Verenigde Naties falen in Somalia
Levendige handel in gouden olifantjes
Feiten &Meningen
In Baidoba
een manier
is sterven
van leven
Rwanda heeft lange weg te gaan
na beëindigen burgeroorlog
Bureaucratische moloch leert niet van fouten uit het verleden
Steeds meer voedselhulp bereikt het hongerende Soma
lia. steeds minder bereikt de mensen die haar het hardst
nodig hebben. Een functionaris van de Verenigde Naties
noemde de hongersnood in Somalia vorige week „de
grootste mislukking van de VN in onze tijd".
De inwoners van Baidoba vechten om een beetje water.
VRIJDAG 21 AUGUSTUS 1992
HAARLEM MAARTIN KUIPER
Voedselopslagplaatsen in de ha
vens van Somalia worden ge
plunderd door bendes jonge ge
wapende mannen. De havenau
toriteiten laten ze toe op de ha
venterreinen, in ruil voor een
deel van het voedsel. Ook langs
Somalia's wegen liggen ze op de
loer en kapen ze vrachtwagens
vol graan. Andere bendes, die
noodgewongen worden inge
schakeld om de hulpkonvooien
te beschermen tegen de aanval
len, romen vaak de helft van de
lading af als loon voor bewezen
diensten.
De VN leiden de hulpopera
ties in Somalia, maar hebben
gedurende de laatste 19 maan
den weinig bereikt. Een jaar
lang gebeurde er zelfs helemaal
niets. Daarna kwam de hulpver
lening langzaam op gang, maar
de hoeveelheden voedsel die
het land bereiken zijn nog
steeds onvoldoende. De hoe
veelheden die uiteindelijk de
hongerenden bereiken zijn be
schamend.
Er is beterschap beloofd. Vijf
honderd bewapende VN-solda
ten zullen proberen de haven
van de hoofdstad Muqdisho on
der controle te krijgen. De ha
ven vormt de belangrijkste
schakel in de levenslijn naar So
malia's kreperende bevolking.
Maar het armzalige aantal van
500 man is volstrekt onvoldoen
de om het voedsel bij de men
sen te krijgen. Bovendien wor
den ze pas over twee weken
verwacht. Of beter: over 20.000
doden.
Schandpaal
VN-secretaris-generaal Boutros
Boutros Ghali nagelde enkele
weken geleden de westerse
machten aan de schandpaal
omdat ze Somalia's lot zouden
negeren. Ze zouden volledig in
beslag zijn genomen door de
'oorlog van de rijken' in het
voormalige Joegoslavië. Maar
Boutros Ghali sprak vanaf een
doorgerot spreekgestoelte, zijn
eigen VN.
Bij de meeste mensen bestaat
de indruk dat het internationale
voedselhulpsysteem, opge
bouwd rond de VN, zeer effi
ciënt is. „Niets is minder waar",
schrijft Alex de Waal van de
mensenrechtenorganisatie Afri
ca Watch in de Britse krant The
Independent „De mate van in
competentie, harteloosheid,
hebzucht en laksheid binnen de
VN-afdelingen die zich met de
hongersnoodbestrijding bezig
houden, is hemeltergend. Door
gaans zijn de hulpoperaties
langzaam, verspillend, slecht
gepland en uitgevoerd, en ver
oorzaken ze evenveel schade als
dat ze goed doen."
De Waal verklaart het falen
van de VN door het gebrek aan
controle op de organisatie en
haar afdelingen. „De Verenigde
Naties zijn waarschijnlijk van
alle bureaucratieën op rege
ringsformaat het minst verant
woording schuldig", aldus De
Waal. „Hun prestaties zijn nooit
onderzocht. Iedere organisatie
maakt fouten; het verscnil is dat
de VN nooit wordt gedwongen
ervan te leren. Dit is een be
langrijke reden voor de ramp in
Somalia, maar ook voor de aan
houdende hongersnood in ge
heel Afrika."
Doorsudderen
De malaise wordt ook binnen
de VN zelf erkend. „Het heeft zo
ver kunnen komen omdat we
de situatie hebben laten door
sudderen zonder er voldoende
aandacht aan te schenken",
zegt Trevor Page in de Britse
krant The Guardian. Page werkt
al dertig jaar voor de VN en is
voor het World Food Program
(WFP, wereldvoedselprogram
ma) in Somalia. „We hadden
onervaren mensen die niet wis
ten wat ze zagen, die niet wis
ten wat de consequenties waren
en niet aan de bel trokken."
Page zegt dat hij niet zo'n
menselijk lijden heeft gezien
sinds de hongersnood in Biafra
eind jaren zestig en Bangladesh
in 1971. „Maar bij die rampen
waren we veel beter georgani
seerd", aldus Page.
Somalia is niet het eerste
slachtoffer van de „desorganisa
tie binnen de VN". In 1984 werd
Etiopië getroffen door hongers
nood. Het land had 900.000 ton
hulpgoederen nodig, durfde het
buitenland echter niet meer
dan 450.000 ton te vragen.
Het WFP stuurde een missie,
die vaststelde dat de Etiopische
havens maar 125.000 ton kon
den verwerken een onder
schatting met een factor tien
van de werkelijke capaciteit. Re
sultaat: Etiopië kreeg slechts
125.000 ton, honderdduizenden
mensen kwamen om en de ver
antwoordelijken houden nog
steeds hun zetels warm.
Tijdens de hongersnood in
het zuiden van Sudan in 1988
trok Unicef, het VN-kinder-
fonds, zich terug uit twee hulp
operaties. De organisatie gaf
daarmee toe aan druk van de
Sudanese regering, die het
christelijke zuiden bevecht. Het
jaar daarop lanceerde Unicef
met veel bombarie een nieuwe
operatie, Operation Lifeline.
Maar uit de lessen was niets ge
leerd. Opnieuw ontstonden
problemen met de Sudanese re
gering en ook deze actie liep op
niets uit. De enige disciplinaire
maatregel binnen de VN betrof
de overplaatsing van een func
tionaris die de Sudanese rege
ring zou hebben beledigd.
Het zijn slechts enkele voor
beelden van de desastreuze ge
volgen van het VN-wanbeleid.
En welke andere rampzalige
mislukkingen, die de publiciteit
zijn ontsprongen, liggen begra
ven onder een dikke laag stof in
het VN-archief? Een stapel die
zonder radicale veranderingen
alleen maar groter wordt.
Zo lijkt het VN-hulpprogram-
ma voor vluchtelingen in Afrika
dezelfde kant op te gaan als dat
voor de hongerenden. De
vluchtelingensituatie wordt
steeds moeilijker in Kenya (So-
maliërs die vluchten voor de
honger), Angola, Mozambique,
Liberia, Sudan en andere Afri
kaanse landen. Honderden mil
joenen guldens zijn nodig om
de mensen op te vangen en er
voor te zorgen dat ook zij niet
worden getroffen door honger.
Slechts enkele miljoenen zijn
tot nu toe beschikbaar gesteld.
„Het internationale antwoord
op het steeds groter wordende
vluchtelingenprobleem in Afrika
is de laatste jaren steeds te laat
gekomen en ontoereikend ge
weest", zei Nicolas Bwakira, di
recteur voor Afrika van het VN-
Hoge Commissariaat voor de
Vluchtelingen (UNHCR),
woensdag op een persconferen
tie in Gerieve. Ondanks deze
constatering dreigt het opnieuw
fout te gaan.
BAIDOBA Rtr
Een verveelde soldaat gluurt in
een haastig in elkaar gezet mor
tuarium bij een voedselcentrum
voor kinderen... en geeuwt. Kin
deren met lijfjes als skeletten,
van wie velen niet meer kunnen
worden geholpen, liggen vlakbij
op het onvermijdelijke einde te
wachten. In het Somalische Bai
doba, 250 kilometer van de
hoofdstad Muqdisho, is sterven
een manier van leven gewor
den.
„Of wii op elkaar schieten of
niet, elke dag paan er tientallen
mensen dood zegt sjeik Yusuf-
Ali, een strijder van Mohamed
Farah Aideed, één van de krijgs
heren in Muqdisho. „De dood is
de ware heerser van Baidoba."
Deskundigen van hulporganisa
ties zeggen dat de crisis in dit
verwoeste land in de Hoorn van
Afrika erger is dan de grote hon-
gersood in Etiopië midden jaren
'80, die tussen de 200.000 en
een miljoen mensen het leven
kostte. In Somalia sterven dage
lijks honderden mensen. Ander
half miljoen van de zeven mil
joen Somaliërs worden acuut
met de hongerdood bedreigd,
velen van hen zijn kinderen. De
komende weken kunnen daar
nog eens miljoenen bijkomen
als de voedselhulp niet op tijd
wordt aangevoerd en uitge
deeld.
In Baidoba trachten wanhopige
hulpverleners enkele van de
8.500 kinderen te redden die op
elkaar gepakt in de voedselcen-
tra zitten. Bij een aantal jongen
tjes is door diarree de endel
darm naar buiten gekomen, die
met geweld moet worden terug
geduwd, vertellen de medewer
kers.
Buiten het centrum zijn de
30.000 tot 40.000 inwoners van
Baidoba blij met elke dag die ze
nog leven. Veel van de slachtof
fers in deze verjaten, van vlie
gen vergeven stad hebben ech
ter weinig hoop dat het ooit
weer „normaal" wordt.
„Er werkt vrijwel niets meer in
Baidoba, net als in de rest van
Somalia", zegt Anita Ellis van de
Ierse organisatie Concern. „De
enige plaats waar wat wordt uit
gebreid is het kerkhof, zoveel
nieuwe graven iedere dag."
Somaliërs zeggen dat diegenen
die in de voedselcentra sterven
geluk hebben. „Daar probeerde
Een tweede Frans trans
portvliegtuig met voedsel is
gisteren vanuit de Kenyaan-
se hoofdstad Nairobi naar r
de Somalische stad Baido
ba, 250 kilometer ten zuid-^
oosten van de hoofdstad
Muqdisho, vertrokken.
Woensdag landde een eerste
Frans C-130 Hercules-trans
portvliegtuig al in Baidoba.
De aankomst van de levens
middelen op het vliegveld
van Baidoba heeft voor
spanningen gezorgd met ge
wapende bendes, maar het j/
voedsel is terecht gekomen f
bij vertegenwoordigers van
het Internationale Rode
Kruis. De hulporganisatie
heeft in het hele land 500
„collectieve keukens" inge
richt om de hongerige be
volking te voeden.
tenminste iemand hen te hel
pen. Veel kinderen sterven ge
woon aan de kant van de weg
en daar heeft bijna niemand
aandacht voor. En het is ten
slotte beter te sterven dan altijd
in ellende te leven", zegt Amina
Mohamed, een Somalische
hulpwerker.
De gevechten tussen de ver
schillende clans (stamverban
den), die in 1991 uitbraken na
dat dictator Mohamed Siad Bar
re verdreven was, hebben van
Baidoba een stad van ruïnes ge
maakt. Net als in Muqdisho en
de tweede haven van het land
Kismayl, hebben plunderende
strijders van een lappendeken
aan facties het meeste voedsel
geroofd dat doordrong tot de
stad. Hulpverleners zeggen dat
de veiligheidssituatie nog steeds
slechter wordt.
De enige economische activi
teit, vertellen inwoners, is het
bewaken van voedsel, en het
stelen en doorverkopen daar
van. Er zijn geen winkels, geen
cafés, geen markten, geen scho
len.
De vroeger schilderachtige fa
culteitsgebouwen zijn verwoest.
Ziekenhuizen en luxe woonwij
ken liggen in puin. Kinderspeel
plaatsen zijn ieeg, het gras is
door droogte en oorlog verdwe
nen. Het enige dat nog intact
lijkt is de landingsbaan, de le
venslijn van de stad.
Met het vredesakkoord dat de Rwandese regering
en het verzet deze week hebben gesloten is de
bijna twee jaar durende burgeroorlog officieel be
ëindigd. „Wij hebben genoeg van oorlog", aldus
Juvenal Renzaho, adviseur van president Juvenal
Habyarimana.
De afgelopen weken is er in het „land van de dui
zend heuvels" weinig meer te merken van een
guerrilla, afgezien van de vele soldaten in het
straatbeeld, de wegblokkades en de nachtelijke
uitgaansverboden. Er komen zelfs weer toeristen
om de (sinds de film Gorilla's in de mistwereld
beroemde berggorilla's te bekijken.
Nu in het land weer vrede heerst, moeten de re
gering en de verzetsstrijders van het Patriottisch
Front (FPR) nog over de opname van de FPR in
het kabinet en ae samenvoeging met het leger
onderhandelen.
Experts schatten dat de burgeroorlog in het
Oostafrikaanse land zo'n 5.000 mensen het leven
heeft gekost. Zij brak uit toen het FPR met geweld
vanuit het buurland Uganda Rwanda binnenviel.
De opstandelingen werden gesteund door leden
van de Tutsi-bevolkingsgroep, die in Rwanda zo'n
10 procent van de bevolking uitmaakt. Sinds de
onafhankelijkheid zijn er in Rwanda steeds op
nieuw bloedbaden ontstaan tussen Tutsi's en Hu
tu's (waartoe 85 procent van de bevolking be
hoort). De Tutsi's vormden eeuwenlang de bo
venlaag van een feodaal bestel. In 1959, drie jaar
voor de onafhankelijkheid, kwam de ommekeer.
De Hutu's wierpen het feodale bestuur omver en
dreven de Tutsi's met honderdduizenden tegelijk
in ballingschap.
Door die oude rivaliteit is de vrede wankel. De
aanval van het FPR heeft bij de Hutu's oude ge
voelens van haat doen oplaaien.
Habyarimana, zelf een Hutu, wordt door velen als
te toegeeflijk beschouwd. Daarbij is het ook nog
niet duidelijk waar de terugkerende Tutsi-ballin-
gen moeten wonen. Het kleine Rwanda is met ze
ven miljoen inwoners al overbevolkt.
Ook van de kant van de strijdkrachten dreigt ge
vaar voor de vrede. Het leger, dat met 5.000 sol
daten tot voor kort wel spottend een „troep pad
vinders" genoemd werd, is uitgebreid tot 30.000
man. De jonge soldaten zijn nauwelijks opgeleid
en slecht gemotiveerd.
Het Westen beschouwt Habyarimana, die in 1973
de macht greep, als een garantie voor democrati
sche hervormingen. Frankrijk kwam de president
bij het uitbreken van de oorlog met parachutisten
te hulp. Volgens de officiële versie alleen om de
buitenlanders te beschermen. De Franse pers
meldt echter dat zij het hele Rwandese leger com
manderen, maar dat wordt in Kigali zelf ontkend.
TOM JANSSEN
HOUSTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Petten, buttons, pennen, bekers en zelfs
golfballen met de namen van George
Bush en Dan Quayle. Maar ook posters
en t-shirts waarop Bill Clinton en Al Gore
belachelijk worden gemaakt. En dat zijn
dan nog de meest voor de liggende spul
len. Wansmaak en humor gaan op de
Republikeinse conventie hand in hand.
In de gigantische hal naast de Astrodo
me zijn ook gouden olifantjes (het sym
bool van de Grand Old Party, zoals de
Republikeinen worden genoemd), stuk
ken hout van het podium waarop Ge
orge Bush heeft gestaan, cowboylaarzen
in rood-wit-en-blauw, en zelfs een
beeldje dat Nancy Reagan voorstelt, te
koop.
In het American Spirit Pavilion is niets
te gek. Sommigen lijken alleen maar
voor deze kermis-naast-de-conventie
naar de conventie gekomen te zijn. Ten
minste, zij zijn al dagenlang niet uit deze
markthal weg te slaan, en hebben nog te klagen. Zij hebben meer dan tiendui-
maar zelden een voet in het sportpaleis zend vierkante meter tot hun beschik-
zelf gezet.
Daar gaat het over politiek, over Geor
ge en Dan, over belastingen en 'familie
waarden'. Hier gaat het om de leukere
dingen des levens. Het is een traditie;
king om hun waar aan de Republikeinse
man of vrouw te brengen. Vooral die
waarop Clinton en Gore voor gek wor
den gezet.
Maar ook handdoeken, briefopeners,
i afgevaardigde die met lege handen boekenleggers, asbakken en tandensto-
(of beten lege tassen) van
een conventie komt, wordt
thuis argwanend bekeken.
'Waar heb jij gezeten?'
Bij de Democraten was
het in New York vorige
maand huilen met de pet
op. Zij vierden hun conven
tie in de te kleine Madison Square Gar
den, waar geen plaats was voor zo'n po-
VS
VERKIEZINGEN
Er
litieke prullaria-markt. Die werd daarom ganisatie NASA,
kers. Alles waar de woorden
'Republican Convention', 'Ge
orge Bush' en 'Dan Quayle' op
passen, is te koop. Cow
boyhoeden, want we zijn hier
in Texas, plastic rood-wit
blauw bloemen, sleutelhan
gers en andere prullaria,
ook de Encyclopedia Brittanica,
er zijn stands van de ruimtevaartor-
in een hotel gehouden, ergens wegge
stopt in een zaal die door nauwelijks ie
mand werd bezocht.
Wat dat betreft hebben de souvenir-
en prullariahandelaren, allemaal over
tuigde Republikeinen, in Houston niets
i fabrikanten die
het autorijden op gas promoten. En je
kan er 'Millies Book' kopen, het door
Barbara Bush eigenhandig geschreven
kinderboekje over de hond van de Bush-
familie, de First Dog.
De Republikein die zich dan nog ver
veelt, en dat is gezien de geringe politie
ke opwinding in de Astrodome niet ver
wonderlijk, kan zich dan nog altijd ver
meien bij optredens van artiesten, die
zich hier als Republikeinse gelovigen be
kendmaken bekeren. Zoals de country-
and-westem-sterren Tanya Tucker en
Wynonna judd.
Dinsdag was er een optreden van de
roek-groep Three Dog Night. Opmerke
lijk, want was een van de leden niet ooit
betrokken bij drug-gebruik en had de
groep in de jaren '70 niet een weinig
smetteloze reputatie? En dan nu bij de
Republikeinen, die zo fel van leer trek
ken tegen elke vorm van druggebruik?
Maar veel werd natuurlijk goedge
maakt door Pat Boone, de jongbejaarde
zanger-evangelist, wiens opvattingen
over geloof en gezin zo naadloos bij de
huidige generatie conservatieve Republi
keinen past. „En de enige artiest is die
anno 1992 nog ongestraft in een crème
kleurig kostuum kan lopen", zoals een
krant schreef.
f&aiwi
Voor elke Re
publikeinse af
gevaardigde
ligt er een bord
met 'Bush-
Quayle 92' en
een Ameri
kaans vlagge
tje klaar.
fOTO AFP
