Schokgolf door Amsterdamse 'handel van vertrouwen'
'Dit is geen terreur, maar burgeroorlog'
De ziekmakende woestijn
die eens het Aralmeer was
Feiten &Meningen
VRIJDAG 31 JULI 1992
2
Nep-bedrijven brengen 'City of Diamonds' in diskrediet
De Amsterdamse diamanthandel wordt sinds anderhalf jaar
opgeschrikt door internationaal opererende Canadees-Britse
oplichters. Een gevoelige kwestie. Want wat parfums zijn voor
Parijs, kleren voor Milaan en leer voor Florence, zijn diaman
ten voor het florerende 'Amsterdam City of Diamonds'. De gea
larmeerde diamanthandel die als de dood voor een slechte
naam nauw heeft samengewerkt met de politie hoopt dat
met de recente veroordeling van een Canadese bende 'de lucht
is geklaard'. Maar deze maand pakte de Amsterdamse politie
alweer een nieuw gezelschap Canadese zwendelaars op.
AMSTERDAM FRED VAN ESSEN
Toen een zware delegatie van het
bureau Fraude, de Arbeidsinspectie
en Vreemdelingendienst van de Am
sterdamse politie eind juli binnen
vielen bij Euro-Can-Am Trading aan
de Marnixkade, troffen ze niet veel
aan dat als wettig bewijs kon dienen.
Justitie kon niet veel meer dan een
viertal illegale Canadezen en Britten
die in het pand waren het land uit te
zetten. „De manier waarop deze
mensen de boel oplichten is erg
moeilijk te bewijzen", zegt politie
woordvoerder Van Zandbergen met
onverholen spijt.
Het bedrijf aan de Marnixkade ope
reerde volgens de lijn die eerder al
door andere louche Brits/Canadese
bedrijven is uitgezet. Bedrijven als
Import Gem International aan de
Nieuwzijds Voorburgwal, Marrin
Trading en Can Europe, gevestigd in
prestigieuze kantoorpanden aan de
Vijzelgracht.
Can Europe was in november 1990
de eerste van de rij zwendelbedrijven
die werden ontmanteld. Met enig ge
luk, want de meeste slachtoffers heb
ben zich nooit bij de politie gemeld.
Doordat ze niet wisten waar ze te
recht konden de kopers werden
met opzet buiten Nederland gekozen
of omdat ze hun aankoop hebben
betaald met zwart geld. Misschien
ook dat sommigen nog steeds niet
door hebben dat ze waardeloze ste
nen in huis hebben gekregen voor
hun dollarbundels.
Volgens voorzitter Blik van de Am
sterdamse diamantbeurs, waarin 200
Amsterdamsediamanthandelaars
samenwerken, hebben de Canade
zen „zeker tientallen miljoenen dol
lars" verdiend. De opzet van het lu
cratieve handeltje is volgens de poli
tie 'gewiekst'. Vanuit Amsterdam se
lecteerden Zweden, Noren, Ieren en
Engelsen wier namen in het tele
foonboek van een naar welstand
klinkend beroep was voorzien
arts, architect of ondernemer. „We
hebben een prachtig aanbod voor
u", zei zo'n verkoper dan. „Ik heb
net een prachtige steen van een
Amerikaanse klant, die geveild moet
worden en ik kan hem u aanbieden
met een korting van twintig pro
cent". Het enorme aanbod van edel
stenen werd verklaard met: 'Ja die
echtscheidingen, weet u. Er is daar
de laatste tijd een golf van in Ameri
ka en de mensen moeten hun ju
welen te gelde maken.' Het kwam
geloofwaardig over.
Blik: „Ze spiegelden behalve de kor
ting ook nog eens enorme beleg
gingswinsten voor en de mensen
trapten er hijgend in, zelfs grote be
leggers. De verkopers hadden een
heel kundig verhaal."
De arts uit Oslo en zijn talrijke lotge
noten die ingingen op het aanbod,
kregen eerst een indrukwekkende
kleurenfolder thuisbezorgd en daar-
Blik: .Tegen overvallers kun je je wape
nen, maar tegen oplichters is dat veel
moeilijker. Maar hun effect op de ko
persmarkt kan verwoestender zijn."
FOTO GPD ROLAND DE BRUIJN
na per post een verzegelde saffier,
smaragd, robijn of diamant. Fris ach
ter transparant plastic, vergezeld van
een 'gewaarborgd' keuringsrapport
uit een edelstenen-laboratorium.
Helaas bestond het in de opdruk ver
melde Gem Information Laborato
ries Inc. in Miami helemaal niet.
Het slimme van de oplichters was
dat ze inspeelden op goede gebrui
ken in de diamanthandel. Zo is het
verzegeld 'in commissie' geven van
een steen normaal. Blik: „De oudste
truc is een steen te verwisselen voor
een die veel minder waard is. Dus is
het in de diamanthandel gewoon een
zogeheten certificaatsteen, die voor
de verkoop is bestemd, verzegeld
aan te nemen. In dit geval werd dat
dus gebruikt om de klanten klem te
zetten: ze konden niet de steen laten
taxeren door een deskundige. Want
als het zegel was verbroken, kon de
oplichter zeggen: de steen is verwis
seld".
Op snel geld beluste beleggers in
Scandinavië, Engeland en op de Ka
naaleilanden kochten op die manier
onzuivere stenen voor het tienvoudi
ge van de werkelijke waarde. In
plaats van een 'natural golden sap
phire' van het kostbare 'padparad-
schah color type' haalden ze een or
dinaire gele gljmmer in huis. Op de
namaak-certificaten was gerommeld
met kwaliteitscijfers die in de hoog
ontwikkelde diamanthandel wèl,
maar voor robijnen, smaragden en
saffieren helemaal niet bestaan.
Maar de aangekruiste cijfertjes wek
ten vertrouwen. Bedragen tot een
half miljoen gulden gingen overzee
voor stenen van minder dan een
tiende van die waarde. „Dezelfde
marge als een kopje koffie op een
terras", verdedigde de topman van
Can Europe zich voor de Amster
damse rechtbank.
Porseleinkast
Voor de bona fide diamanthandel
zijn 'Firma's' als Euro-Can-Am Tra
ding olifanten in een zorgvuldig op
gebouwde porseleinkast. De grootste
angst van de handel in edelstenen
zijn niet dieven en overvallers, maar
fiessetrekkers en fraudeurs. Blik, zelf
veilig geborgen achter de drietraps-
sluizen toegang van de Diamantbeurs
in Amsterdam-Zuid-Oost: „Tegen
overvallers kun je je wapenen, maar
tegen oplichters is dat veel moeilij
ker. Een slimme jongen houd je niet
buiten met kogelvrij glas of dikke
deuren. En het effect op de kopers
markt kan ook veel verwoestender
zijn."
In een voornamelijk op reputatie en
onderling vertrouwen gebaseerde
diamanthandel kan oplichting het
kaartenhuis doen instorten. Blik: „De
diamanthandel is generaties lang een
vader-op-zoon bedrijf geweest met
historisch gegroeide gewoonten en
afspraken". Mondelinge afspraken
zijn bindend en dienen bij een me
ningsverschil te worden aangevoch
ten bij het Diamantcollege. Blik:
„Dat is heel effectief, want hande
laars zijn als de dood dat ze ge
schorst worden. Dan komt hun
naam op alle beurzen te hangen en
kunnen ze nergens ter wereld meer
zaken doen. Je kunt zeggen dat de
diamanthandel is gebouwd op puur
onderling vertrouwen.
De breinen achter Can Europe zijn
vorige maand, na een uiterst moei
zaam justitieel onderzoek en een
maandenlang proces veroordeeld tot
celstraffen van drie en twee jaar en
geldboetes van samen 750.000 gul
den. De diamanthandel hoopt dat de
'diamantmaffia' zich door het vonnis
zal laten ontmoedigen, nu de recht
bank ook het oplichten van slachtof
fers in het buitenland in Néderland
strafbaar heeft gesteld. Het vonnis
heeft een veronderstelde 'leemte' in
de wetgeving waarop de zwendelaars
zinspeelden gedicht. Maar de ont
dekking, ruim na de rechterlijke uit
spraak, van het oplichterskantoor
aan de Marnixkade lijkt die hoop de
bodem in te slaan.
Nederlandse expert Dirk Krnijt wil ingrijpen VN in Peru:
LONDEN JUDITH PERERA
VERSLAGGEVER IPS
De eens bloeiende vissers
plaatsjes langs de kusten van
het Aralmeer drogen op. Het
meer tussen Oezbekistan en Ka-
zachstan, ooit het op drie na
grootste zoetwaterbekken ter
wereld, verandert langzaam
maar zeker in een ziekmakende
woestijn. In de afgelopen 20 jaar
is de omvang van het meer met
60 kilometer gereduceerd. Ske
letten van verlaten bootjes lig
gen op de bodem van de droog
gevallen delen van het meer.
De natuurramp is het gevolg
van het wanbeheer door de
voormalige Sovjet-autoriteiten,
die het meer 25 jaar lang ge
bruikten voor grootschalige irri-
gatiewerken ten behoeve van de
rijstcultuur en katoenverbouw.
Daardoor werden enorme hoe
veelheden water verspild. Bo
vendien werden vooral in de ka
toenteelt gigantische hoeveel
heden bestrijdingsmiddelen en
kunstmest gebruikt, die lang
zaam maar zeker via het grond
water in het meer terechtkwa-
Drie miljoen mensen in Oezbe
kistan en Kazachstan zijn ge
troffen door het slinkende meer.
De problemen zijn het meest
acuut in de kleine autonome re
publiek Karakalpak in Oezbe-
kistan.
Muynak en Uchsai, twee plaat
sen aan de Aralzee in Karakal
pak, leefden van de visserij. Nu
zijn het spooksteden. „Een op
de 128 inwoners van Muynak is
kankerpatiënt", zegt de arts
Joeri Jesirkepov. In 1988 werden
mensen gemiddeld niet ouder
dan 26,5 jaar. De belangrijkste
sterfteoorzaak is kanker aan de
spijsverteringskanalen. Van de
pasgeboren baby's sterft 10 pro
cent vóór het eerste levensjaar.
Allemaal door het gedwongen
gebruik van het veel te zoute en
zwaar vervuilde water.
Bijna 90 procent van de bewo
ners heeft geen stromend water
en is voor drinkwater afhanke
lijk van vervuild grondwater. De
plaatselijke bevolking heeft ma
nieren gevonden om dit water
toch enigzins drinkbaar te krij
gen. Koken is niet voldoende.
De arts Noerlai Bisaljev zegt dat
het afweersysteem van veel
mensen is aangetast. Als gevolg
daarvan lijden veel mensen aan
infecties, vooral aan de adem
halingswegen.
Daarnaast heerst er op grote
schaal ondervoeding, vooral on
der kinderen en zwangere vrou
wen. Bloed, botten en urine van
de meeste mensen vertonen
hoge zoutgehalten. Vorig jaar
onderging 90 procent van de
bevolking van Noekoes een me
disch onderzoek: 65 procent
bleek ziek. Mensen lijden aan
Engelse ziekte, leverontstekin
gen, nieraandoeningen en kan
ker.
Wat de situatie nog eens verer
gert is de onvoldoende medi
sche zorg. De ziekenhuizen,
vooral in Karakalpak, kampen
met een tekort aan elementaire
voorzieningen als faciliteiten
voor bloedonderzoek en injec
tiespuiten. Artsen hebben ook
een gebrek aan aan bloedplas-
ma en geven niet zelden eigen
bloed als er geen ander beschik
baar is.
Zonnepaneel
Het droogvallen van het Aral
meer heeft ook grote klimatolo
gische veranderingen tot gevolg.
Het meer werkte voorheen als
een gigantisch zonnepaneel
door de zomerwarmte te absor
beren en deze 's winters uit te
stralen. Nu zijn de zomers he
ter, korter en droger. Tempera
turen bereiken recordhoogten
van 45 graden Celsius. De win-»
ters, daarentegen, zijn langer en
veel kouder.
De Amoedarja en Sjrdarja, de
twee enorme rivieren die het
Aralmeer van water voorzagen,
zijn gereduceerd tot kleinere
stromen. De delta's van beide
rivieren waren eens vruchtbare
gronden met meertjes, moeras
sen en bossen die 173 diersoor
ten herbergden, variërend van
herten tot tijgers. Maar de bos
sen zijn ineengeschrompeld tot
eenvijfde van de oorspronkelij
ke omvang en de meeste meer
tjes zijn opgedroogd. Veel van
de 38 nog resterende soorten
worden met uitsterven be
dreigd.
Rampgebied
Vorig jaar nam de Opperste
Sovjet (het parlement van de
Sovjetunie) een lange en gede
tailleerde resolutie aan waarin
het Aral-gebied werd aange
merkt tot rampgebied. De Op
perste Sovjet hekelde het beleid
van 'centrale en economische
autoriteiten en die van de repu
blieken' en sprak van verkwis
ting van land- en waterbronnen
en een te grote nadruk op de
verbouw van rijst en katoen.
'Grote fouten', zo oordeelde de
Opperste Sovjet, zijn gemaakt
bij de aanleg van irrigatiesyste
men, waardoor te veel water
werd verbruikt en de woestijn
vorming in de hand werd ge
werkt.
Om de situatie daadwerkelijk te
veranderen was ingrijpen op
centraal niveau noodzakelijk
geweest. Nu, na het uiteenval
len van de Sovjetunie, ligt het
initiatief bij de aangrenzende
republieken. Geen van deze sta
ten heeft echter de middelen
geld noch mankracht of
daadkracht om een dergelijk
complex probleem aan te pak
ken. Maar als er niets wordt on
dernomen, waarschuwt Sabir
Kamalov van de Academie voor
Wetenschappen van Noekoes,
zal het gehele gebied in een
woestijn veranderen. „We heb
ben niet meer dan tien jaar over
om een totale ramp te voorko-
een democratisch gekozen pre
sident, die door tanks wordt be
schermd tegen zijn eigen parle
ment". Volgens Kruijt is het ge
vaar niet denkbeeldig dat ande
re landen in Zuid- en Midden-
Amerika dezelfde weg inslaan.
.Argentinië, Colombia, Hondu
ras en Venezuela zouden zo
kunnen volgen".
Reden daarvoor is het bestaan
van grote groepen armen, die
overleven via het grijze circuit.
Kruijt schat dat in Lima - acht
tot tien miljoen inwoners - 75
procent van de bevolking daar
van leeft. „Die mensen hebben
niets te verwachten van de ge
vestigde politiek. Het is daarom
ook niet verwonderlijk dat een
grote meerderheid van de Peru
anen achter de staatsgreep van
Fujimori stond. Die mensen
houden zich alleen bezig met
de vraag of ze morgen en over
morgen brood op de plank heb
ben".
Het recept van een krachtige
president, gesteund door een
sterk leger, geen mensenrech
ten maar vooral ook geen sores,
is voor die groep een aantrekke
lijk alternatief. Dat de politie
staat de terreur van Sendero Lu-
minoso te lijf gaat met even grof
geweld, deert hen niet. „Boven
dien redeneren zij: het zijn toch
maar indianen", aldus Kruijt.
Want de machtsbasis van Lich
tend Pad bestaat uit de steun
van de miljoenen indianen, de
armsten onder de armsten in
Peru. Die steun wordt voor een
belangrijk deel afgedwongen via
de meedogenloze terreur, waar
bij kinderen worden opgebla
zen met staven dynamiet, 'ver
raders' de gruwelijkste martel
dood sterven en bestuurders en
ontwikkelingswerkers als sym
foto AFP
bolen van de omver te werpen
heersende klasse systematisch
overhoop worden geschoten.
„Maar desondanks bestaat er
ontegenzeggelijk steun voor
Sendero", aldus Kruijt. Hij zoekt
de verklaring deels in de frustra
tie bij de indiaanse bevolking,
het gevolg van honderden jaren
blanke overheersing. „Het esta
blishment in Lima ontkent het
nog altijd, maar in Peru woedt
een etnische oorlog: de bittere
armoede van de indianen tegen
de gevestigde orde van de blan
ken. Het is geen terreur, het is
een burgeroorlog".
Twee vuren
De aankondiging dat de
doodstraf wordt ingevoerd voor
aanslagen zal het beeld niet ver
anderen: het fanatisme bij Sen
dero Luminoso is te sterk.
Kruijt: „Wie sendero wordt, stelt
zijn bloed ter beschikking. Zo
simpel is dat. Sendero contro
leert inmiddels tien van de 26
sloppenwijken, dat had nie
mand voor mogelijk gehouden.
Als je daar wat aan wilt doen
moet je tien jaar uittrekken. De
regering moet de steun van de
basis verwerven, door middel
van werkgelegenheidsprojecten.
Armoedebestrijding, misschien
kan een regering van burgers en
militairen daar wat aan doen".
Maar niet door uitsluitend ge
weld met geweld te bestrijden.
„De bevolking zit nu tussen
twee vuren. In Guatamala ver
telde die kolonel hoe hij de In
diaanse guerillastrijd heeft op
gelost: ten koste van honderd
duizend doden. Ik hoop dat het
in Peru niet zo ver zal komen.
Maar ik ben heel pessimis
tisch".
TOM JANSSEN
Alberto Fujimori, omringd door militairen tijdens een parade deze week
ter gelegenheid van onafhankelijkheidsdag. Het parlement stuurde hij
een paar maanden geleden naar huis omdat dit de aanpak van Lichtend
Pad in de weg zou staan. foto afp
Een militaire interventie onder
leiding van de Verenigde Naties,
een andere uitweg ziet de
Utrechtse antropoloog Dirk
Kruijt niet om een einde te ma
ken aan de spiraal van geweld
en ellende in Peru. „Als er niet
wordt ingegrepen, woedt deze
burgeroorlog nog zeker tien jaar
door", aldus de net naar Neder
land teruggekeerde Peru-expert.
Kruijt weet waarover hij praat:
in zijn laatste boek over Peru
(Tussen Sendero en de militai
ren, 1991) voorspelde hij de
staatsgreep van de huidige pre
sident Alberto Fujimori.
De presentatie van zijn boek il
lustreert aardig hoe diep de
angst in Peru inmiddels is ge
worteld voor de ongekende ter
reur die Sendero Luminoso
heeft ontketend. „Normaal ge
sproken wordt daar een feestje
voor georganiseerd, maar daar
was nu geen sprake van. Het
boek werd nu ten doop gehou
den in de School voor de Jour
nalistiek in Lima, en zelfs daar
was de directeur bang dat er
een raket op het gebouw zou
worden afgevuurd".
Kruijt is de afgelopen twintig
jaar veelvuldig voor langere pe
rioden in Peru geweest, waar hij
ook les gaf aan universiteiten.
Zijn boeken, voortvloeiend uit
uitstekende contacten met ge
neraals die in de jaren zestig in
Peru een min of meer socialis
tisch regime vestigden, hebben
Kruijt in geheel Latijns-Amerika
ingangen geven bij het militaire
apparaat. In die kripgen bestaat
veel waardering voor de semi-
staatsgreep die Fujimori in april
pleegde. Tijdens deze 'zelf-
coup' ontbond de Peruaanse
president het parlement en stel
de de grondwet buiten werking.
Volgens Fujimori waren dat
hinderpalen in de strijd tegen
Sendero Luminoso.
„In Guatamala vertelde een ko
lonel me veel respect te hebben
voor Fujimori. Hij noemde het
'democracia blindada': gepant
serde democratie. Dat is dus
Een aanslag met
een zware autobom
luidde eerder deze
maand in de
Peruaanse
hoofdstad Lima een
hevig offensief in
van de maoïstische
terreurorganisatie
Sendero Luminoso
(Lichtend Pad). Ten
minste 27 doden en
150 gewonden
konden worden
toegevoegd aan de
lange lijst met
slachtoffers van het
geweld in Peru.
Sinds Lichtend Pad
In 1980 zijn
campagne startte
om van Peru een
socialistische
heilstaat te maken
zijn 25.000 mensen
omgekomen:
slachtoffers van de
terreur van de
'senderistas' en het
al even brute
tegengeweld van het
leger. Inmiddels
heeft Lichtend Pad
de helft van het land
onder controle en is
nu het offensief
gestart om Lima ln
handen te krijgen.
De heilstaat is ver
weg, maar het
verpauperde Peru is
wel het armste land
van Zuid-Amerika
geworden.
Temidden van zwaarbewapende militairen kijkt dit jongetje naar een militaire parade.
