7.
Fotografen
zonder grenzen
ZATERDAG 15 AUGUSTUS 1992
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Soms schuilt redding in een injectienaald, al lijkt het nog
zo'n vervaarlijk voorwerp in de ogen van deze moeder en
haar kind in het ziekenhuisje van Moyo in Oeganda. Foto
graaf Eugene Richards (Verenigde Staten) verbleef er in
1991 een week lang. „Armoede en lijden zijn er dingen van
alledag."
Madagascar. Een vrijwel vergeten land voor de zuidoost-kust van Afrika
waar generaties van kolonisten en dictators fortuin hebben gemaakt,
maar de lokale bevolking nog in dezelfde armoedige omstandigheden
leeft als voor duizend jaar. Fotografe Graciela Iturbide (Mexico) maakte
deze pakkende plaat van de kinderzorg. „Ik ben zwaar onder de indruk
van de extreme zachtmoedigheid van al die mensen die vragen me hen
te fotograferen."
Sebastiao Salgado (Brazilië) werd beroemd
met zijn fotoreportage van een goudmijn in
Brazilië waar duizenden schatgravers zich on
der modderige omstandigheden afbeulen. In
Campuchea legde hij de slachtoffers van het
regiem van Pol Pot vast; miljoenen invaliden
die blind of gehandicapped zijn omdat alle
strijdende partijen zich schuldig maken aan
hetzelfde kwaad: mijnen leggen. Salgado: „De
recente geschiedenis van Campuchea is het
grootste voorbeeld van het cynisme van de
grootmachten."Een arts richt de operatielam
pen op zijn patient in een veldhospitaal in
Campuchea.
De Derde Wereld ligt soms om de
hoek. Artsen zonder Grenzen ope
reert ook in de Parijs, waar kinde
ren uit Mali onder deplorabels
omstandigheden wonen in ver
waarloosde nieuwe ghetto's (de
zogeheten Goutte d'Or) in het 19e
arrondissement. Fotograaf Jean-
loup Sleff (Frankrijk): „Ik zal nooit
de lach van kindertjes vergeten
die hier loodvergiftiging hebben
opgelopen."
haritatieve instellingen hebben het in de jaren negentig
m j hard te verduren. Na de val van de Berlijnse Muur, de af-
takeling van het IJzeren Gordijn en de akkoorden tussen
De Klerk en Mandela leek het er even op dat de wereld tot bezinning
zou komen. Oorlog, hongersnood en vluchteling bleken evenwel niet
uit te bannen. Albanië, Afghanistan, Bosnië-Herzegovina, Moldova,
Somalië, Campuchea, Nagomo-Karabach, Soedan, Zuid-Afrika... De
lijst van 'probleemgebieden' is schier eindeloos.
Daar waar regeringen en de Verenigde Naties vaak al machteloos
staan toe te kijken, helpt Artsen zonder Grenzen, ('Médecins sans
frontières') al twintig jaar. Op dit moment proberen meer dan 150
uitgezonden artsen en verpleegsters namens Artsen zonder Grenzen
in een achttiental landen een absoluut minimum aan gezondheids
zorg in stand te houden in gebieden waar vaak al (tientallen) jaren
oorlog heerst; zelfs als het staakt-het-vuren genegeerd wordt en de
bevolking nog alleen maar kan proberen te overleven.
De Nederlandse tak van Mécins sans frontières werd in 1984 opge
richt en ontwikkelde zich krachtig. Idealisme en pragmatisme gaan
hand in hand bij de vereniging. Vrijwilligers opereren namens Artsen
zonder Grenzen op basis van anonimiteit, zonder betaling, in neutra
liteit, zonder aanziens des persoons en met in achtneming van het
medisch beroepsgeheim en de Rechten van de Mens.
De laatste jaren hebben fotografen van naam en faam op uitnodi
ging van Artsen zonder Grenzen het werk van dokters, verplegers, op
bouwwerkers en anderen in beeld gebracht. Ze hebben naast de ope
ratietafel gestaan als er in Campuchea benen moesten worden geam
puteerd, maakten in Angola mee hoe niet alleen droogte en honger
maar ook analfabetisme werden bestreden, zagen toe hoe kampen in
'Jordanië en Koeweit uitgroeiden tot toevluchtsoorden voor de slacht
offers. van de Golfoorlog. En legden feilloos vast hoe zelfs temidden
van de grootst mogelijke misère een sprankje hoop wonderen doet.
In het Canon Image Centre (Leidestraat 79, Amsterdam), de belang
rijkste fotogalerie in ons land, tonen tien fameuze fotografen vanaf dit
weekeinde tot 10 september wat ze met eigen ogen en door eigen
lenzen hebben gezien. Het werk van Jane Evelyn Atwood (Mozambi
que), Bruce Gilden (Koerdistan), Zang Haier (Guatemala), Graciela
Iturbide (Madagascar), Didier Lefevre (Sri Lanka), Eugene Richards
(Oeganda), Sebastiao Salgado (Cambodja), Jeanloup Sieff (Frankrijk),
John Vink (Thailand) en Hugues de Wurstemberger (San Salvador)
spreekt boekdelen. Toch: in de tekst bij de foto's op deze pagina, hun
verbale notities bij wat ze met de camera vastlegden. Om nog eens
extra te benadrukken hoe hard charitatieve instellingen het te verdu
ren hebben in de jaren negentig. Namelijk: in het Rijke Westen een
verantwoording van hun werk ten opzichte van de publieke opinie.
„Foto's van ellende in Afrika zijn helaas zo doodgewoon", verzucht fotografe Jane Evelyn Atwood (Verenigde Staten) na haar verblijf in Mozambi
que. „De artsen twijfelden, ik ook. Het enige dat ik kan is zo goed mogelijk mijn werk doen in de hoop dat deze mensen niet worden vergeten."
Twintig jaar 'Médecins sans frontières'
In het kamp Shoklo in
Thailand bouwen
hulpverleners samen
met de lokale bevol
king en de vluchtelin
gen tijdelijke opvang
kampen. Niet alleen
Cambodjanen zoeken
een goed heenkomen
in Thailand, ook de
Karen een berg
volk dat niet eens de
vluchtelingenstatus
geniet probeert
zijn onafhankelijkheid
te bevechten op de
regering van het na-
buiige Myanmar (Bir
ma). Fotograaf John
Vink (België): „Zou
den ze alleen maar
deugen als decor in
een tv-serie". (Let op
de tatouages op de
bovenbenen).
Een Koerd keert terug
naar het kamp, hoog
in het onherbergzame
Kurdistan, brandstof
voor de avondmaal
tijd op de mg. Foto
graaf Bruce Gilden
(Verenigde Staten):
„Daar zag ik de twee
gezichten die de
mensheid kan aanne
men. Zowel het
slechtste als het beste
dat de mens zijn me
demens kan aan
doen."
