdere dichters vormde va
kantie-ervaringen een aanzet tot hun pennevruchten. Het
voordragen deed ieder op zijn eigen manier. Geïnspireerd door
de sfeerverhogende aanwezigheid van waxine-lichtjes sprak de
één met omfloerste stem en stortte een ander in hoog tempo
een vloed van woorden over het publiek heen.
En zoals men zich bij het kijken naar de 'Oprah Winfrey
show' verwondert over de intieme bekentenissen van de gas
ten, zo verbaasden de. toehoorders in het Volkshuis zich over
het gemak waarmee de dichters hun innige gedachten prijs ga
ven. Maar naast de verbazing was er vooral plaats voor bewon
dering. Want er zijn slechts weinigen die voor zo'n volle zaal
hun gekoesterde gedichten durven voordragen.
si Spiegelwanden
Spiegels op maat ruc cm SPIEGELS
Spiegels met lijst ^Itvjco
n GlaZun meubelen
b Vitrines
modrt voimoi.n9r.tht 4
Motl»fctral»n 2312 PH LeiéUn (NI)
b Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 21 80 SS.
Wim van Krimpen (51) was eigenlijk beurs-organisator,
maar zijn belangstelling lag van jongs af aan bij de scho
ne kunsten: van zijn eerst verdiende geld kocht hij kunst
werken en zo kwam hij al vroeg in aanraking met 'het cir
cuit'. De huidige (tijdelijke) directeur van de KunstHAL
heeft zowel in Rotterdam (Ahoy') als in Amsterdam
(KunstRai) spraakmakende manifestaties georganiseerd.
Rotterdam bol
van de kunst
rotterdam anp
Rotterdam staat dit weekein
de in het teken van de kunst.
Koningin Beatrix opent van
middag de KunstHAL. Dit
weekeinde zijn daar muse
umdirecteuren, conservato
ren en tentoonstellingsma
kers uit tal van landen bijeen
voor een jaarvergadering,
symposium en de jaarlijkse
tentoonstellingbeurs.
Het symposium van de In
ternationale Kunstaustel-
lungsleiter (IKT) heet 'Mono
tonie en conformisme'. Des
kundigen uit binnen- en bui
tenland voeren het woord.
Uit Nederland zijn dat Frans
Haks van het Groninger Mu
seum, Hans Janssen van het
Haags Gemeentemuseum,
Jean Leerling van de Univer
siteit van Eindhoven en Amo
van dei" Mark, kunstenaar uit
Doorwerth.
Onderdeel van de IKT-bij-
eenkomst is de jaarlijkse ten-
toonstellingsbeurs. Eén keer
eerder was de beurs in Ne
derland: vorig jaar werd ze in
het Italiaanse Bologna ge
houden. De beurs is, net als
het symposium, alleen be
doeld voor ingewijden. Ten
toonstellingsmakers lobbyen
met hun nieuwe program
ma's, terwijl directeuren kij
ken wat er van hun gading is.
rotterdam j aap koopmans
In Rotterdam
van Van Krimpen vroeg de
toenmalige wethouder kunstza
ken hem enkele jaren geleden
of hij niet de leiding op zich wil
de nemen van de nog te bou
wen KunstHAL. De KunstHAL
die er nu staat is een door Rem
Koolhaas ontworpen kunsttem
pel tussen de Westzeedijk en
het Boymansparkje. Een won
der van een gebouw met ver
schillende in elkaar overvloei
ende niveau's en met ingenieu
ze, gemakkelijk veranderbare
expositieruimten. In de hal
wordt geen eigen collectie op
gebouwd. Het is, aldus Van
Krimpen, 'een soort transito
hal'.
Vanaf morgen zijn er voor het
publiek liefst zes tentoonstellin
gen te zien. 'Hofcultuur uit
Indonesië' belicht aan de hand
van meer dan 150 voorwerpen
het leven aan de vele hoven die
Indonesië rijk is. Koningin
Beatrix verricht vandaag de offi
ciële opening in aanwezigheid
van maar liefst zeven vorsten
uit Indonesië. „Indonesië had
een groot aantal vorstendom
men," zegt Wim van Krimpen,
„met ondersteuning van het
ministerie van Buitenlandse Za
ken hebben we een vermogen
aan vorstelijke schatten hier ge
kregen".
Daarnaast is er de tentoon
stelling 'Het Koninklijk Paleis':
twaalf vertrekken zijn ingericht
door de directeuren van twaalf
grotere Nederlandse musea met
stukken uit hun eigen collectie.
Het Dijkzigt ziekenhuis spiegelt zich in de gevel van de KunstHAL in Rotterdam. Vandaag opent koningin Beatrix dit door Rem Koolhaas ontwor
pen gebouw. Morgen mag het publiek er een kijkje nemen. foto anp
In een teken-tentoonstelling is
werk te zien van onder anderen
Andy Warhol, Anselm Kiefer en
Clemente afkomstig uit diverse
Nederlandse en buitenlandse
particuliere verzamelingen.
Beeldmerken
'Rotterdamse kunst', georgani
seerd in samenwerking met
museum Boymans van Beunin-
gen, biedt een overzicht van
Rotterdamse schilderijen uit de
20ste eeuw. Verder wordt in een
bescheiden tentoonstelling aan
dacht besteed aan de 52 logo's
(beeldmerken) die voor de
KunstHAL Rotterdam werden
ontworpen en er is een exposi
tie ingericht met werken van vijf
fotografen die tegen het eind
van de jaren vijftig het Rotter
dam van de wederopbouw in
beeld brachten.
De hal staat er, maar is er wel
geld om dit ambitieuze exposi-
tiebeleid door te zetten? Van
Krimpen: „Dit is het Rotterdam
se systeem. We zetten de Kunst
HAL neer en daarna zien we wel
hoe we de problemen oplos
sen". De KunstHAL is onderge
bracht in een stichting onder
voorzitterschap van Neelie
Kroes. Er wordt veel verwacht
van de sponsoring, die is inge-
De hal, expositieruimte zonder
eigen bezit, is in Nederland
uniek. Men zal door de grote
verscheidenheid van exposities
verschillende publieksgroepen
onder één dak kunnen krijgen.
Door de indeling en afmetingen
zullen de mensen elkaar niet,
zoals indertijd met de Thraciërs
in Boymans, in de weg lopen.
Van de zes tentoonstellingen zal
ongetwijfeld 'Hofcultuur uit
Indonesië' de grootste trekpleis
ter zijn.
We zien daar bruiklenen uit
de schatkamer van het Museum
Nasional te Jakarta en schatten
uit bekende hoven als de Kra
tons van Midden Java, de hoven
van Bali, Bima en andere sul
tanaten. Veel van deze kunst
voorwerpen zijn vanwege hun
magische betekenis nimmer
buiten de hoven geweest en
zullen waarschijnlijk na deze
tentoonstelling ook nooit meer
elders te zien zijn. Naast de
voorwerpen uit Indonesië zijn
topstukken aanwezig uit Neder
landse museumcollecties, van
het Koninklijk Huis, van musea
in Australië en Engeland en uit
particuliere verzamelingen.
beeldende kunst
QHHMHHHHHHHRHH
recensie nicole roepers
Jan van der Ploeg Vögeln; tot en met 15
november bij Stelling, Burgsteeg 14, Lei
den. Openingstijden: do. t/m za. 14-18
uur, zo. 14-17 uur.
(Daarnaast hangt een monumentaal doek
van Van der Ploeg aan de buitenmuur van
de meelfabriek aan de Zijlsingel, vanaf die
zijde te zien).
De schilderijen van Jan van der
Ploeg komen heel direct op de
toeschouwer af: het grote for
maat, de duidelijk herkenbare
vormen, de eenvoudige op
bouw en de sobere kleuren ma
ken dat het werk in één blik ge
vangen kan worden. Vögeln:
een serie schilderijen met als
onderwerp vogels. Althans, daar
lijkt het op. Maar gaan Van der
Ploegs schilderijen wel over vo
gels?
Met de titel van de tentoon
stelling ontstaat de twijfel al.
Vögeln is niet het meervoud van
vogel in het Duits. Vögeln ver
wijst naar het oud Nederlandse
woord 'vogelen', dat 'paren' be
tekent en voornamelijk bekend
is van de zeventiende eeuwse
genretaferelen, waarin de af
beelding van vogels symbool
stond voor de geslachtsdaad.
Van hieruit is het verleidelijk
verder te zoeken naar beteke
nissen. In de christelijke icono
grafie hebben veel vogelsoorten
een symbolische waarde. Het
realisme van Jan van der Ploeg
staat niet, zoals dat van zijn ze-
ventiende-eeuwse collega's, bol
van de symboliek. Zijn schilde
rijen zijn geen voor alle tijd
genoten overduidelijke
metaforen voor deugden of
zonden. Althans niet direct. Hij
speelt eerder met het onder
werp dan dat er achter de vorm
een dieper gelegen inhoud
schuilgaat. Het onderwerp lijkt
niet echt onderwerp te zijn,
maar eerder een aanleiding om
te schilderen.
Op een afstand lijken de
zwarte vogels silhouetten; scha
duwen van echte exemplaren.
Dichterbij gekomen echter
schemert een laag tussen de
donkere vogelfiguren en de
lichte achtergrond door. Alsof
een diepere betekenis in de
schaduw op de loer ligt.
Zelfs in het 'titelschilderij'
het enige abstracte doek op de
ze tentoonstelling is een
tweede schildering te ontwaren.
Ook daar verschuilen zich tak
ken, een vogelfiguur en wellicht
een diepere betekenis? Zoals
het een titel betaamt, zo ligt in
dit schilderij de essentie van de
schilderkunst van Van der
Ploeg. Zijn vogels verwijzen niet
naar een werkelijkheid buiten
het schilderij, maar kunnen ge
zien worden als tekens. Ont
daan van eventuele symboliek
worden de dieren puur vorm en
kleur. Zoals de streng geplaatste
en met de achtergrond contras
terende letters een abstracte
werking krijgen, zo vat Van der
Ploeg zijn vogelfiguren op als
zelfstandige vormen; niet gere
lateerd aan de werkelijkheid,
maar aan de plaatsing op het
doek.
En daarmee sluit deze natura
listisch geschilderde serie, deze
verzameling van gestileerde vo
gels onder een vervreemdende
titel, nauw aan bij het oudere,
geheel abstracte werk van de
schilder. Ook daarin stond de
autonome beeldwaarde van
vormen voorop. De ingeslagen
figuratieve richting van Van der
Ploeg lijkt slechts een verande
ring van vorm, niet van inhoud
te zijn. Zijn besluit om de vor
men van vogels tot onderwerp
te kiezen kan mijns inziens niet
los gezien worden van hun
symbolische verwijzingswereld.
Op een afstand lijken de zwarte vogels silhouetten; schaduwen van
echte exemplaren. toto
Dc slaapkamer die u zoekt
staat bij Oase
in elke prijsklasse
Kciim uit meer >lim --rr"«r~TS
100SLAAPKAMERS If' l|j lf|
amsterdam henk meutceert
Tijdens een ruim vijf jaar gele
den in Eindhoven gehouden
symposium over museumarchi
tectuur vertrouwde Rudi Fuchs
zijn gehoor toe dat zijn ideale
museum zich ergens in een
kleine Engelse plaats bevindt.
Een negentiende-eeuws muse
um, met allerlei hoekjes, gaat
jes, trapjes en intieme ruimtes
waar kunstwerk en beschouwer
in alle rust letterlijk dicht bij el
kaar kunnen staan. Misschien
dat de deze week in het paleis
Lange Voorhout geopende de
pendance van het Haags Ge
meentemuseum onder zijn lei
ding had kunnen uitgroeien tot
zo'n ideaal museum. We zullen
het nooit weten, Fuchs verhuist
naar het Stedelijk in Amster
dam. Eén ding is zeker, het mu
seum in Amsterdam voldoet
qua inrichting in ieder geval
niet aan de idealen van Fuchs,
maar of het inhoudelijk wel zal
lukken?
Fuchs' verblijf in Den Haag is
vooral gekenmerkt door de
strubbelingen rondom de ver
koop van een aantal Picasso's
uit de collectie van het Ge
meentemuseum. De plannen
leidden tot een felle polemiek
van bijna alles en iedereen in de
kunstwereld en een 'smeek
schrift' aan de Kroon van een
kleine veertig museumdirecteu
ren, kunsthistorici, verzame
laars en kunstenaars om de
snode plannen van Fuchs, en
met hem het Haagse gemeente
bestuur, te voorkomen. In Am
sterdam is men nu al met
Fuchs, die in februari zijn nieu
we functie gaat bekleden, over
eengekomen dat hij daar geen
„topstukken" in de aanbieding
gooit. Maar wie verzekert Fuchs
dat hij in Amsterdam ook niet
tegen de hoge prijzen van
kunstwerken aanloopt met zijn
budget van twee miljoen?
De carrière van de nu 50-jari-
ge Fuchs is, zeker in de eerste
jaren nadat hij in Leiden als
kunsthistoricus afstudeerde,
een plaatje geweest. Hij werkte
enkele jaren aan de universiteit,
publiceerde kunstkritieken en
werd op zijn 33-ste in 1975 di
recteur van het Van Abbe Muse
um in Eindhoven, waar hij de
minimal- en conceptual art in
troduceerde. Enkele jaren later
haalde hij het geweld van de
nieuwe 'wilde' Duitse schilders
als Baselitz en Lüpertz naar
Eindhoven, al snel gevolgd door
de arte povera van kunstenaars
als Kounellis en Merz.
Al in 1977 was de roem'van
Fuchs hem al zover vooruitge
sneld dat hij werd gekozen als
samensteller van de Documen-
ta, de belangrijkste internatio
nale kunsttentoonstelling die
om de vijf jaar in Kassei wordt
gehouden. Hij werd mede-di
recteur van een museum bij Tu
rijn en was in 1985 één van de
belangrijkste kanshebbers voor
de post van directeur van het
Stedelijk in Amsterdam. De sol
licitatieprocedure speelde zich
min of meer op straat af, met
over en weer adhesiebetuigin
gen voor Fuchs en Wim Beeren.
De laatste kreeg uiteindelijk de
post in Amsterdam. Er wordt
wel beweerd dat de al te warme
pleidooien uit het kamp van
Fuchs hem destijds de das heb
ben omgedaan.
„Al dat gepraat...kunst moet
je zien, zo simpel is het toch",
zei Fuchs vorig jaar toen hem
werd gevraagd wat hij van de
plannen van Jan Hoet voor de
Documenta van dit jaar vond.
Vreemde woorden uit de mond
van een man die het praten
over kunst zo'n beetje tot een
nieuwe kunstvorm heeft verhe
ven. Hij kon prachtig schrijven
over ontmoetingen met vrien
den als de schilder Baselitz en
de manier waarop in diens rian
te onderkomen werd gefiloso
feerd over de kunst, onder ge
not van alles wat het leven zo
goed kan maken. Kunstenaars
zijn vooral kunstenaars-vrien
den en dat de museumbezoeker
de exposities van Fuchs meer
dan eens niet begreep, wel, dat
lag in zijn optiek niet aan hem
maar aan die anderen.
De innige relatie tussen Fuchs
en zijn kunstenaars-vrienden
verklaart ook de manier waarop
hij zich vorig jaar mengde in de
discussie rond het kunstwerk
van arte-povera kunstenaar Ian
nis Kounellis, dat geplaatst zou
worden bij de nieuwbouw van
de Tweede Kamer. Wellicht dat
die langdurige vriendschappen
er ook voor hebben gezorgd dat
Fuchs wat is blijven steken in de
kunst van de jaren zestig en ze
ventig en slechts spaarzaam
jongere kunstenaars tot zijn
kunstenaarskring toelaat. Een
houding die hem in zijn nieuwe
baan in het Stedelijk wel eens
zou kunnen opbreken. Niet ie
dereen hoeft met de tong op de
schoenen achter de nieuwe
trends aan te lopen, maar een
wat opener opstelling lijkt in
Amsterdam wel zo handig.
Het Stedelijk krijgt in de per
soon van Rudi Fuchs een direc
teur die staat in de traditie van
zijn voorgangers Sandberg en
De Wilde, zelf ook zeer actieve
deelnemers aan het internatio
nale kunstdebat. Wellicht dat
Fuchs het Stedelijk weer wat
steviger kan plaatsen op de in
ternationale museumkaart,
want die positie is er onder
Wim Beeren niet beter op ge
worden. En voor wat betreft de
mogelijke andere kandidaten -
wij hebben hier het lijstje niet
voor het grijpen. Maar in Ne
derland zelf is toch eigenlijk
geen zwaardere en betere kan
didaat, met zoveel internationa
le prestige, te vinden dan Fuchs.
Intussen blijft het met zo'n
staat van dienst de vraag of het
Stedelijk Fuchs tot aan zijn pen
sioen zal kunnen binnenhou
den. Of zal op den duur blijken
dat voor deze man zelfs Amster
dam niet groot genoeg is?
VESTIGINGEN IN:
ARNHEM Woonboulevard Am
hem-Zuid BlEISWUK Hoetweg
137 CAPELLE A/0 IJSSEl Meu-
betooulevord DEN BOSCH Meu
belboulevard de Merven DIE-
MEN Meubelboulevard de Smeo
SON/Elndhoven Mer&elpiein
Ekkeryift ENSCHEDE Meubelbou
levard Schuttersveld GRO
NINGEN Meubelboulevard Pet-
zerweg HEERLEN Woonbou-e-
vard In de Cramer LEID-
SCHENDAM Mnsr-ioentnjfb Leid
senhagö SUEDRECHT Meu
beibou»evard UTRECHT
ncr Speciaalzaken d ZOE-
slaapkamer een „Ouse*" TERWOUDE/RUNOUK Meubetoou-
