'Fransen ontwikkelen groot
minderwaardigheidscomplex
afdwingen
Alleen overheid kan onderlinge solidariteit
Feiten &Meningen
Padvinders raken jeans kwijt
VRIJDAG 11 SEPTEMBER 1992
2
Socioloog Claudet over toenemende angst voor Europa:
Over minder dan een week
gaan zo'n dertig miljoen Fran
sen naar de stembus om 'ja' of
'nee' te zeggen tegen het ver
drag van Maastricht Een be
slissing met vergaande gevol
gen omdat een eventueel Frans
'nee' verre van denkbeeldig
volgens velen de doodsteek
is voor de Europese eenwor
ding. De campagne die aan het
referendum voorafgaat, is fel.
Voor- en tegenstanders bestrij
den elkaar met oneigenlijke
argumenten, halve waarheden
en leugens. De kans is groot
dat de uitslag op 20 september
niet zozeer door argumenten
alswel door sentimenten wordt
bepaald. Angst voor het verlies
van de nationale identiteit,
angst om verloren te gaan in
een grote grijze massa die door
Brusselse technocraten wordt
bestuurd. Volgens de Franse
socioloog Dominique Claudet
versterkt de referendum-cam
pagne een proces dat al langer
gaande is: De Fransen zijn be
zig een nationaal minderwaar
digheidscomplex te ontwikke
len.
RATIFICATIE VERDRAG VAN MAASTRICHT
Zelfs de Duitse bondskanselier Helmut Kohl is het niet
ontgaan: veel Fransen lijken opeens bang geworden te
zijn voor Europa. Met name voor een Europa waarin
Duitsland economisch de eerste viool speelt en waarin
het Engels steeds meer de voertaal wordt. Een Europa
waarin voor Frankrijk nog slechts een tweederangs rol is
dat de angst er diep in zit. Dis
cussies krijgen al snel een emo
tioneel karakter. Veel Fransen
zeggen liever 'nee' tegen dat en
ge Europa voordat het te laat is.
„De campagne en de discussies
bevatten inderdaad heel wat ir
rationele aspecten", zegt Domi
nique Claudet, president van de
beroepsvereniging van Franse
sociologen. En als socioloog
heeft hij wel een aantal ideeën
over de vraag waar die angst in
eens vandaan komt.
Culturele identiteit
„In tegenstelling tot veel andere
Europese landen is Frankrijk
door de eeuwen heen een im
migratieland geweest. Vanaf het
begin van de jaartelling tot van-
correspondent
„Waar komt dat minderwaar
digheidscomplex toch ineens
vandaan", zo vroeg Kohl zich
vorige week af tijdens een
avondvullend debat over Euro
pa. Volgens Kohl hoeft Frankrijk
niet bang te zijn voor het verlies
van haar identiteit. De Franse
taal en cultuur zijn volgens hem
een grote rijkdom die in het ge
heel niet wordt bedreigd.
Of het hart dat vriend Kohl de
Fransen onder de riem wilde
steken veel effect zal hebben,
valt te betwijfelen. Wie de gele
genheid heeft regelmatig met
'gewone' Fransen over Europa
en 'Maastricht' te praten, merkt
daag de dag hebben miljoenen
vreemdelingen zich hier geves
tigd. Frankrijk is van oudsher
een smeltkroes van volkeren en
culturen. De etnische Fransman
bestaat niet, veel minder dan de
etnische Duitser in ieder geval.
Het enige dat alle Fransen ge
meen hebben, is hun culturele
identiteit. En juist die wordt vol
gens nogal wat mensen nu door
het grote Europa bedreigd", al
dus Claudet.
Een tweede, minstens zo be
langrijke, factor heeft volgens de
socioloog te maken met het feit
dat Frankrijk als land totaal af
wijkt van de Angelsaksische of
Germaanse wereld. „De interne
organisatie van ons land, de
wijze waarop we met conflicten
omgaan, de rol van de familie is
totaal anders dan die van onze
noorder- of oosterburen. Frank
rijk heeft in dat opzicht meer
gemeen met de andere Latijnse
culturen", zo vervolgt de socio
loog.
Isolement
Daar komt nog eens bij dat het
belang van de Franse taal de af
gelopen decennia op het inter
nationale vlak alleen maar is af
genomen. Steeds minder Euro
peanen spreken Frans, veel te
weinig Fransen beheersen een
andere taal. „Dat is een enorme
handicap. Het gros van onze
politici en zakenmensen kun
nen zich nauwelijks of niet in
een andere taal uitdrukken. Dat
vergroot het isolement van
Frankrijk binnen Europa. Het is
geen toeval dat het Franse mid
den- en kleinbedrijf nauwelijks
exporteert. Men spreekt een
voudigweg de talen niet om de
noodzakelijke contacten te kun-
Een derde, en misschien wel de
belangrijkste factor is, dat
Frankrijk haar sterk veranderde
rol op het mondiale vlak men
taal nog niet heeft verwerkt.
„Nog maar enkele decennia ge
leden was Frankrijk het middel
punt van een groot koloniaal
rijk. Daar is niets van over. Als
de Fransen nu op een kaart van
Europa kijken, zien ze dat hun
land in het grotere geheel van
de twaalf maar klein is. Het ver
enigde Duitsland is bovendien
weer een economische groot
macht. Het referendum over
Europa en Maastricht dwingt de
Fransen na te denken over hun
rol in de wereld. Met een schok
ontdekken ze dat er in relatief
korte tijd ontzettend veel veran
derd is, en voor Frankrijk niet
altijd ten goede. Dat alles te za-
men leidt tot onzekerheid en
angst. Om maar niet te zeggen
dat wij Fransen bezig zijn een
soort nationaal minderwaardig
heidscomplex te ontwikkelen."
Volgens Claudet is het niet
overdreven om over een natio
naal minderwaardigheidscom
plex te spreken. „Fransen heb
ben in het verleden wel vaker
gedaan alsof ze aan een soort
minderwaardigheidscomplex
leden, maar dat was schijn, een
spel. Heel stiekem voelden
Fransen zich vaak superieur aan
andere Europeanen. Dit keer
zijn we écht een minderwaar-
ihetc
'Ja' wint
Ondanks de nationale onzeker
heid en de angst voor het verlies
van de identiteit, gaat een
meerderheid van de Fransen op
20 september toch 'ja' zeggen
tegen 'Maastricht', zo gelooft
Claudet. „Ik ben zelf een over
tuigd Europeaan en kan daar
om niet in een andere uitslag
geloven. Los daarvan geloof ik
dat de argumenten uiteindelijk
toch de doorslag zullen geven.
De Fransen beseffen heel goed
steeds meer in Brussel v
genomen. Ze beseffen ook dat
De Gaulle nu onderhand echt
dood is. Er is eenvoudigweg
geen alternatief voor Europa."
Levi's, de fabrikant van onder andere de beroemde 501 -spijkerbroek, gaat de Amerikaanse scouts bij nader
inzien toch niet sponsoren. foto archii
Washington David usBORNEte ouders, zeggen zij, zouden bezwaar hebben te-
the independent gen homoseksuele hopmannen.
„Wij weerspiegelen wat de meeste Amerikaanse
ouders willen voor hun kinderen", aldus Blake
Lewis, woordvoerder voor de Scouts, „Wij zijn ab
soluut niet van plan in de toekomst onze waar
den en normen op te geven."
Maar ook Levi Strauss mengt zich in het debat
over familiewaarden. „Een van de familiewaarden
van dit bedrijf is mensen die anders zijn dan jij op
dezelfde manier te behandelen als jijzelf behan
deld zou willen worden", aldus een woordvoer
ster. Op het hoofdkantoor werken veel homo's en
het bedrijf zal waarschijnlijk niet toegeven in het
conflict.
Homo-activisten hebben er inmiddels op gewe-
zen dat in een recente bio
grafie over Lord Baden-Po-
Levi'S boycot Scouts weU aan het Jicht is gekomen
Samen zouden spijkerbroekenfabrikant Levi
Strauss en de Boy Scouts of America alles kunnen
vertegenwoordigen wat mannelijk is in Amerika.
Maar dat is niet langer zo. De twee hebben een
conflict over het homobeleid van de Scouts, dat
een kettingreactie van boycots en tegenboycots
oproept en de financiën van de Scouts in gevaar
brengt.
Het conflict gaat over het ledenbeleid dat de
Scouts bij de oprichting meer dan tachtig jaar ge
leden hebben vastgesteld: Iedereen is welkom,
behalve homo's, goddelozen en meisjes.
De Scouts zijn afhankelijk van giften van particu
lieren en dit jaar zijn een
paar van hun weldoeners,
waaronder Levi's, zich gaan
afvragen of ze een organisa
tie kunnen blijven steunen
die zowel homo's als atheïs
ten uitsluit. Levi's en de
Wells Fargo Corporation, allebei uit San Francis
co, hebben dit jaar hun geldelijke bijdrage stop
gezet.
vanwege homobeleid
dat de oprichter van de pad
vindersclub zelf een homo
seksueel was, die daar niet
voor uit wilde komen.
In het congres heeft de Republikein Rohrabacher
vorige week gezworen om ter verdediging van de
Scouts een tegenboycot van de 'gewone mensen'
De afdeling San Francisco van de grootste Ameri- te steunen tegen Levi Strauss en Wells Fargo.
kaanse liefdadigheidsinstelling, United Way, heeft
inmiddels ook haar bijdrage opgeschort en ande
re afdelingen in het land overwegen hetzelfde te
doen. Elders geven sommige scholen de Scouts
,Het komende half jaar zullen mensen in dit deel
van Amerika heel wat meer Lee's en Wrangiers
dragen en heel wat minder Levi's", zegt hij.
Zijn Texaanse collega Delay gaat nog verder
geen faciliteiten meer en geen toegang tot de stu- „Wanneer Texanen er achter komen dat de Levi's
denten.
Het conflict verbreedt zich en klinkt al duidelijk
door in de presidentiële verkiezingscampagne,
waar de zogenaamde familiewaarden hèt thema
van het seizoen zijn. Een groep Republikeinse
congresleden heeft zich achter de Scouts ge
schaard en dringt aan op een tegenboycot, voor
namelijk tegen Levi's.
De Scouts en hun critici zijn in een situatie be
land die misschien nooit wordt opgelost. De
Scouts klagen dat hen wordt gevraagd de waar
den te laten vallen waarmee zij hun reputatie als
vaandeldrager van onschuld en deugd voor alle
Amerikaanse families hebben verdiend. De mees
die zij dragen worden gebruikt om de Boy Scouts
of America aan te vallen, zullen zij die uittrekken
en op straat verbranden."
Tot nu toe zijn de financiële gevolgen voor de
Scouts klein. De donatie van Levi's bedroeg
slechts 125.000 gulden per jaar. En volgens Lewis
is de verontwaardiging onder de 5,5 miljoen
Scout-leden zo groot dat de individuele bijdragen
flink omhoog zijn gegaan. Een algemen boycot
door United Way zou de organisatie echter grote
schade kunnen toebrengen.
vertaung luutje niemantsverdriet
nale premie, waarvan de hoogte
afhangt van hun polisvoorwaar
den. Wie bij voorbeeld vrijwillig
een eigen risico neemt, krijgt
premiekorting. Moet hij vaak
naar de dokter, dan heeft hij
pech. Particulier verzekerden
met hun vaste premie zijn in
verhouding tot hun inkomen
nog steeds goedkoop uit, maar
zij voelen de hete adem van de
solidariteit in hun portemon
nee.
Door de sinds 1989 in gang ge
zette stelselherziening gaan
particulier verzekerden een
steeds hogere procentuele, dus
inkomensafhankelijke premie
voor de AWBZ betalen. Het be
reik van deze volksverzekering
wordt stapsgewijs met bestaan
de voorzieningen uitgebreid tot
een algemene basisverzekering
tegen ziektekosten. Daar tegen
over daalt de vaste premie, om
dat particulier steeds minder
voorzieningen behoeven te
worden verzekerd. Maar per
saldo nemen de lasten voor ho
ger betaalden flink toe. Dat is de
prijs van de solidariteit.
Door gebrek aan solidariteit
dreigden in het midden van de
jaren tachtig hele groepen uit
de particuliere verzekeringsboot
te vallen, met name bejaarden
en kleine zelfstandigen die niet
bij een ziekenfonds terecht kon
den. De overheid greep toen in.
Zij verplichtte particuliere ver
zekeraars deze groepen voort
aan een ziekenfondspakket aan
te bieden ('standaardpolis') te
gen een betaalbare, door de
overheid gedicteerde premie.
Die premie was lang niet kos
tendekkend. Wat verzekeraars
tekort kwamen op deze slechte
klanten, mochten zij declareren
bij een centrale pot. Die werd
gevuld met een verplichte soli
dariteitsbijdrage van de particu
lier verzekerden. Die bijdrage
heet WTZ-premie (Wet Toe
gang Ziektekostenverzekering)
Tussen 1989 en 1992 steeg de
WTZ-jaarpremie voor een gezin
met twee kinderen van 225 tot
1242 gulden. Particulieren zijn
via de WTZ-premie een solida
riteitsbijdrage gaan betalen, die
gezonden in het ziekenfonds al
tientallen jaren verplicht op
brengen voor slechte risico's en
lager betaalden in hun fonds.
De sterke stijging van de WTZ-
-premie is niet de schuld van
Simons eri staat los van de om
streden stelselherziening. Zij is
uitdrukkelijk bedoeld en gewild
door de Tweede Kamer. Uitge
rekend eeri van de lastigste cri
tici van Simons, het CDA-ka-
merlid Lansink, heeft met steun
van de PvdA de wet in 1988 zo
veranderd dat iedereen die 65
wordt zijn dure particuliere po
lis kan omruilen voor een stan
daardpolis met een lage, lang
niet kostendekkende premie.
Sinds 1991 kan bovendien iede
re derde-klas particulier verze
kerde met een dure polis die
nog geen 65 is, overstappen op
de goedkope standaardpolis.
De tekorten op die vele hon
derdduizenden extra standaard
polissen (in 1992 al 1,7 miljard
gulden) worden over de parti
culier verzekerden omgeslagen
door de fors oplopende WTZ-
-premie. Menig particulier voelt
zich door deze lastenstijging
zwaar gepakt. Toch gaat hij pas
nu de solidariteit opbrengen die
jongere, gezonde en verplicht in
het ziekenfonds verzekerden al
De Kamer toonde zich in juni
geschrokken en wil een halt
toeroepen aan de eerder zelf ge
wenste stijging van de WTZ-
-premie. Het parlement be
grenst zo de solidariteit in de
ziektekostenverzekering. Men
sen met een slechte gezondheid
voelen dat al volgend jaar. Ge
geven de kostenstijgingen in de
zorgsector gaan zij een groter
deel van de zorg uit eigen zak
betalen, in de vorm van meer
en hogere eigen bijdragen.
Vlak voor de zomer heeft de Tweede Kamer met
staatssecretaris Simons afgesproken na het zo
merreces opnieuw met elkaar in de slag te gaan
over de financiële gevolgen van de herziening
van het stelsel van ziektekostenverzekeringen.
Het inmiddels beruchte plan Simons staat dus
weer op de agenda. De bewindsman heeft zijn
politieke lot verbonden aan de afloop van dit
debaL Zijn eventuele val zou slechts een inci
dent zijn. Voor de lezers die de draad kwijt zijn
berichten Frans Nypels Flip de Kam in een
drieluik over de werkelijke problemen aan het
zorgfront. Bas Bakker hielp hen bij de verzame
ling van de gebruikte gegevens. Dit is het twee
de deel. Het eerste stond in de krant van giste-
gewenteld in de vorm van hoge
re looneisen. Precies om die re
den probeert de overheid de
kosten van de zorg te beheer
sen. Anders prijst Nederland
zich door oplopende sociale
premies, die immers onderdeel
vormen van de loonkosten, uit
de Europese markt.
Anders dan de brand- en de
WA-verzekering berust het be
staande stelsel van ziektekos
tenverzekeringen gedeeltelijk
op solidariteit van gezonden
met minder gezonden. Dat is
het duidelijkst bij het zieken
fonds. Alle werknemers en uit
keringsontvangers met een bru
to inkomen beneden 54.400
gulden kunnen bij een zieken
fonds terecht, ongeacht hun ge
zondheidsrisico's. Zij zijn ook
verplicht om bij het ziekenfonds
te gaan, ook al zou een particu
liere verzekering soms veel
goedkoper zijn.
Een gezin met twee of meer
kinderen betaalt een vaste (no
minale) premie van 42,50 gul
den per maand en daarnaast
een premie van 1,2 procent over
het inkomen. De werkgever van
zijn kant betaalt nog eens 5,15
procent ziekenfondspremie
over het loon. Net als alle ande
re Nederlanders betalen zieken
fondsverzekerden ook 7,3 pro
cent van hun inkomen voor de
AWBZ (echter maximaal 3135
gulden). In het ziekenfonds
geldt dubbele solidariteit: naar
uiteenlopende gezondheid en
naar inkomen. Want mensen
met een laag inkomen, met na
me ook deeltijdwerkers, zijn
volledig verzekerd tegen een in
verhouding geringe premie.
Mensen met een hoger inko
men betalen door de inkomens-
haarlem frans nypets
en fup de kam
Al dat geklaag over de premie
voor de ziektekostenverzekering
is eigenlijk onbegrijpelijk. Het
Nederlandse volk bestaat voor
het overgrote deel uit geheide
risicomijders. Veel mensen heb
ben thuis een heel stapeltje po
lissen liggen: brandverzekering,
inboedelverzekering, begrafe
nisverzekering, studieverzeke
ringen, verzekering tegen wette
lijke aansprakelijkheid en lijf
renteverzekeringen. Vakantie
gangers sluiten massaal reis- en
ongevallenverzekeringen af.
Vaak: is dat onnodig, omdat het
risico al door een andere polis
wordt gedekt. Alle premies wor
den zonder morren betaald.
Maar zodra de overheid een
collectieve verzekering organi
seert, die vergelijkbare zeker
heid verschaft als een particu
liere polis, drukt de premie op
eens als een zware last. Dat is
alleen verklaarbaar omdat deel
name verplicht is en verzeker
den geen keuze hebben welke
risico's zij wel en niet willen
dekken. Waarom bemoeit de
overheid zich gezien de
klachten over het al zo hoge peil
van de collectieve lasten in dit
land desondanks met de ver-
zekeringsmarkt?
Niet verzekerbaar
In de praktijk blijken bepaalde
risico's niet via de markt verze
kerbaar te zijn, bij voorbeeld
langdurige verzorging van een
vroeg gehandicapte in een ver
pleegtehuis. Voorts raakt de
markt soms ontwricht door se
lectieprocessen. Gezonde men
sen verzekeren zich niet en dra
gen dus niet bij in de lasten van
anderen, die minder gezond
zijn (zelf selectie). Verzekeraars
lokken de beste risico's met de
laagste premies: minder gezon
de mensen worden alleen na
keuring en tegen een hoge pre
mie toegelaten (selectie). Door
dergelijke selectie-processen
stoot het marktmechanisme
slechte risico's uit het bereik
van de zorg. Niemand wil dat.
Uitsluitend de overheid kan so
lidariteit van gezonde en min
der gezonde mensen afdwingen
door een voor iedereen ver
plichte zorgverzekering te orga
niseren. Alle politieke partijen
delen dit uitgangspunt. Wel ver
schillen de opvattingen hoeveel
solidariteit en hoeveel eigen
verantwoordelijkheid de rege
ling moet kennen. Want het be
zwaar van een collectieve, voor
iedereen toegankelijke regeling
met solidaire premies is dat ver
zekerden geen enkele rem erva
ren om een gepast en sober ge
bruik te maken van de beschik
bare zorgvoorzieningen. Er is
immers voor betaald?
Ook het kostenbewustzijn van
de zorgaanbieders heeft te lij
den van de wijdverbreide ge
dachte dat het toch allemaal
van de grote hoop gaat. De re
kening gaat immers naar de
verzekeraar? Zijn er wensen
zoals hogere salarissen, dan kan
de premie toch best ietsje om
hoog?
Solidariteit
Zulke elkaar versterkende rede
neringen van consumenten en
producenten van de zorg berok
kenen de nationale economie
schade. Want de als collectieve
last ervaren premies worden af-
De Nederlander sluit het liefst elk risico uit Zonder morren betaalt hij premies voor de meest uiteenlopende
verzekeringen. Slechts in een heel enkel geval moet hij daar ook een beroep op doen. foto archiei
onderling minder solidariteit ger gesalarieerde werknemers,
op. Tot deze groep behoren, be- Zij betalen naast de gemaxi-
afhankelijke premie een deel
van de kosten van lager betaal
den.
halve zelfstandigen zoals boe-
Particulier verzekerden brengen ren en middenstanders, de ho
meerde procentuele AWBZ-
-premie uitsluitend een nora
