Extra vrijwilligers voor
bescherming weidevogels
WfWm
Over leven
IVIILIEUTIP!
Wachten op
een lekker
hapje insect
Proefdraaien met milieu
WOENSDAG 9 SEPTEMBER 1992
25
Zoogdier-excursies
het
leiden De Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie houdt
september excursies in het kader van de landelijke nacht
zoogdier. Jongeren van 12 tot 23 jaar luisteren naar zoogdieren.
Ook de plaatselijke afdelingen in en om leiden organiseren ex
cursies. Op vrijdag 11 september vertrekt om 19.15 uur een
groep vanaf station Leiden naar de Leidse Hout en bekijkt een
andere groep de omgeving van het Koetshuis (19.30 uur bij het
koetshuis). Op zaterdag 12 september verzamelen de jongeren
zich om 19.50 uur bij het Jan Verweijcentrum in Noordwijk, orr
20.30 uur bij het Witte Kerkje in Noordwijkerhout. De afdeling
bollenstreek vertrekt om 20.30 uur vanaf het gemeentehuis in
Hillegom naar het Keukenhofbos, om 20.50 uur vertrekt een
groep vanaf het gemeentehuis in Lisse om in de omgeving te
gaan koekeloeren.
Actie Goudplevier geslaagd
•s graveland De actie Goudplevier van Natuurmonumenten
heeft meer dan vier miljoen gulden opgeleverd. De actie is be
doeld om landbouwgronden aan te kopen in het natuurontwik
kelingsproject Goudplevier in Drenthe. Meer dan 50.000 van de
600.000 leden van Natuurmonumenten hebben gereageerd op
het verzoek de aankoop te steunen. Gemiddeld gaven ze 71 gul
den per persoon. Natuurmonumenten noemt de actie dan ook
een succes. Inmiddels heeft de vereniging al 340 van de 1100
hectare landbouwgrond aangekocht. Natuurmonumenten wil
de sterk door meststoffen belaste bovengrond afgraven en op de
akkers nieuwe natuur laten ontstaan.
Body Shop tegen dierproeven
leiden De Body Shop zet een nieuwe grote stap in de campag
ne tegen dierproeven voor kosmetika. De campagne vraagt klan
ten van de Bodyshop een brief te sturen naar staatssecretaris
Dankert, afgevaardigde van Nederland bij de Europese Gemeen
schap. Door Dankert brieven te schrijven komt de afgevaardigde
te weten hoe Nederland over dierproeven voor kosmetika denkt.
De Body Shops in andere landen vragen hun klanten hetzelfde
te doen. In alle landen worden klanten uitgenodigd een handte
kening te zetten onder een petitie gericht aan John Major, voor
zitter van de Europese Raad van Ministers.
De Bodyshop is fel gekant tegen dierproeven voor cosmetica. Voor
al konijnen worden nogal eens voor dit doel gebruikt, foto archief
Overijssel wil schade natuur verhalen
zwolle Gedeputeerde Staten van Overijssel overwegen veroor
zakers van schade aan natuur en landschap aansprakelijk te stel
len. Het gaat daarbij onder meer om aantasting door de aanleg
van wegen, vuilstortplaatsen en golfbanen. Het verhalen van
schade aan natuur en landschap is volgens GS mogelijk door
toepassing van het zogenoemde compensatiebeginsel zoals dat
geldt bij ruimtelijke ingrepen. Hieronder vallen ook stedelijke
ontwikkelingen. Ontstaat hierdoor schade, dan dient de veroor
zaker die te vergoeden. Hij kan de schade compenseren door
bijvoorbeeld geld te geven voor ontwikkeling van natuur of door
zelf een bos aan te leggen. Voordat Overijssel eventueel besluit
tot het invoeren van de regeling, willen GS de meningen hier
over peilen bij gemeenten, landbouwers en natuurbeschermers.
IN'T VELD
Koffiebekers
Koffie op het werk leidt niet zel
den tot discussie. Tegenstan
ders van plastic plaatsen ponti
ficaal hun stenen mok onder de
automaat. Tientallen keren
moeten ze zich hiervoor verant
woorden: afwassen is immers
ook milieubelastend. Milieude
fensie heeft plastic, karton en
aardewerk naast elkaar gezet en
vergeleken. In Nederland ge
bruiken we elk jaar drie miljard
plastic bekers.
Plastic bekers zijn gemaakt van
polystyreen (aardolie). Bij de
produktie ervan worden ben
zeen en styreen gebruikt en ber
gen energie. Polystyreen bekers
worden niet tot nieuwe bekers
omgesmolten: in het beste geval
worden bekers bloembakken.
Kartonnen bekers worden ge
maakt van hout uit Scandinavië.
Oud papier wordt niet gebruikt.
Om het bekertje 'koffiedicht' te
maken wordt het aan de bin
nenkant voorzien van een laagje
polyetheen. Een kartonnen be
kertje maken kost ook veel
energie en kartonnen bekers
zijn door het laagje polyetheen
niet herbruikbaar.
Het grootste deel van de 80 ton
kerosine die een KLM-vliegtuig
boven de Noordzee heeft ge
loosd, is onderweg verdampt.
Bij dergelijke lozingen ontstaan
daarom geen olievlekken op
zee. Dit zegt een woordvoerder
van de KLM. Ook de stichting
Natuur en Milieu gaat ervan uit
dat de kerosine het water niet
heeft bereikt.
Een Boeing 747-400 met be
stemming Hong Kong moest
zondagavond met 226 passa
giers aan boord een voorzorgs
landing maken op Schiphol. Al
snel na de start werd duidelijk
foto »j. vanmuijlwijk
i de polder. Knotwilgen vergen veel onderhoud en zijn erg bepalend voor het landschap.
Knotwilgen, houtwallen en meidoornhagen dreigen te verloederen
De weidevogels in Zuid-Holland moeten beter worden
beschermd. Het gebeurt nog te vaak dat broedsels van
weidevogels worden vermalen of verpulverd door land
bouwmachines. Het areaal aan weilanden waarop de vo
gels worden beschermd, moet worden uitgebreid. Ge
beurt dat niet, dan is de weidevogel uiteindelijk ten dode
opgeschreven.
Stenen of porceleinen bekers
zijn langdurig herbruikbaar, en
kosten alleen bij reiniging wat
energie en zeepsop. Al met al
kost de plastic beker per con
sumptie het meeste energie,
maar vergroot de kartonnen be
ker de berg afval meer. De
milieubelasting van de twee is
ongeveer gelijk. De milieubelas
ting van duurzame kopjes
wordt vooral bepaald door de
reiniging.
Koffie zetten
Koffie zetten kost het minst
energie als dit op de ouderwetse
manier, met een keteltje kokend
water, wordt gedaan. Een isola
tiekan is de slimste manier om
de koffie warm te houden, ge
volgd door het ook al ouderwets
aandoende waxinelichtje. Een
koffiezetapparaat kost meer
energie dan gedacht: het appa
raat gebruikt meer elektriciteit
dan de televisie en meer dan
het strijkijzer.
Espresso-apparaten zijn de
nieuwste mode. Ook die zijn uit
oogpunt van milieu niet aan te
bevelen. Het kost net zoveel
energie als de normale koffie
zetter en vaak komt in het water
een fractie aan aluminium vrij.
Bovendien zijn veel apparaten
met cadmium of chroom ge
kleurd en deze metalen geven
een groot probleem in het afval.
(tips Consumentenbond)
leiden monica wesseung
Dat concludeert de Stichting
Natuur- en Landschapsbeheer
in Zuid-Holland in haar beleids
plan voor de jaren 1992-1996.
De stichting gaat naarstig op
zoek naar extra vrijwilligers. De
vrijwilligers zijn nodig om in de
broedtijd de nesten van weide
vogels te beschermen door er
nestbeschermers of stokken bij
te zetten. De weidevogels wor
den vooral bedreigd doordat de
maaimachines nesten vernie
len. Het aantal nakomelingen
dreigt te klein te worden.
Volgens coördinator H.
Krantz van de stichting zijn de
meeste boeren bereid mee te
werken. De vrijwilligers plaat
sen nestbeschermers en stok
ken, de boeren maaien extra
voorzichtig. Zuid-Holland is
volgens de stichting een uniek
weidevogel gebied. Het grootste
deel van de Europese grutto-be
volking komt voor in de veen-
weidegebieden in deze provin
cie. Ook voor de tureluur, de
kieviet en de scholekster zijn de
Zuidhollandse weilanden van
levensbelang. Extra aandacht
voor de weidevogels is eens te
meer nodig nu er een nieuwe
mestwetgeving op stapel staat.
Mest mag niet meer zo maar op
het land worden gegooid, maar
moet met machines worden on-
dergeploegd. „En dat betekent
opnieuw een aanslag op de vo
gels", zegt Krantz. De stichting
wil proberen boeren ertoe te
bewegen niet tijdens het broed-
seizoen mest uit te rijden.
Struweel
Niet alleen de weidevogels ba
ren de stichting zorgen. De zo
geheten kleine landschapsele
menten zoals knotwilgen, hout
wallen, meidoornhagen en pol
derkaden dreigen te verloede
ren. Het onderhoud van deze
struiken en bomen kost de boe
ren te veel tijd. Vroeger bracht
het gesnoeide hout voldoende
geld op, maar nu is dat niet
meer zo. Natuur- en land
schapsbeheer vindt het belang
rijk dat de knotwilgen, hagen en
ander struweel niet verdwijnen.
„De houtbosjes bepalen heel
sterk het karakter van het Zuid
hollands landschap. Bovendien
zijn die stukjes groen van be
lang voor vogels en zoogdieren.
Zonder dat struikgewas kunnen
ze niet van het ene natuurge
bied naar het andere over wip
pen." Steenuilen nestelen in
Gedumpte kerosine verdampt
schiphol* dat een van de motoren niet
goed functioneerde, naar later
bleek door een naar binnen ge
zogen dier. Boven zee werd
80.000 kilogram kerosine ge
dumpt om het gewicht van het
toestel onder het maximaal toe
gestane landingsgewicht te
brengen.
De KLM zegt te beseffen dat
door het dumpen van kerosine
vervuiling van het milieu op
treedt. „We doen het dan ook
alleen als het absoluut noodza
kelijk is", aldus de woordvoer
der. In dit geval is tot dumping
besloten uit veiligheidsoverwe
gingen.
De ochtenden worden al wat
kouder en natter. Daar staat te
genover dat er nu prachtige be
dauwde spinnewebben zicht
baar zijn. Roerloos hangt deze
wielwebspin, of misschien is
het een baldakijnspin in haar
web, wachtend op een trilling
in het kleverige dradenstelsel
die de komst van een onoplet
tend insect aankondigt On
middellijk zal de spin erop af
rennen en de prooi met zijde-
draad omwikkelen. Pas als de
honger knaagt gaat de spin er
voor zitten om de gevangene
uit te zuigen.
Een spinneweb blijft een feno
menaal bouwwerk. Elke spin is
uitgerust met zes tepels. Bij het
spinnen voegt de spin zes rag
fijne draadjes samen tot een
streng. Dat spinrag is naar ver
houding sterker dan nylon en
staal. De spin produceert ver
schillende soorten draden.
Eerst komt er een draad van
struik tot struik of tak tot sten
gel, daarna ontstaat met tal
van hulpdraden het wielvormi-
ge web met spaken. Als het
web gereed is vervangt de spin
de hulpdraden door kleefdra-
den. Een olielaagje op de poten
voorkomt dat de spin in het ei
gen web verstrikt raakt.
De Britse spinnenonderzoeker
Bristowe kwam tot de ontdek
king dat spinnen in enorme
aantallen voorkomen. Ooit
heeft hij er vijf miljoen op een
hectare geteld. Hij berekende
dat alle spinnen in Engeland
jaarlijks een gewicht aan insec
ten verorberen dat gelijk is aan
het gewicht van alle Britten bij
elkaar. Dat is een prestatie
voor een dier dat zelf niet eens
kan vliegen.
foto united photos de boer/
olaf kraak
De man of vrouw die de naam
'miljoenpoot' heeft bedacht,
kon óf niet tellen, óf heeft nog
nooit zo'n wandelend reclame
bord van dichtbij bekeken. Als
zo'n beest een miljoen poten
heeft, bezit de gemiddelde hond
Miljoenpoten lijken nog het
meest op miniatuur metrotrein
tjes. Ze bestaan voornamelijk
uit ringetjes die heel soepel in
en uit elkaar kunnen bewegen.
Aan elk ringetje of segmentje
zitten twee paar poten. Geen
enkele miljoenpoot in ons ge
deelte van de wereld heeft meer
dan zestig segmenten en snel
rekenend kom ik dan tot de
maximaal 240 poten. Maximaal
inderdaad, want bij de meeste
miljoenpoten lijken de poten
aan het eind van hun lijf vaak
op te zijn. Vaak hebben ze daar
namelijk maar één paar poten
per segment of helemaal geen.
Zo nonchalant kun je blijkbaar
zijn, als je toch goed in je spul
len zit.
Ondertussen zitten wij maar
opgescheept met die overdre
ven naam. Zelf zit de miljoen
poot er helemaal niet mee. Die
schuifelt ondertussen ijverig
door, alsmaar wroetend in de
aarde. In de composthoop kom
ik ze nogal eens tegen. Dat is
dan ook een ideale plek om mil-
joenpooteitjes te leggen. Niet zo
maar plompverloren en mecha
nisch, wat je van zo'n 'metalen'
beest zou verwachten. Nee, dat
eieren leggen doet mevrouw
miljoenpoot uiterst zorgzaam.
Om te beginnen beplakt ze haar
eitjes met zand, waardoor ze
veel minder opvallen. Maar bo
vendien legt ze ze in een holle
tje, dat ze verstevigt met een
mengsel van speeksel en uit
werpselen.
Ook de rest van hun leven bren
gen miljoenpoten voornamelijk
ondergronds door. Het zijn
strikte vegetariërs die zich voe
den met halfvergane plantede
len. Echte opruimers dus die
een ongelooflijk belangrijke rol
spelen in de kringloop van het
leven op aarde. Maar... ze lusten
helaas ook graag wortels en al
lerlei bollen en knollen. Aardap
pels bij voorbeeld. Maar voor
dat de moestuinders onder u nu
de wenkbrauwen fronsen, moet
er wel bij worden verteld dat
miljoenpoten alleen maar aard
appelen lusten die voos zijn of
door schimmels zijn aangetast.
Een gezonde, stevige eigenhei
mer kan de miljoenpoot niet
aan, want in tegenstelling tot
het loopwerk zijn de kaken niet
bijster goed ontwikkeld.
De miljoenpoot is niet alleen
goed voorzien van poten, maar
hij heeft ook de beschikking
over een arsenaal aan chemi
sche stoffen waar de Botlek ja
loers op kan zijn. In een van zijn
vele gifklieren bij voorbeeld
produceert hij een goedje dat
én chloor én jodium én blauw
zuur bevat. Veel natuurlijke vij
anden heeft dit snelwandelende
laboratorium dan ook niet. Er is
maar één andere gifmenger die
wel een hapje miljoenpoot lust:
een pad. Over die mysterieuze
tuinbewoner vertel ik u over
veertien dagen graag iets meer.
ton in t veld
knotwilgen, en geriefbosjes zijn
belangrijk voor zangvogels en
insekten.
De vrijwilligers van de stich
ting dragen zorg voor het on
derhoud van de stukjes groen.
Ook voor deze taak kan de
stichting nog veel extra mensen
gebruiken. Er loert echter ook
uit een andere hoek gevaar. De
groene vlekjes staan veelal niet
op de kaart. Daardoor zijn ze ei
genlijk onbeschermd. Met na
me in de Randstad is ruimte
schaars en wordt er van alle
kanten op geloerd. De stichting
tracht gemeenten, provincie en
waterschappen ervan te over
tuigen dat de landschapsele
menten het waard zijn te bewa-
Door het onderhoud van de
kleine landschapselementen
neemt volgens de stichting de
belangstelling voor natuur en
landschap toe. „Burgers zien
hoe mooi hun gebied is. Dat be
tekent voor velen ook de bereid
heid mee te helpen aan de be
schermingervan."
het milieu. Burgers moeten
worden gestimuleerd afval ge
scheiden in de zamelen, afval zo
veel mogelijk te voorkomen en
op allerlei andere manieren het
milieu te sparen. De gemeente
zelf moet milieuvriendelijk bou
wen, een goed a fval inzamel sys
teem opzetten, in plantsoenen
diensten gifvrij of -arm werken
en ga zo maar door. Veel ge
meenten weten nog niet hoe al
le milieuplannen gestalte moe
ten krijgen. De ervaringen van
Nootdorp worden doorgegeven
aan de andere gemeenten.
De gemeente Nootdorp wordt
milieu-voorbeeldgemeente. De
gemeente moet gaan 'oefenen'
met een goede manier van afval
scheiden en afval voorkomen.
Bovendien moet Nootdorp,
door in huis schoner te werken,
voorbeeld worden voor andere
op het gebied van milieuvrien
delijkheid.
In het Nationaal Milieu Be
leidsplan krijgen de gemeenten
allerlei taken op het gebied van
Kritiek op tempo Natuurbeleidsplan
utrecht gpd
Vijf groene organisaties heb
ben bij minister Bukman
(Landbouw, Natuurbeheer)
geprotesteerd tegen de ver
traagde invoering van het Na
tuurbeleidsplan. Ze zijn be
zorgd over de gedeeltelijke
overheveling van de uitvoering
van het plan naar de provin
cies. De organisaties (Natuur
monumenten, Vogelbescher
ming, Unie Provinciale Land
schappen, Natuur en Milieu
en het Wereld Natuur Fonds)
vinden bovendien, dat er jaar
lijks vijftig miljoen te weinig
wordt besteed aan de uitvoe
ringvan dit plan.
Het Natuurbeleidsplan be
loofde aanvankelijk binnen
dertig jaar een herstel van de
natuur in ons land. De opper
vlakte aan natuur zou in die
periode worden verdubbeld
door aankoop van 200.000
hectare landbouwterreinen.
Bij de vaststelling van dit plan
door de Tweede Kamer werd
in een motie een snellere uit
voering vastgelegd en door de
regering aanvaard.
Nu blijkt dat door overheve
ling van deze taak naar de pro
vincies, de uitvoering van de
plannen vertraagd dreigt te
worden. De provincies worden
wel geacht deelplannen te ma
ken en meerjarenprogram
ma's op te stellen, maar
grondaankoop, het sluiten van
beheersovereenkomsten met
boeren en andere taken blij
ven in handen van een ge
meenschappelijke uitvoerings
dienst. Het geld wordt inge
bracht in een groenfonds,
waarover de provincies geen
zeggenschap krijgen.
Kunstmestfabriek moet stoppen
met lozen van zware metalen
rotterdam monica wesseung
De kunstmestfabriek Kemira in
Pernis moet stoppen met de lo
zing van enorme hoeveelheden
fosfaat, cadmium en zware me
talen op het water van de Wa
terweg. Het waterleven van de
Noordzee ondervindt hiervan
veel schade. Het fosfaat zorgt
voor overmatige algengroei en
het cadmium en zware metalen
bedreigen het leven van de vis
sen. De Zuidhollandse Milieufe
deratie heeft de Raad van State
gevraagd de kunstmestfabriek
te laten stoppen met het lozen
van deze vervuilende stoffen.
Kemira en Hydro Agri zijn de
grootste kunstmcstfabrieken
van Nederland en lozen allebei
hun viezigheid op de Waterweg
(en dus indirect op de Noord
zee). Samen maken deze twee
fabrieken per jaar zo'n half mil
joen ton kunstmest. De hoe
veelheid fosfaat die bij het pro-
duktieproces vrijkomt en wordt
geloosd, is groter dan de hoe
veelheid fosfaat die alle huis
houdens bij elkaar produceren.
De afgelopen jaren is er in Ne
derland veel gedaan aan ver
mindering van de fosfaatlozing,
onder meer door wasmiddelen
fosfaatvrij te maken. Fosfaat
veroorzaakt een enorme algen-
groei en verstoort daarmee de
voedselbalans van de zee.
Hydro Agri heeft de afgelopen
jaren al veel investeringen ge
daan om de vervuiling terug te
dringen. Volgens A. Stekelen
burg van de Zuidhollandse
Milieufederatie is Hydro Agri
nog steeds de vieste van de
twee, „maar ze zijn tenminste
bereid iets aan de vervuiling te
doen".
Kemira loost elk jaar 1200 ki
logram cadmium, 16.000 kilo
gram zware metalen, 8000 kilo
fosfaat en 60 kilogram kwik. De
kunstmest die de fabriek verlaat
is bijna net zo vervuilend. De
stof bevat veel cadmium en
zware metalen De boer die
nietsvermoedend zijn land be
mest, brengt daarmee dus heel
veel vuiligheid in het milieu.
Het is volgens de Milieufede
ratie heel goed mogelijk de pro
duktie van kunstmest en de
mest zelf veel minder milieuver
vuilend te maken. Zo kan er ge
bruik worden gemaakt van een
schoner soort erts als uitgangs
materiaal. kan de fosfaat uit het
afvalwater worden gehaald en
kan de kunstmest schoner wor
den gemaakt. De Milieufedera
tie wil dal de Raad van State de
fabriek verplicht schoner te
gaan produceren.
