Hans Simons haalt bakzeil
Nog weinig zicht op einde van burgeroorlog in Rwanda
Terug naar Willem Drees
Feiten &Meningen
DONDERDAG 10 SEPTEMBER 1992
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
De regering van Rwanda en het
Rwandese Patrottisch Front (RPF)
zijn begin deze week in het Tanza-
niaanse Arusha vredesonderhande
lingen begonnen. Beide partijen wil
len een einde maken aan de al twee
jaar durende oorlog die duizenden
mensen het leven heeft gekost. Maar
de motieven voor de onderhandelin
gen liggen ver uiteen.
De wapenstilstand, die eind juli
werd overeengekomen, is vele malen
geschonden en verwijten vliegen
over en weer. De regering is op dit
moment de zwakste partij. Haar sol
daten zijn het vechten moe. Hun
loopgraven zijn veel te ondiep en
bieden nauwelijks bescherming te
gen raket- en mortieraanvallen. ,,De
soldaten willen niet meer vechten en
trekken zich bij het minste of ge
ringste terug", aldus een RPF-com-
mandant.
De Rwandese regering van president
Juvenal Habyarimana geeft de moed
echter niet op en is begonnen met
het versterken van haar posities en
legerkampen in het oorlogsgebied
en heeft onlangs nog een grote hoe
veelheid wapens gekocht in Europa.
„Dit alles wijst erop dat het Habyari-
mana-regime zich op een nieuw of
fensief voorbereidt en nog steeds
van mening is het geschil op het
slagveld te kunnen beslechten. In
dat geval gebruiken zij het vredes
overleg en het bestand slechts als
een vertragingstactiek", aldus een
westerse waarnemer in de Rwandese
hoofdstad Gigali.
RPF-rebellen daarentegen zijn zeer
gemotiveerd en zeggen zich koste
wat het kost aan de wapenstilstand
te willen houden. Ook al worden ze
regelmatig uitgedaagd door de rege
ringstroepen. De Rwandese opstan
delingen zijn in tegenstelling tot veel
andere Afrikaanse rebellenbewegin
gen goed georganiseerd en onder
wezen en hebben een duidelijk doel
voor ogen: een vrij en democratisch
Rwanda. Ze willen een eind maken
aan het huidige bewind van presi
dent Habyarimana die zij ervan be
schuldigen te veel macht naar zich
te hebben toegetrokken, de rechten
van zijn volk te schenden en inter
etnische conflicten aan te wakkeren.
Eerlijk
De rebellen zeggen niet zo maar een
meer-partijensysteem te willen,
maar een écht vrij en democratisch
stelsel waarin de macht wordt ge
deeld. „Wij zijn niet geïnteresseerd
in het verkrijgen van zoveel mogelijk
posities binnen een nieuwe rege
ring", aldus RPF-leider Paul Kaga
me. „Wij willen een eerlijke verde
ling van de macht, in plaats van een
machtsconcentratie in de handen
van één man, de president."
Die machtsverdeling en de integratie
van het rebellenleger in het nationa
le leger zijn een paar van de onder
werpen waarover regering en rebel
len het deze week in Arusha eens
moeten worden. De kans op succes
is gering, daar het wantrouwen en
de onderlinge haat tussen beide par
tijen groot is. Wat niet verwonderlijk
is gezien de relatie tussen Rwanda's
grootste stammen, de Hutu's en de
Tutsi's, die van oudsher vijandig is.
De huidige regering van president
Habyarimana bestaat hoofdzakelijk
uit Hutu's en het RPF uit Tutsi's, een
stam die altijd het onderspit heeft
moeten delven in Rwanda. Het was
tegen die achtergrond dat eind 1990
een paar duizend Tutsi's die in het
Ugandese leger hadden gediend het
RPF oprichtte en vanaf Ugandees
grondgebied hun gewapende strijd
opende tegen de regering in Gigali.
Gelijke kansen en rechten voor de
onderdrukte Tutsi-stam in Rwanda
was en is een van de belangrijkste
doelstellingen van de rebellen.
De nieuwe vredesbesprekingen wor
den gezien als de moeilijkste tot nu
toe. Uitlatingen van delegatieleden
in de wandelgangen wijzen erop dat
beide groepen op een aantal punten
voorlopig lijnrecht tegenover elkaar
staan. Zo eist het RPF een rol in de
toekomstige regering van Rwanda,
maar wil niet worden opgenomen in
de huidige interim-regering waar
ook vijf oppositiepartijen lid van
zijn. Die moet volgens het RPF wor
den ontbonden omdat in de huidige
vorm nog steeds veel te veel macht
in handen van de president is. De
regering wil dat de rebellenbeweging
wel deel gaat uitmaken van het inte
rim-bestuur.
Een ander punt is de terugkeer van
de honderdduizenden Tutsi's die in
de loop der jaren de repressie in hun
land zijn ontvlucht en nu in buur
landen wonen. Het RPF wil dat ie
dereen terugkeert. De regering aar
zelt en wijst op de huidige overbe
volking en werkloosheid in het land.
Bovendien zullen er grote integratie
problemen ontstaan omdat als ge
volg van de burgeroorlog ook de in
ter-etnische haat weer tot volle bloei
is gekomen. Het is gezien dit alles
weinig verrassend dat beide kampen
begin deze week al hebben laten we
ten dat „deze besprekingen niet erg
succesvol zullen zijn".
Naarmate de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten
(AWBZ) meer medische en
verpleegzorg omvat, stijgt de
premie die alle Nederlanders
moeten betalen. Vorig jaar
bedroeg de AWBZ-premie
5,8 procent van het inkomen
in de eerste belastingschijf,
dit jaar is dat al 7,3 procent
Bij volledige invoering van
het plan Simons (uitbouw
van de AWBZ tot een volks
verzekering tegen ziektekos
ten) zal de AWBZ-premie op
lopen tot 13 k 15 procent.
Door zich aftekenende kos-
tenoverschrijdingen is het
niet uitgesloten dat de pre
mie zelfs meer dan 15 pro
cent zal bedragen. Doordat
de zorgkosten onbeheers
baar stijgen, zal de operatie
van Simons overheveling
van steeds meer zorgvoorzie
ningen naar de AWBZ niet
leiden tot premieverlaging
voor particulier verzekerden.
Het gevolg is een belasting
en premietarief in de eerste
belastingschijf van maar
liefst 45 procent. Nu al laat
zich voorzien, mede door de
vergrijzing van de bevolking,
dat over een aantal jaren het
belasting- en premietarief in
de eerste schijf zo'n 50 pro
cent zal zijn. Dag, meneer Si
mons.
zen van medicijnen groeiden
fors. Alleen al in 1991 over
schreden de medische specia
listen de hun toegedachte fi
nanciële ruimte van 2,1 miljard
gulden met 300 miljoen.
In de berichtgeving bleef een
andere slotsom uit het premie-
onderzoek nogal onderbelicht:
de premie-ontwikkeling in 1992
heeft niets, maar dan ook niets
met de stelselherziening te ma
ken. De ware reden dat de parti
culiere premies dit jaar niet of
nauwelijks naar beneden kun
nen, ligt in onvoorzien sterke
kostenstijgingen van de ge
zondheidszorg. Die kosten wor
den betaald via de AWBZ of via
particuliere premies en eigen
bijdragen. Door de stelselher
ziening worden steeds meer
zorgkosten in de AWBZ gepar-
keérd en stijgt dus de AWBZ-
-premie. Zonder stelselherzie
ning was de AWBZ-premie dit
jaar weliswaar minder ver
hoogd, maar hadden alle verze
kerden dit jaar aanzienlijk hoge
re premies moeten betalen aan
hun ziekenfonds of particuliere
verzekeraar.
Hans Simons: de nationale zondeb
Dit jaar is dat 7,3 procent van
het inkomen dat valt in de eer
ste schijf van het inkomstenbe
lastingtarief. Die loopt tot
43.000 gulden. De particuliere
premie was altijd een vast be
drag (nominale premie). Door
de stelselherziening gaan veel
particulier verzekerden met ho
gere inkomens geleidelijk aan
een forse solidariteitspremie be
talen. Zowel CDA als WD ac
cepteerden deze herverdeling
van lasten om een betaalbare
zorg voor iedereen toegankelijk
te houden.
Toen de PvdA in het najaar van
1989 mocht toetreden tot het
derde kabinet-Lubbers hadden
de sociaal-democraten weinig
moeite met de onder handen
zijnde stelselherziening. Gedekt
door het nieuwe regeerakkoord
goot de kersverse staatssecreta
ris Simons een lichtroze sausje
over de blauwdruk van Dekker.
De hoofdzakelijk met solidari
teitspremies gefinancierde ba
sisverzekering werd wat opge
tuigd. De solidariteitspremie
werd ietsje pietsje opge
schroefd, zodat de rol van eigen
bijdragen en eigen risico's ver
der werd beperkt.
Op het hoogtepunt van hun
premieruzie, half januari 1992,
besloten Simons ('premies kun
nen fors omlaag') en de particu
liere verzekeraars ('premies
FOTO DIJKSTRA RUUD NIJPJES
kunnen niet omlaag') om twee
particuliere bureaus een onaf
hankelijk onderzoek te laten
doen naar de hoogte van de
premies. De Algemene Reken
kamer zou de uitkomsten con
troleren. Het onderzoek vlotte
niet erg. Eerst half juni, vlak
voordat de Tweede Kamer op
vakantie ging, werden de resul
taten publiek gemaakt. De on
derzoekers doen geen uitspraak
over de hoogte van de ziekte
kostenpremies m 1992. Nie
mand kan voorspellen hoe duur
de zorg dit jaar uiteindelijk uit
valt. Gezien de tegenvallers uit
de afgelopen jaren blijven de
verzekeraars aan de voorzichti
ge kant. Volgens die voorzichti
ge uitgangspunten is er dit jaar
geen ruimte voor premieverla
ging. Wie tussen de regels door
leest, stelt vast dat de Rekenka
mer hiervoor enig begrip heeft.
Ambtenaren op het ministerie
van Welzijn, Volksgezondheid
en Cultuur (WVC) ramen de
kostenstijgingen bij voorkeur
aan de krappe kant Daar zit
een simpele strategie achter.
Hulpverleners in de zorgsector
beschouwen de WVC-ramingen
altijd als een ondergrens, die
mag worden overschreden. Hoe
hoger die ondergrens wordt ge
legd, hoe groter de kostenstij
gingen zijn. Uitgeklede ramin
gen kunnen dus bijdragen aan
kostenbeheersing. Zelfs bij de
strakke uitgangspunten van
WVC zo blijkt nu is er dit
jaar echter hooguit ruimte om
de particuliere premies met ge
middeld 6 procent te verlagen.
Tijdens het kamerdebat van
eind juni over de uitkomsten
van het premie-onderzoek
gooide Simons de handdoek in
de ring. Nadat hij rondom de
jaarwisseling nog had gespro
ken over een mogelijke premie
verlaging met 15, zelfs 30 pro
cent, deelde hij de volksverte
genwoordigers nu mee dat ver
zekeraars wat hem betreft zelf
kunnen uitmaken hoe hoog de
premie dit en het volgend jaar
moet zijn. Veel particulier ver
zekerden zullen merken dat
hun premie dit jaar niet meer
Rest als schrale troost dat de
particuliere premie in de jaren
voor 1992 wat is gedaald. In fei
te meer dan verantwoord is.
Door diverse oorzaken vlogen
de kosten van de zorg in 1990
en 1991 omhoog. De kosten van
de ziekenhuizen stegen sneller
dan verwacht. Ziekenhuisadmi
nistraties stuurden de rekenin
gen bovendien sneller naar de
verzekeraars. Gebruik en prij-
viak voor de zomer heeft Hoogte ziektekostenpremie 1992 staat los van stelselherziening
de Tweede Kamer met
staatssecretaris Simons
afgesproken dat zij na het
zomerreces opnieuw met
elkaar in de slag gaan over
de financiële gevolgen van
de herziening van het
stelsel van
ziektekostenverzekeringen. Het inmiddels beruchte
plan Simons staat dus weer op de agenda. De
bewindsman heeft zijn politieke lot verbonden aan de
afloop van dit debat. Zijn eventuele val zou slechts een
incident zijn. Voor de lezers die de draad kwijt zijn,
berichten Frans Nypels en Flip de Kam in een drieluik
over de werkelijke problemen aan het zorgfront. Bas
Bakker hielp hen bij de verzameling van de gegevens.
Nederland is terug van va
kantie. Iedereen is uitge
rust. We kunnen weer te
gen een stootje. Dat was
begin dit jaar wel anders.
Het nieuwe loonstrookje
joeg menig werknemer
schrik aan. Vooral mensen
met een particuliere verze
kering tegen ziektekosten
die netto 3.000 gulden of
meer per maand verdie
nen, gingen er in één klap
soms vele tientallen gul
dens op achteruit terwijl zij
rekenden op loonsverho
ging-
HAARLEM FRANS NYPELS
EN FUP DE KAM
Wie de moeite nam zijn loon-
opgave nauwgezet uit te plui
zen, ontdekte dat hij aanzienlijk
meer premie voor de AWBZ (Al
gemene Wet Bijzondere Ziekte
kosten) ging betalen. Dat kwam
mede doordat medicijnen
voortaan voor iedereen via de
AWBZ worden vergoed. Daar
tegenover konden de zieken
fondspremie en de premie voor
particuliere ziektekostenverze
keringen omlaag. Verzekeraars
behoeven sinds 1 januari van
dit jaar immers niet langer op te
draaien voor de medicijnenre
kening.
PvdA-staatssecretaris Simons
meende dat de overheveling
van medicijnen naar de AWBZ
een verlaging van de particulie
re premies met 15 procent mo
gelijk maakte. Maar dat gebeur
de niet. De verzekeraars wezen
op sterke kostenstijgingen. Zij
meenden daarom dat er geen
ruimte was voor premieverla
ging. Hans Simons werd de na
tionale zondebok. De stelselher
zieningvan de verzekeringen
tegen ziektekosten, in 1988 op
de rails gezet door zijn WD-
-voorganger Dees, kreeg de
schuld. Er groeide een stem
ming van: weg met Simons en
zijn stelselherziening.
Het kan snel verkeren. In 1988
besloot het toenmalige kabinet
van CDA en WD (Lubbers II)
om ons zorgstelsel grondig te
hervormen. Zonder stelselher
ziening dreigden groepen Ne
derlanders van zorg verstoken
te blijven omdat zij de steeds
hogere premies niet langer kon
den opbrengen. Het oude stel
sel liep vast in te veel regels.
Kostenstijgingen in de gezond
heidszorg dreigden onbeheers
baar te worden. Het vorige kabi
net wilde toe naar een nieuw
stelsel en baseerde zich daarbij
op een blauwdruk van de zoge
heten commissie Dekker.
In dat nieuwe stelsel is het ver
schil tussen mensen in het zie
kenfonds en particulier verze
kerden verdwenen. Iedereen
valt straks onder een basisver
zekering, de uitgebouwde
AWBZ. Het verzekerde pakket is
iets kleiner dan dat van de vroe
gere ziekenfondsverzekering.
De dekking van veel particulie
ren zou daarentegen toenemen.
Terwijl zij nu soms niet voor de
huisarts zijn verzekerd (omdat
zij vrijwillig voor dit eigen risico
hebben gekozen), valt die voor
ziening straks wel onder de ba
sisverzekering.
De AWBZ-premie was en blijft
afhankelijk van het inkomen.
AMSTERDAM WOUTER GORTZAK
MEDEWERKER
Het verenigde Duitsland oogt
onplezierig. Racistische kaal
koppen plegen aanslagen op
onderkomens waarin buiten
landers verblijven. Vooral in dat
deel van Duitsland dat zo kort
geleden nog DDR heette. Vol
gens kranten heeft mevrouw
Dales, minister van binnenland
se zaken, gezegd dat 'zoiets hier
onmogelijk is'. Je hoopt dat ze
gelijk heeft. Die kaalkoppen
boezemen angst in en racisme
is verwerpelijk.
Maar ineens denk ik aan wat
Willem Drees schreef, zo'n vijf
entwintig jaar geleden, geloof
ik. Hoe hij het precies formu
leerde weet ik niet meer, wel
herinner ik me welke kant de
ex-premier uitging. Zo onge
veer: Nederland krijgt meer
vreemdelingen te verwerken
dan ons land kan absorberen.
Daarom moet er een rem wor
den gezet op immigratie. Ook
staat me nog helder voor de
geest wat ik ervan vond: Drees?
Hij bazelt!
Jarenlang was Drees het boeg
beeld geweest van de Neder
landse sociaal-democratie. Zui
nig was hij, een tikkeltje saai,
sociaal bewogen, bestuurlijk be
kwaam. Maar hij had zich uit de
actieve politiek teruggetrokken
en de samenleving was in een
stroomversnelling geraakt. Had
Drees als ambteloos burger het
contact met de werkelijkheid
verloren? Zijn levensstijl en op
vattingen pasten bij een verle
den dat om offers vroeg. Voor
de verdediging van de vrijheid,
de na-oorlogse wederopbouw,
de vormgeving van de verzor
gingsstaat.
Maar NAVO, economische groei
en gastarbeiders hadden ruimte
geschapen voor grotere uitbun
digheid dan Drees welvoeglijk
achtte. De NAVO als garantie
voor de vrijheid. De economi
sche groei ter verzekering van
een hoger levenspeil en de vol
tooiing van het sociale bouw
werk. De gastarbeiders voor alle
werk waar wij inmiddels de
neus voor ophaalden. En we
eisten dat de mensenrechten
werden nageleefd; overal ter
wereld, te beginnen met Neder
land. Gastarbeiders? We zagen
ze als immigranten, medelan
ders, nieuwe Nederlanders, met
Eille bijpassende rechten.
Nog steeds denk ik dat Drees
zich destijds vergiste. Neder
land had meer behoefte aan
gastarbeid dan hij veronderstel
de en kon zich meer immigran
ten veroorloven dan hij vreesde.
Maar al heeft hij het absorbe
rend vermogen van de Neder
landse samenleving onderschat,
hij heeft een serieus te nemen
kwestie aan de orde gesteld
en ten principale grotendeels
gelijk gekregen. Een samenle
ving die in te korte tijd te veel
vreemdelingen opneemt, loopt
het risico in een moeilijk oplos
bare crisis te verzeilen.
Uit zo'n stelling laat zich de toe
komst helaas niet zonder meer
afleiden. Van betekenis is im
mers ook hoe stabiel de samen
leving is vóór immigratie, welke
bijdrage de immigranten leve
ren aan de economische ont
wikkeling, hoe groot de culture
le en religieuze afstand is tussen
immigrant en oorspronkelijke
bewoners. Maar als waarschu
wing is die stelling niettemin
belangrijk; zeker in een insta
biele samenleving kan een mi-
grantenstroom de maatschap
pelijke samenhang aanzienlijk
bedreigen en een proces op
gang brengen dat de immigran
ten niet hebben bedoeld, en de
oorspronkelijke bewoners niet
gewild.
Rostock in Nederland is on
waarschijnlijk. Zo instabiel en
uitzichtloos als daar zal het hier
niet spoedig worden, zoveel im
migranten nemen we niet op.
Maar volstrekt onmogelijk is het
niet en voor zelfgenoegzaam
heid is geen reden.
Had Drees als ambteloos burger het contact met de werkelijkheid verlo
ren? ARCHIEFFOTO
herec aam Fe. v-teie vaêj
VOOR-,
pÊ. rV- J i
"""t^TTpie
cS HÉi IK. PAW MMPJ
op /nE Gfe-A
WIM STEVENHAGEN
V£KPELlH<q mm V£OUW tw Mriq 9T©cPS WB
i mm v&w en i< in
tfeé&Efj omaam<5}6>4/VVI& L rU
ik-Lu^G-s IN HüiSN/eRpeap.
