Nederlandse
export daalt
door crisis
Kom kijken!^
Economie
Recordomzet op beurs
Hoezo kinderarbeid?
Italië gaat volgende week dinsdag plat
Hoge rente bezorgt Zweden nachtmerries
'Slechte sfeer dodelijk voor creativiteit'
DINSDAG 6 OKTOBER 1992
8
'Havens België worden bevoordeeld'
Rotterdam» Belgische havenbedrijven kunnen door indirecte
subsidies goedkopere tarieven rekenen dan de bedrijven in Rot
terdam. Dat komt omdat Belgische overheden de investeringen
in haventerreinen, kades en rail- en binnenvaartfaciliteiten niet
of slechts ten dele doorberekenen aan de stuwadoors. Dat blijkt
uit een onderzoek van het Brusselse bureau Price Waterhouse
Plant Location, dat is gehouden in opdracht van het Gemeente
lijk Havenbedrijf van Rotterdam en het ministerie van verkeer
en waterstaat. Omgerekend in containerbehandelingen is de ha
ven van Zeebrugge 58 gulden per diepzee-container goedkoper
dan Rotterdam en de haven van Antwerpen 24 tot 27 gulden
goedkoper.
Exportbedrijven ongerust over uitvoer
soest De Nederlandse Export Combinatie (NEC) in Soest, een
bundeling van 550 exporterende Nederlandse bedrijven, maakt
zich ernstig zorgen over de ontwikkeling van de uitvoer. De
groei blijft dit jaar beperkt tot minder dan twee procent en de
vooruitzichten voor volgend jaar zijn niet erg hoopgevend, stelt
de NEC in een verklaring. „Dit jaar blijft de Nederlandse export
alleen maar op peil omdat ondernemingen een deel van de mar
ge hebben ingeleverd", aldus NEC-directeur Middelkoop.
NAM vindt gas in Munnikezijl
assen De Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) heeft bij
een proefboring in het Friese Munnekezijl aardgas in de bodem
aangetroffen. De NAM heeft dat gisteren mede namens Mobil
en Energiebeheer Nederland (EBN) bekendgemaakt. Het gas is
aangetroffen in een zandsteenlaag. Metingen in het boorgat en
onderzoek aan monsters uit het op ruim 3.400 meter diep gele
gen zandgesteente wijzen op een bel van tussen de 10 en 15 mil
jard kubieke meter. De put zal binnenkort worden getest. Aan de
hand van de resultaten van de produktietesten zal een meer
nauwkeurige schatting van de reserve worden gemaakt.
Pond weer naar historisch dieptepunt
Het Britse pond sterling is gisteren wederom naar een
historisch dieptepunt gedaald: de munt noteerde niet
meer dan 2,67 gulden op de internationale geldmarkten.
De uitvoer van Nederlandse produkten naar met Groot-
Brittannië, de Verenigde Staten, Spanje en Italië begint
als gevolg van de valutacrisis af te nemen.
komen slechts aarzelend bin-
den haag gpd
De nieuwste daling van het
pond wordt geweten aan de
voortdurende onzekerheid over
het economisch beleid van de
Britse regering. De stand van
gisteren was een verlies van 5,4
cent ten opzichte van de slot-
koers van vrijdag. Er werden
geen pogingen ondernomen
om de val van het pond via in
terventies of verhogingen van
de (daggeld)rente te breken.
Volgens de werkgeversvereni
ging in de metaalsector (FME)
gaat de uitvoer moeizaam.
Woordvoerder G. Beunk: „We
hebben de indruk dat er minder
bestellingen worden geplaatst.
Maar we beschikken pas over
een maand over harde cijfers".
Ook het Produktschap voor de
Zuivel spreekt van een 'onrusti
ge markt'. J. Zervaas: „Orders
Volgens de Nederlandse Ex
port Combinatie (NEC), waar
van 550 ondernemingen lid
zijn, krijgen vooral onderne
mers in de machinebouw- en
de levensmiddelenindustrie
minder opdrachten binnen.
Volgens directeur T. Middel
koop doen de lage valuta de uit
voer van Nederlandse produk
ten de das om. „Onze produk
ten zijn altijd al duurder in die
landen. Nu de valuta minder
waard zijn geworden, denken
consumenten daar wel twee
keer na voor ze bijvoorbeeld
Nederlandse kaas kopen".
Volgens Middelkoop blijft de
groei van de export dit jaar met
anderhalf tot tweeëneenhalf
procent achter. In plaats van
drie tot vier procent zou de ex
port slechts met anderhalf pro
cent groeien.
AMSTERDAM ANP
Door onrust op valutamarkten
zet tot 5,2 miljard gulden. Op 17
september, drie dagen voor de
Franse volksraadpleging, be
reikte de omzet een climax van
8,8 miljard. Later in de maand
zakten de omzetten naar nor
male proporties terug.
De totale omzet in Amster
dam kwam in september uit op
78,3 miljard tegen 32,3 miljard
in augustus. Dat is een record.
Op de aandelenmarkt ging 14,5
miljard om, op de obligatie-
markt 63,8 miljard. Op de offi
ciële parallelmarkt bedroeg de
omzet 49,1 miljoen.
De aandelenkoersen konden
per saldo iets herstellen. De CBS
koersindex kwam eind septem
ber uit op 196,8 tegen 192,6 een
maand eerder. Financiële waar
den waren hoger, omdat zij
konden profiteren van de Eu
ropese valutaperikelen.
De septembermaand betekende
voor de financiële markten het
definitieve einde van de zomer
vakantie. Onrust op de valuta
markten was de allesbepalende
factor. De sterke Duitse mark
bleef overeind ten koste van
zwakkere valuta als de peseta,
de pond en de Italiaanse lire.
Die onrust werkte door op de
Amsterdamse beurs, waardoor
de omzetrecords op de effec
tenbeurs enkele malen sneuvel
den. De koersen in zijn alge
meenheid trokken iets aan, zo
bleek uit het maandoverzicht
van de beurs.
Na de aankondiging van de
Duitse renteverlaging in combi
natie met de afwachting van de
uitslag van het Franse referen
dum over Europa steeg de om-
Sfeermanager strijkt ruzies glad bij Noordhollands bedrijf
Quito In Nederland speelt zo'n
jochie met zijn vriendjes of
maakt hij met al dan niet frisse
tegenzin sommen of dictees op
de basisschool. Zo niet in Ecua
dor, waar maar liefst driehon
derdduizend kinderen onder de
achttien door hun ouders wor
den ingezet om het gezinsbud
get op te krikken. Op de foto,
genomen in de hoofdstad Quito,
is een dreumes druk doende met
het schoenenpoetsen bij iemand
die zich de luxe van glanzende
instappers kan veroorloven. In
het Zuidamerikaanse Ecuador
mogen jonge kinderen niet wer
ken. De maatschappelijke wer
kelijkheid is echter anders... foto
CORRESPONDENT
De drie Italiaanse vakbonden CGIL, CISL en
UIL hebben gisteren besloten een nationale
staking te organiseren tegen de bezuini
gingsoperatie van de regering-Amato. Met
uitzondering van de ambtenaren zullen vol
gende week dinsdag alle werknemers (on
geveer 9 miljoen) het werk neerleggen.
De leider van de drie verenigde vakbon
den, Bruno Trentin, sprak gisteren niet van
een politieke staking, maar van een staking
voor de door de bonden ingediende tegen-
begroting. Hij dreigde meerdere nationale
stakingen te zullen organiseren als de rege
ring de plannen van de bonden niet in
overweging neemt.
De vakbonden willen een eerlijkere ver
deling van de lasten en stellen een financië
le manoeuvre voor waarvan de kern een
'gedwongen lening' is van de Italiaanse
spaarders naar draagkracht aan de staat. In
de praktijk willen de bonden dat de geld
markten worden gesloten, dat Italië zich de
finitief terugtrekt uit het EMS, een verbod
wordt uitgevaardigd op de vrije circulatie
van spaargeld, de staatsschuld wordt bevro
ren en de rentevoet drastisch wordt ver
laagd. De kans dat hiermee de sociale rust
wordt afgedwongen, lijkt echter klein; hon
derdduizenden spaarders zullen zich keren
tegen het voorstel van de bonden.
Hypotheektarief gestegen tot 24 procent
De Zweden zijn in de ban van
de hoge rente. Dat geldt niet al
leen voor president Dennis
Bengtson van de Riksbank, de
Zweedse centrale bank. Ook de
Svenssons - de Zweedse familie
Doorsnee - en de nationale cap
tains of industry volgen de fluc
tuaties van de daggeld rente met
meer dan gemiddelde belang
stelling
Die interesse laat zich gemak
kelijk verklaren. Veel Zweden
hebben een dezer dagen hun
hypotheek moeten verlengen.
De rente daarop is indirect ge
koppeld aan de daggeldrente en
die maakte de afgelopen weken
rare sprongen. Twee weken ge
leden prijkte het tarief zelfs
even op 500 procent. Inmiddels
heeft de situatie zich weer
enigszins gestabiliseerd op het
nog altijd hoge tarief van twin
tig procent.
Zo is de hypotheekrente, die
enkele maanden geleden nog
dertien procent bedroeg, bijna
verdubbeld tot 24 procent bij
een rentevaste periode van drie
maanden. Alternatief is een ren
te van zeventien procent, maar
dan moet je de hypotheekrente
wel meteen vijf jaar vastzetten.
Ondanks de grote kloof kie
zen veel huizenbezitters voor de
duurdere verlenging met drie
maanden. Het moet wel zeer
raar lopen wil het rentepeil bin
nen drie maanden niet verder
zijn gezakt, zo redeneren zij.
Huishoudbudget
De hoge rente betekent een
forse aanslag op het huishoud
budget van Zweedse gezinnen.
Uit berekeningen van Konsu-
mentverket, de Zweedse even
knie van onze Nationale Om
budsman, blijkt dat een gemid
deld gezin (man, vrouw, twee
kinderen) met een eigen huis en
een inkomen van 28.000 kroon
(8.680 gulden) per maand mo
menteel 2.133 kroon (661,23)
tekort komt. Volgens Elisabeth
von Silvers van Konsumentver-
ket zitten veel Zweedse huizen
bezitters daardoor in financiële
problemen. Zeventig procent
van de Zweden heeft wel ergens
een lening lopen. Per hoofd van
de bevolking was er in 1990
sprake van een gemiddelde
schuld van 250.000 kroon (ruim
80.000 gulden).
Dat persoonlijke faillissemen
ten tot nu toe zijn uitgebleven
hangt grotendeels samen met
het milde sociale klimaat in
Zweden. Er is een speciale over
heidsinstantie in het leven ge
roepen die zich bekommert om
met geldproblemen:
Kronofogde. Deze instelling
koopt onderpanden op en treft
vervolgens een betalingsrege
ling.
Een groot deel van de mensen
die bij Kronofogde terechtko
men, is het slachtoffer van de
recessie die Zweden nu al twee
jaar teistert. Zij behoren tot het
groeiende aantal werklozen in
een land dat tot 1990 bekend
stond om zijn lage werkloos
heid. Inmiddels is het aantal
mensen zonder werk opgelopen
tot zes procent van de beroeps
bevolking, een percentage dat
in werkelijkheid volgens som
migen nog hoger ligt.
Jaarwinst
Ook veel bedrijven lenen geld
tegen tarieven die indirect zijn
gerelateerd aan de daggeldren
te, het tarief waartegen banken
geld lenen bij de Riksbank. In
sommige gevallen, zoals bij
Skanska AB, het grootste bouw
en vastgoedbedrijf van Zweden,
leidde dat tot excessen. Skanska
moest de afgelopen weken en
kele dagen achtereen dagelijks
100 miljoen kroon (31 miljoen
gulden) aan rente ophoesten.
Het bedrijf heeft reeds laten we
ten dat daardoor in een klap de
hele jaarwinst zal worden weg-
Vooral financiële instellingen
hebben het momenteel zwaar.
Het aantal probleemkredieten
bedraagt momenteel 70 miljard
kroon (21,7 miljard gulden).
Eind dit jaar zal volgens Pieter
van den Akker, plaatsvervan
gend hoofd van ABN Amro
Sverige, de 100 miljard (31 mil
jard) worden overschreden.
De vier grootste banken (SE
Banken, Handelsbanken, Nord-
banken en Gotabanken) heb
ben alleen al voor 16 miljard
gulden aan probleemkredieten
in portefeuille. Nordbanken, de
op twee na grootste bank, in
meerderheid eigendom van de
staat, kwam als eerste in de pro
blemen. Inmiddels heeft de
staat het eigen vermogen van
de bank met 20 miljard kroon
(6,2 miljard) moeten versterken
en is het slechtste gedeelte on
dergebracht in een nieuwe
dochteronderneming Securem.
Voor het gezonde deel wordt
momenteel een koper gezocht.
Gotabanken, de op drie na
grootste bank, is inmiddels fail
liet. De regering weigerde een
bedrag van 3,5 miljoen kroon
(1,1 miljard gulden) aan nieuw
kapitaal beschikbaar te stellen.
Wel staat de overheid garant
voor de verplichtingen van de
bank. Handelsbanken en SE
Banken ontsprongen tot nu toe
de dans, ook al staan hun winst
en momenteel sterk onder druk.
Faillissementen
Overigens sluit een commis
saris van Riksbanken, de
Zweedse centrale bank, niet uit
dat de werkelijke omvang van
de verliezen pas op termijn dui
delijk wordt. Veel geldschieters,
waaronder SE Banken, hebben
onroerend goed waarvan de ei
genaren niet meer in staat ble
ken aan hun verplichtingen te
voldoen, te duur gekocht en on
dergebracht in speciaal daartoe
opgerichte dochterbedrijven.
Aangezien banken vastgoed
maximaal drie jaar mogen vast
houden en de onroerend-goed-
prijzen nog steeds onder druk
staan, sluit zij nieuwe faillisse
menten binnen de financiële
wereld niet uit.
De naweeën van deze finan
ciële crisis komen extra hard
aan nu Zweden een intentiever
klaring heeft ondertekend om
binnen enkele jaren toe te tre
den tot de EG. De waarde van
de kroon is inmiddels gekop
peld aan die van de ECU, de Eu
ropese munteenheid die vol
gens het Verdrag van Maas
tricht uiterlijk 1 januari 1999
binnen de EG alle andere valu
ta's moet vervangen.
Als gevolg van deze officieuze
koppeling en de onrust binnen
het Europese Monetaire Sys
teem (EMS) hebben valutahan
delaren de waarde van de kroon
de afgelopen weken sterk doen
dalen. Zij gaan ervan uit dat de
valuatie van de kroon onont
koombaar is en hebben daartoe
massaal kronen verkocht. Om
tegengas te geven hanteert de
Riksbank het (daggeld) rentewa
pen, hetgeen bij veel Zweedse
bedrijven en particulieren het
water tot aan de lippen heeft
doen stijgen. Het voordeel is
buitenlandse banken hun kro
nen iets langer vasthouden.
Cruciale vraag is hoelang minis
ter-president Carl Bildt en cen-
trale-bankpredient Bengtson
deze weg kunnen blijven be
wandelen. Lars Qunnar Aspman
van SE Banken houdt het op
maximaal twee drie dagen...
Werken in een ruimte met een
licht behangetje, leuke posters
en veel planten. Er wordt soms
van alles bedacht om mensen
met plezier te laten werken. Di
recteur Cor Berghuys van CLB
Electronics ging nog verder. Hij
benoemde een 'sfeermanager',
iemand om de sfeer op het werk
serieus in de gaten te houden.
De 37-jarige Tonny Roosen-
schoon heeft bij het Noordhol
landse bedrijfje in De Rijp on
der meer tot taak problemen
aan te horen, ruzietjes glad te
strijken en een slecht humeur te
laten verdwijnen. Roosen-
schoon noemt zichzelf een
soort 'moederfiguur'. „Als er
iets is, komen mijn collega's
naar me toe. Maar je moet niet
denken dat hier alleen maar
mensen rondlopen met giganti
sche problemen. Soms heeft ie
mand alleen maar een slecht
humeur en is een praatje ge
noeg".
De meeste mensen in het be
drijf zeggen het nu gewoon te
vinden dat er een sfeermanager
is. Roosenschoon: „Maar in het
begin stonden mijn collega's er
wat onwennig tegenover". Een
collega vertelt: „Toen ik hier
kwam werken, werd me verteld
dat ze een sfeermanager had
den. Ik dacht echt dat het een
geintje was. Maar nu vind ik het
eigenlijk heel gewoon. Het is
prettig dat je weet dat er altijd
iemand is die bereid is te luiste-
Maar Roosenschoon heeft
geen dagtaak aan de 'sfeerbe
waking'. Ze werkt voor de rest
op de produktie-afdeling. Als
het nodig is, kan ze echter rustig
de tijd nemen voor een van
haar collega's. Soms is een
kwartiertje al genoeg, zegt di
recteur Cor Berghuys. „Ze kan
het ook beter tussendoor doen.
Want als je een bordje ophangt
met de tekst: open van negen
Sfeermanager Tonny Roosenschoon (links) is als een moeder voor haar collega's van CLB Electronics in De
Rijp. „In het begin stonden mijn collega's er wat onwennig tegenover", zegt ze.
foto cpd roland de bruin
nog steeds mensen bij. Er zijn krukken nodig om te kunnen
collega's die het kleine van
vroeger gewend zijn, toen ieder
een elkaar kende. Ie kon nog
eens voor een praatje naar me
neer Berghuys stappen, maar
dat gaat nu moeilijker. Vooral
omdat het vaak om van die din
gen gaat die niet belangrijk ge
noeg zijn om ermee naar de di
recteur te gaan, maar waar je
toch over wilt praten
In zulke gevallen kan Roosen
schoon poolshoogte nemen. Zo
kon ene Wim (31) zijn werk niet
geheel zelfstandig doen. Op de
produktie-afdeling is het ge
bruikelijk dat mensen af en aan
naar het magazijn lopen. Voor
Wim was dat een probleem.
Door een handicap heeft hij
tot tien, werkt het systeem toch
niet".
CLB Electronics is een bedrijf
dat zich bezighoudt met de pro-
duktie en verkoop van elektro
nische apparatuur voor bijvoor
beeld beveiliging of oproepsys
temen in ziekenhuizen. Volgens
Berghuys is het belangrijker dat
zijn werknemers nieuwe elek
tronische snufjes uitvinden. „Ze
moeten prettig werken, want
een slechte sfeer is dodelijk voor
de creativiteit en het bedenken
van nieuwe ideeën
Het bedrijf heeft 34 werkne
mers met dochterondernemin
gen in Culemborg, Brussel,
Wormermeer en Eastbourne
(Engeland). Roosenschoon: „Op
de produktie-afdeling komen er
lopen. Hij had zijn handen niet
vrij om spullen te pakken en
moest zijn collega's voortdu
rend vragen of zij iets voor hem
wilden halen.
Wim: „Ik had wel door dat het
zo niet ging. Mijn chef had dat
ook al gezegd. Maar ik wilde
heel gr^ag blijven. Ik ben naar
Tonny gegaan en zij is naar de
directie gestapt met het voorstel
een karretje voor mij te laten
maken waar ik mijn spullen op
kan leggen. Dat is gelukt en nu
kan ik gewoon blijven. Ik had
wel zelf naar de chef kunnen
gaan, maar die had zijn mening
al gezegd. Nu werd het pro
bleem uit een andere invals
hoek bekeken."
'<n ;!I*V
