'Mensen denken datje het
extra geld in je zak steekt
'Ieders eigen verantwoordelijkheid'
Het Gesprek van de Dag
Actiebereidheid onderwijzers
Actieweek 'Leiden wereldwijd'
WOENSDAG 23 SEPTEMBER 1992
17
DE HERFSTBUI VAN...
Hutspul recepten
Hutspot en Leidens ontzet horen bij elkaar als haring bij wittebrood. De uien en penen zijn be
gin oktober voor groentehandelaren in deze regio niet aan te slepen Nu mogen de ingrediën
ten van hutspot genoegzaam bekend zijn, toch lijkt de smaak an deze prak per familie te ver
schillen. En de hutspot met klapstuk van moeders is natuurlijk de lekkerste van heel leiden.
Wij zijn op zoek naar speciale recepten van het voedsel dal op 3 oktober niet alleen door alle
Leidse families, maar ook in menig huis in omringende gemeenten wordt genuttigd. De inzen
der van het lekkerste en origineelste recept krijgt van ons een etensbon van 100 gulden
'Het blijft
goedkoper
dan nieuwe'
Is de angst van de schoen
makers gerechtvaardigd of
blijven mensen gewoon
nieuwe hakken, zolen en
teenstukjes bestellen als het
BTW-tarief omhoog gaat? In
Valkenburg vroegen we men
sen om reacties.
Mevrouw A. van der Meij:
„Mijn man zet zelf altijd
nieuwe hakjes onder mijn
schoenen, dus ik kom niet zo
vaak bij de schoenmaker.
Maar ik moet nu wel nodig
gaan, want mijn schoen is
van voren kapot. Worden re
paraties nu nog duurder? Tja,
dan koop ik helemaal liever
nieuwe schoenen. Voor nieu
we zolen en hakken betaal je
nu al veertig gulden. Zeven
tig gulden erbij en je hebt
een nieuw paar. Dus ik koop
liever nieuwe, zeker als de
prijs omhoog gaat. Ja, ik be
grijp de actie van de schoen
makers heel goed."
De heer R. Strikwerda:
Als mijn schoenen kapot
zijn, dan gaan ze naar de
schoenmaker. Ik heb natuur
lijk liever dat die reparatie
drie tientjes kost dan vier
tientjes. Maar als ze gemaakt
moeten worden, dan moeten
ze gemaakt worden. Als ze
erg slecht zijn, gooi ik ze pas
weg. Ik ga vaak naar het zui
den, naar Spanje, en daar
koop ik dan nieuwe voor vier
tientjes. Zullen die schoen
makers wat bereiken met de
ze actie? Ik denk het niet, het
gaat toch wel door."
Een anonieme Valkenburg-
se:
„Ik ga zelden of nooit naar
de schoenmaker, want wij
slijten niet zo veel schoenen.
Bovendien vind ik die repa
raties duur. Voor een paar
tientjes heb je al nieuwe
schoenen. Alles wordt duur
der, jammer genoeg."
Mevrouw D. Freke uit Lel
den:
Als mijn schoenen stuk zijn,
laat ik er altijd wel nieuwe
hakken en zolen onder zet
ten. Dan ben ik al gauw der
tig gulden kwijt, dat vind ik al
prijzig genoeg. Maar ik zal
niet minder vaak naar de
schoenmaker gaan als de re
paraties duurder worden,
want het blijft altijd goedko
per dan nieuwe schoenen
kopen."
Schoenmakers protesteren tegen BTW-verhoging
Frank Koenegracht
uit Leiden
psychiater en dichter
„Wat de herfst voor mij bete
kent? Kolere! Daar vraag je me
wat! Nee, ik vind het zeker geen
prettig seizoen. Al die rotzooi. Ik
hou het meest van de tijd dat
het nog net geen herfst is. Maar
de late herfst vind ik zo n onge
looflijke teringzooi. Geef mij
maar de winter, alles helemaal
kaal en strak, en desnoods wat
sneeuw. Maar als metafoor is de
herfst voor mij natuurlijk wel
mooi en in die zin gebruik ik
hem ook wel in mijn gedichten.
Dat alles voorbijgaat en zo. Dat
geeft troost. Maar bijna nooit
beschrijf ik de herfst die ik
waarneem concreet. Daar moet
je toch erg inee uitkijken, al is
het sommige dichters wel goed
gelukt. Bloem bijvoorbeeld, in
een regel als 'De blaren vallen in
de gele grachten'."
„Ik hou ook helemaal niet van
dat kleurenpalet dat de meeste
mensen zo prachtig vinden. Dat
zegt me niks. Die bladerentroep
moeten ze maar zo gauw moge
lijk opruimen. Ik ben helemaal
niet zo'n natuurmens. Ik ben in
Rotterdam geboren, aan een
vierbaansweg, en daar kom je
blijkbaar niet meer overheen. Ik
kan wel meevoelen met Bloem,
die eens heeft gezegd: 'De na
tuur is mooi, maar je moet er
wel wat bij te drinken hebben'.
Al die mensen die de vogels
recies bij naam kennen! Dat
eb ik helemaal niet. Als stads-
jongen wist je alleen dat er
landvogels en zeevogels waren.
Ha, wij hadden het in Rotter
dam altijd over drijfsijzen en
niet-drijfsijzen."
„Hier op de Witte Singel in Lei
den vallen in de herfst ontzag
lijk veel bladeren. Op zondag
middag komen er dan hele ge
zinnen voorbij mijn huis waden
om kastanjes te gaan zoeken.
Daar zie ik het nut niet van in.
Ik zit er vanuit mijn werkkamer
soms maar een beetje naar te
kijken. Wandelen door de na
tuur hoeft voor mij al helemaal
niet. Daarvan raak ik zo gespan
nen als een veer. De tropen -
dat is ook niks. Veel te veel na
tuur. Ik ga af en toe wel eens
vissen, maar dan ga je met een
doel de natuur in. Maar dat doe
ik alleen als iemand mij dat
vraagt. Nooit uit mezelf, nooit
spontaan."
„Wat ik in de herfst wél waar
deer, is dat je de dingen dan
weer goed kunt zien. De ster
renwacht hier tegenover bij
voorbeeld, die zie je door al dat
groen in de zomer niet. Maar
ook de slechte architectuur valt
in de herfst in het oog. Je weet
dat architecten soms met bo
men de lelijke gedeelten van
hun gebouw verhullen. Dan
zegt hun vrouw: ']an, dat ge
deelte van het gebouw vind ik
niet zo goed gelukt. Zet er maar
een paar bomen voor'. Dat zie
je goed bij het universiteitsge
bouw aan de Witte Singel, met
die linden ervoor. Pas in de
herfst zie je hoe lelijk het is."
„Er zit wel een kem van waar
heid in de bewering dat de
stemming van mensen kan om
slaan bij seizoenswisselingen.
Maar het is niet zo dat mensen
in de herfst, die over het alge
meen toch te boek staat als een
drniA iv seizoen, altijd een de
pressie krijgen. Die analogie zit
er niet in. je ziet juist vaak dat
mensen in de zomer een de
pressie krijgen. Dat wat ieder
een prettig vindt hen juist droe
vig maakt en ziek."
I Kevin Woodford maakte in 1976
- de oversteek van Engeland naar
Nederland. Toen hij een paar
jaar in Nederland woonde, trad
hij toe tot het legioen van
schoenmakers. Maandagavond
was de Voorschotenaar pontifi
caal in beeld op de Nederlandse
televisie. Woodford demon
streerde met 700 collega's in
Den Haag tegen de verhoging
van het BTW-tarief voor
schoenreparaties.
Boos is hij niet echt over de
maatregel om het belastingta
rief te verhogen van 6 naar 17,5
procent. Eerder bezorgd. Want
Woodford denkt echt dat de
schoenmakers het een stuk
moeilijker krijgen als de men
sen meer moeten gaan betalen
voor een paar nieuwe zolen of
hakken. Een nieuw leren onder
kantje voor een paar heren
schoenen kost nu 39,90 gulden.
Door de BTW-verhoging komt
er 4,50 gulden bij. „Dan moeten
mensen dus een kleine 45 gul
den betalen."
De Voorschotense middenstan
der heeft nog nooit een dergelij
ke prijsverhoging meegemaakt.
De kosten gingen weieens om
hoog, maar nooit zo veel. Een
kwartje of zo. En aan deze prijs
verhoging houdt hij zelf niet
eens wat over. „Mensen denken
dat je dat extra geld in je zak
steekt, maar dat is niet zo." Het
geld is immers bedoeld voor de
Rijksoverheid, die het hogere
BTW-tarief gaat berekenen om-
i dat dat in andere Europese lan
den ook geldt.
De mensen die goed in de slap
pe was zitten zullen er niet wak
ker van liggen, beseft Woodford.
Hij is dan ook niet bang om bij
voorbeeld al die Voorschotense
ambtenaren te verliezen als
klant. Maar mensen met min
der geld, zoals ouderen en al
leenverdieners, 'die vinden het
toch al gauw te duur worden'.
Pas nog had Woodford een
vrouw in zijn winkel aan de
Schoolstraat die 9,75 gulden
moest betalen voor een stel
nieuwe hakjes. „Dat vond ze al
te duur. Dus als het boven de
tien gulden wordt, dan schrikt
ze helemaal."
En als al die schrikkende men-
j sen na 1 januari zijn winkel
voorbij lopen, dan komt Wood
ford in de problemen. Vooral
omdat hij de zaak pacht en dus
flink wat huur moet afdragen.
De Voorschotenaar mag nu nog
niet klagen, zijn zaken lopen
wel goed. Maar met de hele
branche is het de laatste jaren
toch wat minder geworden. Dat
blijkt bijvoorbeeld uit het feit
dat nu ruim 1500 schoenmakers
zijn aangesloten bij de landelij
ke bond, terwijl dat er in de ja
ren tachtig nog 1900 waren.
„Een hoop zijn er afgehaakt
omdat ze het niet konden red
den."
Maar gelukkig heeft ook Wood
ford mensen in zijn klanten
kring die hun schoenen maar
blijven brengen. Heel oude.
versleten exemplaren worden
soms bij hem gebracht. „Omdat
ze zo lekker lopen, willen men
sen ze laten maken." Zijn eigen
schoenen repareert hij niet zo
vaak. „Want ik ben niet zo'n
zware loper." En van een door
gezakte voorvoet waardoor het
midden van de zool vaak versle
ten raakt, heeft hij ook al geen
last. Met dergelijke voorvoeten
heeft Woodford geen proble
men, hij leeft er immers van.
Maar zweetvoeten, ja, die be
zorgen hem soms wat meer on
gemak. Echt stinkende schoe
nen krijgt hij weieens toege
schoven. „Maar ja. dat hoort er
bij. Ik kan moeilijk tegen die
mensen zeggen: wilt u ze eerst
even luchten."
JANET VAN DIJK
'Heel Nederland vaccineren niet nodig' 'Qoede en kwade komt UÜ GodS hand'
Het is niet nodig om 'heel' Nederland tegen polio in te enten. De eerste prioriteit is vaccineren in
gebieden waar mensen gevaar lopen de ziekte te krijgen. De rest van Nederland kan altijd nog op
een later tijdstip worden ingeënt.
Dat zegt dr. H.T. Weiland, hoofd van het centraal klinisch virologlsch laboratorium van het Acade
misch Ziekenhuis Leiden, in een reactie op het plan van het ministerie van wvc om iedereen tot 62
jaar te vaccineren. Volgens hem is dat niet nodig. Mensen, die langer dan vijftien jaar geleden zijn
ingeënt, hoeven zich geen zorgen te maken. Misschien, aldus Weiland, is de afweer tegen polio wat
minder, maar risico lopen ze niet. Volgens hem was de ziekte dan al veel eerder uitgebroken.
De aandacht moet gericht zijn op die groepen mensen die niet tegen polio zijn gevaccineerd. Dat
is ook wat de Wereldgezondheidsorganisatie wil. Haar streven is om de ziekte voor het jaar 2000 uit
de wereld te helpen. Weiland denkt echter niet dat er een vaccinatieplicht kan worden opgelegd.
Volgens de Leidse viroloog is het bovendien onmogelijk om iedere Nederlander in te enten.
Daarvoor is niet voldoende vaccin voorhanden.
Gevolgen staking nog niet duidelijk
leiden meindert van der kaal)
Het is heel onzeker of in de de
Leidse regio, Rijnstreek en
Duin- en Bollenstreek morgen
scholen dichtgaan. Het Neder
lands Genootschap van Leraren
(NGL) heeft voor morgen een
staking afgeroepen waaraan do
centen op individuele basis
kunnen meedoen. Hoe groot de
actiebereidheid is en welke
scholen moeten sluiten wegens
een tekort aan docenten, wordt
morgenochtend pas duidelijk.
Het NGL richt in deze regio
morgenochtend bij eetcafé De
Bruine Boon aan de Leidse
Rijnsburgersingel een registra-
tiepunt in. Vanaf daar gaan de
stakende leraren naar het sta
dion Gal gewaard in Utrecht
waar de landelijke manifestatie
wordt gehouden. Hiermee wil
het genootschap haar vijf eisen
aan minister Ritzen van onder
wijs, kracht bijzetten.
Volgens hoofd directie onder
wijs van de gemeente Leiden,
Pedro Peters, is het echter de
vraag of onderwijzers juist op
dit moment gaan staken. Bij de
afgelopen onderwijsbegroting is
door Ritzen 700 miljoen gulden
extra voor personeel uitgetrok
ken.
„Tot aan de laatste begroting
kon ik me goed voorstellen dat
leerkrachten gaan staken," zegt
Peters. „Er is de laatste jaren
namelijk enorm veel gekort en
dat moest een keer ophouden.
Maar die 700 miljoen gulden
extra verandert natuurlijk wel
wat. Dat is niet niks. Ik kan me
voorstellen dat leraren nu twij
felen of zij uitgerekend op dit
moment de straat op moeten."
Volgens woordvoerster G.
Spijkerman van het NGL is niet
temin nodig dat er morgen
massaal wordt gestaakt. De 700
miljoen gulden is mooi, maar
nog niet alle eisen zijn ingewil
ligd. Zo dreigt er nog steeds ge
kort te worden op de wachtgel
den van leraren die door fusies
en reorganisaties geen werk
meer hebben. Ook vindt het
NGL dat het extra bedrag door
het ministerie niet goed wordt
besteed.
Het Mondiaal Overleg Leiden
(Mol) organiseert van 10 tot 17
oktober in Leiden de actieweek
'Leiden wereldwijd'. Het Mol is
een platform van organisaties
die zich richten op wereldwijde
kwesties als vrede, oolwikke-
Op het programma van de ac
tieweek staan onder meer een
culturele middag met lezingen
en een muzikaal optreden, een
discussie-avond met een Se
negalese milieu-deskundige en
een politieke avond rond het
katwuk.
n westerlaken
Katwijkers hebben van de vacci
natie nooit zo'n principiële
kwestie gemaakt, zegt I. Ten
Hove, huisarts en fractievoorzit
ter van de RPF in de Katwijkse
gemeenteraad. Volgens hem ligt
het aantal weigeringen in Kat
wijk niet hoger dan elders in het
land.
Ten Hove: „Katwijk is religieus.
De hervormde kerk is de groot
ste groepering. Daar binnen
heb je gelovigen die zich niet la
ten inenten. Zij zeggen dat al
het goede en kwade uit Gods
hand komt. Maar als je je tegen
het kwade kunt beschermen,
mag je maatregelen nemen,
vind ik. Want als je polio krijgt,
is er geen medicijn tegen."
Volgens Ten Hove zijn er toch
altijd gelovigen die zich laten
vaccineren ook al zou een do
minee dat verbieden. „Ik vind
dat ze er persoonlijk van over
tuigd moeten zijn dat ze juist
handelen. Ze moeten wel eerlijk
worden voorgelicht. Dan pas
kunnen ze hun beslissing op
goede grond nemen. Eigenlijk
moeten ze ermee worstelen.
Nemen ze daarna een beslis
sing, dan heb ik er respect
voor."
Ds. C. van der Berg, hervormd
predikant in Katwijk en voorzit
ter van de centrale kerkeraad,
heeft nog geen gemeenteleden
gesproken die zich zorgen ma
ken over de vraag of zij zich
moeten laten inenten tegen kin
derverlamming (polio). „Ik
denk", zegt hij. „dat het bij ons
nog niet echt leeft omdat het
hier zo erg niet is. Bovendien
ligt het percentage gelovige Kat
wijkers, dat zich niet laat vacci
neren, niet echt hoog."
Mensen die een ziekte krijgen
stellen daar wel eens vragen
over hebben. „In zo'n geval wijs
ik hen op hun eigen verant-
woordelijldicid. Ik neem voor
niemand een beslissing. We
praten erover en vaak vinden
we wel een uitweg. Meestal kie
zen de mensen ervoor dat ze
zich niet laten inenten. Ze zien
een vaccinatie als een vooruitlo
pen op de beschikking van God.
Hij zorgt voor hen."
Ds. Van der Berg noemt als
voorbeeld een meis|e met in
Katwijk) dat als gevolg van polio
aan een been was verlama. Op
het andere kon ze nog wat lo
pen. Ze was boos op haar ou
ders, omdat die haar niet had
den laten inenten tegen de in
fectie. Ze kwam in de kroeg en
deed alles dat in strijd was met
haar geloof. „God stak daar op
zekere dag een stokje voor", al
dus de Katwijkse predikant. Ge
volg: het meisje ging in de bijbel
lezen. „Toen ik haar later nog
eens sprak zei ze tegen me: ik
beschouw mijn goeae been als
het slechte en het slechte been
als hel mede
Van der Berg kan zich voor
stellen dat mensen wel eens
worstelen met de vraag wat ze
moeten doen ,,(»od bestmirt
zoals hij dat wil. De mensen
moeten zelf uit die worsteling
komen. Ik Bd VOOriMddn hot
dat kan. Maar ik laat open wat
mijn gevoelens djn i Ino oefln
ik niet uit."
Wat doet hij zelf in dit soort
gevallen? Als je wordt getroffen
geeft dat strijd met Ciod. Er is al
tijd een oplossing. Of de kinde
ren er net zo over denken? Ze
zijn te klein om daar een me
ning over te hebben. Over veel
dingen praten we heel openhar
tig mal hen. Zo «vaten dj hoe
wij daarover denken."
Gomarusschool accepteert weigering inenting
thema '500 jaar kolonialisme in
Noord en Zuid'.
Op 10 oktober wordt de
Mondiale Gids Leiden aangebo
den aan burgemeester en wet
houders. Deze geeft een over
zicht van alle 'mondiale' groe
pen in Leiden. Verdere informa
tie is te verkrijgen bij Mol, Bree-
straat 47,2311 CH Leiden.
De reformatorische Gomarusschool uit Leiderdorp
maakt er geen punt van wanneer ouders op principiële
gronden hun kinderen niet laten inenten tegen polio.
„Wij accepteren hun standpunten. Het al dan niet laten
behandelen van hun kinderen is hun eigen verantwoor
delijkheid", zegt directeur C. Westmaas. De school aan
de Vronkenlaan heeft relatief veel kinderen van ouders
die vanwege hun geloof een vaccinatie weigeren
Volgens Westmaas is over de uitgebroken polio-epi
demie in Zuid-West Nederland op de school nog geen
ruchtbaarheid gegeven. „We hebben bij voorbeeld nog
Het meeste risico lopen volgens deskundigen men
sen uit de directe omgeving van de 'bron' en principiële
weigeraars die dicht bij elkaar zitten, zoals op een
school. De laatste keer dat zich in Nederland polio
heeft voorgedaan, in 1978, kwamen er ook gevallen van
kinderverlamming voor op de Veluwe en in Staphorst
Volgens Westmaas is het nog niet voorgekomen dat
ouders hun kinderen thuis hebben gehouden omdat
hun kind misschien meer risico loopt om met het po
liovirus te worden besmet. „Ik weet dus ook niet zo
goed wat wij doen wanneer ouders dat besluit nemen".
De schoolleiding stelt zich inhoudelijk wel achter de
principiële weigeraars op. „Wij vinden dat er een boven
ons staat die wil dat wij die ziekte krijgen of niet. Ix is
ook een die een ziekte kan voorkomen. En dat is God.
Hij alleen. Een asperientje is voor ons bij voorbeeld
geen probleem, want dat is een middel om pijn te ver
minderen. Een inenting uit vrees voor een ziekte die |e
op dat moment nog niet hebt. is voor ons niet toelaat
baar. Maar als mensen daar anders over denken, kun
nen wij ons daann vinden. Wanneer een ouder tijdens
de lesuren een kind niet naar school laat gaan omdat
het een inenting moet halen, nu ia liever niet. Een be
zoek aan de tandarts moet ook altijd het liefst op
woensd agmid ag.
