Suriname leeft tussen hoop en vrees
Hangar doet dienst als mortuarium
Gelijkenis met ongeval
in Taiwan opmerkelijk
'Bij elk geluid aan ramp denken'
Vliegramp
B>INSDAG 6 OKTOBER 1992
Onderzoeksteam begint werk
Amsterdam Het internationale onderzoeksteam dat het neer
storten van het El Al-vrachtvliegtuig onderzoekt, is gistermiddag
voor het eerst bij elkaar geweest. Het team bestaat uit deskundi
gen van de Israëlische overheid, El Al, vliegtuigfabriek Boeing,
motorenfabrikant Pratt Whitney en deskundigen van de
Luchtvaartinspectie die ressorteert onder de Rijksluchtvaart
dienst.
Tandartsen helpen bij identificatie
utrecht» De tandartsenorganisatie NMT heeft zich per telegram
aan de Amsterdamse burgemeester Van Thijn aangeboden om
te helpen bij de identificatie van de slachtoffers. Juist als slacht
offers ernstig zijn verminkt zoals ten gevolge van verbranding,
kunnen zij aan de hand van het gebit en de daarvan bij de tand
artsen aanwezige gegevens meestal goed worden geïdentifi
ceerd. Ook bij de grote vliegramp op Tenerife in 1977 hebben de
tandartsen goede diensten bewezen, aldus de NMT.
Wereld reageert geschokt
den haag Vanuit alle delen van de wereld zijn gisteren betuigin
gen van deelnemingen met de nabestaanden van de vliegramp
gekomen. De Duitse bondskanselier Kohl stuurde premier Lub
bers een telegram waarin hij zijn „grote ontroering" uitsprak. De
Britse premier Major zei nauwelijks woorden te kunnen vinden
om zijn afschuw uit te drukken en koningin Elizabeth betuigde
haar deelneming aan koningin Beatrix. Ook de Franse president
Mitterrand betuigde zijn medeleven in condoleancetelegram
men aan de Nederlandse vorstin en de Israëlische president
Herzog. In een telegram aan bisschop Bomers van Haarlem (het
bisdom waaronder Amsterdam valt) zegt paus Johannes Paulus
II met grote droefheid te hebben kennisgenomen van de ramp.
NVJ vraagt om bescherming pers
Amsterdam De politie in de buurt van de gedeeltelijk verwoeste
fiats heeft de pers gistermorgen in sommige gevallen „bijzonder
ruw" behandeld. Dat blijkt uit een brief van de Nederlandse Ver
eniging van Journalisten NVJ aan burgemeester Van Thijn en de
hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie Nordholt. Ver
scheidene journalisten zijn door agenten geslagen of geschopt.
De vereniging vraagt om maatregelen om een herhaling van de
handelwijze van de politie te voorkomen.
Ook Antilliaanse en Ghanese gemeenschappen geschokt en ongerust
Suriname leeft tussen hoop en vrees. Het land is de klap
van de SLM-tragedie nog maar nauwelijks te boven of
een nieuwe ramp heeft zich voltrokken. En de Bijlmer
meer in het kille Holland lijkt verder weg dan ooit tevo
ren. Op de Antillen hangen de vlaggen aan overheidsge
bouwen sinds gistermiddag halfstok. Premier Liberia-Pe-
ters is gisteren naar Nederland afgereisd om landgenoten
in de Bijlmer bij te staan.
Vanuit een bakje dat aan
een hoogwerker hangt,
proberen reddingswerkers
met snijbranders stukken
uit de puinhopen los te
wrikken.
foto» anp
ole frederiksen
paramaribo/willemstad/a'dam
wim bunschoten stella van run
F. Steenbrink, de Nederlandse
consul in Paramaribo, gaf via de
lokale radiozender zes telefoon-
Nederland door,
met hun vragen
terecht konden. „Brandende
vragen, die in zowat elke Suri
naamse huiskamer leven."
Ook via het ministerie van so
ciale zaken in Paramaribo kan
de bevolking informatie inwin
nen. Er circuleert een lijst met
woningen die getroffen zijn
door het neergestorte vliegtuig.
Toch kan dat de onrust niet
wegnemen. Want wat zegt een
huisnummer? Wie weet zijn Su-
rinamers van buiten de Bijlmer
tijdens een kort bezoek of lo
geerpartij omgekomen.
In het crisiscentrum in het
stadsdeelkantoor in Amster
dam-Zuidoost gaat PvdA-deel-
raadslid C. Warning er vanuit
dat het grootste deel van de
omgekomenen van Surinaamse
origine is. In het crisiscentrum
beschikt men momenteel over
twee lijsten, een huurderslijst
van de woningbouwcorporatie
Nieuw Amsterdam en een be
stand van het bevolkingsregister
van Amsterdam.
Op Curasao zijn bij het crisis
centrum maandag al ruim hon
derd telefoontjes binnengeko
men van mensen die familie
missen. In sommige gevallen
gaat het om meerdere familiele
den die bij elkaar woonden in
een flat. De Antilliaanse rege
ring heeft op alle eilanden tele
foon ummers opengesteld waar
namen en adressen van perso
nen in Nederland kunnen wor
den opgegeven. Het Antilliaans
coördinatieteam in Nederland
probeert vervolgens informatie
over hen in te winnen.
Ook mensen met familie die
niet in een van de twee getrof
fen fiats woont, zijn ongerust
door de geruchten dat er een
Antilliaans feest gaande was in
een gemeenschapsruimte onder
een van de verwoeste flats.
De Arubaanse welzijnsorgani
satie in Amsterdam Puente Na-
turalheeft in de Bijlmer een cri
siscentrum ingericht voor men
sen uit het Caraïbisch gebied.
Ook het Arubahuis in Den Haag
heeft een crisisteam ingesteld
om contacten te onderhouden
tussen Arubanen in Nederland
en op de Antillen.
Ook de Ghanese gemeenschap
in de Bijlmer is geschokt. „Veel
mensen zijn in de war", zegt S.
Adu-Ampona, voorzitter van de
stichting Sikaman, die de belan
gen van Ghanezen behartigt. De
Ghanese consul R.K. Badu
kwam gisteren vanuit Brussel
naar de Bijlmer.
Onduidelijk is hoeveel Gha
nezen in de getroffen flats
woonden. Doordat er ook ille
galen wonen, is er geen zicht
op, zegt een woordvoerster van
het consulaat.
Slachtoffers vliegramp worden op Schiphol-Oost geïdentificeerd
schiphol» ed blaauw
Schiphol-Oost. Een droefgeesti
ge maandagmiddag. Bijna een
etmaal na het fatale vliegtuig
ongeluk in de Bijlmermeer. Er is
dubbele bewaking voor de toe
gangspoort. Een lange rij wach
tende auto's vol werknemers en
leveranciers. Elke vrachtauto
wordt grondig geïnspecteerd.
Automobilisten van personen
auto's tonen gelaten hun toe
gangspasje. Bewakers knikken.
Er wordt op gedempte toon ge
sproken. Uit piëteit voor de
slachtoffers van de vliegramp.
Opeens schieten twee agen
ten op motoren met zwaailich
ten met hoge snelheid langs de
file. In hun kielzog rijdt een le
gerauto met aan weerszijden
het embleem van het Rode
Kruis. Voor de poort staan de
politiemannen even stil en <ge-
baren met hun armen. Aan bei
de zijden van de poort wordt
het verkeer tot stilstaan ge
maand. Niets mag de doorgang
van de ziekenauto beletten.
De legerauto, met daarin ver
moedelijk de stoffelijke resten
van een slachtoffer van de vlieg
ramp, rijdt rechtstreeks door
naar hangar nummer elf. Deze
bergplaats voor vliegtuigen, die
de naam draagt van de grond
legger van Schiphol Jan Del-
laert, doet dienst als mortuari-
Het is een lugubere tegenstel
ling. In de KLM-hangar, waar
gewoonlijk vliegtuigen van top
tot teen worden geïnspecteerd
waarna ze weer 'gezond en wel'
de lucht in kunnen, moeten nu
dodelijke slachtoffers van de
rampzalige crash worden geï
dentificeerd.
de stoffelijke
Landrovers van het Rode Kruis brengen stoffelijke overschotten van de slachtoffers van de vliegramp naar
hangar elf op Schiphol-Oost. foto united photos de boer ron pichel
overschotten van de Bijlmer
naar Schiphol-Oost moet, zo
bleek gisteren, nog op gang ko
men. Slechts een enkele auto
van het Rode Kruis verschijnt
aan de toegangspoort omdat
hulpverleners op de plek des
onheils tot gisteravond nog
maar nauwelijks in staat zijn ge
weest doden uit de puinresten
van de twee Bijlmerflats te ha
len.
Uitgezonderd werknemers en
leveranciers kan niemand zon
der geldig toegangspasje ook
maar één stap op het Schiphol-
Oostterrein zetten. En hangar
elf, de 'dodenakker
van Schiphol' is voor de buiten
wereld hermetisch afgesloten.
Waardoor specialisten van het
Rampen Identificatie Team
(RIT, onderdeel Rijkspolitie) en
andere deskundigen straks in
een vermoedelijk macabere rust
onder meer aan de hand van
röntgenfoto's van gebitten en
botten, vingerafdrukken, siera
den en kleding de verkoolde lij
ken kunnen identificeren.
Hangar nummer elf 240
meter lang, 110 meter breed en
34 meter hoog niemand
heeft kunnen bevroeden dat de
ze werkplaats ooit zou fungeren
als loods voor de doden. De
vliegtuiggarage, die in 1971 is
opgeleverd, is zondagavond in
allerijl ontruimd en door de
KLM ter beschikking gesteld.
In de hangar controleert de
KLM normaal zijn vloot even re
gelmatig als nauwgezet. Na ie
dere vijf zes weken (circa 450
vlieguren) ondergaan (grotere
vliegtuigen als de 747 er een uit
voerige visuele inspectie die 24
uur duurt. Na een jaar vliegen
(4500 uur) krijgen de toestellen
van KLM (en een aantal andere
maatschappijen als Swissair en
SAS) er een onderhoudsbeurt
waarbij alle systemen van het
vliegtuig worden doorgelicht.
Deze inspectie duurt een week.
Na vijf jaar vliegen wordt het
toestel helemaal uit elkaar ge
haald en weer in elkaar gezet.
Technici demonteren en revise
ren de motoren en landingsge
stellen. Geen moertje of boutje
wordt over het hoofd gezien. Dit
groot onderhoud neemt circa
vier weken in beslag en ge
schiedt door de eigen techni
sche dienst van KLM, die ruim
vierduizend medewerkers telt.
Om de verschillende soorten
controles te kunnen uitvoeren is
ook hangar nummer elf ver
deeld in drie afdelingen, zoge-
noemende baaien. Eén baai is
nu vrijgemaakt voor de 23 offi
cieren van de RIT en andere
deskundigen om de stoffelijke
resten van de vliegramp te iden
tificeren.
Boeing: Ophanging motoren controleren
schiphol «hennyv
Het ongeval met de Boeing 747-
200F van de Israëlisch lucht
vaartmaatschappij vertoont op
merkelijke overeenkomsten met
precies hetzelfde type vliegtuig
in Taiwan in december vorig
jaar. In beide gevallen braken
de twee rechtermotoren af en
verloor de bemanning de con
trole over het toestel. Vliegtuig
fabrikant Boeing heeft inmid
dels alle luchtvaartmaatschap
pijen opgedragen de borgpen
nen van de ophanging van
Boeings 747-100. 200 en 300
met een bepaalde typen moto
ren te controleren. Nederlandse
maatschappijen vliegen wel met
deze toestellen, maar die zijn
van een ander type
die ook een andere
ophanging hebben.
Op 29 december 1992 veron
gelukte een vrachtvliegtuig van
de Taiwanese luchtvaartmaat
schappij China Airlines. Het
toestel, evenals het El Al-vlieg
tuig een Boeing 747-200F, vloog
vlak na de start van Chiang Kai
Shek International Airport in
Taipeh tegen een berg. De vijf
bemanningsleden kwamen om
het leven. Het zwaarbeladen
toestel was op weg naar het An
chorage (Alaska). Voordat het
toestel neerstortte, braken beide
Leidse psycholoog verwacht dat protesten tegen Schiphol weer oplaaien
leiden» meindertv
We hoeven niet gek te kijken
wanneer door de vliegramp in
Amsterdam opnieuw protest
groepen tegen Schiphol op
staan. En toch is dit statistisch
gezien heel vreemd, stelt psy
choloog Marc Cleiren. Want
door het ongeluk is er geen ver
andering van risico. „Maar het
is nu heel waarschijnlijk dat
mensen die dicht bij een vlieg
veld of onder een vliegroute wo
nen, bij elk geluid van vliegver
keer onmiddellijk aan de ramp
van zondagavond denken", al
dus Cleiren, die als onderzoeker
aan de Leidse universiteit is ver
bonden.
Mensen die bang zijn gewor
den na de vliegramp in de Bijl
mer en rillen bij elk overko
mend vliegtuig, zijn volgens
Cleiren gebaat bij precieze in
formatie over de toedracht van
de ramp. Met name feiten die
het ongeluk in perspectief zet
ten, kunnen het onveilige ge
voel wegnemen. „De kans dat
zoiets nog eens gebeurt, is een
op de zoveel miljoen. Wat dat
betreft ligt er een belangrijke
taak voor de media om goed uit
te leggen hoe uniek het ongeluk
Dat bewoners van buurten
die om de vijf minuten vliegtui
gen over horen komen, zich een
stuk minder op hun gemak voe
len, vindt Cleiren niet vreemd.
Zelf woont hij in een Leidse flat
waar vliegtuigen bij oostenwind
veelvuldig overheen vliegen.
„Voor mijn gevoel kwamen zij
zondagnacht ook lager over dan
normaal. Gedachten van: 'oh
jee het zal toch niet misgaan',
schieten onwillekeurig in ge
dachten", aldus de psycholoog.
Cleiren houdt zich op dit mo
ment paraat om hulpverleners
die betrokken zijn bij de ramp,
psychologische bijstand te ver
lenen. „Brandweerlieden, poli
tie en ambulancepersoneel
worden nog wel eens vergeten.
Die mensen stonden klaar om
te helpen, maar dat kon niet
omdat alles nog als een lier
brandde. Men onderschat de
gevolgen daarvan. Dat gevoel
van machteloosheid kan ervoor
zorgen dat zij zich schuldig voe
len. Leden van het rampenteam
die straks de lichamen moeten
bergen, krijgen zeker bijstand
want wat zij te zien krijgen is zo
afschuwelijk... Dat is met geen
pen te beschrijven. Training
met poppen en schijngewon-
den is dan niet voldoende".
Psychologische hulp hebben
volgens Cleiren ook de mensen
nodig die op televisie hun oog-
getuigeverslag deden. „Zij ver
telden allemaal over het ver
schrikkelijke geluid
in doodsangst. Dat in combina
tie met die geweldige vuurzee
en hitte levert een zeer levendi
ge herinnering op".
Cleiren meent dat voor oog
getuigen vaak hulp noodzakelijk
is om alles te verwerken. „Het
beeld van een vliegtuig dat op je
af komt en even verderop een
ramp veroorzaakt staat heel ge
detailleerd en helder voor je
geest. Een ooggetuige beleeft
dat voortdurend opnieuw, net
als een film die zich herhaalt.
De kleinste dingen in het dage
lijks leven doen hem daaraan
herinneren. Nachtmerries, ang
sten, geïrriteerdheid en slape
loosheid zijn normale reacties
op abnormale gebeurtenissen
Veel hiervan moet slijten,
maar het is wel belangrijk om
het gebeurde snel op een rijtje
krijgen. Mensen moeten praten
over wat zij gezien en beleefd
hebben. Daarnaast kan het hel
pen om gevoelens in concrete
beelden om te zetten. Bij voor
beeld door te schilderen of te
tekenen. Ook kan het helpen
om een situatieschets te maken,
aan te geven waar de getuige op
het moment van de ramp stond
en wat hij zag.
Voor zich spreekt dat familie
leden van omgekomenen en ge
wonden een trauma oplopen
van een vliegramp. „Voor nabe
staanden is het van belang dat
het slachtoffer geïdentificeerd
kan worden. Hele gezinnen zijn
eergisteren in een klap totaal
weggevaagd, niets meer van
over. Dan komt het probleem:
was iemand op dat moment
thuis of niet. Absolute zekerheid
daarover bestaat dan niet. Wan
neer een of twee vermisten later
opduiken, kan dat andere nabe
staanden weer hoop geven en
ruimte bieden voor fantasieën".
Met niet te beantwoorden
De Leidse psycholoog Mare Cleiren.
vragen zitten volgens Cleiren
degenen die gewond uit de
ramp komen. 'Waarom heb ik
dit overleefd?', zo vragen de
meesten zich af. „Je kunt die
mensen geen pasklaar ant
woord geven. Sommigen voelen
zich schuldig omdat zij er 'zo
goed vanaf zijn gekomen'. Je
foto •hielco kuipers
moet hen duidelijk maken dat
zij slachtoffer zijn. D.ti pbeifll
niet wanneer je ze onder de
neus wrijft dat 'zij geluk hebben
gehad'. Dat is niet waar: zij wa
ren ook betrokken bij een groot
ongeluk".
rechtermotoren af. Een pogin
gen om terug te keren naar het
vliegveld mislukte eveneens in
Taipeh.
Het onderzoek in Taiwan is
nog niet afgerond. De motoren
zijn in zee terecht gekomen en
inmiddels gevonden. Maar er
wordt nog steeds gezocht naar
de borgpennen die in de op
hanging van de motoren zitten.
Onderdelen die zijn terugge
vonden vertonen sporen van
brand. Omdat het onderzoek
nog niet is afgerond, worden er
nog geen mededelingen gedaan
over de mogelijke oorzaak.
Inmiddels heeft Boeing wel
een nadere inspectie bevolen
van de ophanging en de borg
pennen.
Volgens de Nederlandse
woordvoerder van de Ameri
kaanse vliegtuigfabrikant, G.
Hazekamp, zat de nadere in
spectie al in de pen naar aanlei
ding van het ongeval in Taiwan.
„Het is uitdrukkelijk bedoeld als
voorzorgsmaatregel." Deze
geldt voor alle Boeings 747-100,
200 en 300 met motoren van
Pratt Whitney en ven RoDe
Royce.
De ophanging is zo gecon
strueerd dat bij te grote trillin
gen de motoren afbreken. Dat is
zo geregeld omdat door te grote
vibraties de kans bestaat dat het
hele vliegtuig in gevaar komt.
bijvoorbeeld omdat een vleugel
afbreekt of scheurt.
Een KLM-woordvoerder laat
weten dat de Boeings die voor
Nederlandse maatschappijen
vliegen, zijn uitgerust met een
ander type motoren van Gene
ral Electric. „Overigens hebben
wij zelf al eerder besloten de
borgpennen jaarlijks te contro
leren. We heoben zelfs speciaal
gereedschap ontwikkeld waar
door de controle kan worden
uitgevoerd zonder de motor
eraf te halen", aldus de KLM-
woordvoerder.
De technische dienst van de
KLM heeft ook de Boeings van
Martinair in onderhoud.
