Japan paait Russen
op de Koerillen
Russische gemoederen over
Koerillen lopen hoog op
'De politie beschermt ons niet, dus moeten we het zelf doen
Feiten &Meningen
van
Ochotsk
Stille
Jurup Oceaan
MAANDAG 27 JUL11992
Forse hulp als soevereiniteit wordt overgedragen
In het Verdrag van Jalta van 1945 regelde Stalin (rechts) met Roosevelt
en Churchill (links) dat de hele eilandensliert die valt onder de naam
Koerillen na de oorlog aan Rusland zou worden gegeven.
ARCHIEFFOTO AP
De afgelopen maanden is in de plaatselijke krant van de
Koerillen-eilanden, Na Rubirzje (Op de grens), een co
lumn verschenen over het leren van de Japanse taal. Ter
wijl Moskou en Tokyo doorruziën over de soevereiniteit
over de vier eilanden, raken de eilandbewoners steeds
meer geïnteresseerd in hoe het leven is in Japan en in de
mogelijkheden van economische contacten.
KUNASJIRI TERRY MCCARTHY
THE INDEPENDENT
In een van die columns heeft
Na Rubirzje een lijst gepubli
ceerd van Japanse uitdrukkin
gen om een gesprek te begin
nen. De eerste was 'prettig ken
nis met u te maken', onmiddel
lijk gevolgd door 'dank u wel
voor de meegebrachte cadeaus'.
De Russische eilanders begin
nen gewend te raken aan het Ja
panse gebruik om overal waar
ze heen gaan cadeaus mee te
nemen, hoewel slechts weinig
Japanners de eilanden onder
het Russisch-Japanse verdrag,
dat sinds dit jaar geldt, hebben
bezocht.
De Japanners proberen de ei
landbewoners er van te overtui
gen dat een leven onder Japan
se vlag rijkdom en welvaart zal
brengen in vergelijking met de
ellende van een uiteenvallende
Russische economie. Zij zinspe
len op forse hulp en ontwikke
lingsprojecten wanneer hun eis
voor soevereiniteit over de ei
landen wordt ingewilligd.
Mijnenveld
Het historische conflict over wie
de vier eilanden Etorofu, Ku-
nashiri, Shikotan en Habomai
bezit, is een diplomatiek mij
nenveld, vol omstreden docu
menten, mondelinge afspraken
die later weer zijn ingetrokken
en wederzijds wantrouwen. Tot
de Tweede Wereldoorlog wer
den de omstreden eilanden be
woond door Japanners, maar
tijdens de laatste dagen van de
oorlog vielen de Russische troe
pen binnen. Drie jaar lang leef
den de Russische kolonisten en
de Japanse bewoners naast el
kaar, maar in 1948 beval Stalin
dat alle Japanners moesten ver
trekken. Zij werden door het
Nauw van Nemuro naar het
noordelijke Japanse eiland Hok
kaido gestuurd.
In het Verdrag van Jalta van
1945 heeft Stalin Roosevelt en
Churchill overgehaald er mee in
te stemmen dat de hele eilan
densliert die valt onder de naam
Koerillen na de oorlog aan Rus
land zou worden gegeven. Na
de oorlog heeft Japan zich daar
aanvankelijk tegen verzet, maar
tijdens de vredesconferentie
van 1951 in San Francisco gaf
de Japanse delegatie toe en trok
zij de aanspraken op de Koeril
len in.
Toen echter de Koude Oorlog in
de jaren vijftig verergerde,
maakte Japan, ditmaal met de
nieuwverworven steun van
Amerika, opnieuw aanspraak
op de eilanden eerst op Shi
kotan en Habomai, die volgens
Tokyo niet tot de eilandenreeks
van de Koerillen behoren, en
vervolgens ook op de eilanden
Kunashiri en Etorofu, op grond
van het feit dat zij traditioneel
Japans grondgebied waren. De
afgelopen 35 jaar zijn de relaties
tussen Tokyo en Moskou op de
ze kwestie blijven vastzitten
juridisch gesproken zijn Japan
en Rusland nog steeds in oorlog
omdat er in afwachting van een
oplossing voor het geschil geen
vredesakkoord is getekend.
Visgronden
Dit diplomatieke geruzie tussen
Tokyo en Moskou lijkt ver van
het bed van de eilandbewoners.
Zij maken zich drukker om de
verslechterendeeconomische
situatie op de eilanden, de toe
komst van hun kinderen en het
lot van de bossen en visgronden
waarvan ze zijn gaan houden.
Op een afstand van tienduizend
kilometer van Moskou leven zij
op de uiterste rand van een
chronisch zieke Russische eco
nomie en met de stijgende
transportkosten worden goede
ren zeldzaam en kostbaar. In te
genstelling daartoe ligt het Ja
panse eiland Hokkaido slechts
een paar kilometer over zee van
de zuidelijke Koerillen.
„Onze bevolking realiseert zich
dat de dingen in Japan veel be
ter zijn en dat we zullen worden
beïnvloed door de economische
kracht van Japan. Daar hebben
wij begrip voor", zegt Nikolai
Pokidin, de burgemeester van
Kunashiri. „Maar als we deze ei
landen aan de Japanners geven,
vissen ze alle zalm weg uit de
Stille Oceaan voor de kust van
Rusland. Eerlijk gezegd ver
trouw ik de Japanners niet voor
100 procent wij zijn opener
dan de Japanners."
Tot voor kort was de overgrote
meerderheid van de 25.000 ei
landers sterk gekant tegen te
ruggave van de eilanden aan Ja
pan. In een referendum stemde
vorig jaar 75 procent voor be
houd van het Russisch staats
burgerschap. Terwijl de econo
mie steeds verder verslechtert,
wankelt echter de publieke opi
nie.
Velen die behoren tot de oudere
generatie zullen hun vijandig
heid tegenover de Japanners
nooit kwijtraken. „Als de Japan
ners het overnemen, zou ik ver
trekken", zegt German Potatov,
een 56-jarige advocaat. „De Ja
panners denken dat zij een su
perieur ras zijn. Wij weten hoe
zij de Koreanen die in Japan
wonen discrimineren en dat
zouden zij met de Russen waar
schijnlijk ook doen."
Belofte
Maar de jongere generatie die
de oorlog niet heeft meege
maakt, lijkt zich meer aange
trokken te voelen tot de econo
mische belofte van Japan. Mi-
chail Loekjanov (38). een voor
malig havenarbeider, behoort
tot het kleine maar groeiende
aantal mensen dat denkt dat de
eilanders baat hebben bij Japan.
„Ik ben niet bang om tussen de
Japanners te leven. Wij hebben
KAMÓATKA
(RUSL.)N^ Petropavlovsk-
Kamöatskij
IONEKOTAN
'SIAëKOTAN
tl O ]Setorofu/
v* f (ITUAUP)/#J
KUNASHIRI
/SHIKOTAN
f '-HABOMAI
p* HOKKAIDO
rr^"*--3(JAPAN>
zeventig jaar met de commu
nisten geleefd, dus kan ik nu
met iedereen leven." Loekjanov
is de oprichter van Zemljak, een
vereniging met 300 leden, die
lobbyt voor de teruggave van de
eilanden aan Japan.
Wat ze ook vinden van de kwes
tie rond de soevereiniteit, alle
eilandbewoners delen de zorg
over de schade die aan de Koe
rillen kan worden toegebracht
als grote Japanse bedrijven wor
den toegelaten. De Koerillen
zijn dicht bebost en in de om
ringende zee wemelt het van de
vis. Nu al onttrekken snelle vis
sersboten zich aan de Russische
patrouilleschepen om illegaal
vis te vangen rond de eilanden.
Niemand van de eilandbewo
ners verwacht dat hun belangen
op de eerste plaats komen wan
neer Japanse en Russische di
plomaten uiteindelijk tot een
oplossing komen. Jongere men
sen proberen als een soort ver
zekeringspolis alvast wat Japans
te leren.
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Alles wat zich in Rusland 'pa
triottisch' noemt, verkeert in de
hoogste staat van alarm. Kost
baar Russisch grondgebied
dreigt aan een vreemde mo
gendheid te worden verkwan
seld. Als het zover komt, is de
aanleiding voor een derde we
reldoorlog daar", schreven 52
conservatieve Russische parle
mentariërs recentelijk aan pre
sident Boris Jeltsin.
Het oproer gaat om zestien vul
kanische rotsen die de zee van
Ochotsk van de Pacificische
Oceaan scheiden. Ze zijn beter
bekend als De Zuid-Koerillen,
een eilandengroep die in de na
dagen van de Tweede Wereld
oorlog door Stalins Rode Leger
op het capitulerende Japan
werd veroverd.
Japan wil die eilanden terug.
Het weigert een einde te maken
aan de formele staat van oorlog
waarin het nog steeds met Rus
land verkeert. Bovendien heeft
Tokyo het verlenen van massale
hulp afhankelijk gesteld van er
kenning door Rusland van Ja
pans soevereiniteit over de Koe
rillen. Morgen vergadert de
Russische parlementscommis
sie van buitenlandse zaken in
besloten zitting over de Koeril
len.
De conservatieven in Moskou
zeggen dat Jeltsin, die half sep
tember een bezoek aan Tokyo
zal brengen, door de 'softies' in
zijn omgeving onder druk wordt
gezet om aan de Japanse eisen
toe te geven. Die 'softies' huizen
op het ministerie van buiten
landse zaken, en de beschuldi
gende vinger gaat naar minister
Kozyrev en onderminister
Koenadze.
In heel Rusland zijn inmiddels
'Groot Russische Comités voor
de Verdediging van de Koeril
len' gevormd. Bonzen van de
voormalige Sovjet-communisti
sche partij zijn er uiterst actief
in. Voor vrijdag staat een de
monstratie voor het ministerie
van buitenlandse zaken op het
programma.
De spreekbuis van de defen-
sietop, het dagblad Rode Ster,
schreef vorige week dat de hele
militaire infrastructuur en de
strategische defensie in de Paci
fic op de tocht komen te staan
als de eilanden worden terugge
geven.
Valentin Fjodorov, door Jeltsin
zelf tot gouveneur van het Sa-
chalin-schiereiland en de Koe
rillen gepromoveerd, dreigt de
eilanden (waar 47.000 mensen
wonen) met Kozakken te bevol
ken teneinde deze tegen Japan
te kunnen verdedigen. Fjodorov
heeft andere leiders van het
'Verre Oosten-district' meege
kregen. Ze dreigen zich van
Rusland af te scheiden als de
Koerillen worden weggegeven.
Onderminister Koenadze gooi
de afgelopen week nog eens olie
op het vuur met de opmerking
dat „het goed is een patriot te
zijn, maar nog beter om gezond
verstand te gebruiken".
Koenadze wil dat Rusland zich
houdt aan internationale over
eenkomsten. En dat betekent
ondermeer dat Moskou bereid
moet zijn de meest zuidelijke
eilanden (Shikotan en de Ha-
bomai-groep) aan Japan af te
staan. Dat was al overeengekoj
men in 1956 in een Sovjet-Ja
pans verdrag, dat door beide
parlementen is geratificeerd.
Moskou haalde er in 1960 een
streep door toen Japan en de
Verenigde Staten een militaire
overeenkomst sloten.
Jeltsin heeft er geen twijfel ove
laten bestaan dat hij een vre
desverdrag en nauwe econom
sche en politieke relaties met
Japan wil. Maar erg verstandig!
is zijn optreden in de kwestie
niet geweest.
Vorig jaar, direct na de mislukij
staatsgreep, zei hij, dat er overi
de eilanden te praten viel als Ji
pan met economische hulp zoj
komen. Hij had zelfs een vijf
puntenprogramma klaar (opge
steld door Kozyrev en de huidij
ge ambassadeur in WashingtoJ
Loekin), dat voorzag in terugga
ve van de eilanden op termijn.)
Maar begin deze maand ver
weet hij Japan, dat het de prini
cipiële kwestie van de eilanden
koppelt aan econmische steun
„En dat terwijl Japan ons nog
geen halve yen hulp heeft gegc
ven", voegde hij eraan toe.
Japans minister van buitenlanl
se zaken Watanabe was niet bij
met die opmerkingen. „Als Jelt
sin naar Japan komt, moet hij
ons iets te bieden hebben", zei
hij vorige week. „Tegen de pu
blieke opinie in hebben we 2,5|
miljard dollar hulp geboden. 11
kan me geen gezichtsverlies
veroorloven doordat Jeltsin m«
lege handen komt", aldus Wa
tanabe.
Een Russische vissersvloot in de haven van Joezjno Koerilsk, de hoofdplaats van het eiland Kunashiri. De
gende zee wemelt het van de vis.
Koerillen zijn dicht bebost en in de omrir-
FOTO'll
Engeland: een olievlek van geweld
BLACKBURN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
„Het enige gezag waar ze naar
luisteren, is militair gezag." Sa-
lim. een 20-jarige jongen van
Indische afkomst, maakt werk
tuiglijk een gebaar naar een
groepje besnorde jongeren.
„Wat ze nodig hebben is een
dictator van het type Zia ul-
Haq."
'Ze' zijn de Pakistanen in Black-
bum, de Noordengelse stad die
de afgelopen dagen het toneel
was van onlusten. De rellen
braken uit nadat een Indische
jongen in elkaar was geslagen
door twee Pakistanen. Daarop
wierpen woedende Indiërs een
brandbom door de ramen van
Khan's Café, een door Pakista
nen gedreven etablissement in
de wijk Whailey Range. Toen de
politie in de steil oplopende
straatjes verscheen, werd zij
vervolgens doelwit van Indiërs
en Pakistanen.
De rellen in Blackbum hadden
niets met godsdienst van doen,
omdat zowel Indiërs als Pakis
tanen er moslims zijn. „Het is
meer een kwestie van de eerlij
ke mensen tegen de crimine
len", zegt een Indiër eenvoudig.
„Het toeval wil alleen dat alle
criminelen Pakistanen zijn."
De woede van de Indische ge
meenschap concentreert zich
op Gulsher Khan, de eigenaar
van het café dat vorige week
werd aangevallen. „Gulsher
De Britse ME aan het werk in Blackbum, waar rellen tussen Pakistanen en Indiërs uitmondden in een massale knokpartij met de politie, foto Rtr
Khan moet gedood worden",
roept een andere Indiër opge
wonden. „Hij is de godfather
van de Pakistaanse maffia."
Khan's Café zou een centrum
voor de handel in soft drugs
zijn geweest, hoewel de Pakis
tanen zeggen dat er alleen soft
drinks werden verkocht. Ver
scheidene keren werd Gulsher
Khan door de politie opgepakt,
maar telkens bleek de be
wijslast te licht en moest hij
weer worden vrijgelaten. Salim
begrijpt dat niet. „Ze konden
iets tegen Saddam Hussein
doen, dus waarom niet tegen
Gulsher Khan?"
Bewijzen
Staande voor de Bicknell Street
Moskee probeert hoofdinspec
teur Reynolds, belaagd door
een groep van vijftig Indiërs,
deze nijpende vraag te beant
woorden. „We kunnen hem
niet zomaar neerschieten
roept Reynolds verontschuldi
gend. „Om iets te kunnen uit
richten tegen criminelen heb
ben we eerst bewijzen nodig."
De onlusten in Blackbum,
waarbij verscheidene gewon
den vielen, kwamen als een
donderslag bij heldere hemel.
„Ik heb hier dertig jaar ge
woond en nog nooit zoiets ge
zien", zegt een Pakistaanse
moslim. „Wij hebben hier altijd
in vrede geleefd."
Ook deskundigen van buiten
werden verrast door het plotse
ling oplaaiende geweld, dat bo
vendien oversloeg naar de na-
bijliggende plaatsjes Bumley en
Huddersfield. Sommigen
schrijven de rellen toe aan de
hoge jeugdwerkloosheid, ande
ren aan het mooie weer. Op de
vraag waarom hij met stenen
en brandbommen naar de poli
tie had gegooid, antwoordt een
jonge Pakistaan zelf: „Omdat
de anderen het ook deden".
Vorige zomer waren er onlus
ten in Oxford, Birmingham,
Cardiff en Manchester. Dit jaar
was Coventry de eerste Engelse
stad waar de vlam in de pan
sloeg, afgelopen mei, waarna in
chronologische volgorde Stock-
ton-on-Tees, Salford, Bristol en
Blackbum volgden. De vraag
lijkt slechts: welke stad is het
volgende slachtoffer?
Verzetje
De aanleiding is steeds ver
schillend. In Blackbum was het
de molestatie van een Indische
jongen door Pakistanen, in
Bristol de dood van twee joy-ri
ders die met hun motor op een
politiewagen waren gebotst.
Maar wat is de achterliggende
oorzaak? „In onze binnenste
den tikt een tijdbom", zegt
hoofdcommissaris Ron Had-
field. „Alle ingrediënten voor
een explosie zijn aanwezig: ar
moede, een werkloosheid van
20 procent, drugs."
Hadfield noemt jeugdwerkloos
heid als een der hoofdoorza
ken. Deze week trekken in
Groot-Brittannië 400.000 16-ja-
rigen de schooldeur voor de
laatste keer achter zich dicht,
en zeker een kwart van hen zal
in het snel groeiende leger van
werklozen worden opgenomen.
Dat betekent een leven zonder
geld maar met een hoop vrije
tijd. „Deze jongeren vormen
een kleine onderklasse die pro
beert te overleven. Voor hen
zijn onlusten het enige gratis
verzetje."
Anders dan in 1981 en 1985
hebben de huidige rellen geen
raciale achtergrond. Elf jaar ge
leden gingen zwarte jongeren
in Brixton (Zuid-Londen) een
politie te lijf die als racistisch
werd ervaren. Maar de politie
heeft haar les geleerd, en wordt
nu door kleurlingen en blanken
belaagd. „Het komt me voor
dat veel jongeren gewoon ver
veeld zijn", meent Lord Scar-
man, die in 1981 een regerings-
onderzoek naar de rellen in
Brixton leidde. „Het lijdt geen
twijfel dat frustratie over de
werkloosheid zijn tol eist."
Maar andere deskundigen ver
werpen de gedachte van een
groeiende onderklasse van
jeugdwerklozen. BillTupman
bijvoorbeeld, criminoloog aan
de Exeter University, meent dat
de relschoppers juist weigeren j
bij die onderklasse te horen.
„Zij weigeren om passieve
slachtoffers te zijn", zegt hij.
In de islamitische wijk van
Blackbum wordt echter gela
chen om al deze academische
verklaringen. „De Pakistanen
hebben gewoon geen bescha
ving", meent een jeugdige In
diër. „India heeft Pakistan twee
keer in een oorlog verslagen en
daarvoor proberen ze zich hier
te wreken. Maar voor ons is de
maat nu vol. De politie be
schermt ons niet, dus moeten
we het zelf doen."
