Gifspuit weg en dubbel kopiëren
MILIEUTIP!
'Groen kopen' steeds makkelijker
Over leven
Onderzoek naar het
gedrag nachtvlinders
Zure regen ernstig
gevaar voor mezen
DONDERDAG 24 SEPTEMBER 1992
REDACTIE MONICA WESS^
Groene vlag voor Ahold
zaandam» De Milieufederatie Noord-Holland heeft het levens-
middelenconcem Ahold een groene vlag gegeven voor het plan
om bouwafval gescheiden in te zamelen en voor hergebruik af te
voeren. Ahold bouwt in het Zaandamse industriegebied Wes-
terspoor-Zuid onder meereen nieuw distributiecentrum. Mede
werkers van de milieufederatie zullen de bouwplaats regelmatig
controleren.
Lezingen over milieu
boxtel De stichting De Kleine Aarde in Boxtel houdt elke twee
de zondag van de maand een lezing over een consumentenon-
derwerp. De lezingen beginnen om 11.00 uur en duren tot 12.30
uur. 's Middags is er een rondleiding door tuin en het bedrijf. Op
zondag 11 oktober staan handel en duurzame ontwikkeling cen
traal in de lezing. De relatie tussen consument hier en de Derde
wereld wordt belicht. Op 8 november zijn tips te krijgen over
energiebesparing in eigen huis. Milieu en reclame is het onder
werp van de december-lezine (13 december). Deelname kost
negen gulden. Het is mogelijk om tussen lezing en rondleiding
ecologisch te lunchen.
Geen baggerspecie in putten
den haag De gemeente Amsterdam mag geen verontreinigde
baggerspecie meer storten in diepe putten in haar haven. De af
deling geschillen van bestuur van de Raad van State heeft de
vergunning vernietigd. De vergunning was afgegeven door Rijks
waterstaat. Het gaat om een zogenoemde 'parapluvergunning'.
Hierbij worden de gegevens over de activiteiten niet bij de aan
vraag bekendgemaakt, maar pas later via een kennisgeving-pro
cedure overlegd. Volgens de Raad van State is dit in strijd met de
Wet verontreiniging oppervlaktewateren.
Plastic is er in vele soorten en
maten. Elk jaar gooien we zo'n
300.000 ton plastic bij het huis
houdelijk afval. De meeste soor
ten worden gemaakt uit aard
olie en ziin in de natuur niet of
nauwelijks afbreekbaar. De ver
schillende soorten plastic zijn
niet allemaal even slecht voor
het milieu, maar voor de ge
middelde consument zijn de
soorten niet bepaald eenvoudig
uit elkaar te houden. Minder
schadelijke kunststoffen zijn
polyetheen (PE), polypropeen
en PET. De produktie hiervan
veroorzaakt relatief weinig ver
vuiling. Er komt wel kooldioxide
vrij, de belangrijkste veroorza
ker van het broeikaseffect. Plas
tic zakken, knijpflessen voor
shampoo, het plastic laagje op
het melkpak, bakken en kratten
zijn van een van deze drie stof
fen gemaakt.
Afbreekbaar
Nogal wat fabrikanten maken
tegenwoordig goede sier met
zogenaamd afbreekbaar plastic.
Vaak is dat polyetheen waaraan
zetmeelkorrels toegevoegd zijn.
wageningen
IN 'T VELD
Als u een echte heksenkring in
volle glorie wilt bewonderen,
moet u een dezer dagen beslist
over de Buitenrustbrug rijden.
Daar in het gras tussen de twee
drukste rijbanen van Haarlem
staat een fantastische hoeveel
heid inktzwammen te pronken.
Keurig gegroepeerd in een
rondje. Er zijn nog jonge exem
plaren, kleine witte bolletjes die
net met hun kopje boven het
gras uitsteken. Volwassen
exemplaren met een trotse ge
schulpte hoed en oude exem
plaren, waaraan je kunt zien
noe de inktzwam aan zijn naam
komt: de randen beginnen
zwart te kleuren en als het ware
te 'druipen'.
Vroeger had men allerlei boei
ende ideeën over het ontstaan
van zulke keurige ronde verza
melingen paddestoelen. Op die
plek zouden bij volle maan om
middernacht de heksen dansen.
Weinig kans dat dat gebeurt op
de Buitenrustlaan. De politie
zou daar verzamelde dansende
dames onmiddellijk aan de
blaastest onderwerpen.
Nee. de oorsprong van een hek
senkring zit in de grond en
stamt uit het verleden. En het
heeft allemaal te maken met
troep. Want paddestoelen vor
men niet meer en niet minder
dan het uithangbord van de BV
Ondergrondse Recycling. Daar
onder dat gazon is een enorm
spinneweb van schimmeldra-
dcn bezig rotzooi uit het verle
den te verteren en om te zetten.
En die rotzooi kan van alles zijn:
wortels, een oude boomstam,
dierlijke resten, kortom allerlei
organisch materiaal. Zelfs een
oude schoen kan de werkomge
ving zijn voor een schimmel.
Zo'n schimmel is het hele jaar
door onzichtbaar bezig met zijn
opruimwerk. Slechts af en toe
stuurt zo'n schimmel padde
stoelen naar boven. Met maar
één doel: zorgen voor kleine,
nieuwe schimmeltjes. Meestal
gebeurt dat in de herfst. Veel
wind zorgt voor een wijde ver
spreiding van de miscrosco-
pisch kleine sporen van de pad
destoelen en veel regen zorgt
ervoor dat de sporen weer diep
in de grond terechtkomen.
Zo'n schimmel of zwamvlek
wordt elk jaar groter en het
middengedeelte sterft af. Waar
de schimmel zijn werk heeft ge
daan, is de rotzooi van weleer
omgezet in voedingsstoffen.
Vandaar dat in het midden van
een heksenkring het gras vaak
wat groener is dan aan de rand,
waar het net van schimmeldra
den zo dicht is dat de wortels
van het gras een beetje in de
verdrukking komen. En dat be
tekent dat op die plaatsen het
gras er juist wat minder goed bij
staat. Boven die levende uitein
den van een steeds maar uitdij
ende zwamvlok verschijnen ook
de paddestoelen. In een kringe
tje. Geen heksen dus, maar een
puur natuurlijke verklaring,
jammer eigenlijk.
ton in t veld
Nootdorp proeftuin voor afvalpreventie
Nootdorp is dit jaar proeftuin voor de provincie Zuid-
Holland om uit te zoeken hoe gemeenten de afvalberg
kunnen verkleinen. De andere Zuidhollandse gemeenten
kunnen na dit jaar bij Nootdorp te rade gaan. Uiteinde
lijk moeten alle gemeenten 'binnens- en buitenshuis
milieuvriendelijk aan de slag'. Het afvalpreventieteam
van de provincie coördineert de proef en sluist informa
tie door.
Het plastic valt gemakkelijk uit
een in kleine stukjes, maar die
kleine stukjes blijven net zo
geod in de natuur achter. Plastic
dat onder invloed van de zon
wordt afgebroken, is behandeld
met chemische stoffen. Dat
breekt de plastic sneller af, maar
er ontstaan zo milieugevaarlijke
stoffen. Milieugroeperingen wij
zen afbreekbaar plastic af.
Polystyreen
Polystyreen is schadelijker. Het
maken ervan kost veel energie
en er wordt veel water vervuild.
Bovendien komen er styreen en
benzeen vrij. Al met al zou poly
styreen zo weinig mogelijk
moeten worden gebruikt. Piep
schuim is polystyreen met gas.
PVC is echt uit den boze. Bij de
produktie ervan komt vinylchlo-
ride vrij en de hulpstoffen die
worden gebruikt, veroorzaken
de nodige bodemvervuiling. Bij
de verbranding van pvc ontstaat
onder meer het giftige dioxine.
PVC verpakkingen zijn te her
kennen door wat plastic te
smelten aan een verhit koper
draadje en dat weer in de vlam
te houden. Bij PVC kleurt de
vlam groen.
tips milieudefensie
den haag monica wesseung
De afvalberg moet in het jaar
2000 tien procent kleiner zijn
dan deze nu is, zo valt in het
Nationaal Milieu Beleidsplan te
lezen. De provincie Zuid-Hol
land wil hieraan meewerken en
heeft daarom het afvalpreven
tieteam opgericht. Doel van het
team is gemeenten, bedrijven
en burgers stimuleren de verbe
tering van het milieu daadwer
kelijk ter hand te nemen.
„De gemeenten zijn een on
misbare schakel. Zij hebben in
vloed op bedrijven en burgers
en voeren zelf ook een eigen
huishouding. Slaat de gemeente
het milieupad in, dan volgen de
anderen vanzelf', voorspelt J.
Lemmen van het afvalpreven
tieteam.
De gemeente kan zelf milieu
vriendelijker worden en bedrij
ven en burgers activeren het
zelfde te doen, zo zet medewer-
ker^R. Vaes uiteen. Hij pikt een
paar krenten uit de pap. „Mid
denstanders kunnen consu
menten bij aankoop van batte
rijen er op wijzen dat oplaadba
re batterijen minder schadelijk
zijn. Aan het laten slinken van
de afvalberg kunnen ze mee
werken door geen wegwerptas-
jes meer te geven." Bouwbedrij
ven kunnen een duit in het zak
je doen door het bouwafval te
beperken - niet meer stenen in
kopen dan nodig - en door
energiezuinig te bouwen. Voor
alle bedrijven geldt dat zuinig
omgaan met het vervoer, ver
vuiling en afval voorkomt.
De gemeente kan zelf ook veel
doen. „Klein beginnend kun je
dubbelzijdig gaan kopiëren en
in het gemeentehuis niet meer
lichten laten branden dan no
dig. De brandweer kan het op
slagsysteem voor blusmateria-
Ien verbeteren", zegt Vaes. De
gemeentelijke bedrijvigheid
reikt veel verder dan het ge
meentehuis. Tropisch hardhout
bij beschoeiingen zijn te voor-
Gras tussen de stenen hoeft niet altijd te worden verwijderd. Leiderdorp laat groen staan als het geen overlast of gevaar oplevert
FOTO DICK HOCEWOlé
komen. „De gemeente kan echt naar haar idee nog veel te vaak en door de juiste planten te kie- dorp is erg klein. Daarom
heel veel doen. gebruik gemaakt van chemische zen jaag je beestjes ook al weg." Schiedam gevraagd ook afvi
Lemmen ziet ook voor de bestrijdingsmiddelen. „Nergens Het komend jaar voert Noot- model-gemeente te worden.
plantsoenendienst een verbete- voor nodig. Met borstels is on- dorp allerlei grote en kleine de hoop dat goed voorbet
ring in het verschiet. Er wordt kruid op de straten te lijf te gaan milieu-activiteiten uit. Noot- goed doet volgen."
De Vlinderstichting gaat vier jaar lang het wel en wee van nacht
vlinders in Nederland vastleggen. De stichting vermoedt dat vele
soorten zijn uitgestorven of in aantal achteruit zijn gegaan en wil
dat in kaart brengen. In Nederland komen ruim 2400 soorten
nachtvlinders voor. Hiervan zijn 175 soorten geselecteerd. De Vlin
derstichting heeft haar vrijwilligers, een netwerk van ongeveer zes
honderd amateur-biologen uit alle streken van Nederland, ge
vraagd deze soorten te observeren en te registreren. Het gaat om
gemakkelijk herkenbare nachtvlinders die ook overdag actief zijn.
Ogenschijnlijk gaat het niet zo slecht met de vlinders. „Door de
warme zomer lijkt dat alleen maar zo", vertelt Inge van Halder, me
dewerkster van de stichting. „In werkelijkheid staat het er slecht
voor. Van de dagvlinders weten we dat, van de nachtvlinders heb
ben we het sterke vermoeden."
Vogels wanhopig op zoek naar kalk
Koolmezen doen zich te goed aan een vetbolletje. Waar ze werkelijk behoefte aan hebben is een extra portie kalk.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER
heteren gpd
Onderzoekers vrezen dat zure
regen voor bepaalde vogelsoor
ten dodelijk is. Op de Veluwe
gaat het aantal mezen de laatste
dertig jaar dramatisch achteruit.
De vervuilde regen tast daar de
kalk in de toch al kalkarme bo
dem aan. Die kalk is onmisbaar
voor de eieren die steeds vaker
niet uitkomen. Soms krijgt een
mees haar ei niet eens meer uit
het lichaam geperst: sterfte door
'legnood' is het gevolg.
Bij het Nederlands Instituut
voor Oecologisch Onderzoek in
Heteren probeert onderzoeker
Jaap Graveland de onrustbaren
de vermoedens met feiten te
staven. Een volière met tal van
koolmezenpaartjes staat tot zijn
beschikking. Op het landgoed
de Buunderkamp bij Wolfheze
volgt hij de koolmezen al jaren
op de voet. Ook pimpelmezen,
zwarte mezen en bonte vliegen
vangers worden nauwgezet in
de gaten gehouden.
Slechter eieren
Graveland: „We proberen het
natuurlijke milieu zo dicht mo
gelijk te benaderen". De mezen
voelen zich er kennelijk thuis,
want er zijn veel jongen. Grave
land kan dé vogels door een
spiegelend raampje bespieden,
zodat hun gedrag ongestoord
blijft: aan mezen met stress
hebben onderzoekers niets.
Veertien paartjes hebben in
middels gebruik gemaakt van
de nestkastjes om er hun eieren
in te leggen. De helft kreeg geen
kalk te eten en de andere hei
kreeg juist een kalkrijk dieet. E
resultaten logen er niet om.
mezen die aan kalktekort ledö
legden slechtere eieren.
Landelijk onderzoek hi
aangetoond dat de koolme:
het beter doen in kalkrijke
bieden, waar meer slakken
ten (zoals stukken bos in
duinen). Slechte eieren z}
daar niet aangetroffen. Va
slechter gaat het met de mez«
in kalkarme bossen, zoals op 1
Veluwe. Hoe geïsoleerder hl
bos ligt, des te slechter gaat hl
met de mezen. Kippenrenne
bij boerderijen, schelpenpade
en andere kalkbronnen zijn d4
nergens te vinden.
Hoge prijs
De honger naar kalk drijft
vogels op. Voor die verre vlucli
ten betalen de vogels een hog
prijs, vermoedt Graveland. „3
moeten niet alleen kalk, mai
ook rupsen voor de jongen bi}
ven aanvoeren. Het kan dan gt
beuren dat de vrouwtjes zo hart
moeten werken dat ze aan hl
einde van het seizoen dood H
neervallen."
Ook andere vogels bleken in
teresse te hebben voor de bij
voederbakjes. „We zijn er ach tg
gekomen dat die werden leeg
gehaald door grote boni)
spechten." Dat zij er met d
kalk vandoor gingen, wekt geet
verbazing: volgens Vogelbé
scherming kampen ook spech
ten tegenwoordig met slecht!
eieren als gevolg van kalktekort
Supermarkt Cl000 geeft extra milieu-informatie
Op de pakken van het huismerk staan logo's afgedrukt waarmee infor
matie over het verpakkingsmateriaal wordt gegeven.
FOTO JAN HOLVAST
leiden monica wesseung
De supermarktketen Cl000 (240
winkels) maakt milieubewust
boodschappen doen iets een
voudiger. In samenwerking met
het Wereld Natuur Fonds geeft
de supermarkt tips voor mileu-
en natuurbewust handelen. Bo
vendien wordt met acties geld
ingezameld voor het WNF. Ei
genaar J. Reinders van de Cl000
in de Herenstraat in Leiden
doet ook mee. „De klanten vra
gen er eigenlijk zelf om. Jaren
geleden al wilden ze glazen
melkflessen in plaats van pak
ken."
Milieuvriendelijk een winkel
houden, betekent dat dat er een
groot aantal produkten niet
meer worden verkocht? Is
chloor uitgebannen net als het
wc-papier met de gezellige op
druk? Reinders ontkent dit. Hij
wil absoluut niet met een gehe
ven vingertje gaan staan. „We
geven de mensen wat extra in
formatie en op grond daarvan
kunnen ze zelf kiezen."
Op de pakken van het huis
merk staan logo's afgedrukt
waarmee informatie over het
verpakkingsmateriaal wordt ge
geven. Zo staat op het pak rijst
een tekentje dat een leeg pak bij
het oud papier hoort. Her en
der in de winkel hangen bordjes
waarmee aan mensen wordt ge
vraagd op te letten of de verpak
king herbruikbaar is. Door de
lange slingers met de bekende
WNF-panda is so wie so wel
duidelijk dat er iets 'natuurlijks'
aan de gang is.
Bij de lange rij groenten in
blik en pot hangt ook een bord
je. Daarop staat vermeld dat
glas prima kan worden herge
bruikt mits het in de glasbak
wordt gestort. Reinders: „We
zeggen dus niet dat ze geen blik
maar glas moeten kopen. Door
te vertellen dat glas hergebruikt
kan worden, kun je mensen
goed laten kiezen".
De vingerwijzing bij de koffie
filters is wel erg duidelijk. Onder
de pakken witte en bruine filters
hangt een bordje waarop
'slechts' staat vermeld dat voor
het wit maken van filters chloor
moet worden gebruikt. Je moet
wel erg hardleers om een derge
lijke aanwijzing links te laten
Zelf kiezen
Reinders benadrukt dat hij de
keuze aan de consument laat.
Een beetje in de goede richting
duwen kan geen kwaad, vindt
de supermarkt-houder. Zo heeft
hij bij de kleine tinnetjes koffie
melk (heel milieuonvriendelijk
omdat de verpakking pvc en
aluminium bevat) pontificaal
een bordje gehangen dat glas
wel herbruikbaar is en veel an
dere verpakkingsmaterialen
niet. „Kijk, we weten heel best
dat we heus de natuur niet kun
nen redden. Maar een beetje
meewerken aan het behoud er
van, is wel mogelijk."
Reinders balanceert tussen
commercieel goed onderne
merschap „ik ben geen chari
tatieve instelling", en zo veel
mogelijk tegemoet komen aai)
de milieuvriendelijkheid. Hl
kan niet zo maar alle milieu-on
vriendelijke spullen uit zijn zaal
weren. „Als mensen ergens ort
vragen, moet je het wel kunnen
leveren." Door steeds mee'
milieuvriendelijke artikelen iii
het assortiment op te nemen,
worden al biologische aardap
pelen verkocht, porbeert Rein
ders het koopgedrag te beïn
vloeden.
Vorige week is in de super
markten ook een actie begon
nen om geld in te zamelen voot
het WNF. Klanten kunnen ze
gels plakken en krijgen bi} een
volle spaarkaart een krat bood
schappen. Elke volle spaarkaa
betekent ook een gulden "vo<
het WNF. Het geld wordt g(
bruikt om natuurgebiedeiï ii
Nederland aan te kopen. Dl
klanten van C1000 vinden de
actie wel leuk: „Je kunt zelf kie
zen of je al dan niet milietibe
wust wilt zijn", aldus een van
hen.
