Columbus lijdt schipbreuk
Cultuur&Kunst Films
Das Kabinett: klassieker
met zonderlinge kracht
Parelende tranen en strijkmuziek
in een quasi-artistieke film
'Boven de Bergen' van Digna
Sinke lijdt aan schrijftafel-vlijt
DONDERDAG 3 SEPTEMBER 1992
Filmweek begint weer op donderdag
Met ingang van vandaag is de traditionele filmweek weer in ere
hersteld. In de afgelopen periode kwamen de bioscopen elke
vrijdag met hun premières en nieuwe programmering. Vanaf
heden wordt de donderdag weer de start van elke nieuwe film
week. De films waarvan u op deze pagina recensies aantreft zijn
dus vanavond al in de bioscoop te zien.
Mini-jumbo's model voor Young Buddha
emmen De onlangs in de dierentuin van Emmen geboren oli
fantjes Mingalar Oo en Bo Gyi staan model voor een zogenoemd
'animatronic model'. De kopie zal compleet met radiografisch
bestuurbare slurf, ogen en oren zijn opwachting maken in Ber
nardo Bertolucci's nieuwe speelfilm The Young Buddha. In het
inwendige van de nep-olifant neemt een meisje plaats, dat de
wankele passen van de mini-jumbo's binnenkort uitvoerig komt
bestuderen. In de film wordt de moeder van Boeddha door de
aanraking van het olifantje op mystieke wijze zwanger. De opna
men van The Young Buddha vinden momenteel plaats in Nepal.
Robert Kramer te gast op IDFA 1992
Amsterdam Het International Documentary Filmfestival Am
sterdam heeft aan cineast Robert Kramer gevraagd speciaal voor
haar vijfde editie (2-10 december) een top 10 met favoriete do
cumentaires samen te stellen. Kramer, bekend van ondermeer
Route One USA, zal op het festival aanwezig zijn om zijn keuze
toe te lichten. Tevens zal er een retrospectief van zijn werk te
zien zijn. Ook zal het IDFA een uitgebreid overzicht presenteren
van Cubaanse documentaires, en komt er een lustrum-pro
gramma waar de nadruk ligt op documentaires uit de voormali
ge Sovjet-Unie.
Opnamen Oeroeg beëindigd
In Indonesië zijn onlangs de opnamen beëindigd van de Neder
landse speelfilm Oeroeg gebaseerd op de debuutroman van Hei-
la Haasse. Regisseur Hans Hylkema en filmploeg verbleven hier
voor drie maanden op lava, en draaiden op lokatie in onder
meer Cirebon, Sukabumi en Jakarta. De film vertelt het verhaal
van een Nederlandse en een Javaanse jongen die samen op
groeien in het toenmalige Nederlands-Indië, maar bij de onaf-
hankelijkheidstrijd eindjaren veertig tegenover elkaar komen te
staan. De hoofdrollen worden vertolkt door Rik Lauspach en
Martin Schwab, en verder zullen onder anderen Jeroen Krabbé,
Josée Ruiter en Peter Faber te zien zijn. Het budget van Oeroeg
ruim acht miljoen gulden, werd door producent Added Film bij
een gebracht in een co-produktie met België, Duitsland en Indo
nesië. De film wordt begin 1983 in de bioscopen verwacht.
FILMS IN LEIDEN
Das Kabinett des Dr. Caligari: De eerste expressionistische film.
ward, dat Wiene de film in een
afgelegen studio moest draaien.
Hij had nauwelijks een budget
en zijn studio had geen electri-
citeit. Zijn cameralui moesten
hun camera's dus met de hand
draaien en zij maakten gebruik
van het natuurlijke strijklicht.
Geluid was er natuurlijk nog
niet en de decors konden in
eenvoudige grijstinten worden
geschilderd. Ondanks deze
moeilijkheden slaagde Wiene
erin van Das Kabinett een bij
zonder produkt te maken: de
eerste expressionistische film.
Het onderwerp van Das
Kabinett de gespleten per
soonlijkheid zou later bij vele
andere expressionistische regis
seurs heel geliefd worden. De
krankzinnige Francis (Friedrich
Feher) vertelt in een psychiatri
sche inrichting het verhaal van
Dr. Caligari (Wemer Kraus). De
ze terroriseert met een kermis
attractie als dekmantel, samen
met de gehypnotiseerde Cesare
(Conrad Veidt) een klein stadje.
Er vallen doden, maar niemand
kent de dader. Francis ontdekt
dat Caligari achter de moorden
zit, maar al spoedig blijkt dat
zijn kennis hopeloos is, of mis
schien zelfs wel een waandenk
beeld: Caligari is namelijk (ook?
de directeur van het gesticht
waar Francis verblijft.
De film is nog steeds zeer de
moeite waard. Niet alleen het
horror-achtige onderwerp
spreekt tot de verbeelding, ook
de vervreemdende decors en
het zeer overtuigende spel van
de acteurs maakt Das Kabinett
tot een boeiende belevenis. Het
feit dat alles natuurlijk in zwart
wit is en dat de film het zonder
geluid moet stellen, doet aan
die zonderlinge kracht geen af
breuk.
Zonder er enige ruchtbaarheid
aan te geven is Cultureel Cen
trum de 'X' (de voormalige Rex-
bioscoop) begonnen met het
projecteren van films op de
zondagmiddag. Ik ben be
nieuwd hoe dit initiatief van het
krakerscollectief gaat lopen.
Naar ik hoop goed, want de
films die voor september op het
programma staan zijn vanuit ci
nematografisch oogpunt bezien
in ieder geval uiterst interes
sant.
In september gaan draaien:
Das Kabinett des Dr. Caligari
van Robert Wiene (1920), Proces
de Jeanne d'Arc van Robert
Bresson (1962), Bellissima van
Luchino Visconti (1851) en Ma
nuscript gevonden te Saragossa
van Wojcieh Has (1965). Stuk
voor stuk juweeltjes uit de film
geschiedenis.
Wie dit programma nader be
kijkt, vraagt zich af of de 'X' met
deze programmering op den
duur niet in het vaarwater van
het LAK-theater komt. Ook is
het nog de vraag of er in Leiden
wel genoeg publiek is om twee
van deze toch experimentele
theaters te vullen. Als de the
aters elkaar gaan beconcurre
ren, staat het Leidse filmpubliek
nog heel wat moois te vachten.
Strijklicht
Das Kabinett des Dr. Caligari
werd onder moeilijke omstan
digheden gemaakt. Vk_k na de
Eerste Wereldoorlog waren de
politieke omstandigheden in
Duitsland zo onzeker en ver-
Ontdekking van Amerika saaiste zeereis ooit verfilmd
BIOSCOPEN
Eindelijk kunnen we nu in
de bioscoop gaan zien hoe
Columbus vijfhonderd jaar
geleden Amerika heeft ont
dekt. Tenminste, hoe sce
narioschrijver Mario Puzo
(van The Godfather) meent
dat het destijds ongeveer in
zijn werk moet zijn gegaan.
film
recensie henk maurits
Christopher Columbus: The Discovery. Te
zien: Metropole 1Den Haag
Hij zette wat feiten uit het leven
van Columbus op een rij, ver
zon er enkele figuren en kleine
drama's bij en regissur John
Glen (bekend van vijf James
Bond-films) bakte er met veel
dollars een film van, waarbij je
als kijker soms niet weet of je
nu moet lachen of huilen om de
zeldzame verzameling clichés
die hier in anderhalf uur in
beeld en geluid op elkaar wor
den gestapeld.
Columbus wordt neergezet
als een kruising tussen een
edelman en een schipper naast
god. Een avonturier van het
goede soort die al jaren rond
loopt met het idee om de oce
aan over te steken en een nieu
we route te vinden naar Indië.
Het kost hem heel wat overtui
gingskracht om met name de in
die tijd almachtige kerkvaderen
ervan te overtuigen, dat de aar
de bolvormig is en dat zo'n
tocht over de oceaan dus moge
lijk is. Met zijn kennis van zaken
over de wind, kaarten en kos
mografie, maar vooral ook door
zijn charmes weet hij kerk en
koning(in) achter zich te krijgen
en in de zomer van 1492 met
drie scheepjes uit te varen op
weg naar Indië.
De film is dan al ongeveer
halverwege en wat eigenlijk het
belangrijkste deel zou moeten,
wordt zo'n beetje de saaiste
zeereis die ooit werd verfilmd,
hoe regisseur John Glen ook
probeert van het ene conflict
naar het andere te zeilen. Het
hoogtepunt van voorspelbaar-
Columbus (links) klopt om geld aan bij de koning van Spanje (Tom Selleck). Inquisiteur Torquemada (Marlon Brando) luistert mee.
heid komt wanneer Columbus,
na een korte muiterij, belooft
dat ze na drie dagen zijn hoofd
mogen afhakken als er dan nog
geen land is ontdekt. En ja hoor,
drie dagen later, op het mo
ment dat de beul zijn bijl al
heeft geheven, steekt de wind
op en waaien ze met hun drie
scheepjes het strand van de
Bahama's op, al denkt Colum
bus dat-ie in de buurt van Indië
is aangekomen.
De 'Indianen' die ze er aan
treffen zijn niet alleen mooi
bloot, maar ook buitengewoon
braaf. Doch zodra onderkoning
Columbus zijn hielen heeft ge
licht gaat het fout in de kolonie.
De achtergebleven matrozen
gaan zich te buiten aan drank
en vrouwen, en moeten dat met
hun leven bekopen. De net-be-
keerde Christenen blijken in
hun leefstijl nog steeds heide
nen te zijn. Columbus is dan al
weer droog en breed terug in
Spanje, waar hij als een Charles
Lindbergh wordt onthaald en al
snel weer droomt van een nieu
we ontdekkingsreis.
Het nadeel bij een film over
de ontdekking van Amerika is
natuurlijk dat je van tevoren
weet hoe zo'n film afloopt je
kan Columbus bij voorbeeld
niet onderweg van koers laten
veranderen. Maar scenario
schrijver Mario Puzo (twee Os
cars!) zou zich moeten schamen
voor het clichématige en onno
zele verhaaltje dat hij voor deze
film op papier heeft gezet. Zelfs
het bekende 'ei van Columbus'
kreeg een plaats in de film, alsof
de man echt ooit heeft bedacht
hoe je een ei rechtop kon laten
staan.
Het is zonde van al dat geld
en al die acteurs. De dure repli
ca's van de drie schepen bij
voorbeeld die ze hebben laten
bouwen en echt naar Zuid-
Amerika laten varen. Maar ook
de verspilling van al dat talent.
Marlon Brando die af en toe
vermomd als monnik door het
beeld schuift, zonder dat echt
duidelijk wordt wie of wat hij is
namelijk de inquisiteur Tor-»
quemada, een van de wreedste
vervolgers in de middeleeuwen.
De enige 'discovery' in deze
film is George Corraface als Co
lumbus. Hij heeft voldoende
flair, maar kan er ook niets aan
doen dat deze eerste film over
Columbus jammerlijk schip
breuk lijdt.
'Tous les matins du monde' maakt belofte niet waar
recensie •jos de putter
Tous les matins du monde. Te zien: Corali-
ne, Amsterdam
Tous les matins du monde
opent gedurfd: we zien in close-
up de enorme kop van Gérard
Depardieu, die wegdommelt bij
de klanken van een strijkorkest,
dan weer wakker schrikt en
mompelt dat 'de klanken moe
ten wegsterven'. Zijn aanwijzing
leidt tot consternatie bij de (on
zichtbare) muzikanten het is
duidelijk dat de 'meester' groot
gezag heeft. Dan begint Depar
dieu over zijn eigen leermeester
te spreken, een man 'die de
muziek zelfwas.'
De hele scène duurt bijna tien
minuten, en al die tijd zien we
slechts de emotie op het gelaat
van Depardieu. Een veelbelo
vend begin, dat echter door re
gisseur Alain Comeau in het
verdere verloop niet wordt
waargemaakt. Tous les matins
du monde vertelt over een even
begaafd als nukkig muzikant uit
de zeventiende eeuw, de com
ponist en gamba-speler Sainte
Colombe (rol van Jean-Pierre
Mareille). De man is verant
woordelijk voor beroemd ge
worden melodieën en voor
technische verbeteringen van
zowel het instrument als de ma
nier van spelen.
Belangwekkend genoeg, maar
Comeau behandelt het allemaal
met heel veel aplomb en op een
quasi-artistieke manier, die bij
het Franse publiek overigens
zeer in de smaak viel (de film
was goed voor maar liefst zeven
Cesars de Franse Oscar). Die
zogenaamde artisticiteit uit zich
onder meer in verstilde beelden
van kleurige appels, tafels met
kaas en een half glas twinkelen
de rode wijn, open haarden,
mooie muziekboeken
kortom alles wat 'echt zeven
tiende eeuws' oogt.
Verder is de film is helemaal
dichtgesmeerd met strijkmu
ziek, en wanneer het even stil is
wordt er heel erg gewichtig ge
daan over kunstenaarschap en
muzikaliteit. Het leidt tot onzin
nige en uiteindelijk ook irritante
bespiegelingen over het lijden
van de eenzame kunstenaar als
voorwaarde voor het scheppen.
Lijden doet de na de dood van
zijn vrouw als kluizenaar leven
de Sainte Colombe genoeg, tot
de jonge Marin Marais ver
schijnt, op zoek naar een mu
ziekleraar. Hij brengt een eigen
compositie ten gehore, waarna
Sainte Colombe hem toevoegt
dat hij snelle vingers heeft en
gevoel voor wat anderen be
koort, maar dat hij nooit een
echte muzikant zal worden.
Genoeg stof voor een dikke
anderhalf uur drama, want de
twee fraaie dochters van de
kluizenaar-muzikant kunnen
niet lang zonder Marin Marais.
En om het allemaal nog wat aan
te dikken krijgt Sainte Colombe
bezoek van zijn vrouw uit het
dodenrijk, terwijl dochterlief
zich overgeeft aan ijdeltuit Ma
rais. Overal parelen tranen over
wangen, onder begeleiding van
heel veel strijkmuziek. Onver-
Gérard Depardieu als 17de
FILMTIPS VOOR VOLGENDE WEEK
oslecht oomatig oooredelijk oooogoed ooooouitstekend
DE NOORDERLINGEN KIJKHUIS OOOOO
Tweede, opnieuw geheel originele speelfilm van Alex van Warmerdam. De hoofdper
soon, het jongetje Thomas (Raymond Lucieer) slaat het leven gade in een onafge-
bouwd en winderig nieuwbouwbuurtje anno 1960. Het leven is er verstikkend keu
rig, maar vlakbij ligt een bos met een vennetje waar de bewoners erotiek, vriend
schap, chaos en creativiteit wel kunnen uiten.
JU DOU KIJKHUIS OOOOO
Regisseur Zhang Yimou maakt grote indruk met zijn tweede film. Het jonge meisje
Ju-Dou (Gong-Li) wordt uitgehuwelijkt aan een oude man (Li Wei), 's Nachts mishan
delt en martelt hij haar. Uit wraak begint Ju-Dou een verhouding met de neef van de
man, maar dat is slechts een nieuwe stap in een noodlottige ontwikkeling...
DEAD AGAIN KIJKHUIS OOOO
Verrassende en verfrissende film van Kenneth Branagh, die ook de hoofdrol speelt.
Privé-detective Mike Church neemt een verwarde vrouw (Emma Thompson) in huis.
Met behulp van hypnose ontdekt hij dat zij in een vorig leven getrouwd was met een
moordlustige componist. Nadat Church heeft ontdekt dat die componist echt heeft
bestaan gaan fantasie en werkelijkheid op veronrustende wijze door elkaar lopen
ALIEN 3 LUXOR, EURO 4 OOO
Officier Ellen Ripley (Sigourney Weaver) stort neer op een planeet waar alleen ver
oordeelde moordenaars, verkrachters en luizen wonen. En natuurlijk de Alien, met
'wie Ripley al weer spoedig de strijdt aanbindt. Clipregtsseur David Pincher heeft van
Alien 3 een goede, zij het ook bombastische, actiefilm gemaakt.
BATMAN RETURNS STUDIO. EURO 3 OOO
De speelse en uitdagende Michelle Pfeiffer ten spijt, stelt Batman Returns teleur.
De nodige humor maakt de film superieur aan zijn voorganger, maar regisseur Bur
ton kan nog steeds geen verhaal vertellen.
„Jij hebt altijd gelijk, in alles wat
je doet," zegt Stefan op de cam
ping tegen z'n vriendin Neeltje.
„Dat is nou net het probleem."
En Helene voegt haar Vincent
toe dat hij zich altijd met de
meest belachelijke dingen wil
bewijzen. Vincent op zijn beurt
heeft wel raad voor de gesloten
Rina: zij eist zo'n perfectie van
zichzelf dat ze zich niet durft te
uiten. En de jonge JeePee ziet
voor z'n ogen z'n grote voor
beeld Vincent verschrompelen.
Wat een eigentijdse tragiko
mische zedenschets had kun
nen worden, werd het niet. Dig
na Sinke's Boven de bergen gaat
over een groep vrienden (de
meesten tegen de veertig) die
van het uiterste noorden van
Nederland een voettocht onder
nemen naar de 'bergen' van ons
zuiden. Nog voor die tocht be
gint is het al duidelijk dat het
overal hommeles is: Stefan en
Neeltje hebben het soort nukki
ge stilzwijgende ruzie dat ge
meengoed is in moderne, goed-
gebekte kringen. En Helene zegt
tegen Vincent dat ze helemaal
geen trek heeft in de tocht.
Wat Digna Sinke in Boven de
bergen voor ogen heeft gestaan
is duidelijk: de voettocht als ka
talysator van de onderlinge ver
houdingen, een variant op de
'road movie'; niet met benzine
stations en vervallen hotels
maar met bomen, beekjes en
campings. In Boven de Bergen
zijn de personages dermate
één-dimensionaal dat de ver
houdingen nooit echt spannend
worden. Niemand kijkt ervan
op dat de mopperende Helene
de tocht al snel voor gezien
houdt, en ook het feit dat Vin
cent meteen daama bij Rina
kampeert mag niet verbazen.
Boven de bergen mist duide
lijk een springstof, een voorval
of personage dat de ontwikke
lingen op z'n kop zet, dat wer-
3 13.30,16.19.30. 22
ALFA 2
Boven de bergen 16 j.. dag. 14.
18.45, 21.30, za zo 13.15.30,
18.45.21.30
ALFA 3
Naked lunch 12 j., dag. 14. 19.30.
22. za zo 13.30, 16. 19.30,22
ALFA 4
Night on earth 16 j., dag. 14. 18.45,
21.30, zazo 13, 15.30,18.45.
21.30
ALHAMBRA1 tel. 6233192
Basic Instinct 16 j.. dag. 18.45,
21.45, dovr ma di ook 13.45
Peter Pan zazo wo 13.45
BELLEVUE CINERAMA tel. 6234876
Alien 3 12 j., dag. 14, 19.15, 22, zo
13.30, 16.15,19.15, 22
CINERAMA 2
Wayne's world 12 j., dag. 14,19.15,
22. zo 13.30,16.15, 19.15, 22
CALYPSO 1 tel. 6234876
Fried green tomatoes a.l., dag,
13.45, 18.45, 21.30, zo 13.15, 16,
18.45,21.30
CALYPSO 2
Cape fear 16 j., dag, 13.45, 18.45,
21.30, zo 13.15, 16, 18.45,21.30
CINECENTER-CINEMA CORALINE tel
6236615
Tous les matins du monde a.l., dag.
14.30, 17. 19.30, 22.15
CINECENTER-CINEMA PEPPE-NAPPA
LaCondanna 16 j., dag. 14.30, 17,
19.30. 22
CINECENTER-PIERROT
Quiet days in Clichy 16 j., dag.
14.30, 19.30
Urga 161 .dag. 17. 22 15
CINECENTER-CINEMA JEAN VIGO
Delicatessen a.l., dag. 14.30, 17.15.
19.45. 22
CINEMA 1 INTERNATIONAL tel.
6151243
Flodder in Amerika a.l., dag. 18.45,
21 30. zazo ook 14.30
CINEMA 2 INTERNATIONAL
The hand that rocks the cradle 12 j.,
dag 19.21.45, zazo ook 15
CITY 1 tel 6234579
Christopher Columbus a.l., dag. 14,
18.45.21.30, zo 13. 15.45, 18.45.
21.30
CITY 2
Lethal weapon2 j., dag. 13.45,
18.45,21.30, zo 13, 15.45,18.45,
21.30
CITY 3
Final Analysis 12 j dag. 14.15,
18.45, 21.30, zo 13. 15.45, 18.45.
21.30
CITY 4
Basic Instinct 16 j., dag. 18.45,
21.30,dovr madiook 14.15
Beethoven za wo 14.15, zo 13.15,
15.45
CITY 5
California man a l„ dag. 14.15, 19,
21.30, zo 13.15, 15.45, 19,21.30
CITY 6
Flodder in Amerika a.l., dag. 13.45,
18.45, 21.30, zo 13, 15.45, 18.45,
21.30
CITY 7
Batman a.l., dag. 14.15, 18.45,
21.30, zo 13, 15.45, 18.45, 21.30
DESMET tel. 6273434
Avant-Premièresdag. 21, 23, zo ook
14 en 16.30
Oblako Raj, dag. 19, 22, zo ook
14.15
A New York Fiasco dag. 20
Gay Cinema za 24, zo 16.15
KRITERION tel. 6231708
A city of Sadness, dag. 17.30
"H" dag 20.30
Que Viva Mexico dag. 22.15
Stripweek za zo 12, 13.30,15.30,
wo 15
22, j
k 15
kelijk tot een ontlading leidt.
Het probleem van de film is dat
alles teveel op de schrijftafel is
bedacht. Op papier is het wel
een mooi gegeven dat Rina haar
persoonlijke crisis moet over
winnen juist in de streek waar
ze is opgegroeid (en waar 'Oom
Piet' verantwoordelijk is voor
onverwerkte trauma's), maar de
filmische vormgeving flitsen
van herinneringen in kleur, ter
wijl de rest van het verhaal
zwart-wit is is banaal en ste
riel.
Iets dergelijks geldt voor het
hele idee van de voettocht, het
is een overduidelijke construc
tie. De reis door het landschap
en de 'innerlijke reis' vallen
voor alle personages te precies
samen alleen de emotioneel
zwaksten halen het eind, omdat
zij echt een doel hebben. Juist
van Digna Sinke, die toch een
achtergrond heeft als documen
taire-maakster, had ik meer oog
voor de 'ongrijpbare', dwarse
realiteit verwacht.
Het gouden zwaard, zo 13.15,
15.15, wo 15.15
Foxy de vos zo 13, wo 16
RIALT02
Pierrot Ie fou, dag (beh. do) 20
Tristana dag (beh. do) 22.15
THE MOVIES 1 tel. 6386016
Night on earth dag. 17, 19.15.
21.45. zo ook 14.45
THE MOVIES 2
Voor een verloren soldaat dag 17 30
Raise the red lantern dag. 19.30, 22,
zo ook 15
THE MOVIES 3
•Hearts of darkness dag. 17.30,
19.45, zo ook 15
De Noorderlingen dag. 22
TUSCHINSKI1 tel. 6262633
Universal soldier 16 j.. dag. 14.
18 45,21.30, zo 13.15, 16. 18.45,
21.30
TUSCHINSKI 2
Basic Instinct 16 j., dag. 14, 18.45,
21.30, zo 13.15, 16, 18.45, 21.30
TUSCHINSKI 3
Flodder in Amerika a.l.. dag. 14.
18.45,21.30, zo 13.15, 16. 18.45,
21.30
TUSCHINSKI 4
White Sands 16 j., dag. 14,18.45,
21.30, zo 13.15, 16. 18.45, 21.30
TUSCHINSKI5
Lethal weapon 3 12 j., dag. 14,
18.45, 21.30, zo 13.15, 16, 18.45,
21.30
TUSCHINSKI 6
The hand that rocks the cradle 1 j
dag. 14, 18.45, 21.30, zo 13.15.
16. 18.45,21.30
TUSCHINSKI CINEAC
Hook a.l., dag. 20.15, zazoook 14
DE UITKIJK tel. 6237460
Truly, Madly, Deeply 16 j., dag 20,
22, z
15
Het programma van Leidse en
Haagse bioscopen staat op de
pagina 'Info'.
