'Wat mensen nooit geloven, gaat
gebeuren: belastingen omlaag'
'Wat mensen nooit
gebeuren: belasting
Ware democratie nog ver te zoeken in Turkije
Gevaarlijke zege neo-nazi's
Feiten &Meningen
Naïeve collega's
Goedgeorganiseerde PKK meest
militante Kurdische beweging
DINSDAG 1 SEPTEMBER 1992
Belastingvoorstellen commissie-De Kam goed voor democratie
Belastingvoorstellen commissie-De Kam goed voor democratie
'Belastingen omlaag'. Een rapport met deze titel kan bij
na niet anders dan juichend ontvangen worden. Profes
sor dr. C.A. de Kam, voorzitter van een commissie die de
mogelijke uitbreiding van het belastingpakket van pro
vincies en gemeenten heeft onderzocht, is ervan over
tuigd dat de voorstellen van zijn commissie kunnen lei
den tot een lagere belastingdruk voor de burger. En in elk
geval dient de titel letterlijk te worden genomen: Provin
cies en gemeenten mogen in de commissievoorstellen
belastingen heffen op gebieden, waar tot nu toe het rijk
het voor het zeggen heeft.
DEN HAAG JAN KUVS
De voorstellen van De Kam en
de zijnen betekenen een forse
omslag in het belastingdenken.
Op dit moment hebben provin
cies en gemeenten nauwelijks
mogelijkheden hun eigen in
komsten te vergroten. Pakweg
90 procent van hun inkomsten
komt direct van het rijk. De ei
gen inkomsten door onder
meer rioolrechten en paspoort
leges bedragen 5 procent. Via
de onroerend-goedbelasting ha
len de gemeenten vier procent
binnen. Kleine bedragen van
gen ze via onder meer de hon
den- en toeristenbelasting.
Worden de voorstellen van De
Kam doorgevoerd, dan mogen
gemeenten via eigen belasting
maatregelen een kwart van hun
inkomsten binnenhalen.
Over heel Nederland gezien
omvat de extra belastingruimte
voor gemeenten 5 miljard gul
den per jaar. Provincies kunnen
750 miljoen gulden extra in de
wacht slepen. Daartegenover
staat een gelijktijdige verlaging
van rijksbelastingen tot tenmin
ste hetzelfde bedrag. Deze
maatregel moet ertoe leiden dat
er in de portemonnee van de
Nederlandse burger in feite
niets verandert.
In de praktijk zal dat overigens
niet het geval zijn. De door de
commissie De Kam voorgestel
de maatregelen houden onder
meer in dat gemeenten zelf mo
gen bepalen, welke belastingen
zij heffen en hoe hoog die zijn.
Gemeenten, die goed bij kas zit
ten, kunnen daarom besluiten
minder belasting te heffen,
waardoor die burgers beter af
zijn dan elders, waar hoge be
lastingen nodig zijn, omdat de
bodem van de gemeentekas in
zicht is. Die verschillen tussen
gemeenten neemt de commis
sie voor lief.
Daarnaast zullen sommige ge
meenten meer profijt hebben
van een belastingmaatregel dan
andere. Het doorschuiven van 1
procent van de loon- en inkom
stenbelasting naar gemeenten
levert een gemeente met veel
welgestelden meer geld op dan
bijvoorbeeld een grote stad met
veel uitkeringstrekkers. Om de
uitwassen van deze maatrege
len tegen te gaan wil De Kam,
dat het rijk aanvullende maatre
gelen neemt.
De gevolgen van de nieuwe
voorstellen moeten volgens de
commissie evenwichtig over het
land worden verdeeld. Het bete
kent dat tegelijk met de belas
tingmaatregelen een regeling in
het leven wordt geroepen om
de pijn voor sommige gemeen
ten te verzachten door meer
dan tot nu toe rekening te hou
den met verschillen in de belas
tingcapaciteit. Dat kan door een
aanpassing van de uitkeringen
die het rijk jaarlijks doet aan ge
meenten. „Gebeurt dat niet aan
kunnen de voorstellen uit het
rapport niet worden uitge
voerd", aldus De Kam.
Gemeenten zullen niet erg blij
zijn niet de door U geschetste
mogelijkheden. Ze krijgen veel
extra werk en zullen er finan
cieel niet beter van worden.
De Kam: „Je hoort gemeentebe
sturen nu vaak spreken over de
toename van het aantal taken.
Bij de overdracht van taken tfan
rijk naar gemeenten hoort ook
een verruiming van de midde
len. Anders voer je geen faire
politiek."
Een belangrijk voordeel van de
voorstellen is dat de versluiering
Flip de Kam.
van belasting minder wordt. Nu
betaalt iedereen, zonder zich
dat vaak te realiseren, tal van
belastingen en heffingen. „Nie
mand denkt eraan dat van een
pakje sigaretten van vijf gulden
zo'n vier gulden als accijns naar
de overheid gaat. Ook de maan
delijkse inning van de loonbe
lasting door de werkgever wordt
als vrij pijnloos ervaren. Die
pijnloze belastingen zijn aan
trekkelijk voor de overheid", al
dus De Kam, „omdat ze nauwe
lijks verantwoording hoeft af te
leggen over waar het geld naar
toe gaat. Dat gaat veranderen
FOTO BERT HOUWELING
als gemeenten meer aanslagen
opleggen en ik ben het daar
roerend mee eens."
Het betekent dus dat de gemeen
ten straks nieuwe belastingen
mogen verkopen aan de bur
gers? Niemand zal toch zien dat
bij invoering van een 'ingezete-
nenbelasting' tegelijkertijd de
loonbelasting door het rijk is
verlaagd?
De Kam: „Wat de mensen nooit
geloven, gaat nu gebeuren. De
rijksbelastingen kunnen om
laag. Wat de gemeenten meer
pakken, gaat er bij het rijk 'af:
Dat is goed voor de democrati
sche betrokkenheid van de bur
gers. Die zullen gemeenteraads
leden straks aanspreken als er
weer een belastingaanslag op
de deurmat ligt. Het stimuleert
de discussie in de gemeente
raad. Die moet dan bij voor
beeld kiezen tussen hogere be
lastingen of het verminderen
van voorzieningen. Dat kan
voor partijen een belangrijk on
derwerp worden bij verkiezin
gen. De burger krijgt zo meer
invloed op het beleid."
Maar is het voor die burger nog
wel te begrijpen? De ene week
krijgt hij een aanslag van de ge
meente voor ingezetenenbelas-
ting en de volgende week ligt er
zo'n aanslag van de provincie.
Hoe kun je dan nog uitleggen
dat hij er eigenlijk niet slechter
van wordt?
De Kam: „Het is een bezwaar
als verschillende overheden de
zelfde heffing hanteren. Dat
stellen wij ook niet voor. Ge
meenten en provincies kunnen
de burgers echter wel uitleggen
waarvoor zij het geld gebruiken,
welke taken zij doen. Dat ver
groot de betrokkenheid bij de
politiek."
De commissie gaat er in haar
rapport nog vanuit dat de voor
stellen op 1 januari 1994 kun
nen worden ingevoerd. De
praktijk met andere ingrijpende
kabinetsvoorstellen, zoals het
plan Simons en het plan Oort,
hebben geleerd dat er meer tijd
mee is gemoeid. „Ik zou al blij
zijn als het plan op 1 januari
1995 kan worden ingevoerd",
aldus De Kam.
De Kam sluit, zoals gezegd, niet
uit dat de burgers uiteindelijk
voordeel zullen hebben van het
overhevelen van belastingen.
„In het ergste geval blijft de si
tuatie voor de burger gelijk.
Maar je ziet dat gemeenten over
het algemeen redelijk terughou
dend zijn met grote lastenver
hogingen. De onroerend-goed
belasting is gemiddeld sinds
1989 met 16 procent gestegen.
In diezelfde periode zijn de
rijksbelastingen met 27 procent
gestegen. Het is dus zeer goed
denkbaar dat de belastingen na
de overgang van rijk naar ge
meenten echt omlaaggaan", al
dus De Kam.
JAN PREENEN
De neo-nazi's in Duitsland heb
ben een overwinning behaald
op de politiek die vergaande ge
volgen kan hebben. Uit het
pleidooi van de regeringspartij
FDP en de SDP (oppositie) om
het asielrecht in te perken, kan
extreem-rechts gemakkelijk de
conclusie trekken dat het de
moeite loont om nog meer ge
weld te gebruiken tegen vluch
telingen. Hoeveel politie en ma
teriaal alle grote partijen ook
willen inzetten om verdere aan
slagen te voorkomen.
Op zichzelf is het begrijpelijk
dat politiek Duitsland zich wat
minder gastvrij wil opstellen.
Het huidige Duitse asielbeleid is
nu veel toleranter dan dat van
bijvoorbeeld Nederland. Als ge
volgvan die soepele opstelling
wordt Duitsland overspoeld met
buitenlanders die politiek asiel
aanvragen.
In de eerste helft van dit jaar
waren dat er al zo'n kwart mil
joen. Verwacht wordt dat dat
aantal nog dit jaar zal stijgen tot
de recordhoogte van 500.000.
Van hen krijgt uiteindelijk onge
veer vijf procent de status van
politiek vluchteling. In die aan
tallen zitten nog niet de ruim
200.000 vluchtelingen die Duits
land opneemt uit het voormali
ge Joegoslavië. Bovendien wo
nen en werken al meer dan vijf
miljoen buitenlanders legaal in
Duitsland.
Om die stroom enigszins in te
dammen, willen SPD en FDP
dat mensen die in hun land niet
worden vervolgd, vluchtelingen
die zware misdrijven hebben
begaan en asielzoekers die valse
informatie opgeven niet meer
in aanmerking komen voor po
litiek asiel. Het akkoord daar
over sloten ze al kort vóór de
eerste geweldsexplosie in Ros
tock, maar na de rellen beplei
ten ze het opnieuw en met
kracht. Daardoor wekken beide
partijen de indruk dat zij toege
ven aan het geweld van ex-
treem-rechts. Die schijn hadden
zij gemakkelijk kunnen vermij
den als de Bonner politiek veel
eerder orde op zaken had ge
steld.
Links en rechts hebben echter
twee jaar met elkaar overhoop
gelegen over het al dan niet ver
anderen van het asielbeleid.
Rechts wilde al eerder beperkin
gen doorvoeren, links wilde
aanvankelijk alles bij het oude
laten. Pogingen van Duitsland
om deze kwestie in EG-verband
te regelen, zijn op niets uitgelo
pen.
Na het lange geaarzel van de
politici meenden neo-nazi's dat
zij de regels maar eens moesten
opstellen en uitvoeren. Dat
heeft de afgelopen dagen geleid
tot een verschrikkelijke jacht op
asielzoekers, die ten onrechte
de schuld hebben gekregen van
de ellende waarin de Oostduit
sers na de eenwording zijn be
land.
STANDPLAATS BUDAPEST
Hij droeg schoenen met spekzolen, een tweedjas
je en een diplomatenkoffertje. Dat stak wat af bij
de andere collega's in het vliegtuig naar Sarajevo.
Gekleed in kogelvrije vesten hadden ze zich op
het ergste voorbereid. Hij keek glimlachend toe
hoe ze met bedrukte gezichten de veiligheidsgor
dels vastgespten. „Het lijkt wel alsof we naar de
oorlog gaan", zei hij vrolijk.
Op dat moment dacht ik nog dat hij grappig wil
de zijn. Terwijl de motoren van het Duitse militair
transportvliegtuig op volle toeren draaiden voor
de start, boog hij zich naar mij toe en gaf zijn visi
tekaartje. Hij werkte voor Al Ahram, las ik, een ge-
renomeerd Egyptisch dagblad.
Hij was hun Griekse correspondent, vertelde hij
en had zich nog nooit met Joegoslavië bezigge
houden. „Ik ben gisteren via Budapest naar Kroa
tië gereisd, dat was voor het eerst in mijn leven
dat ik van Zagreb heb gehoord".
Hij had dan ook maar een flauwe notie waar Sa
rajevo lag, laat staan dat hij wist wat daar aan de
hand was. Hij was gestuurd omdat de Arabische
wereld zich plotseling voor het lot van de mos
lims in Bosnië begon te interesseren en hij dicht
bij zat. Hij wilde een paar dagen blijven en vroeg
of ik een idee had welk hotel het beste was.
Ik zei dat slechts een hotel enigszins functioneer
de, maar vertelde erbij dat het moeilijk zou zijn
daar te komen. „Er zijn geen taxi's op het vlieg
veld van Sarajevo. Er is helemaal geen vervoer
naar de stad". Daar keek hij van op.
Hij had blijkbaar geen grapje gemaakt over die
oorlog, hij wist ecnt niet waar hij heen ging. Dat
had de Franse generaal die hij aanklampte om
zich de situatie te laten uitleggen, in eerste in
stantie niet door. De militair strooide met plaats
namen alsof het niets was. Mostar, Banja Luka,
Bosanski Brod, Bihac, Visegrad, Zvornik, Neum:
de hele geografie van vier maanden oorlog trok in
sneltreinvaart aan mijn collega voorbij.
Ik zag hem glazig kijken en kreeg medelijden. Op
een stuk papier tekende ik de kaart van Bosnië.
„Dit is Servisch gebied, dit Kroatisch, hier wordt
zwaar gevochten". De generaal en ik bogen ons
ijverig over het kaartje om de zaak te verhelderen.
De Egyptische collega onderbrak ons: „Wie vecht
er eigenlijk tegen wie?" Op dat moment besloot
de generaal wat nuttigers te gaan doen.
De vlucht naar Sarajevo duurde langer dan ge
woonlijk, zo'n anderhalf uur. De VN moet name
lijk omvliegen om de Bosnische hoofdstad via een
veilige route te bereiken. Maar voor een stoom
cursus 'oorlog in Joegoslavië' was de tijd toch wat
kort.
Pas aan de grond, tussen de zwaar beschadigde
luchthavengebouwen en het witte militaire VN-
materieel, leek hij te beseffen dat de generaal en
ik geen fabeltjes hadden verteld. Toen ik onver
wacht een collega tegen het lijf liep die ons met
zijn auto naar de stad wilde brengen, had hij wei
nig belangstelling voor dat aanbod. Hij bleef lie
ver samen met de overige journalisten in een
hangar wachten op de terugvlucht.
Toen ik enkele urén later uit de stad terugkwam,
hing hij aan mijn lippen om te horen wat ik had
gezien. Daarna wilde hij graag staande voor een
pantserwagen van de VN op de gevoelige plaat
vereeuwigd worden. Leuk voor thuis.
Een uitzondering? Zeker, de meeste journalisten
die je in het vroegere Joegoslavië tegenkomt, we
ten in ieder geval waar Zagreb ligt. En hun diplo
matenkoffertje laten ze meestal ook wel thuis.
Maar toch, je zou ze de kost niet moeten geven,
de collega's die pas in Sarajevo zelf ontdekken dat
er echt geschoten wordt.
RUNA HELLINGA CORRESPONDENT
Kurdische PKK-strijders slaan een nieuwe vooraad munitie in.
DEN HAAG MAURICE WILBRINK
De PKK is de meest militante
van de Kurdische organisaties,
die in het Midden-Oosten stre
ven naar een onafhankelijk
Kurdistan. PKK is een afkorting
voor de Kurdische Arbeiders
partij. Deze beweging is opge
richt door Abdullah Ocalan in
1978, en vecht in Turkije voor
Kurdische rechten. Andere lan
den waar Kurden wonen zijn
Iran, Irak en Syrië - en een Kur
dische staat zou al deze landen
deels overlappen.
De PKK is nu acht jaar in een
bloedige oorlog verwikkeld met
het Turkse leger. De confronta
tie speelt zich hoofdzakelijk af
in het zuidoosten van Turkije,
waar de bevolking volledig Kur-
disch is. In dit gebied geldt al
sinds vorig jaar de noodtoe
stand.
De Kurdische Arbeiderspartij
geniet grote steun onder de
plaatselijke bevolking, maar de
PKK aarzelt ook niet om men
sen met grof geweld te dwingen
in haar kamp te blijven. Zelf
claimt de PKK inmiddels dui
zend burgers, aangemerkt als
'verraders', te hebben gedood.
De beweging telt naar schatting
10.000 gewapende strijders, van
wie er vermoedelijk 2.500 tot
3.000 op Turkse bodem verblij
ven. De PKK is goed georgani
seerd en heeft zich in de loop
van de jaren behoorlijk bewa
pend.
De PKK heeft eerder bases ge
had in Syrië en Libanon, haar
belangrijkste uitvalsbasis ligt nu
in Noord-Irak. Voor het Turkse
leger, dat duizenden troepen
heeft gestationeerd in zuidoost-
Turkije, is de PKK moeilijk te
bestrijden. Een groot deel van
het gebied is zeer slecht toe
gankelijk, het is een ruig berg
land, waar guerrillastrijders
zich gemakkelijk aan de greep
van het Turkse leger kunnen
onttrekken.
ISTANBUL» JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
Heel Turkije vierde feest toen
negen maanden geleden de
huidige coalitieregering met
haardemocratiseringsplannen
aan de macht kwam. Eindelijk
zou er worden afgerekend met
de naweeën van de militaire
staatsgreep van 12 september
1980. Nu de regering-Demirel
zo'n 300 dagen de touwtjes in
handen heeft, is er nog steeds
niets veranderd. Dat blijkt het
duidelijkst uit de maatregelen
die zijn genomen na de veldslag
bij Sirnak tussen het leger en de
Kurden die samenwerken met
de PKK, hangt een gevangenis
straf boven het hoofd van zes
jaar. Speciale Turkse eenheden
proberen de infrastructuur van
de PKK te vernietigen. Dorpen
waar de PKK vermoedelijk
steun krijgt, worden ontvolkt en
verwoest. De Turkse lucht
macht bombardeert Kurdische
dorpen in Noord-Irak, waar de
PKK zou kunnen zitten.
De strijd heeft dit jaar een
hoogtepunt bereikt - in totaal
zijn nu al ongeveer 4.500 men
sen gedood. Veel Kurden zijn
uitgeweken vanwege de onder
drukking in Turkije, Irak, Iran
en Syrië. Velen zijn in Duitsland
terecht gekomen, maar er zijn
ook Kurdische gemeenschap
pen in Groot-Brittannië, Zwe
den, Frankrijk en Nederland.
De angst voor Turkse represail
les is ook hier zo groot, dat Kur
den niet voor hun eventuele
PKK-verleden durven uitko
men.
Kurdische PKK. Of beter, niet
werden genomen. Is het onwil
van de regering dat een demo
cratische oplossing voor het
Kurdisch probleem uitblijft en
er weer naar militair geweld
wordt gegrepen, of is het on
macht?
Ook de wijziging van de straf
wet, die zou gaan voorzien in
een aantal basisrechten als be
perking van voorarrest en het
recht op een advocaat, kwam
vorige week niet door het parle
ment. Een meerderheid bleek
tegen toekenning van deze
rechten aan politieke gevange
nen. Dat 'mensenrechten voor
terroristen' niet automatisch
betekent dat ze worden vrijgela
ten was een gedachtensprong
die te ver ging voor de parle
mentariërs.
Afgelopen zondag werd met
veel militair vertoon 'Overwin
ningsdag' gevierd. Precies 70
jaar geleden werd de bevrij
dingsoorlog beëindigd en daar
mee de Turkse staat een feit.
Turkije's eerste staatslieden wa
ren militairen die een moderne
democratie wilden stichten. De
eerste twintig jaar ging dit on
der leiding van het leger, maar
in 1946 werd het meer-partijen
stelsel ingevoerd. Het leger bleef
echter op de achtergrond de de
mocratie 'bewaken' en greep in
als het proces niet naar wens
verliep. Dit resulteerde in de
staatsgrepen van '60, '71 en '80.
Democratisch
De eerste staatsgreep leverde
een werkelijk democratische
Grondwet op, waardoor links
zich kon ontwikkelen. Dit liep
later echter in militaire ogen de
spuigaten uit en resulteerde in
een staatsgreep om de rechtse
vleugel onder leiding van Demi-
rel in het zadel te houden. Maar
dankzij de Grondwet van '60
herstelde links zich en werd ra
dicaler (Dev Sol), evenals rechts
(Grijze Wolven).
De maatschappij raakte gaan
deweg meer en meer verdeeld
en politieke moorden waren
aan de orde van de dag. Daarop
greep generaal Kenan Evren de
macht en zette Demirel af.
Kenan voerde een ondemocra
tische Grondwet in en alle poli
tieke partijen en de meeste vak
bonden werden opgeheven. In
'83 werd opnieuw een burgerre
gering ingesteld, onder leiding
van premier özal, de huidige
president.
Onder özals regering onstond
het nieuwe gezwel in de samen
leving: de Kurdische PKK-ter-
reur. Deze heeft in tien jaar bui
tengewone proporties aangeno
men en kost dagelijks mensen
levens. De tijd lijkt dus rijp voor
een nieuwe staatsgreep.
Er is echter één wezenlijk ver
schil met de voorgaande situa
ties en dat is dat het leger deze
keer geen toeschouwer is, maar
actieve deelnemer aan het ge
weld. De gevechten vinden im
mers plaats tussen militairen en
PKK. Dit geeft het leger psycho
logisch gezien het recht mee te
praten als er wordt gezocht naar
oplossingen.
Militaire actie
President Özal heeft afgelopen
donderdag de Nationale Veilig
heidsraad bijeen geroepen. De
ze raad bestaat uit vijf leden van
de legertop en vijf ambtenaren.
Zij heeft geen beslissingsrecht,
maar brengt advies uit aan de
ministerraad. De ministers na
men echter dit advies letterlijk
over en er werd besloten tot nóg
hardere militaire actie om de
bevolking duidelijk te maken
dat steun aan de PKK tot niets
FOTO EPA
goeds leidt. Kortom: geen de
mocratie voor het zuidoosten.
Pas tijdens het spoedberaad van
het parlement de volgende dag,
waren er hier en daar wat gelui
den te horen dat hard optreden
de afgelopen negen jaar niet
had geleid tot een wezenlijke
verbetering van de situatie. In
tegendeel, wat was begonnen
als het protest van een Kurdisch
splintergroepje, groeide uit tot
een nationaal probleem. In de
uiteindelijke verklaring werd de
oorzaak van de terreur in het
buitenland gelegd.
Enerzijds is de reden hiervoor
terug te voeren op de plotselin
ge stijging van de terreur. Onder
dergelijke omstandigheden zijn
veel politici bang de hand in ei
gen boezem te steken en de in
druk te wekken dat ze aan het
beginsel van de unitaire staat
twijfelen. Meer vrijheden voor
de Kurden, door bijvoorbeeld
de staat van beleg op te heffen,
zou ongetwijfeld leiden tot een
discussie. De PKK, die nu met
bedreiging de bevolking kan
dwingen hen te steunen, zou in
een eventueel referendum kun
nen zorgen dat de Kurden voor
afscheiding stemmen. Dit zou
een burgeroorlog Fot gevolg
hebben, omdat de Turkse be
volking de Kurden in het westen
van Turkije met geweld naar
hun Kurdistan zou sturen.
Anderzijds moet niet worden
vergeten dat een aantal groepen
veel té verliezen heeft bij de de
mocratie die deze regering be
looft. Ten eerste is daar het le
ger, dat nog volop aanwezig is
in het dagelijks leven. Op de tv
wordt uitvoerig bericht over el
ke ceremonie, elke wisseling
van posten of militiaren die met
pensioen gaan. President Özal,
die in de pers wordt beschreven
als de marionet van '12 septem
ber', wil een systeem waarin de
president de politieke macht
heeft in plaats van het parle
ment en gedraagt zich alsof dat
al zo is.
Dan is er een grote conservatie
ve groep binnen Demirels partij
DYP, die weinig op heeft met de
sociaal-democratische coalitie
partner SHP. Voor de PKK geldt
dat als er in zuidoost-Turkije
democratie heerst, de organisa
tie wordt beroofd van haar be
staansrecht.
De Turken proberen al 70 jaar
een systeem in te voeren waar
Europa eeuwen over heeft ge
daan. Net zoals in het Westen
gaat dit met vallen en opstaan.
Het hoeft dan ook geen verwon
dering te wekken dat een rege
ring in 300 dagen nog geen vol
ledig werkende democratie
heeft kunnen instellen. Maar de
Turkse samenleving heeft wel
behoefte aan een teken dat de
intentie oprecht is. Het lijkt er
niet op dat militair vertoon het
juiste «tgnafll is.
