'Angst voor moslims door onbekendheid'
Religie
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1992
15
Van Koningsveld strijdt tegen onbegrip over islam
„Stoort u zich eraan als hier een islamitisch meisje met
een hoofddoekje naar school gaat? Wiens probleem is dat
nu eigenlijk/' zegt de islam-specialist dr. P.S. van Ko
ningsveld enigszins verontwaardigd. Hij trekt al geruime
ten strijde tegen de vooroordelen en het onbegrip over
de moslims en hun religie.
LEIDEN BERT POL
„Die hoofddoekjes zijn een van
de thema's in de racistische lite
ratuur in allerlei talen. Dat is
een voortdurende campagne
door buitenland-vijandige groe
peringen, die steeds weer een
smet op deze groep werpt". En
meteen er bovenop: „Vindt u
het goed als een joods jongetje
een keppeltje draagt en een
rooms-katholiek meisje op
school een kruisje om haar hals
draagt. Waarom maken de
mensen dan zo'n probleem van
het hoofddoekje."
Dat in Frankrijk de „hoofd
doekjes-affaire' telkens weer
oplaait, is, zo stelt Van Konings
veld, een probleem van de
Fransen en niet van de mos
lims. „Flet probleem heeft men
bij de scholen laten liggen, van
daar dat er in Frankrijk voortdu
rend conflicten over zijn." Van
Koningsveld, hoogleraar aan de
Rijksuniversiteit van Leiden,
wordt er gewoon niet goed van
wat er allemaal voor „nonsens"
over de moslims en hun religie
wordt gezegd en geschreven.
„De angst voor moslims en
hun religie komt voort uit onbe
kendheid. Maar die angst wordt
ook heel bewust opgewekt door
bepaalde groeperingen die
steeds bezig zijn om die angst te
vergroten. Mensen die zich
hiermee bezighouden, hebben
op een of andere manier er een
politiek belang bij om een be
paalde haat en afstand te cre-
eren tussen moslims en niet-
moslims. De Centrumpartij is al
jaren bezig om allerlei angst
aanjagende beelden over de is
lam te verspreiden. Dat is een
onderdeel van een campagne
die de vreemdelingenhaat moet
vergroten. Ook meneer Bolkes-
tein van de WD is met zijn uit-
spraken een onderdeel gewor
den van dit spel. En het spijt me
dat ik het moet zeggen, maar de
media spelen hierin ook een rol.
Journalisten weten heel weinig
over de islam. Soms worden er
gewoon pure leugens verkon-
digd."
Sensatie
Van Koningsveld ergert zich
ronduit aan de wat hij noemt
sensationele koppen in de Ne
derlandse pers: De islam rukt
op in Nederland, Allah in Ne
derland, Fundamentalisme in
Nederland. „Waar is dat dan,
wijs het me aan," roept hij heel
nadrukkelijk. „Er is in Neder
land of welk ander Westeuro
pees land ook geen politieke be
weging onder de moslims die
beoogt om maatschappelijke
hervormingen door te voeren,
die ertoe moeten leiden dat be
paalde islamitische rechtsprin
cipes zouden worden toegepast.
Dat bestaat gewoon niet. Voor
zover men dat refereert aan de
Europese politiek doet men dat
binnen de bestaande democra
tische kaders. De bereidheid tot
integratie is zonder meer aan
wezig, omdat men bereid is zich
te voegen in de bestaande con
stitutionele regels die er in de
EG zijn. Alleen zal men het nim
mer accepteren om de islami
tische achtergrond af te zwe-
Kennis
Flet is dan ook de hoogste tijd
geworden, gelet op het aantal
moslims dat zich blijvend in
ons land zal vestigen, om islam -
deskundigen bij allerlei over
heidsinstanties of in het onder
wijs aan te stellen, meent Van
Koningsveld. „Het blijkt steeds
weer dat de rijksoverheid be
hoefte heeft aan een goeie ken
nis over de islam." Die kennis
kan er komen, nu de arabist-is
lamoloog erin geslaagd is om
een nieuwe leerstoel van de
grond te krijgen 'Godsdienstge
schiedenis van de islam in
West-Europa', die een bijdrage
moet leveren aan wetenschap
pelijk betrouwbare informatie
over de islam. Op 1 september
gaat deze leerstoel aan de Leid-
se universiteit van start, binnen
het kader van de nieuwe studie
richting islamologie. Er zullen
geen grote aantallen studenten
op aflcomen. „Als we met tien
studenten kunnen beginnen,
ben ik tevreden." Het is overi
gens een studie die alleen kan
worden gevolgd wanneer men
al een propaedeutisch examen
achter de rug heeft.
In 1974 begon Van Konings
veld, verbonden aan het Theo
logisch Instituut, als islam-do-
cent aan de universiteit in de
Sleutelstad, omdat men vond
dat toekomstige theologen ook
een verplicht onderdeel over de
islam in hun pakket moesten
opnemen. „Dat had direct alles
te maken met de vestiging van
grote moslimgroepen in Neder
land. Maar het is ook van be
lang voor een predikant om een
basiskennis van de islam te
hebben. Want een dominee
krijgt bijvoorbeeld te maken
met gemengde huwelijken."
Zijn interesse voor de islam
en de Arabische wereld dateert
al uit zijn jeugd. Daarvoor
noemt hij twee zaken, de deko
lonisatie van Indonesië en de
ontwikkelingen in het Midden-
Oosten, met andere woorden,
het arabisch-joodse conflict. Hij
ging zich specialiseren „want de
Arabische wereld is groot" in de
geschiedenis van islamitisch
Spanje. „In lekentaal hebben
we het dan over de Moren". La
ter volgde de specialisatie van
de hedendaagse islam, in het
bijzonder in Noordwest-Afrika,
de Maghrib geheten, die
Marokko, Tunesië en Algerije
omvat. „Binnen de islamitische
wereld is dat een apart cultuur
gebied".
Leiderschap
Hij betreurt het overigens dat
de democratische veriaezingen
in Algerije niet zijn doorgegaan.
De moslimpartij FIS zou deze
verkiezingen hebben gewon
nen. Maar in Algerije bestond
angst voor een 'tweede Iran',
waarna de tweede ronde van de
verkiezingen niet doorging. Van
Koningsveld: „De traditie van
de islam in Algerije is volkomen
verschillend van de islam in
Iran. Er was geen ideologie ver
gelijkbaar met Iran, evenmin
met een theologisch leider
schap. Ik geef toe dat bij een
overwinning van het FIS had
moeten blijken wat er dan was
gebeurd. Maar de geschiedenis
leert dat een bepaalde groepe
ring die aan de macht komt, ge
noodzaakt is om water bij de
wijn te doen. De verkiezingen
waren uniek in de Arabische
wereld, maar het is in de kiem
gesmoord." Volgens Van Ko
ningsveld heeft de ontwikkeling
in Algerije een negatief gevolg
in de Arabische wereld.
In Algerije, Tunesië en
Marokko treft men de soennie-
tische islam aan, in landen als
Iran en Afghanistan de sjiïeti-
sche islam. „Ze verschillen even
veel van elkaar als het rooms-
katholicisme en het protestan
tisme". Het overgrote deel van
de Arabische wereld is soennie-
tisch. De sjiïetische moslims
vormen vijf procent van alle
moslims in de wereld. Maar
binnen de sjiïetische moslims
zijn ook weer allerlei stromin
gen. „Een land als Indonesië is
Jionderd procent soennietisch".
Wat dat betreft had Nederland,
toen het heer en meester was in
het voormalige Oost-Indië, al
eeuwen lang te maken met de
islam, zo stelt Van Koningsveld.
„Lees Multatuli er maar eens op
na. Een bepaald beeld van de is
lam wat nu hier weer opgeld
doet bestond ook al in het begin
van de negentiende eeuw".
De meeste moslims die in ons
land wonen, komen uit Turkije,
Marokko en Suriname. En er
zijn wat kleinere groeperingen
uit Tunesië en Pakistan. Wil er
een betere verstandhouding ko
men tussen Nederlanders en
moslims, dan zullen er ook
maatregelen moeten worden
genomen ten aanzien van de
arbeidsmarkt. In verband hier
mee memoreert de Leidse
hoogleraar de zogeheten posi
tieve aktie in Amerika. „Bedrij
ven en overheidsorganen moe
ten ervan doordrongen zijn dat
onze bevolking nu zo in samen
gesteld, dat de beschikbare ar
beid en opleidingsmogelijkhe
den, gelijkelijk over de verschil
lende bevolkingsgroepen wor
den verdeeld. Ook in de hogere
functies moet je mensen van
Marokkaanse of Turkse afkomst
kunnen aantreffen". Daarbij
denkt Van Koningsveld aan de
advocatuur, de politiek en de
rechterlijke macht. „In Amerika
is men er veel verder mee dan
hier. Er ontstaat op dit ogenblik
een ondergroep in de samenle
ving, in dit geval van islami
tische herkomst. Deze maat
schappij dwingt deze mensen in
een soort underdogpositie".
Lunchpauze
Hij zou ook graag zien dat er
voor de werknemers cao-af
spraken worden gemaakt om
moslims in staat te stellen op
vrijdag naar de moskee te gaan.
„Tot nu toe moet een moslim
daarvoor toestemming van zijn
baas hebben, omdat een bezoek
aan de moskee niet helemaal
samenvalt met de lunchpauze".
Van Koningsveld komt nog
met enkele cijfers. In Nederland
wonen ongeveer 450.000 mos
lims, die, zo denken de meeste
mensen, allemaal naar de mos
kee gaan. Maar dat is absoluut
niet waar, beklemtoont de ara
bist. Van de 450.000 gaat elf tot
twaalf procent naar de moskee.
Er zijn in ons land 300 moskee-
en en gebedsruimten die be
zocht worden door zo'n 50.000
mensen. Hieruit blijkt al, dat de
meerderheid van het totale aan
tal moslims in Nederland vrij
wel nooit een moskee bezoekt.
„Deze mensen zijn in zekere zin
evenzeer geseculariseerd als
een heleboel Nederlandse chris
tenen, maar ze pikken het niet
als er op de islam wordt ge
scholden. Als het gaat om actief
belijdende moslims, dan heb je
te maken met een klein gedeel
te. Vandaar ook dat er zo weinig
islamitische scholen zijn. Want
de meeste moslims willen die
islamitische scholen niet. Er is
absoluut geen sprake van fun
damentalisme in ons land,
maar een feit is wel dat over de
moslims meer lawaai wordt ge
maakt dan welke bevolkings
groep ook."
Priester verleidt
vrouw op kerkhof
ATHENE
Een 35-jarige pope, gehuwd en
vader van twee kinderen, heeft
een schandaal veroorzaakt in
het Griekse stadje Frasala.
Woensdag werd bekend dat de
Grieks-orthodoxe priester regel
matig tussen de knekelhuizen
en grafzerken de liefde bedreef
met de 32-jarige vrouw van de
doodgraver van Frasala. Wedu
wen die het kerkhof bezochten,
hebben tegen de politie verteld
dat zij de halfnaakte pope her
haaldelijk met de vrouw hebben
gesignaleerd.
Maar er werd pas bij de poli
tie aangifte gedaan, toen de
geestelijke zijn geliefde op het
terrein van de begraafplaats rij
les gaf. Daarbij bestuurde de
vrouw zijn auto zo onhandig
dat verscheidene graven wer
den vernield.
Samenwerking
baptisten en
doopsgezinden
AMSTERDAM ANP
De doopsgezinden moeten vol
gens ADS-secretaris ds. E. van
Straten 'voorzichtig aftasten' of
de Nederlandse baptisten geïn
teresseerd zijn in onderlinge sa
menwerking. In ieder geval zal
de Algemene Doopsgezinde So
ciëteit, de overkoepelende orga
nisatie van de 140 doopsgezin
de gemeenten, de Unie van
Baptistengemeenten in Neder
land vragen of en hoe de inter
nationale dialoog in Nederland
een vervolg kan krijgen.
De delegaties van de Baptis
tenwereldfederatie en het
Doopsgezind Wereldcongres
besloten deze week in Amster
dam de lidkerken tot meer sa
menwerking op te roepen, on
der meer op het gebied van
zending en evangelisatie (waar
in de baptisten uitblinken) en
hulp- en vredeswerk (sterke
punten van de doopsgezinden).
Verder wordt gedacht aan uit
wisseling van docenten en stu
denten alsmede van predikan
ten. Van Straten zei niet te we
ten of in Nederland ooit een
baptistenpredikant in een
doopsgezinde gemeente heeft
gepreekt of omgekeerd, maar
hij sloot het ook niet helemaal
uit. Van Straten noemde ook
gemeenschappelijke studiebij
eenkomsten over zending en
vredesgetuigenis („waar we tel
kens op terecht kwamen") en
over de onderlinge contacten in
Amsterdam in de periode 1608 -
1610, de beginperiode van de
baptisten. Het is voor baptisten
al heel wat te erkennen dat ze
met andere christenen een ge
meenschappelijke geschiedenis
hebben, aldus de Canadees
prof. Wiliam Brackney, die de
baptistendelegatie leidde.
KERKDIENSTEN
Alblas, 11.45 Oecupi. studenten-
dienst; Marekerk 10 ds Smaling, 17
ds Kunz, Papendrecht; Maranatha-
kerk 11 dienst in Haagse Schöuw-
kerk; Oecumenische geloofsgem. De
kerk 10 ds Rietveld; Vredeskerk 10
ds Bloemert; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 pas de culte-, 'Stevenshof' (rk
kerk Haagse Schouw) 11 kand mw
Keuning. Acad. Ziekenhuis 10 pater
v Haasteren mmv Cantate, Sassen-
heim. Diakonessenhuiselke za
10.30 rk dienst, en zo 10.30dsv't
Hof Groenhoven 10 ds Hemstede,
Geref. Kerk' (Vredeskerk - Mara-
nathak. - Bevrijdingsk. en Merenwijk
zie herv. gemeente). Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) geen opgave. Chr. Geref.
K. (Steenschuur) 9.30 en 17 ds den
Hertog. Geref. Gem. (zie Leiderdorp).
Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 17.30. Evang.-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15
ds Mostert. Doopsgez. Remonstr.
Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10
ds Brüsewitz. Baptistengem. (aula
'Nieuweroord', Rijnsburgerweg 124)
10 ds Agtereek. Evang. Gemeen-
Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) geen opgave. Pinkster-
gem. (0. Vest 13) lOhrvd Molen.
Volle Evangelie Gem. (Haarlemmer
weg 36) 11 ev Daniël. Christenge
meenschap (Vestestr. 49) geen
dienst. Leger des H. (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 17, wo.
20. Zevendedag-adventisten ('De
Ontmoeting', Noordhofland V.scho
ten) elke za 11Chr. Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerk van J.Chr.
vd Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.)
10,11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) 10, behalve 2e weekein
de vd maand: za 19. Rooms-Kath. K.
uur); Steenschuur
8.30, 10 (hoogmis), 11.30, 18 en
19 (lof); Boshuizerkade za 19, zo 10;
Lammenschansweg za 19,10;
Haarl.straat za 19, zo 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.
Berg, 19 gez. dienst, ds Haitsma,
Boskoop. Geref. Kerk 9.30 en 19
gez. diensten in Herv. Kerk. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 dienst des Woords, 16
dsv Amstel. Rk Kerk za 19, zo
10.30.
ABBENES
Samen op Weg Gem. 9.30 ds Wijn-
gaarden, Nieuw Vennep.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 9.30 ds
Jonkman; Kruiskerk 9.30 ds Haits-
ma, Boskoop; Opstandingskerk 9.30
ds 't Hooft, 18.30 SoW-dienst, ds
Huisman, Hazerswoude; G. Herder
kerk 9 H.A., ds Huizebosch, 18.30
H.A., ds Mulder; De Bron 10.30
H.A., ds Huizebosch, 18.30 H.A., ds
Moll; Ashram (Marsdiep) geen
dienst; Oudshoornse kerk 10 dr Nep-
veu, Naarden; Sionskerk (Meteoor
laan) 9.30 ds v Rennes, Veenendaal,
18.30 dsvSlooten, Putten. Rijnoord
9.30 H.A., ds Mulder. Verpl.huis
Oudshoorn ZA 10.30 ds Rijksen. Ge
ref. Kerk Maranathakerk 9.30 ds
Huisman, Hazerswoude, 18.30 SoW-
dienst, drs Wilschut; Salvatorikerk
9.30 drs Wilschut, 18.30 zie Op
standingskerk; Kerk en Zanen 9.30
ds Hoogendijk. Geref. K. Vrijg.
(school Beatrixl. 4) 9.30 ds Reitse-
ma, 17 Dienst des Woords. Ned. Ge
ref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds
Janssens, 18.30 ds Bruintjes,
Amersfoort. Chr. Geref. Kerk (Grij-
pensteinstr.) 9.30 en 16.30 ds vd
Ent. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 16. Bapt.gem. (Molen-
werfstr. 1) 10 en 18.30 ds Koek
koek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr Jongejan. Bapt
.gem. Ichthus (mavo H. Dunantweg
1) 10 hr Demmendaal, 18.30 hr de
Leeuw. Volle evang. gem. ('De Ark',
Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr Knoester.
Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v. Bu-
renlaan 15) 10. Christengem. 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Efn-
malaan) 10 hr de Grood, Schagen.
Leger des H. (Zonneweg 3) 10. Re
monstr. Gem. (Van Mandersloostr.
36) geen dienst. Rk Kerk: Bonifaci-
usk.za 19, zo 10.45; Piusk. za 19,
zo 9 en 10.30; De Bron za 19, zo
9.30 en 11.
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9.30 hr Henzen, Leider
dorp, 18 kand. Noordam, Zoeter-
meer. S.O.W. Gem. 'De Hoeksteen'
10 ds Martèl. Geref. Gem. 9.30 en
18 leesdienst.
BODEGRAVEN
skerk 9.:
armentlo,
Utrecht; Salvatorkerk 9.30 ds vd
Scheur, 18.30 kand. de Man, Ros
malen; Bethlehemkerk (Nieuwer-
brug) 9.30 ds Stevens, Zegeveld,
18.30 ds Terlouw, Alblasserdam. Ge
ref. Kerk 9.30 ds Smilde,
Haastrecht, 18.30 ds Elderman. Ge
ref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en
16.30 ds Scholte. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 18.30.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds Vlas
blom, Arnhem, 18.30 gez. dienst in
Geref. kerk; De Stek 9.30 hr de Rid
der, Sassenheim. Geref. Kerk 9.30
ds v Hooijdonk, 18.30 gez. dienst, ds
de Boer, Moordrecht. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 19 ds Oosting. Geref.
Gem. geen opgave. Church of the Na
tions ('Ons Paradijsje', v. Neslaan 4)
9.30 hr Godschalk.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 9.30 en 18.30 ds Alblas.
Geref. Kerk 9.30 ds Dronkert,
Gouda, 17 drs Padmos, Valkenburg.
Rk Kerk: dorp za 19 H Mis mmv
gem. koor, zo 10 Woord Comm-
dienst mmv gem. koor; Anker za 19,
zo 10.30 mmv parochiekoor; Ber-
nardus zo 9.
dienst, ds Verbeek. Geref. Kerk
('Hoeksteen') 10 gez. dienst in Maar
tenskerk. Chr. Geref. Kerk geen op
gave. Rk Kerk: Martinus. za 19, zo
10-, Jozefk. za 19 Ned. Liederen, zo
10 mmv gem. koor.
geest. Rk Kerk za 19, zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 9.30 hr Hoffenaar, Voor
hout. Rk Kerk za 19, zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds v Dis, Was
senaar (VLOK), 18 ds v Niel, Rijns-
burg; Ontmoetingskerk 10 ds Hagen,
Zwolle, 18.30 ds Smaling, Leiden.
Geref. Kerk (Open Hofkerk) 9.30 dr
Vlijm, Leiden, 18.30 ds Mink. Rk
Kerk za 19, zo 9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. Nieuwe Kerk 10 ds Vis
ser, 18 ds ten Voorde; Oude Kerk 10
ds Glashouwer, 18dsHovius-, Ich-
thuskerk 10 hr Bergman, 18 ds vd
Berg; Pniëlkerk 9.30 ds vd Berg, 18
ds Glashouwer; Maranathakerk
(Rijnsoever) lOdsGorissen, 18 ds
Vroegindeweij. Overduin geen dienst.
Herv. Gem. 'De Rank' (Helmbergweg
10) 10 dr v Egmond, Utrecht. Geref.
Kerk Vredeskerk 9.30 ds vd Horst,
17 ds vd Horst (VLOK); Triumfator-
kerk 9.30 ds Mink. Gebouw De Hoek
steen (dovendienst) geen dienst. Ge
ref. K. Vrijg. geen opgave. Ned. Ge
ref. K. (PieterGroen-college, ingang
Rijnsoever 293) 9.30 kand. Koedijk,
19 ds Schuurman. Chr. Geref. K. 10
en 17 leesdienst. Geref. Gem. in
Ned. (Louwestr.) 10 en 17. Baptis
ten Gem. (Ambachtsweg 2) 10 ev
Houwink. Soefi (Zuidduinweg) elke
le en 3e zondag, 16.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 en 19 SoW-diensten
in Geref. kerk. Geref. Kerk 10 SoW-
dienst, ds vd Lugt, 19 SoW-dienst,
mwds Kwast.
LEIDERDORP
Herv, Gem. en Geref. Kerk Dorpskerk
10 en 18.30 ds Doesburg; Schep-
pingskerk 9.30 ds Luttikhuis. Kapel
Scheppingskerk (dovendienst) 9.30
hr v Kempen. Leythenrode geen
dienst. Elis.-ziekenhuis 10 Hoogmis,
rector Vijftigschild. Geref. Gem. Lei
den eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10 en
16.30ds Boogaard. Bapt.gem. (wijk-
geb. Zijlkw.) 10 hr v Berghem. Rk
Kerk za 19, zo 10.
LEIMUIDEN
Herv. Gem. 9.30 gez. dienst in Geref.
kerk, 19 gez. dienst, mw ds de Mik-
vd Waal. Geref. Kerk 9.30 gez.
dienst, mw v Keulen-Schaafsma,
Haarlem, 19 gez. dienst in Herv.
kerk. Camping 10.30 hr Bos, Rijsen-
hout. Rk Kerk za 19, zo 10.
LISSE
Herv. Gem. Grote Kerk 10 ds Del
haas, Middenmeer; Pauluskerk 10
en 19 ds Verdijk. Geref. Kerk 10 drs
v Midden. Geref. K. Vrijg. (Prinsesse-
str. 1) 9dsGeersing, 16.30 lees
dienst. Ned. Geref. Kerk (Salvatori)
10 en 19 gez. diensten met Chr. Ge
ref. Kerk, ds v Dijken. Chr. Geref,
Kerk 10 en 19 gez. diensten met
Ned. Geref. Kerk, ds v Dijken. Geref.
Gem. 10 en 16 ds Tams. Evangelie-
gem. (Heereweg 52a) 10 hr v Duin.
Rk Kerk: Agathakerk za 19 Comm.
viering, zo 10 Euch. viering; Poelpol
der za 19 Euch. viering, zo 10.30
Comm viering; Mariakerk za 19 Mis,
zo 9 Stille Mis, 10.15 Hoogmis; En-
gelbew. za 19 H. Mis, pastor vd
Voort, zo 10 Hoogmis, pastor vd
Voort, di 19 H. Mis, pastor Ammer-
laan.
18.30 ds Dubbeldam, Zwammer-
dam. Geref. Kerk 9.30 mw drs Kel
der, Zwammerdam. Chr. Geref. Kerk
9 en 18.30 leesdienst. Remonstr.
Gem. geen dienst. Evang. gem. (ge-
NIEUWVEEN
Herv. Gem. 9.30 ds Keuning, Noord-
wijk, 18.30 ds Holwerda, Pijnacker.
Geref. Kerk 9.30 ds Elderman, Bode
graven. Rk Kerkza 19, zo 9 en 11.
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem, 9.30 ds Neeleman, 19
ds Gebraad, Schevemngen. Geref.
Kerk geen opgave. Chr. Geref. Kerk
9.30 leesdienst, 16.30 ds Hogen-
birk. Rk Kerk za 19," zo 10.
NOORDEN
Herv. Gem. 9.30 en 19 ds Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 hr Kar-
sten, Leiden, 19 hr Schreuder. Rk
kerk za 19, zo 9 en 10.30.
NOORDWIJK
Herv. Gem. Grote Kerk (Binnen) 10
ds Lapré, 17 kand. Burger, Waddinx-
veen; Hoofdstr. (Zee) 10 mw ds Ter
louw-Sterk, Bodegraven; De Rank
(Golfbaan) lOdsvd Bergh, Geref.
Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds
Kuiper, 19 ds Elgersma; Vinkenl.
(Binnen) 10 ds Elgersma, 19dsvd
Schoot. W. vd Bergh-stichtmg 11
kand de Mik, Nieuwerkerk ad IJssel.
'Sole Mio' 9 ds Kuiper. Gem. van
Christenen 'De Ark' (Picképl. 1)10
hrvVeelen, 19hrvDuin. Ned. Prot.
Bond (aula O.Zeew geen dienst. Rk
Kerk Zee za 19 Euch. viering mmv
herenkoor (Ned zo 10.30 Euch.
viering; Binnen za 19 H Mis, zo
9.30 Hoogmis, 11 H. Mis.
NOORDWIJKERHOUT
Herv. Gem. Dorpskerk 10gez.
dienst, ds Rinzema; De Zilk zie
Dorpskerk. Rk Kerk Victork. za 19
pastoor Hooymans mmv Herenkoor,
zo 9.30 pastoor Hooymans mmv Da
meskoor, 11 pastoor Hooymans; Jo
zefk. za 19 pastoor vd Plas, zo 9 pas
toor vd Plas, 10.30 Woord- en
Comm.dienst mmv Gem. Koor; De
Zilk za 19 pastor Buskermolen mmv
gem. koor, zo 10.30 pastor Busker
molen.
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk 10
SoW-dienst, ds Hortensius; Paulus
kerk geen dienst; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 ds Cramer, Voorburg.
Geref. Kerk (Mauritslaan) 10 SoW-
dienst, ds Kooman. Geref. Kerk Vrijg.
(aula Dr. Schilderschool) geen opga
ve. Ned. Geref. Kerk (Gem,centrum)
8.45 geen dienst, 16 H A ds Win-
kelhoff, Amstelveen. Van Wijcker-
slooth 16 hr Bergman. Endegeest 10
ds Friederich. Volle-evangeliegem
(Gem.centrum) 16. Rk Kerk Will.kerk
za 19 Avondmis, zo 9 Mis, 10.30
Hoogmis mmv Schola, di 9 Mis.
OUD-ADE
Rk Kerk za 19, zo 9. Zie ook Rijpwe-
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 gez. dienst in Geref.
kerk. Geref. K. 9.30 gez. dienst, ds
Heijting. Remonstr. Gem. geen
dienst. Rk Kerk za 19, zo 10.30.
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar. Pres. za 19 past. de
Munck mmv Cantor, zo 11 past. Ber-
genhenegouwen mmv Gem. Koor;
Petrus-B. za 19. zo 9.30.
RIJNSATERWOUDE
Herv. Gem 9.30 mw ds Lourens,
Steggerda Chr. Geref. K 9.30 en
14.15 ds Kok, 's-Gravenzande.
RIJNSBURG
Herv. Gem. Grote Kerk 9 30dsvVel-
zen, Wateringen, 17 ds Wisse; Bet-
helkerk 9.30 ds Wisse. Geref Kerk
Petrakerk 9 30 ds Cziria, 17 ds Ver
schoor; Immanuelkerk 9.30 ds Ver
schoor, 19dsSnel, Maranathakerk
9.30 ds Snel, 17 ds Cziria. Geref.
Kerk Vrijg. 10 en 17.15 leesdienst.
Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 17 ds
Westerink, Bunschoten Evang
Christengem. (aula mavo) 10 hr v
Gaaien, Monster. Rk Kerk za 19, zo
9.30 en (chr. tuinbouwschool) 11
RIJPWETERING
Rk Kerk za 19 avondmis in Oud Ade,
zo 10.30.
SoW-dienst, ds Bras. Geref Kerk
8 45 dienst in RK Kerk, ds Bras, 19
SoW-dienst in Herv. kerk. Chr. Geref.
K. lOdrden Hertog, Leiden, 19dsv
19, zo 10.30.
TER AAR
Herv Gem 9 30 en 18.30 ds Vlas
blom. Geref Kerk 9.30 ds Atterna-
Roosjen, Leiderdorp, 18 30 ds Ter-
laak, Alphen ad Rijn Rk Kerk Aar-
dam za 19, zo 9 en 12; kerk Lange-
raarza 19. zo 9.30 en 11.30
VALKENBURG
Herv Gem. 10 ds Germans, Sassen
heim, 18.30 gez dienst in Geref.
kerk. Geref. Kerk 9.30 drs Padmos,
18.30 gez. dienst, kand Henzen,
Leiderdorp Geref. K. Vrijg. 9.30ds
Heida, 18.30 dsHeida (VLOK)
RkKerkzal9.zo9.30en 11.
VOORSCHOTEN
Herv Gem Dorpskerk 10 ds Schaap,
19 SoW-dienst, ds de Boer-Hessel,
De Ontmoeting (Noordhofland) lOds
de Boer-Hessel; 'Rehoboth' (Van
Leeuwenhoekkade) 9 30 en 16 30
ds Kuyt, Ernst Hulp en Heil-kerk
('Schakenbos', Leidschendam) 10
pater Wiegmans, Wassenaar Geref
Kerk (Het Kruispunt) 10 ds de Zwart.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 45 en
16 30dsGeersmg Rk Kerk Laur-
Paardekooper Anglican Church (Bri
tish School. J. v. Hooflaan 3) 10.30.
Aula-basisgem (in 'De Groene Kik
ker', Frans Halsplnts) geen dienst.
17 ds Prosman, Harmeien. Hoek
steen 18.30 dsGoossen, Bethelkerk
10.30 dsGoossen, 17 drs Liefting,
Nijkerk; Immanuelkerk 9 30 drs de
Bruin. Reeuwijk Geref Kerk Ont
moetingskerk9.30dsBongers, 17
ds Dronkert, Gouda. Geref K. Vrijg.
(Kruiskerk) 8 30 en 14.45ds Hoog-
endoorn. Chr Afgesch. Gem 9.30 en
17 ds vd Want. Oud-Geref Gem
(Mercuriusweg 29) 10 en 18 30 Re
monstr. Gem. geen opgave RK Kerk
St. Victork. 9.30, Ontmoetingsk. za
19,zo 11.15.
WARMOND
Herv. Gem, 10 drs Schwencke,
Oegstgeest. Rk Kerk za 19, zo 9
WASSENAAR
Herv Gem. Dorpskerk 10 mw ds Vis
ser-Schroot, 16 30dsde Fijter, Ha
ren; Kievietkerk ('Samen op weg') 10
H A mw ds Bezemer. Messiaskerk
10 SoW-dienst, ds Hellendoorn,
Dorpscentrum 9 30 kand. v Trigt.
Houten. Geref Kerk Zijllaan 10 SoW-
dienst in Messiaskerk, 19 mw ds Jan-
se-de Jonge Ned Prot. Bond (Kerk-
dam) 10.30 dr Schipper, Amersfoort.
RK Kerk Jozef za 19 Euch viering, zo
WOUBRUGGE
Herv Gem 9 30 kand. Dierx, Lei
den, 18 30 ds Schalk, Ter Heide
Geref Kerk 9.30dsvOudenallen,
18 30 ds den Heeten, Hoofddorp
ZEVENHOVEN
Hen/ Gem. 9 30 ds Bronsgeest, Lei
den, 19gez dienst, drs Vegh. Den
Haag Geref. Kerk 9.30 hr Schreu
der, 19 gez. dienst in Herv. kerk. RK
Kerk za 19. zo 9 en 10.45.
ZOETER WOU DE
Herv Gem. 10 drs Stam. Rk Kerk St
Jan zo 9.30 Hoogmis; Emmauskapel
zo 9.30; Chr. Dienaark za 19 Woord
Comm dienst. Meerburgkerk H,
Rijndijk za 19. zo 10.30.
ZWAMMERDAM
Herv. Gem 9 30 ds Dubbeldam,
18 30 gez. dienst, ds v Hooydonk.
Boskoop Geref Kerk 9 30 mw vd
Meeberg, Bodegraven, 18.30gez
dienst in Herv. kerk. Hooge Burch 11
pastor Ho«kMl.
