Ik ben geen Pierre Janssen
Rtv show
T1 T Een hapie, een drankie en een echte Cremer
Dokument over ruilproject
MAANDAG 26 OKTOBER 1992
10
Henk van Os populariseert kunst met Museumschatten
neriK, vuri lav /JUjJULuriseeri Kurisi mei iviudeurrizcriuueri t i i i
Henk van Os beschouwt zichzelf
niet als de 'opvolger' van Pierre
Janssen. „Nee, ik ben veel af
standelijker." Toch raken tv-kijkers geïnspi
reerd door zijn korte kunstprogramma en
figureerde Museumschatten op de lijst van
rdeNipkowschijf.
AMSTERDAM COR SCHELTIS EN
COR VOGTLOO
In het programma, dat door de VARA op za
terdag- en woensdagavond wordt uitgezon
den, behandelt de kunsthistoricus elke keer
een ander aspect uit de kunst, met de be
doeling een zo breed mogelijk publiek te
boeien. Het populariseren van de kunst.
Van Os doet het nog een jaar en scheidt er
dan mee uit. „Omdat de formule na drie
jaar op is."
Prof. dr. Henk van Os is sinds drie jaar al
gemeen directeur van het Rijksmuseum.
Van Os, afkomstig uit een Gronings profes
sorengezin, had als tiener al een collectie
met reprodukties en vertelde daarover aan
iedereen die wilde luisteren. 'Een bezeten
mededeelzaamheid over kunst', omschreef
Van Os later in een interview zijn drang om
over kunst te vertellen.
En daar dringt zich de vergelijking op met
Pierre Janssen, die in de jaren zestig met
het programma Kunstgrepen de Neder
landse kijker aan zich bond en in 1961 zelfs
de eerste Nipkowschijf kreeg uitgereikt.
„Nee, ik ben geen Pierre Janssen. Bij hem
was de presentatie toch wel heel persoon
lijk. Hij liet zijn eigen ontroering en de
schoonheid van een kunstwerk wel heel
sterk meewegen in het programma. Ik ben
veel afstandelijker. Ik kan niet van mijn
smaak uitgaan, dat is de bedoeling niet van
Museumschatten."
Verbouwing
Van Os heeft het druk. Besprekingen over
het verzelfstandigen van het Rijksmuseum
en een op handen zijnde verbouwing aan
de zuidkant van het monumentale pand ei
sen zijn aandacht. We zitten in zijn werkka
mer in de directievilla achter het museum.
Van Os zakt onderuit op zijn sofa, „Muse
umschatten is een programma waarbij we
meer kijkers willen trekken dan het aantal
dat doorgaans naar kunstprogramma's
kijkt. Daar komt bij dat het programma heel
kort moet zijn, slechts acht minuten."
Het moet dus niet gaan over iets wat voor
kunsthistorici alleen van belang is. De me-
Henk van Os: „Ik kan niet van mijn smaak uit
gaan, dat is niet de bedoeling van Museum
schatten." foto G pd
dedeling moet makkelijk herkenbaar zijn.
En vooral ook: het hoeft niet alleen een
'kunsterige' mededeling te zijn. „Dat wil ik
graag uitleggen. Om bij voorbeeld de ach
terkant van een schilderij te bespreken. De
meeste mensen kunnen zich niet voorstel
len dat je daar iets mee kunt doen. Maar ik
heb zoiets van 'kijk nou toch eens hoe inte
ressant het is, hoe mooi het is'. Ik heb altijd
de behoefte gehad om met mensen te pra
ten over kunst die niks van kunst afwisten.
Of dat nou de loodgieter was of de werk
ster."
„Ik zal een heel eenvoudig voorbeeld
noemen. Ik werkte vroeger op maandag
thuis en dan was de werkster altijd over de
vloer. Je drinkt samen koffie en ze vroeg me
dus ook: 'Wat doe je nou eigenlijk? Dat is
toch geen werken, een beetje achter je bu
reau zitten? Daar krijg je toch niet zoveel
salaris mee?' En op zo n moment moet je
uitleggen wat je eigenlijk doet en dat blijkt
heel goed te kunnen. Dat is ook het leuke.
Als iets niet uitgelegd kan worden, ga ik het
wantrouwen."
Draagvlak
Henk van Os is 25 jaar professor kunstge
schiedenis geweest aan de Groningse uni
versiteit. Hij beschouwt zichzelf als een al
gemeen kunsthistoricus, die ook van Picas
so en Rothko kan genieten. Het ontstaan
van Museumschatten werd volgens Van Os
bepaald door twee factoren. „Toen ik bij het
museum in functie trad, beschouwde ik het
profileren van het Rijksmuseum voor een
breed Nederlands publiek als prioriteit.
Weliswaar komen hier jaarlijks een miljoen
toeristen, maar daar heb je weinig vat op.
Dus is er te weinig draagvlak voor het mu
seum in Nederland. Nou, dat viel samen
met de vraag, die er al een hele tijd was wel
ke universitaire docent het wel leuk zou
vinden om voor televisie een kunstpro
gramma te presenteren. Dat bleek ik te
zijn."
„In het begin hadden we de zorgen van
hoe men zou reageren op een programma
dat was bedoeld voor een breed publiek.
Natuurlijk, je hebt de scepsis van de vakge
noten. Ik vind niet, zoals zovelen, dat het
populariseren van kunst stinkt."
„We werken met een hele groep jonge
kunsthistorici van het bureau d'Arts die de
zaak voorbereiden en de documentatie van
het programma doen. Tegen die ploeg
kunsthistorici heb ik toen wel gezegd 'als
jullie een wetenschappelijke carrière voor
ogen hebben is het misschien niet zo han
dig om aan het programma mee te doen'. Ik
bedoel, mij zal het de bout hachelen verder,
maar voor jullie zal het moeilijk zijn binnen
het wetenschappelijke circuit. Nou, dat
blijkt helemaal niet zo te zijn. Ze krijgen
juist positieve en aardige reacties uit eigen
vakkring."
„Het Rijksmuseum is heel tevreden. We
krijgen ook veel reacties van kijkers. Daar
zijn vaak heel ontroerende bij. Ook een me
vrouw die zo doör het programma is geïn
spireerd dat ze nu heel vaak, aquarellen
maakt. Of mensen die gedichten schrijven.
Vaak heel persoonlijk. Maar het kan je ook
overkomen dat je plotseling een gratis taxi
rit krijgt en de chauffeur je vertelt dat hij
naar het Rijksmuseum is geweest. Die heb
je dan met het museum in contact ge
bracht."
Formule
Door de ontwikkelingen die het museum
doormaakt heeft Van Os weinig tijd voor
het programma. Op één dag neemt hij acht
afleveringen op van Museumschatten. „Ik
zou er natuurlijk wat meer tijd aan willen
besteden. En ik zou het ook heel leuk vin
den om boeken te schrijven, en dan niet
meer van die wetenschappelijke, maar ge
woon boeken voor een groot publiek. Het is
namelijk mogelijk. Je weet dat er belang
stelling is in brede lagen van de bevolking.
En het is alleen maar de vraag hoe die aan
te boren."
STRIPS
BOLLEBOOM
BOES
Meer gezamenlijke
Europese televisie
De Europese publieke omroe
pen willen meer programma's
ontwikkelen, die op dezelfde
avond, in heel Europa worden
uitgezonden. Daartoe is tijdens
een in Brussel gehouden verga
dering van de Programma
Commissie van de EBU, de
stuurgroep 'Europese Program
ma Ontwikkeling' opgericht.
Deze stuurgroep gaat plannen
uitwerken en coördineren om te
komen tot meer gezamenlijke
tv-programma's van de Europe
se publieke omroepen in Euro
visie-verband. De directeur van
de NOS-televisie, Ed van Wes-
terloo, is benoemd tot voorzitter
van deze stuurgroep, die verder
bestaat uit twee leden: de pro
grammadirecteuren van de
Zweedse Televisie SVT en van
de Italiaanse RAI.
Met Kerstmis zal een en an
der al gestalte hebben gekregen.
Veertien Europese omroepen
zullen in de komende weken
één of meer korte onderwerpen
maken over de kerstviering in
hun land. De NOS onderzoekt
of dit programma in het kerst
weekeinde kan worden uitge
zonden.
Nieuwe
acteurs
n GTST
Met ingang van
28 oktober maken
nieuwe acteurs hun
wachting in de RTL4-soap
serie Goede Tijden Slechte
Tijden.
Het gaat om Coney van
Manen (in de rol van Anne
de Jager), die eerder onder
andere speelde bij Toneel
groep Wederzijds, Theater
van de Lach en de Nieuwe
Komedie. Verder was zij
verbonden aan het
Werktheater.
Verder is Guusje Neder-
horst (Roos de Jager) nieuw
in GTST. Zij werkte voor een
castingbureau en voor het
Confectiecentrum. En ten
slotte verschijnt Jimmy Ge
duld (Arther Peters) volgen
de week in beeld. Hij was
onder andere makelaar in
onroerend goed, beursma
kelaar en fotomodel.
muur hebben is vreselijk. Het is ver
gif', aldus een noodkreet uit Neder
land naar het vaderland. „Meisjes
praten alleen maar over trouwen en
kinderen krijgen". „Je wordt hier heel
strak gehouden. Ze willen dat je alles
samendoet."
De Nederlandse jongen, Camile,
weet aan het eind van de rit niet
meer of hij nog wel kan aarden in
Nederland, omdat de mensen in
Rusland zo 'warm' zijn. Bianca heeft
het vooral in het begin heel erg moe-
lijk gehad om te wennen aan de 'op
pervlakkige' manier van leven van
Russen. Zij oogt aan het einde van de
film zelfverzekerd en volwassen.
Ook tussen de Russische jongeren
zijn de verschillen groot. De een ge
niet van alles wat nieuw voor haar is.
De ander maakt zo moeilijk contact
met leeftijdgenoten, dat het gezin
waarin ze verkeert het niet meer aan
kan.
Het aardige van de documentaire
is vooral dat je een aantal portretten
ziet van karakters, die ondanks en
dankzij de voor hun verwarrende
omgeving, groeien tot wat ze zijn:
jonge mensen.
(Nederland 1, vanavond om 23.02
uur)
Guusje Nederhorst, Coney van Manen en Jimmy Geduld: nu nog anoniem, binnenkort bekende Nederlanders.
Moskou is maar drie uur vliegen.
Maar hoe lang duurt het om de af
stand geestelijk te overbruggen? Die
vraag staat centraal in de documen
taire De Ruil, een aflevering van de
serie Dokument van de NCRV.
Het is het verhaal van Bianca en
Camile, die na hun eindexamen mid
delbare school in het kader van een
uitwisselingsprogramma met Rus
land een jaar bij gezinnen intrekken
in de voorsteden van Moskou. Ze ne
men daar de plaats in van Katya en
Julia, twee Russische jongeren, die in
dezelfde periode in ons land komen
wonen. De documentaire is gemaakt
door Walter Grotenhuis en Cynta
Forger, die het viertal drie seizoenen
volgt in hun nieuwe en andere om
geving.
Uiteraard vinden de Russische jon
geren dat hun leeftijdgenoten hier zo
mateloos vrij zijn en kunnen doen en
laten wat ze willen. En dat hier alles
te koop is. En uiteraard vinden de
Nederlandse jongeren dat in Moskou
zo weinig te beleven valt en dat je
zelfs voor brood en melk urenlang in
de rij moet staan.
„Dat eten dat ze in die kastjes in de
Een artistiek verantwoorde
uitnodiging: glanspapier,
full colour-druk en een
uitklapbaar middengedeelte met te
keningen van het in- en exterieur
van een meer dan smakelijk buiten
verblijfje. Dit jetset vakantie-onder
komen bevindt zich op een uitgele
zen plekje - compleet met zwemba
den, golfbanen en andere onmisbare
zaken - nabij het Spaanse Denia en
is het eerste geheel door Jan des
Bouvrie ontworpen huis. Reden na
tuurlijk tot een feestelijke officiële
presentatie van het ontwerp in Stu
dio Jan des Bouvrie in het Neder
landse Bussum.
Voor het geval iemand liever iets
voor aan de muur heeft dan een prij
zig zomerhuisje, biedt de Studio
haar hooggeëerde gasten tevens een
dubbele verkoop-expositie: de '16
hele grote foto's' van Paul Huf - eer
der in Amstelveen te bezichtigen -
en de 'Tulips/Tulpen' van Jan Cre
mer. Onder het motto: 'De penseel
van Jan Cremer, de camera van Paul
Huf, de tekentafel van Jan des Bou
vrie, allemaal middelen waar zij iets
bijzonders mee creëren' word ook ik
gaarne uitgenodigd dit resultaat te
komen bekijken. De penseel van Jan
Cremer? vraag ik me nog even pein
zend af. Maar niet zeuren, wie weet
heeft de grote kunstenaar gewoon
iets tegen een onzijdig instrument.
Ik arriveer iets te vroeg in Bussum.
De ploeg van cateringbedrijf Verhaaf
is nog druk doende met het aansle
pen en rangschikken van culinaire
genot voor deze avond. Kleine
schaaltjes met twee mini-rolletjes
carpaccio op een bedje van Parme
zaanse kaas en met een charmant
toefje tuinkers als garnering, worden
kunstig gedrapeerd rond een houten
miniatuur harpje en een boeketje
droogbloemen. Zilveren lepels met
op elk een hartvormig stukje terrine,
een plukje van iets groens en een
crèmesausje worden in figuur op
schalen gelegd en achter het buffet
buigt een kok zich over het pro
bleem hoe hij de enorme Gravlaks
en de al even reusachtige gerookte
zalm zo lekker mogelijk zal aansnij
den. In twee grote schalen borrelen
lamsgehaktballetjes met een korstje w
i sesamzaadjes en een paddestoe- a e
r dan een vakantiestulpje van Jan Daar-is-ie-weer met een echte Jan Cremer aan de
len-ragout. Er wordt wel
dat de helft van Jans genodigden
voor de hapjes komt, maar dat is natuurlijk laden bordje commentaar op dessins en
flauwekul en domme roddel
rensneetjes i
mintblaadje e
schilderijen
„Mooi hè?"
Echte Cremer
Ik eet twee in bloemvorm gesneden volko-
net mozarella, tomaat
i wandel langs de
an Jan Cremer.
;gt een duur uit
ziende meneer vanachter een
flinterdun gevuld omeletrolletje.
Ik beaam het, maar ik merk op
dat ik het jammer vind dat Cre
mer zijn doeken zo groot en op
vallend signeert. „Dat is toch
juist heel aardig?", vertolkt de
man zijn mening, en passant
grijpend naar een toastje met
kaviaar, „dan kan de visite
meteen zien dat je een echte
Cremer aan de muur hebt." Hij
tikt zijn sigarenas in een inge
wikkelde perspex-met-rubber
constructie van Marte Röling,
en sluit zich aan in de rij voor
de paddestoelen-ragout.
De Studio is inmiddels al aar
dig vol en de gasten, allen van
een hoog couture- en briljant
gehalte, werpen snel een blik op het cultu
reel gebodene en storten zich dan enthou
siast op het buffet. „Gaat u zo'n huis kopen
in Denia?", probeer ik hier en daar. „Ach ja,
wie weet, misschien. Waar is die mieriks
wortel nu gebleven, ik houd niet van zalm
zonder mierikswortel."
Jan Cremer, in gezelschap van vrouw en
schoonmoeder, geeft vanachter een volge-
Het
Wereldje
PANDA DE
L'ISLE
kleuren. Paul Huf nuttigt een stukje terrine
en roemt voor een gewillig gehoor de abso
lute top prestatie van de PDI Color Gallery,
die zijn mooie reuzefoto's technisch zo su-
perperfect afdrukte. Hostesses lopen ge
dienstig rond, speurend naar
nog lege monden: „Wilt nog
een stukje gravlaks, een toastje
met viskuit misschien?" Ieder
een hapt gretig toe, alleen een
paar krampachtig dunne rauw
kost-dames weigert nerveus alle
heerlijkheden en het kleine
dochtertje van een rijke Bus-
sumse klant keurt onomwon
den het haar aangeboden
broodschijfje met filet, geflan
keerd door een kwart augurkje,
een plakje olijf en twee minus
cule sprietjes bieslook, af: „Bah!
Vies!"
De Speech
Dan is het tijd voor De Speech.
Jan des Bouvrie verzoekt de
aanwezigen zich rond het trap
penhuis te verzamelen. Met
moeite rukt men zich los van de
zalmen en de gastheer legt uit waarom het
een bijzondere avond is. Dat heeft meerde
re redenen:
1. De vijftigste verbouwing van Studio Jan
des Bouvrie is achter de rug. Van een oud
pand is een nieuw pand gemaakt, er is een
nieuwe entree, een nieuw trappenhuis, een
beetje een nieuwe 'routing' dus eigenlijk.
De 'ouwe troep' - Rietveld, Le Corbusier -
is naar de zolder verbannen, beneden staat
een prachtige nieuwe verzameling van anti
quair Jan de Bruijn. Kijkt en koopt allen.
2. JeedeBee is reuze trots ons de twee
prachtige nieuwe tentoonstellingen te laten
zien, en ook trots op en blij met het Spaan
se huis, dat wereldwijd zal worden geïntro
duceerd en vast en zeker zal uitgroeien tot
een heel dorp. Kijkt en koopt allen.
3. Jans zoon, Jean-Marc des Bouvrie,
heeft een ongelooflijke poging gewaagd om
geluidsboxen te ontwerpen. Het resultaat is
vandaag te bezichtigen en het lijkt een
groot succes. Jean- Marc heeft lang zijn weg
gezocht en vader Des Bouvrie denkt zeker
dat hij hem nu gevonden heeft. Kijkt en
koopt allen.
Tot slot krijgt mama Des Bouvrie van
haar zoon een geschilderd portret van haar
zelf aangeboden. „Een portret waar vrien
delijkheid uitstraalt, precies zoals je bent en
zoals je voor me bestaat," en bedankt Des
Bouvrie geroerd zijn dochtertjes Bo en Lia,
die door alle drukte voorafgaand aan deze
avond zoveel op elkaar aangewezen waren.
„Het leek wel alsof ze het begrepen."
Men pinkt een traantje weg, applaudi-
seert, en dan rent iedereen weer richting
buffet, dat, o heerlijk wonder, inmiddels
weer geheel is aan- en bijgevuld. In de rij
voor de gehaktballetjes vraag ik aan een
groepje dames wat ze van de schilderijen
vinden. „Schilderijen? Het zijn toch foto's?"
Ja ook. maar ik bedoel de 'Tulips/Tulpen'
van Jan Cremer, leg ik uit. „Waar hangen
die dan?" Nou, hier om u heen bijvoor
beeld. „Goh, best aardig ja. Kunt u me de
mintsaus misschien even aanreiken?"
