NAVO aarzelt over actie Bosnië met Auschwitz'
Van der Stoel: Saddam Hussein heeft lak aan VN
Buitenland
Georgische
minister
vrijgelaten
Wachten op de dood
Kan Panic beloften waarmaken?
ANC gekapitteld over
verklaring bloedbad
ZATERDAG 15 AUGUSTUS 1992
5
ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP Associated Press
Deutsche Presse Agentur GPD Gemeenschappelijke Persdienst
Ind The Independent IPS Inter Press Service RTR Reuter
Ex-leider Bulgarije ontkent schuld
sofia De afgezette communistische leider van Bulgarije, Todor
Zjivkov, heeft gisteren tegengesproken dat hij tijdens zijn 35-ja-
rige leiderschap misdrijven heeft begaan. Hij noemde het proces
in Sofia, waarin hij zich onder meer moet verantwoorden op
aanklachten van corruptie, een „pompeuze vertoning". De
rechtbank maakte bekend dat op 4 september in de zaak tegen
Zhivkov vonnis zal worden gewezen, drie dagen voor de 82ste
verjaardag van de ex-leider.
Oude bom doodt toeristen in Italië
bolzano Twee Oostenrijkse toeristen zijn om het leven geko
men toen in de Italiaanse bergen een bom uit de Eerste Wereld
oorlog ontplofte. De politie denkt dat de bom ontplofte toen een
van de twee ertegen trapte of er met een ijsbijl op sloeg. De bom
heeft ruim 70 jaar op een hoogte van ongeveer 3.400 meter in de
Alpen begraven gelegen, maar kwam bloot te liggen nadat het ijs
en de sneeuw die eroverheen lagen, als gevolg van de warme zo
mer gesmolten waren.
Oud-premier Stoph van DDR vrij
berlun De voormalige Oostduitse premier Willi Stoph is giste
ren om gezondheidsredenen uit voorarrest vrijgelaten. Stoph
(78) zat sinds mei 1991 in de Moabit-gevangenis. Hij was van
1964 tot 1973 premier onder Walter Ulbricht en opnieuw van
1976 tot 1989 onder Erich Honecker. Hij wordt ervan beschul
digd als lid van de Nationale Defensieraad van de vroegere DDR
mede verantwoordelijk te zijn geweest voor het bevel om vluch
tende Oostduitsers neer te schieten. Stoph heeft zijn paspoort
moeten inleveren en moet zich wekelijks melden bij de politie.
Rushdie: Duivelsverzen herschrijven
madrid De Britse schrijver Salman Rushdie zou bereid zijn de
inhoud van zijn boek „De Duivelsverzen" af te zwakken. De
Spaanse krant Diario 16 meldde gisteren dat Rushdie in Londen
een brief in deze zin wil overhandigen aan voorzitter Gustavo
Villapalos van de mensenrechtenorganisatie in Stockholm. Villa
palos onderhandelt al geruime tijd met islamitische geestelijken
over een opheffing van het 'doodvonnis' dat tegen Rushdie werd
uitgesproken.
Poolse ex-premier Mazowiecki speciaal VN-rapporteur voor mensenrechten 'Kampen niet
bonn afp
De NAVO heeft gisteren in Brussel nog geen besluit ge
nomen over uitvoering van de VN-resolutie die het ge
bruik van geweld goedkeurt om humanitaire acties in
Bosnië-Hercegovina mogelijk te maken. Het EG-vredes-
overleg over Bosnië, eveneens in de Belgische hoofdstad,
is gisteravond afgelast nadat de Bosnische president Izet-
begovic besloot de besprekingen niet bij te wonen.
DEN HAAG GPD
De NAVO-lidstaten spraken gis
teren hun steun uit voor de
donderdag aangenomen VN-
resolutie, veroordeelden het
aanhoudende geweld in Bosnië
en riepen op tot een staakt-het-
vuren. Maar volgens secretaris
generaal Wörner kan de NAVO
pas in Joegoslavië optreden als
de Verenige Naties daarom vra
gen en alle 16 lidstaten het met
de inzet van militairen eens
zijn.
Hij antwoordde op de vraag
of er mogelijk tot 100.000 mili
tairen nodig zijn om een land-
corridor van de Kroatische ha
venstad Split naar de Bosnische
hoofdstad Sarajevo open te
houden en te beschermen, dat
„inderdaad een reeks van op
ties" wordt onderzocht, „opties
die betrekking hebben op ver
schillende aantallen". De NAVO
bestudeert verder de mogelijk
heid van een luchtbrug, waar
voor 12.000 militairen nodig
zouden zijn.
Vooralsnog zijn de NAVO-
landen verdeeld over de vraag
wat precies moet worden ge
daan. De kans dat zij bereid zijn
100.000 manschappen te leve
ren, wordt door diplomaten
zeer klein geacht. In elk geval de
Verenigde Staten en Groot-Brit-
tannië voelen er niets voor grote
aantallen grondtroepen te stu
ren, terwijl de Duitse grondwet
de inzet van Duitse troepen
buiten het NAVO-gebied ver
biedt. Frankrijk bood gisteren
1100 man grondtroepen aan
om hulpkonvooien te bescher-
De nieuwe ronde van de EG-
vredesconferentie over Joego
slavië heeft gisteren niets opge
leverd. President Milosevic van
Servië en zijn Montenegrijnse
collega Bulatovic bleven volgens
verwachting weg. In hun plaats
kwam premier Panic namens
'Joegoslavië.
EG-bemiddelaar Lord Carri-
ngton betreurde de afwezigheid
van Milosevic en waarschuwde
Servië voor een steeds groter
wordend internationaal isole
ment. De Bosnische president
Izetbegovic weigerde 's avonds
aan het EG-overleg over zijn
land deel te nemen. „Servië
moet kiezen tussen oorlog en
onderhandelen. De Serviërs
moeten de eerste stap doen
door ons grondgebied te verla
ten. Tot die tijd heeft het geen
zin aan deze bijeenkomst deel
te nemen", aldus Izetbegovic.
De voorzitter van het overleg,
de Portugese ambassadeur Jose
Cutileiro. had wel onmoetingen
met de leiders van de Kroaten
en Serviërs in Bosnië, Mate Bo-
ban en Radovan Karadzic.
De Commissie voor de Men
senrechten van de Verenigde
Naties heeft gisteren in Genève
de Poolse oud-premier Tadeusz
Mazowiecki benoemd tot spe
ciaal rapporteur voor het voor
malige Joegoslavië. Mazowiecki
moet zo snel mogelijk een uit
gebreid onderzoek instellen
naar de schendingen van de
mensenrechten in de verschil
lenderepublieken.
Zijn eerste rapport moet hij
op 28 augustus bij de VN indie
nen. Het materiaal dat hij ver
zameld, kan door aanklagers
worden gebruikt in eventuele
processen tegen oorlogsmisda
digers. Mazowiecki was de eer
ste niet-communistische pre
mier van Polen en is tegen
woordig leider van de Demo
cratische Unie.
De commissie nam gisteren
na een bijzondere zitting van
twee dagen, unaniem een reso
lutie aan die de schendingen
van de mensenrechten in het
voormalige Joegoslavië veroor
deelt. Servië wordt in de resolu
tie niet met name genoemd. De
vertegenwoordiger van Belgra
do, Branko Brankovic, stemde
voor de resolutie, al was hij het
er niet mee eens dat de tekst
spreekt van schendingen zon
der dat daarvoor bewijzen zou
den zijn verzameld.
De centrale raad van de joden
in Duitsland verzet zich tegen
elke vergelijking tussen de
schendingen van de mensen
rechten in het vroegere Joego
slavië en de vervolging van de
joden door de nazi's. „Zulke
vergelijkingen komen neer op
een minimalisering van de ver
nietiging van het joodse volk
door de nazi's", schrijft de raad
in een gisteren uitgegeven ver
klaring. Joodse organisaties in
de Verenigde Staten hadden
minder moeite met een vergelij
king tussen de 'etnische zuive
ringen' in Bosnië-Hercegovina
en de verschrikkingen tijdens de
Tweede Wereldoorlog. ..Aan de
namen van Auschwitz en Tre-
blinka moeten die van de Servi
sche concentratiekampen wor
den toegevoegdschreven zij
in een verklaring die enkele da
gen geleden werd gepubliceerd.
Daarentegen wees Nobel
prijswinnaar Elie Wiesel, die zelf
in de Tweede Wereldoorlog in
een concentratiekamp heeft ge
zeten, de vergelijking af. On
danks hun beestachtig optreden
zijn de Serviërs niet van plan de
gehele islamitsche bevolking
van Bosnië uit te roeien, zei
Wiesel tegen journalisten. Ook
Simon Wiesenthal heeft be
zwaar aangetekend tegen de
vergelijking.
Servië en Kroatië ruilen krijgsgevangenen
I-ZAGREB AP-Rtr-DPA
Servië en Kroatië hebben gisteren honderden
krijgsgevangen uitgewisseld. De ruil. die tot stand
gebracht werd door de Joegoslavische premier
Panic en zijn inmiddels afgetreden Kroatische
collega Greguric, had betrekking op 1.100 krijgs
gevangenen, onder wie ongeveer 400 Kroaten.
De gevangenruil in Nemetin, in de buurt van
Osijek in het noordoosten van kroatië, werd vijf
uur uitgesteld omdat vijf door Servië gezochte
luchtmachtpiloten niet op de Kroatische lijst
voorkwamen. Uiteindelijk werden de piloten op
de lijst gezet. Een van hen verklaarde later te zijn
gemarteld in een Kroatisch kamp.
In Bosnië-Hercegovina ging gisteren de strijd
tussen Serviërs, Kroaten en moslims onvermin
derd voort. Servische aanvallers stuitten bij Bugo-
jno, Bihac en Jajce op zware weerstand van
Kroaten en moslims. In de loop van de dag deden
Joegoslavische vliegtuigen opnieuw aanvallen
met napalm en clusterbommen in Jajce. Het doel
van de Servische aanvallen is het vestigen van een
landverbinding met de Serviche enclave Krajina
in Kroatië.
MOSKOU Rtr-AFP-DPA-UPI
Gewapende aanhangers van de
afgezette president Zviad
Gamsachoerdia van Georgië
hebben gisteren de minister van
binnenlandse zaken van Geor
gië en een aantal hoge ambte
naren vrijgelaten. Dezen waren
dinsdag ontvoerd in het westen
van Georgië, waar Gamsachoer
dia over veel aanhang beschikt.
Minister Roman Gventsadze
en de anderen kwamen op vrije
voeten in de buurt van de auto
nome regio Abchazië, waar
Gamsachoerdia zich ophoudt.
De regering in Tbilisi had 3000
man gestuurd om kidnappers
op te sporen.
In het grensgebied tussen Ge
orgië en Abchazië zijn 15 perso
nen omgekomen bij een aanval
van de Nationale Garde op
Soechoemi, de hoofdstad van
Abchazië, dat zich in juni van
Georgië heeft afgescheiden. De
Georgische troepen zouden
zonder reden het vuur hebben
geopend in Soechoemi. De Ge
orgische Garde heeft eigener
beweging een „schoonmaak-
operatie" ingezet om de Abcha-
zische nationalisten te beteu
gelen. aldus een waarnemer in
Tbilisi. Eduard Sjevardnadze, de
president van de voorlopige
Staatsraad van Georgië, zei niet
op de hoogte te zijn van de ge
vechten.
Parachutisten hebben inmid
dels het vliegveld ingenomen,
nadat het met gevechtshelikop
ters was gebombardeerd. De re
gering in Soechoemi heeft on
middellijk een mobilisatie afge
kondigd en alle mannen tussen
18 en 45 jaar opgeroepen zich
bij de kazernes te melden.
Nairobi Tienduizenden Somalische vluchtelingen houden zich op in opvangkampen in het buurland Kenya. Daar kan echter niet voldoende
hulp worden geboden. Vaak ook komt de hulp te laat. Vrouwen en kinderen zijn ai zo ziek en uitgehongerd dat slechts het wachten op de dood
rest. De Verenigde Naties proberen nu een omvangrijk en goed beschermd hulpprogramma voor het door oorlog, droogte en geweld verscheur
de Somalia op touw te zetten. foto reuter hos maina
Joegoslavische premier deelt royaal presentjes uit
HAARLEM HANS JACOBS
Als een wervelwind
dwarrelt Milan Panic,
de kersverse premier
van het restant van
Joegoslavië, de laatste
weken over de Bal
kan. Geheel volgens
de traditie van de
doorsnee Amerikaan
se toerist reist de in
Servië geboren, maar
naar California geë
migreerde Panié in
sneltreinvaart van
hoofdstad naar
hoofdstad. Overal
predikt hij vrede en
verzoening.
„Vandaag is het vrij
dag, dus dit moet
Brussel zijn", zal hij
zijn stafmedewerkers
gisteren hebben toe
gefluisterd. Een dag
eerder was Panié 'even' nota
bene onuitgenodigd in Sara
jevo, woensdag was hij in Anka
ra, dinsdag in Tirana, maandag
in Athene. Daarvoor was hij al
in Parijs, Budapest, Bukarest,
Sofia en Skopje.
De doorgewinterde en rap pra
tende zakenman is door de slu
we en in het nauw gebrachte
Servische president Milosevic
naar zijn geboorteland terugge
haald om het geschonden
imago van 'Joegoslavië' in het
buitenland op te poetsen. Panic
lijkt zich in die rol te kunnen
vinden. Bij elke tussenstop deelt
hij met een royaal gebaar pre
sentjes uit. De wapens zullen
spoedig zwijgen, het leger
houdt zich afzijdig, roept hij. In
Bukarest belooft Panic een Bal-
kan-conferentie, in Tirana op
heffing van de noodtoestand in
de door Servië onderdrukte pro
vincie Kosovo, in Ankara erken
ning van Bosnië-Hercegovina.
Milan Panic Als
Prachtig, maar wat is het waard?
Gisteren stokte het ritme even
toen de presidenten van de vier
voormalige Joegoslavische deel
republieken bij het EG-beraad
over 'Joegoslavië' weigerden om
Panié aan de conferentietafel
toe te laten. Zijn aanwezigheid
daar zou, zo meenden de lei
ders van Slovenië, Kroatië, Ma
cedonië en Bosnië, erkenning
inhouden van het 'nieuwe Joe
goslavië'. De presidenten van
Servië en Montenegro, de repu
blieken die samen het restant
van de Balkanstaat vormen,
hadden zelf maar naar Brussel
moeten komen.
De vraag is echter niet zo zeer
wie Panic vertegenwoordigd,
maar veel eerder wat zijn reto
riek oplevert. Derecht-toe
recht aan stijl is karakteristiek
voor een succesvolle Ameri
kaanse businessman, maar het
runnen van 'Joegoslavië' vereist
meer dan het versturen van
krachtige memo's aan
ondergeschikten en
het afleggen van
hoopvolle verklarin -
gen.
Luistert er in Belgrado
en in de door Serviërs
gecontroleerde gebie
den van Kroatië en
Bosnië wel iemand
naar de amateur-poli
ticus? Hij heeft geen
eigen machtsbasis,
geen ervaring in poli
tiek of diplomatie en,
volgens degenen die
hem hebben gespro
ken (zoals de Ameri
kaanse minister van
buitenlandse zaken
Baker en de Bosni
sche president Izetbe
govic) ook nauwelijks
kennis van zaken. En
Panic is niet direct be
trokken bij wat zich in
zijn vaderland afspeelt. Hij
vecht niet voor zijn eigen
hachje. Zijn belangen liggen in
de Verenigde Staten, waar hij
een miljoenenbedrijf heeft ge
vestigd.
Het antwoord zal snel komen.
Als er geen resultaten komen,
als de toezeggingen niet in de
komende dagen gestand wor
den gedaan, dan kan Panié wor
den bijgezet in de rijkelijk ge
vulde kast van schertsfiguren.
Mocht Panié er echter wel in
slagen om een aantal van zijn
ideeën in de praktijk gebracht te
krijgen, dan bestaat de moge
lijkheid dat ook in Belgrado een
frisse wind gaat waaien en het
klimaat in het voormalige Joe
goslavië verbetert. Dan is er een
kracht die de Servische presi
dent Milosevic kan weerstaan.
Maar vooralsnog is er niets dat
erop wijst dat Panié daartoe in
staat is.
n nuusenburg
CORRESPONDENT
Een regionale afdeling van het
ANC heeft gisteren voor grote
verwarring gezorgd door een
verklaring uit te geven over
een aanval van politie en de
Zulu-beweging Inkatha op een
krottenkamp ten noordoosten
van Johannesburg.
Volgens de verklaring zou
den Inkatha-aanhangers met
hulp van de politie donder
dagnacht het krottenkamp
Ivory Park hebben aangeval
len. Daarbij zouden achttien
mensen het leven hebben ver
loren. De aanval zou het zelfde
patroon hebben gevolgd van
het bloedbad in Boipatong,
waarbij twee maanden gele
den 39 mensen zijn afgeslacht.
Bij aankomst in Ivory Park
bleek echter dat vier mensen
het leven hadden verloren en
zes gewond waren. Zij waren,
aldus getuigen, het slachtoffer
van een 'taxi-oorlog'.
De regionale vertegenwoor
diger van het Vredescomité,
dat de vrede in de townships
probeert te bewaren, noemde
de ANC-verklaring 'absoluut
onverantwoordelijk'. De poli
tie beschuldigde het Afrikaan
se Nationaal Congers er van
de politie 'in diskrediet te wil
len brengen door een verkla
ring uit te geven zonder eerst
de feiten te controleren'. Inka
tha ontkende met klem iets
met het incident van doen te
hebben gehad.
Een ANC-woordvoerder zei
dat 'er begrijpelijke fouten'
waren gemaakt. „Je kunt niet
verwachten van mensen die in
paniek waren, dat ze de doden
van de gewonden kunnen on
derscheiden". Hij kon echter
niet verklaren waarom het
ANC uren na het incident een
persbericht had uitgegeven,
waarin een dodental werd ge
noemd en de politie en Inka
tha van medeplichtigheid wer
den beschuldigd
„Saddam Hussein daagt het gezag van
de VN-Veiligheidsraad voortdurend uit.
Wat dat betreft worden de komende
maanden cruciaal. Als men door de
vingers blijft zien dat Irak lak heeft aan
VN-resoluties, dan wordt het gezag van
de Veiligheidsraad ernstig ondermijnd.
En de positie van Saddam versterkt."
Max van der Stoel klinkt bezorgd. Deze
week heeft hij als VN-rapporteur, be
last met het onderzoek naar de men
senrechten in Irak, de Veiligheidsraad
gewezen op de gevaren van de toe
stand in dat land.
De Nederlandse oud-minister van
buitenlandse zaken sprak van een alar
merende situatie in Irak, waar volgens
zijn informatie de shi'itische bevol
kingsgroep in het zuiden en het Kurdi-
sche volk in het noorden door Saddam
worden uitgehongerd en bedreigd. Hij
kreeg de gelegenheid zijn rapportage
tijdens een vergadering van'de Veilig
heidsraad uit te spreken, een novum in
deVN-geschiedenis.
In de rapportage wordt Baghdad be
schuldigd van bombardementen op de
'moeras-arabieren', de tienduizenden
shi'ieten die zich in de zuidelijke moe
rassen schuil houden. Shi'ieten worden
gedeporteerd, worden vermoord of
verdwijnen eenvoudigweg.
Van der Stoel, die in januari van dit
jaar een reis door Irak maakte, heeft de
indruk dat Saddam Hussein inmiddels
weer bezig is zijn machtsbereik over
geheel Irak uit te breiden. Daarbij duldt
hij geen pottekijkers. VN-organisaties
hebben al veel personeel moeten te
rugtrekken, de meeste particuliere
hulp-organisaties zijn er niet meer ac
tief omdat hen visa worden geweigerd
en buitenlandse media worden zoveel
mogelijk geweerd.
Saddam kan nu onderhandelen met
de VN bijvoorbeeld over het functio
neren van de wapeninspecteurs ter
wijl hij vorig jaar nog machteloos
moest toekijken hoe de VN op zijn
grondgebied actief was. Van der Stoel
vindt dat een zeer verontrustende ont
wikkeling.
„Saddam Hussein houdt zich abso
luut niet aan de VN-resoluties die er in
voorzien dat de onderdrukking van zijn
volk moet stoppen en dat humanitaire
organisaties overal actief mogen zijn."
Het regime heeft zich ook steeds ster
ker verzet tegen pogingen van inspec-
i her
I Zl)!l I
ïietigingswapens te ontdoen.
„Ik heb de Veiligheidsraad gevraagd
Max van der Stoel, foto gpd roland de
bruin
permanente waarnemers in Irak te sta
tioneren. Mobiele teams die in het hek-
land actief zijn. Dat is de beste manier
om Saddams activiteiten in de gaten te
houden." De Iraakse regering wees dat
voorstel al eerder van de hand. Die ne
gatieve reactie van de Irakezen ging ge
paard met de beschuldiging dal Van
der Stoel gemanipuleerd zou zijn door
de Verenigde Staten. „Het gooien met
modder hoort blijkbaar tot de karakte
ristieken van het regime. Maar het
went de Griekse kolonels maakten
me in de jaren '70 al uit voor een ge
vaarlijkecommunist."
Wel heeft Van der Stoel zich veel
moeite moeten getroosten om zijn be
schuldigingen te staven. De afgelopen
maanden is hij zelf niet in Irak geweest.
Wat zijn zijn bronnen?
„Die kan ik niet noemen, dat is te ge
vaarlijk voor mijn contacten. Maar ik
heb niet uitsluitend gevaren op het
kompas van Iraakse bannelingen. Ik
heb zoveel mogelijk verschillende
bronnen gebruikt ook bronnen in
Irak. Alle informatie in het rapport is
gecheckt. Als checken niet mogelijk
was en er bestond twijfel over de juist
heid, dan is die informatie niet in het
rapport opgenomen."
Van der Stoel moet zich bij de men
senrechten-commissie van de VN in
Genève behelpen met slechts één.
overwerkte, medewerker. Hij zegt de
afgelopen dagen zelf in New York te
hebben geconstateerd dat ook andere
VN-medewerkers zwaar overbelast
zijn. Dat alles tast uiteraard de slag
vaardigheid van de organisatie aan. Is
hij niet bang dat de VN, toch al verwik
keld in vele operaties tegelijk, te weinig
aandacht, middelen en energie zal
hebben voor Irak?
„Ik zal de laatste zijn om te zeggen
dat er minder aandacht en activiteit
moet gaan naar Somalia of Joegoslavië.
Maar er moet in Irak een nieuwe trage
die worden voorkomen. Wat nu met de
shi'ieten in het zuiden gebeurt, zou
zich kunnen ontwikkelen tot zoiets als
de Anfal-operatie die Saddam eind ja
ren tachtig uitvoerde tegen de Kurden.
Honderdduizenden mensen werden
toen gedeporteerd, duizenden verdwe
Van der Stoel weet dat binnen de
Veiligheidsraad sommige leden grote
aarzelingen hebben om Saddam Hus
sein harder aan te pakken. Moeten de
Kurden opnieuw de bergen in vluch
ten, voordat de Veiligheidsraad zich ge
noodzaakt voelt in te grijpen7
„Ja", ngl Van der Stoei, .,3. vraag pt|
ook wel eens af welke afschuwelijke el
lende wc moeten ervaren, voordat men
wakker wordt en de Veiligheidsraad in
actie komt."
