Tito's pracht en
praal verdwijnt snel
Godlevert het weer op bestelling
Tweede Kamer praat over
achterhaald cijfermateriaal
Feiten &Meningen
Maandag 12 oktober 1992
2
Joslp Broz Tito. foto »archief
Er staat geen erewacht meer bij Tito's marmeren sarcofaag, nie
mand vergaapt zich nog aan zijn jachthut. De biljart-kamer van
de oude man is gesloten. En het is niet langer mogelijk een be
zoek te brengen aan het 'Museum van de Vierde Juli', waar de
nutteloze geschenken van bewonderaars van over de hele wereld
jachtgeweren van Churchill, Brezjnjev en Zjoekov, een met
diamante bezette asbak van Nasser, een koffie-servies van Sad
dam Hussein bedolven liggen onder dikke lagen stof.
BELGRADO ROBERT FISK
INDEPENDENT
Zelfs het 'Museum van de 25ste Mei',
het grote eerbetoon aan partizanen
leider Josip Broz Tito, de stichter van
de Joegoslavische staat, is net zo
grondig gezuiverd als de dorpen van
Bosnië en omgetoverd tot een ten
toonstelling over de Servische mili
taire geschiedenis.
Nostalgisch
„Ze ruimen dingen tegenwoordig zo
snel op", hijgt de gezette, oudere da
me terwijl we de trap naar 'De Resi
dentie' bestijgen. „Wie weet wat ze
hierna dicht gooien? We weten niet
eens hoelang dit nog open blijft. Als
Tito nog in leven was, zou hij zijn
ogen niet geloven." Het doel van 'De
Residentie' is juist om de bezoekers
ervan te overtuigen dat Tito voort
leeft. Een bezoek aan de genadeloos
gigantische portalen is voor appa
ratsjiks (leden van het voormalige
communistische partijapparaat) een
nostalgische reis naar het verleden,
een bezoek aan de allerlaatste vier
kante meters van het oude Joegosla-
„Hier bracht Tito zijn gelukkigste
uren door met het ontvangen van
bezoek, lezen, films kijken, bijeenko
men met de meest eminente men
sen." De monotone monoloog van
de oude vrouw die ons rondleidt, is
banaal en haar handen wijzen ver
moeid naar de doelloze attributen
waarmee deze Titaan van de 20ste
eeuw zijn residentie opsierde een
zilveren beer van Valery Giscard d'E-
staing, een wandelstok van Haile
Selassie, een houten en koperen pla
quette uit het mandaatgebied Pales
tina.
Dameskamer
Het paleis, dat tijdens de Tweede
Wereldoorlog fungeerde als hoofd
kwartier van generaal Lohr van groep
E van de Duitse Wehrmacht (waar
toe ook een zekere luitenant Wald-
heim behoorde), is niet zonder
smaak ingericht. Een paar prachtige
Perzische tapijten sieren de vloer en
een aantal mooie olieschilderijen
hangt aan de muur. In Tito's biblio
theek worden de verzamelde werken
van Hegel geflankeerd door dikke
boeken over de geschiedenis van de
partizanenbrigade. In de zogenaam
de 'dameskamer' herinneren naakte
vrouwenbeelden en naaktschilderij-
en van liggende meisjes aan de on
tuchtige belangstelling van de oude
dictator.
„De bibliotheek bevat 14.000 boe
ken", ratelt de vrouw door zou Ti
to ze ooit hebben gelezen? „en
daar ligt zijn foto verzameling". De
dikke fotoalbums zijn dicht en het is
Moskous bedrijjje 'laat tuinfeest van buunnan verzuipen
MOSKOU ANDREW HIGGINS
THE INDEPENDENT
Gisteren heb ik God ontmoet. Hij
heeft wit haar, twee zilveren tanaen
en grijsblauwe ogen. Binnenkort viert
hij zijn 57ste verjaardag.
De ontmoeting vond plaats in zijn
kantoor, te bereiken via een stenen
trap waarvan elke trede is uitgesleten
door alle voeten die er de laatste hon
derd jaar overheen zijn gegaan. Een
mooi pand, vlakbij de rivier vanaf het
Kremlin. Maar het is geen weelde, de
inrichting is eenvoudig: een versleten
linoleum vloer, behang met hout
nerfpatroon, fluorescerend licht, twee
bureau's en een telefoon. De enige
aanwijzing dat er iets ongewoon te
verwachten valt zijn twee papieren
kaarten die aan de muur vastgeprikt
zitten. Daarop staat Gods belangrijk
ste kennisgebied: de hemel.
Enorme ambities
Lev Pokmelnjik want dat is Gods
naam als het gaat om regen of zon
neschijn is wetenschapper van be
roep. Hij werkte vroeger voor het
Staatsmeleorologisch Instituut. Voor
die tijd studeerde hij natuurkunde.
Tegenwoordig heeft hij zijn eigen be
drijf, Elate Intelligent Technologies
(EIT), klein van omvang maar met
enorme ambities. Wat het levert:
„weer op bestelling".
Dr. Pokmelnjik verklaart: hij kan
tegen een bepaald bedragde he
mel laten „glimlachen" op je trouw
dag, het tuinfeest van je buurman la
ten verzuipen, een storm tegenhou
den of een wind doen opsteken om
de vervuilde lucht van Los Angeles
weg te blazen. Geen zee gaat te hoog
voor deze geleerde. In zijn brochure
staan enkele mogelijkheden: sneeuw
stormen, tornado's, tyfoons, regen
buien, stortbuien, hagel, mist,
sneeuw, zandstormen, smog, zure re
gen.
Voor 10 miljoen gulden plus 60 mil
joen roebel (285.000 gulden) „we
hebben wat onkosten in Rusland"
belooft hij een Florida zonder
sneeuwstorm. Kleinere opdrachten
trouwerijen, verjaardagen en
sportevenementen kosten minder.
Het Moskouse Luzniki Stadion kan
hij, als men de benodigde 5 miljoen
roebel betaalt, garanderen dat men
tijdens geen enkele wedstrijd door re
gen zal worden gehinderd. En dat is
nog maar het begin. „Ik kan nog veel
meer. Dit is slechts een klein deel van
mijn werk."
Dr. Houtekop
Helaas voor dr. Pokmelnjik en,
zoals hij zich haast toe te voegen,
voor de mensen in Florida die de ra
zernij van orkaan Andrew bespaard
had kunnen blijven als de Ameri
kaanse ambassade in Moskou had
geluisterd neemt slechts een
handjevol mensen hem serieus. En
het helpt ook al niet erg dat zijn
naam in Russische oren klinkt als
„dr. Houtekop".
„Ik werk al 25 jaar 16 uur per dag en
ik voel me helemaal geen God. Het is
niet toegestaan de oorlogskiekjes van
'het Nationale Bevrijdingsleger en de
Partizanenbrigades van Joegoslavië'
te bekijken.
Gezuiverd
In de galmende gangen van het na
bijgelegen Tito museum is het woord
'Partizaan' niet meer terug te vinden.
Net zo min als de naam 'Tito'. In
plaats daarvan is een tentoonstelling
ingericht over de bloedige Servische
opstand van 1917 tegen de Oosten
rijkse overheersing. In de Eerste We
reldoorlog diende een jongeman ge
naamd Josip Broz, de zoon van een
Sloveense moeder en een Kroatische
vader, in het Oostenrijkse leger.
Daarom komt Tito's naam niet voor
in dit 'gezuiverde' museum, waar
gruwelijke foto's hangen van oude
Servische vrouwtjes die op stoelen
staan te wachten tot ze worden op
gehangen door grijnzende Oosten
rijkse en Bulgaarse soldaten. Er han
gen heldhaftige teksten over de moe
dige wintertocht van 200.000 Servi
sche manschappen 70.000 van
hen kwamen door de barre omstan
digheden om het leven en foto's
van huzaren-achtige officieren, de
voorlopers van Tito's oude konings
gezinde vijanden, de Cetniks.
Als Josip Broz zich in de afgelopen
twaalf jaar in zijn graf heeft liggen
omdraaien, is dit niet te zien aan de
sarcofaag, die geen enkel barstje ver
toont. De vaste erewacht van vier
soldaten in hun blauw-rode unifor
men is vervangen door een sjofele, in
jeans geklede tiener met een walkie-
talkie, die de onsterflijke botten moet
bewaken. „Zie je dat ze nooit een
communistische ster op zijn graf
hebben geplaatst?',' zegt een Servi
sche bezoeker. „Ze zeggen dat dat
komt omdat hij een vrijmetselaar
was." Volgens de meest venijnige ge
ruchten die in Belgrado de ronde
doen, was hij zelfs eigenlijk een Hon
gaar en is hij hier nooit begraven. En
als hij hier ooit had gelegen, dan was
zijn verkankerde lichaam allang hei
melijk verwijderd.
Iedere Serviër weet dat Tito geen
Serviër was. Tito heeft zelf ook nooit
vergeten dat zijn wortels in Kroatië
lagen. In zijn kantoor hangt Krsto
Hegedusics schilderij van de Slag bij
Stubica, de middeleeuwse opstand
van Kroatische boeren tegen de adel
En op zijn bureau liggen nog steeds
twee kranten die hij ongelezen ach
terliet op de dag dat hij voor het
laatst naar het ziekenhuis ging. De
oude vrouw siste een waarschuwing
toen ik over het touw boog dat voor
het bureau was gespannen om de
vergeelde pagina's te bekijken.
Welke treurige krantekoppen heet
ten Tito welkom op zijn laatste dag
in zijn bureau? De kop boven de
opening van de Politika\wdde: „Het
is niet genoeg te behouden wat we
hebben bereikt, we moeten blijven
voortbouwen." De kop van de Borba
was onheilspellender: „Broederschap
en eenheid een investering in on
ze toekomst!" Geen wonder dat de
erewacht was weggehaald.
VERTAUNG MARGREET HESLINGA
doen, is een signaal afgeven richting sociale partners.
Daarin moeten zij aangeven tot welke maatregelen de
politiek bereid is als een centraal akkoord over werkge
legenheid en loonmatiging tot stand komt.
Het echte debat over de cijfers van de begroting voor
volgend jaar zal dan pas eind november of begin de
cember kunnen plaatshebben. Het kabinet zal eerst
enkele zeer moeilijke besluiten moeten nemen over
die begroting, want het zal niet meevallen om de mi
nisters zover te krijgen dat zij opnieuw voor enkele
miljarden guldens gaan bezuinigen.
Het wordt bovendien een echte krachtproef voor de
coalitie. Het gaat nu eens niet over koopkrachtplaatjes
tot in de derde decimaal nauwkeurig (die zitten nu wel
goed)maar over het simpelweg op orde houden van
de rijksbegroting. Minister en PvdA-leider Wim Kok
heeft een reputatie hoog te houden van de zuinigste
minister van financiën sinds vele decennia. Maar hij
zal daarbij tevens zijn eigen achterban in de gaten
moeten houden die, als de eerste tekenen niet bedrie
gen, niet veel voelt voor weer nieuwe bezuinigingen op
de korte termijn.
heel zwaar werk. We moeten zorgen
dat we doorgaan. Flet potentieel van
mijn werk is onmetelijk."
De bron van zijn potentieel is een
klein stukje land bij het vliegveld
Bukovo vlak buiten Moskou. Daarop
staat een rij van 7,5 meter hoge me
talen palen, omwikkeld met draad. In
een opslagruimte vlakbij bevindt zich
nog meer bedrading en computers.
Hoe het precies werkt is geheim
patentformulieren worden in een sa
fe bewaard vlak naast Pokmelnjiks
bureau. Het heeft iets te maken met
elektrische ladingen mwm
die reageren op io
nen in de lucht.
Tot tien kilometer in
de omtrek kan EIT
volgens Pokmelnjik
het weer beheersen.
Hij droomt van een
wereld vol met van
die metalen palen.
Op een dag zullen ze
zelfs schepen en booreilanden bevol
ken.
Onderaannemer
Maar kan dr. Pokmelnjik zijn beloftes
nakomen? Ten minste twee mensen
denken van wel. Het zijn de econo
misch directeur Igor Pirogoff, die be
weert een graaf tc zijn die afstamt
van een oude familie uit de Krim, en
zijn hoofdingenieur Dmitri Pestov,
die pocht op banden met een andere
Russische aristocratie.
„Wat het weer betreft kunnen we al
les. We geven honderd procent ga
rantie, en anders geld terug", vertelt
de graaf, een slungelachtige jonge
man met een rossige snor en gladde
zakelijke praatjes in het Engels en
Russisch. Uit een dikke map stamp
vol kranteartikelen over vernietigen
de stormen, haalt hij een satellietfoto
van Rusland. Het hele land is over
dekt met bewolking, behalve een
klein stukje boven Moskou: „Dat is
ons werk", vertelt de graaf trots.
Pestov verklaart het aldus: hun be
drijf is een soort onderaannemer van
de hemel. „God heeft andere morele
en filosofische taken waarover hij
zich moet buigen. Wij hebben de
technische kant van hem gekregen.
Hij werd al dat geklaag beu. Niemand
was meer geluk-
'Wat het weer betreft
kunnen we alles.
We geven honderd
procent garantie,
en anders geld terug
kig. Sommigen
wilden regen, an
deren weerzon."
EIT is niet het eer
ste bedrijf dat in
speelt op Rus-
lands nieuwe
vrije-markt credo
en de talenten
van zijn weten
schappers. Een kernfysicus aan het
Kurchatov Instituut, geboorteplaats
van de eerste Sovjet-kernbom, heeft
geprobeerd om een complexe waar
schijnlijkheidstheorie te ontwikkelen
om prijzen te voorspellen. Er was
slechts een probleem: het werkte
niet. De firma flopte.
Dwaas
Of Pokmelnjik een charlatan is of een
genie is moeilijker te beoordelen.
Ruslands weermannen beschouwen
hem als een dwaas, maar het leger is
geïntrigeerd. Tot dusver is de enige
klant echter een zakenman die een
schijntje betaalde van 5000 roebel
voor goed weer op de bruiloft van
zijn zoon. Ik vroeg naar zijn naam.
Sorry, zegt graaf Pirogoff, het con
tract garandeerde ook vertrouwelijk
heid. „Hij wilde niet dat mensen zich
vrolijk om hem maakten."
Vorige maand stemde Pokmelnjik
wel in met een een gratis demonstra
tie voor een nieuwsgierige Ameri
kaan. Volgens de weermannen zou
het gaan gieten, EIT beloofde drie da
gen zon. Het begon goed: de wolken
verdwenen en de zon scheen. Toen
liep het mis. Het plensde in Moskou.
„We denken dat er vandalisme in het
spel is", zegt de graaf. Iemand zette
midden in de nacht de apparatuur af.
En gaan jullie het nu nog eens probe
ren? Nee. Te duur. De volgende dag
echter belt de graaf opgewonden op
met de mededeling dat Heathrow
een brief heeft gestuurd waarin staat
dat ze zaken willen doen. Ik vraag
naar de brief. Die begint als volgt:
„We weten niets af van het Elate-sys-
teem en wij zijn niet vertrouwd met
de technologie ervan". Geen echt po
sitief geluid. Maar er blijkt ten minste
enige belangstelling uit. De graaf is
verrukt.
Ik vraag of Pokmelnjik en zijn colle
ga's zich nooit bezorgd maken dat ze
zich op gevaarlijk terrein begeven.
Zouden ze niet, zoals Icarus, die naar
de zon probeerde te vliegen, gestraft
worden voor hun overmoed? „Nee,
helemaal niet", meent de ex-legerin-
genieur. „Icarus is al heel lang gele
den en hij gebruikte zeer slechte was.
Wij hebben veel betere lijm Russi
sche lijm van het leger. Wij weten wat
we doen."
MONIQUE EGGERMONT
De erewacht
bij de Tito's
tombe in zijn
voormalige re
sidentie in een
buitenwijk van
Belgrado is in
middels ver
vangen door
een in ieans
gehulde Jon
geman.
foto anp
Het worden merkwaardige kamerdebatten
deze week over de miljoenennota 1993. Het
door de vliegramp met een week uitgestelde
debat zal nu gaan over cijfers die van geen
kant meer kloppen. Maar niemand weet bok
nog hoe de cijfers er wèl moeten uitzien.
Vorige week kwamen plotseling alamerende
gegevens naar buiten over de toestand van
de Nederlandse economie. Door de geringe
economische groei en door de crisis in de
Europese wisselkoersen ziet het er niet erg
rooskleurig uit voor werkgelegenheid en eco
nomische groei. Daarentegen zal het met de
inflatie en dus met de koopkracht juist beter
gaan dan verwacht.
Door al deze effecten dreigt een schatkistte
kort van vele miljarden guldens. Hoeveel
precies is nog onduidelijk, 's Lands reken
meesters, verenigd in het Centraal Plan Bu
reau (CPB) zullen begin november nieuwe
cijfers op tafel leggen. Pas dan wordt beke
ken in hoeverre de kabinetsvoornemens
voor 1993 moeten worden bijgesteld.
Premier Lubbers voorspelde vorige week al
dat in de loop van november enkele forse
knopen moeten worden doorgehakt. CDA en
WD lieten meteen onomwonden weten dat
moet worden bezuinigd. De PvdA'er Melkert
wil nog even afwachten en eerst de sociale
partners om de tafel zien te krijgen om tot
centrale afspraken te komen.
Overleg
Wat dat betreft werd Melkert op zijn wenken
bediend. Afgelopen zaterdag riep Lubbers
werkgevers en werknemers bij zich om over
de nu ontstane situatie te praten. Aanvanke
lijk was het de bedoeling slechts „informatie
uit te wisselen". Het lijkt er echter op dat ka
binet, werknemers en werkgevers veel verder
zijn gekomen.
Alle partijen waren na afloop van het beraad in ver
schillende gradaties optimistisch over de mogelijkheid
een centraal akkoord af te sluiten. In dat akkoord zou
den dan ten minste afspraken moeten worden ge
maakt over loonmatiging (al door de vakbonden aan
geboden) en werkgelegenheid. Het lijkt erop dat de so
ciale partners ook zijn doordrongen van de ernst van
de economische situatie.
Tijdens de algemene beschouwingen, deze week, zul
len de fractievoorzitters ongetwijfeld veel woorden aan
de verslechterde economische situatie wijden. Maar
afgezien van enkele voorzetjes zullen ze nog geen
maatregelen van het kabinet kunnen eisen, omdat ze
niet weten hoe erg het allemaal is en wat het centraal
overleg zal opleveren.
De vraag dringt zich dan ook op of het niet beter is de
algemene beschouwingen nog maar een paar weken
uit te stellen. Het antwoord daarop is nee. Als dat zou
gebeuren, zouden werkgevers en werknemers onge
twijfeld ook weer achterover gaan leunen, omdat ze
willen weten welke kant de politiek heen wil. Zo gaat
iedereen op iedereen zitten wachten.
Het belangrijkste dat de politici deze week moeten
Zon, regen of een lekker onweersbuitje? Het Moskouse bedrijfje EIT (Elate Intelligent Technologies) kan het regelen. Lev Pok
melnjik speelt voor God en levert het weer op bestelling. foto united photos de boer
