'De missie is geen
achterhaald idee'
Religie
Christelijke schrijvers zoeken eigen stroming
Titus Brandsmaprijs Guyaanse priester
ZATERDAG 18 JULI 1992
7
Jubileum van twee Zoeterwoudse missionarissen
Humanisten
onderscheiden
anesthesist
UTRECHT» ANP
De internationale unie van
humanisten (IHEU) heeft
haar tweejaarlijkse onder
scheiding dit jaar toegekend
aan de Delftse anesthesist P.
"Aan de armen in Brazilië heb ik te danken dat ik nog
priester ben", zegt pater Frans van der Poel. Zijn 25-jarig
priesterschap zal samen met het 50-jarig priesterschap
van zijn oom pater Frans van der Poel, gevierd worden
tijdens een feestelijke latijnse mis in de Meerburgkerk in
Zoeterwoude Rijndijk op 19 juli om 10.30 uur.
en godsdienstles. Er waren ook
mohammedanen op die school.
Je deed daar een stuk ontwikke
lingswerk; er werd zeker niet de
nadruk gelegd op het bekeren of
op het dopen".
Pater Frans van der Poel jr.
vertrok na zijn wijding naar
Brazilië; hij kwam 25 jaar gele
den terecht in het dal van de Je-
quitinhonharivier, een gebied
zo groot als Nederland. Het was
een van de armste streken van
Brazilië, 70 van de bevolking
kon niet lezen en schrijven. Er
waren 31 parochies, waarvan^^-
geen priester hadden. Een van
zijn eerste taken was dan ook
het opleiden van leiders uit het
volk, zodat zij zelf een zondagse
viering konden verzorgen. "Ik
kwam er achter dat de mensen
daar zélf allerlei gebeden en lie
deren hadden; ik heb 2500 ge
beden, liederen en verhalen op
geschreven. Al hun liederen en
gebeden hebben heel direct met
hun leven en hun geloof te ma
ken, daar is geen scheiding tus-
Het begin van de loopbaan van
de beide priesters was geheel
verschillend. In de tijd dat pater
Frans van der Poel sr. priester
werd had de kerk nog een van
zelfsprekende plaats in de
maatschappij. "Het geloven was
voor mij vanzelfsprekend, je
dacht er nauwelijks over na; dat
was ook zo met het priester
schap".
In tegenstelling tot zijn oom
was er rond de priesterwijding
(1967) van pater Frans van der
Poel jr. wél veel discussie over
de rol van de kerk en het ambt
van de priester. „Wat willen we
eigenlijk, was de vraag van de
priester in die tijd; drie jaar na
mijn wijding was de helft van
mijn groep al geen priester
meer", zegt pater Frans van der
Poel, "maar ik dacht ook, de
kerk gaat door, ik wil er tóch
een bijdrage aan leveren".
Beiden zijn direct na hun wij
ding naar de missie vertrokken.
Pater Frans van der Poel sr. naar
Tanzania: "Ik kwam daar op
een soort middelbare school om
les te geven; er werden jongeren
opgeleid voor het onderwijs. Ik
gaf er Engels, algemene kennis
Aanvankelijk deed pater Van
der Poel dit werk naast zijn ge
wone werk. Sinds 13 jaar is hij
voor deze taak vrijgesteld. Er
zijn boekjes uitgegeven van de
liederen en gebeden en verha
len, allemaal geënt op de cul
tuur van de bevolking. Er zijn er
32.000 van verkocht. Het is het
enige kerkboek waar de reli
gieuze liederen van de mensen
zélf instaan.
Daarnaast heeft hij een hand
boek gemaakt voor de leiders
(500 pagina's) waarin allerlei
onderwerpen worden beschre
ven zoals de sacramenten, de
waarde van de arbeid, de man-
vrouw verhouding, de genees
middelen uit de planten, maar
ook: hoe richt je een vakbond
op.
"De officiële kerken hebben
vaak moeite met het religieuze
gedrag van de bevolking; zij ziet
het als magie en bijgeloof, het
bijgeloof is toevallig altijd het
geloof van de ander", aldus pa
ter van der Poel jr.
Terugkijkend op zijn verleden
in de missie meent pater van
der Poel sr.: "De missie was
voor mij niet anders dan ik met
had voorgesteld; het was primi
tief en eenvoudig. Naast het
werken op de scholen heb ik het
verenigingsleven daar opge
richt; iJc probeerde mensen zich
te leren organiseren: hen door
te geven wat wij daar deden. Ik
probeerde ze zelfstandig en
zelfbewust te maken, ook toen
al, 50 40 jaar geleden".
Hij moest na 20 jaar Tanzania
verlaten in verband met een
ernstige oogziekte. Hij keerde
terug naar zijn orde, waar hij
zich bezig ging houden met zie
ke en teruggekeerde i
rissen.
Frans van der Poel (sr. links) en Frans van der Poel: „De
"Ik zie de missie zeker niet als moet
een achterhaald idee. Ze voegt
waarde toe aan het leven dat de
mensen al hebben. Ik heb ze
geprobeerd de waarde van be
grip en meeleven met elkaar bij
te brengen".
Pater Frans van der Poel jr.
werkt nog steeds in Brazilië: "Ik
leef nu sinds 6 jaar in een me
laatsenkolonie waar 3000 zieke
en 12.000 gezonden mensen
wonen; ik vind dat ik dat ver
plicht ben aan mijn werk, ik
zitten
de pretentie te hebben iets
van hun cultuur te begrijpen".
Over de kerk als instituut
heeft pater Frans van der Poel
jr. wel enige kritische opmer
kingen: "Ik heb het gevoel dat ik
in een kerk zit die anders zou
moeten; de priesteropleiding
moet worden veranderd. Ik heb
in mijzelf ook die verandering
ervaren, dat wil ik doorgeven
primitief en eenvoudig".
hou toch van die kerk en wil
erin blijven. Wij zijn nu met z'n
allen verantwoordelijk voor de
kerk van Christus. Ook al neemt
het aantal gelovigen en priesters
af, ik zie toch hoe betrokken ze
zijn. In Nederland valt me op
hoeveel mooie dingen er ook
vanuit de kerken gebeuren:
mensen zijn betrokken bij Am
nesty, bij Greenpeace"!
i boeken
krijg ik ook de
Daar
Ik
Pater van der Poel jr.: "Ik heb
geleerd in Brazilië wat minder
FOTO JAN HOLVAST
logisch om te gaan met de wer
kelijkheid. Ik ben uit Nederland
weggegaan met het onzekere
gevoel: wat betekent het voor
mij om priester te zijn. Dót ik
het nog ben, heb ik te danken
aan de grote waarden die ik
ontdekt heb bij de armen. Ik
heb veel geleerd van hun ge
meenschapszin, zij helpen mij
bij het verder zoeken. Hun ge
loof is in alles terug te vinden: in
de liefde, het werk, de vrije tijd
en hun dieren".
Nel Benschop is ongetwijfeld het be
kendste lid. Deze populaire dichteres,
van wie ruim twee miljoen dichtbundels
zijn verkocht, is een van de ongeveer
honderd protestants-christelijke schrij
vers die elkaar hebben gevonden in de
vereniging Schrijvenderwijs.
De vereniging, die „Gods Woord zon
der meer erkent", viert dit jaar haar tien
jarig bestaan. Behalve Nel Benschop
heeft ook literair criticus Hans Werkman,
één van de oprichters, buiten eigen kring
bekendheid gekregen, zegt voorzitter
Bert Hofman.
Dat is eigenlijk wat alle leden van
Schrijvenderwijs willen: „Het belang van
het christelijk geloof op een algemene
wijze onder woorden brengen." Maar er
mankeert nog veel aan, weet de voorzit
ter. Veel werken blijven „min of meer
traditionalistisch verwoord" en zijn uit
sluitend „gericht op de eigen kring".
De vereniging probeert daar verande
ring in te brengen. Op ontmoetingsda
gen en in haar blad Lectori Salutem be
spreken de leden eikaars gedichten, ro
mans, kinderboeken en essays. Voor de
echt literaire schrijvers en dichters onder
hen is er verder het blad Woordwerk,
waarin ook buitenstaanders hun literaire
produkten kwijt kunnen.
Ondanks deze inspanningen is er he
laas nog geen sprake van een duidelijke
protestants-christelijke stroming, aldus
Hofman. „Door het vertrek van telkens
weer jongeren uit nieuwe generaties
heeft de christelijke cultuur een enorme
aderlating ondergaan, die haar positie
ernstig heeft verzwakt. Het uitgedunde
overblijfsel blijkt te zwak om een duide
lijke eigen stroming te kunnen vormen."
„Er zijn veel begaafden 'uit ons uitge
gaan'. jong getalenteerden, gedoopte
christenen, die voor hef christelijk volks
deel gereserveerd leken, hebben het la
ten afweten, erger ze 'hebben de wereld
liefgekregen' en eenmaal buiten hebben
ze het christendom in een kwaad dag
licht gesteld", schrijft de leraar Neder
lands in een jubileumboekje.
Hij doelt op „de bekende namen"
Maarten 't Hart en Jan Wolkers, maar
deze kerkverlaters zijn hem eigenlijk
toch nog liever dan de vrijzinnige chris
tenen die bleven en van binnenuit pro
beren de „omgeving naar hun hand te
zetten". Hofman denkt dan bijvoorbeeld
aan critici als Tom van Deel en Rob
Schouten die regelmatig in Trouw publi-
De vereniging Schrijvenderwijs pro
beert een klimaat te creëren waarin jon
ge christelijke dichters en schrijvers hun
talenten kunnen ontplooien, „zodat zij
niet meteen de benen nemen. Een kli
maat waarin te leven valt, waarin niet te
veel aan banden wordt gelegd." Hofman
weet dat „geestelijke dwang en onvrij
heid" in zijn vereniging op de loer lig
gen, maar wijst op de vrijheid van de
schrijver, zij het „binnen bepaalde gren-
Die grenzen worden aangeven door de
statuten, waarin als grondslag staat om
schreven: „Het door de Heilige Geest ge-
inspireerde Woord van God, dat in zijn
totale omvang Goddelijk gezag heeft".
De leden dienen in te stemmen met de
ze grondslag en tevens tenminste één
werk in boekvorm gepubliceerd te heb
ben.
Het betekent niet dat in alle boeken
van de leden expliciet het geloof aan de
orde moet komen, maar in de praktijk is
dat meestal wel het geval. „In het werk
speelt het godsdienstig leven een grote
rol. Het zijn de geloofswaarheden zelf, de
heilsfeiten, die vaak van een gedicht of
een verhaal de kern vormen", aldus Hof-
PARIJS - Abbé Pierre, de 80-jarige Franse priester die al jaren op
komt voor de belangen van de daklozen en armen in zijn land,
heeft een onderscheiding van de Franse regering geweigerd. Hij
wijst de bevordering tot grootofficier in het Legioen van Eer af, zo
lang er in Frankrijk huizen leeg staan en dakloze mensen lijden,
heeft hij minister-president Pierre Bérégovoy geschreven.
Admiraal. Hij krijgt de onder
scheiding wegens zijn pio
nierswerk op net gebied van
de vrijwillige euthanasie.
Admiraal (63), werkzaam
in het Reinier de Graaf Gast
huis in Delft, was in de jaren
zeventig de eerste arts in Ne
derland die openlijk sprak
over het toepassen van eu
thanasie. Hij werd in 1985
van rechtsvervolging ontsla
gen na het toepassen van eu
thanasie bij een vrouw.
Volgens de IHEU heeft Ad
miraal de afgelopen jaren
met zijn pleidooien voor zelf
beschikking in zaken van le
ven en dood een belangrijke
bijdrage geleverd aan de
openbare discussie over eu
thanasie, vooral ook buiten
Nederland.
De humanisten hebben
Admiraal eerder geëerd door
hem op te nemen in de 'Aca
demy of Humanism'. Voor
het lidmaatschap van dit ge
nootschap van 60 leden wor
den personen uitgenodigd
die zich zeer verdienstelijk
hebben gemaakt voor de be
vordering van het humnanis-
tische gedachtengoed in de
wereld.
De onderscheiding wordt
Admiraal over twee weken
uitgereikt tijdens het jaarlijk
se congres van de IHEU, dat
dit jaar in Amsterdam wordt
gehouden. Eerdere winnaars
waren onder anderen de
Russische kerngeleerde en
strijder voor de mensenrech
ten Andrej Sacharov en
Alexander Dubcek, de leider
van de Tsjechoslowaakse
communistische partij tij
dens de Praagse Lente' van
1968.
Zijn vereniging heeft de wind niet
mee. „Als je echt positief tegenover het
christelijk geloof staat, krijg je veel min
der belangstelling dan wanneer je er te
genaan schopt." Hofman troost zich met
de gedachte dat het blad Woordwerk in
sommige kringen wel erkenning vindt en
ook in niet-christelijke kranten wordt be
sproken.
De Titus Brandsmaprijs voor journalisten die
om hun journalistieke werkzaamheden worden
vervolgd, is dit jaar toegekend aan de Guyaanse
jezuïet Andrew Morrison (69), redacteur van de
Catholic Herald', het weekblad van de rk kerk in
Guyana. Dat meldt 'een-twee-een', het blad van
de Nederlandse kerkprovincie.
De driejaarlijkse prijs, die dit jaar voor het eerst
wordt uitgereikt, is ingesteld door de internatio
nale organisatie voor katholieke journalisten
(UCIP) en de Nederlandse bisschoppenconfe
rentie. Morrison ontvangt hem op 27 september
tijdens het wereldcongres van de UCIP in Sao
Paulo.
De 'Catholic Standard' is de afgelopen twintig
jaar de belichaming geworden van de persvrij
heid in Guyana. Toen de regering met de verkie
zingen had geknoeid, publiceerde het blad het
bewijsmateriaal van de fraude. In tegenstelling
tot andere bladen die hetzelfde deden, kon het
weekblad dankzij de steun van de bisschoppen,
priesters en gelovigen blijven verschijnen. De
regering stelde alles in het werk om met het blad
af te rekenen. Zo kon het niet meer over papier
beschikken, werd een lastercampagne op gang
gebracht en werd een collega van Morrison ver
moord.
De onderscheiding is genoemd naar de Ne
derlandse pater karmeliet Titus Brandsma, die
in de Tweede Wereldoorlog namens de bis
schoppen de hoofdredacteuren van de katholie
ke kranten in Nederland opriep niet toe te geven
aan de eisen van de Duitsers. Hij stierf op 26 juli
1942 in het concentratiekamp Dachau en werd
in 1985 zalig verklaard.
KERKDIENSTEN
LEIDEN
Herv. Gem. Hooglandse Kerk 10 ds
Rietveld, 11.45 Oec.um. studenten-
dienst; Marekerk lOdsJukema, Leer
dam, 17 ds Smaling; Maranathakerk 10
ds Dekker-Keiler; Oecumenische ge-
loofsgem. De Regenboog (Merenwi)k)
10 prof dr de Jonge; Bethlehemkerk
(Driftstr.) 10 prof dr Roest; Bevrijdings
kerk 10 ds Bloemert; Vredeskerk 10 ds
Nauta; Waalse kerk (Breestr.) 10.30
pasteur Haarmeijer; 'Stevenshof (rk
kerk Haagse Schouw) 10 dienst in Ma
ranathakerk. Acad Ziekenhuis 10 ds
Schokker mmv mw Bets vd Aa. Diako-
nessenhuis elke za 10.30 rk. dienst, en
zo 10.30 drs de Kok. Groenhoven 10 ds
Vegter, Oegstgeest.
Geref. Kerk (Vredeskerk - Maranathak. -
Bevrijdingsk. en Merenwijk zie herv. ge
meente). Geref. K. Vrijg. (Herengr.)
geen opgave. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 9.30 leesdienst, 17 ds Starre-
veld, Kampen. Geref. Gem. (zie Leider
dorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehem
kerk Driftstr.) 11.30 en 17.30. Evang.-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15.
Doopsgez. Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10 ds Kattenberg. Bap-
tistengem. (aula 'Nieuweroord', Rijns-
burgerweg 124) 10 ds Agtereek. Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en
10.30ev Jansen. Evangeliecentrum-
Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lammer
markt) 10 en 19 ev Zijlstra. Pmkster-
gem. (O Vest 13) 10 hrTan. Volle Evan
gelie Gem. (Haarlemmerweg 36) 11 ev
Daniél. Christengemeenschap (Vestestr.
49) geen dienst. Leger des H. (hoek
Vestestr./Groenesteeg) 10 olv Majoor en
Mw Verschoor. Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijnd. 24) 9 30 en 17. wo. 20. Ze
vendedag-adventisten ('De Ontmoeting',
Noordhofland V.schoten) elke za 11
Chr. Wetenschap (Steensch. 6) 10.30.
Kerk van J.Chr. vd Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10. 11 en 12. Oud-Kath. K.
(Zoeterw.singel) 10, behalve 2e week
einde vd maand: za 19. Rooms-Kath. K.
Haagwegza 19 Mis, zo 10.30 Gezongen
Euch. viering; Herensingel za 19, zo 11;
Rijndijk (Stevenshof) za 19. zo 9.30 (le
zondag vd maand 11 uur); Steenschuur
za 10 en 19, zo 8 30. 10 (hoogmis).
11.30. 18 en 19 (lof); Boshu.zerkade
za 19, zo 10; Lammenschansweg za 19,
10; Haarl straat za 19. zo 10.30 en
12.15; Merenwijk zip herv. gem.
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 9.30 en 18.30 gez. dien
sten in Geref. kerk. Geref. Kerk 9.30
gez. dienst, drten Hove, Hoofddorp,
18.30 gez. dienst, ds de Zwart, Voor
schoten. Chr. Geref. Kerk 9.30 Dienst
desWoords, 19.30 kand. Middelkoop.
Rk Kerk za 19, zo 10.30.
ABBENES
Samen op Weg Gem. 9.30 ds v Wagen-
voorde, Bennebroek.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 9.30 ds Jonk
man, 18.30 SoW-dienst, ds Santmg;
Kruiskerk 9.30 ds Germans. Sassen-
heim; Opstandingskerk 9.30 kand. Ver-
hoeff, Leiden; G. Herderkerk 9 ds Nieu-
wenhuis, 18.30 ds Bakker; De Bron
10.30 ds Nieuwenhuis, 18.30 dienst in
G. Herderkerk; Ashram (Marsdiep) geen
dienst; Oudshoornse kerk 10 ds vd Laar-
se, Soest-, Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
dsJorissen, 18.30 ds Jansen, Boskoop.
Rijnoord 9.30 ds Brommet. Geref. Kerk
Maranathakerk 9.30 ds Meijer, Rotter
dam; Salvatorikerk 9.30 ds Santing,
18.30 ds Jonkman; Kerk en Zanen geen
dienst. Geref. K. Vrijg. (school Beatrixl.
4) 10.30 ds Hoogendoorn, 17 Dienst
des Woords. Ned. Geref. Kerk (school
Willemstr.) 9.30 en 18.30. Chr. Geref.
Kerk (Grijpenstemstr.) 9.30en 16 30
ds vd Ent. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 16. Bapt.gem. (Molen-
werfstr. 1) 10 drs Lorem, 18.30 ds
Murphy. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr v Gemeren. Bapt.gem.
Ichthus (mavo H. Dunantweg 1) 10 hr v
Kleef, 18.30 hr Knecht. Volle evang.
gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10.
Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v Buren-
laan 15) 10. Christengem 'De Hoek
steen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
10 hr Nap, Bodegraven. Leger des H.
(Zonneweg 3) 10. Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) 10 dr Cramer. Rk
Kerk; Bonifaciusk. za 19, zo 10.45; Pi-
usk. za 19, zo 9 en 10.30; De Bron za
19, zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9 30 en 18 ds Boer. S O W.
Gem. 'De Hoeksteen' 10 drs v Arkel. Ge
ref. Gem. 9.30 en 18 ds v Aalst.
BODEGRAVEN
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds Wis-
gerhof, Amersfoort. 18.30 hr Mulder,
Ede; Salvatorkerk 9.30 ds Kunz, Pa-
pendrecht, 18.30 dsZethof, Koeken-
gen; Bethlehemkerk (Nieuwerbrug)
9.30 ds de Graaff, Scheveningen,
18.30 ds Cats, Mijdrecht. Geref. Kerk
9.30 ds Zoutman, 18.30 ds Bolwijn,
Rijswijk. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 en 16.30 ds Simpelaar. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 18.30,
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds Jansen,
18.30 gez. dienst, ds Langelaar; De
Stek 9.30 ds de Reuver. Geref. Kerk
9.30 ds Langelaar, 18.30 gez dienst in
Herv. kerk. Chr. Geref. Kerk 9.30 Oud.
Zwiep, 19 dsv Roekei, Nieuw Vennep
Geref. Gem. geen opgave. Church of the
Nations ('Ons Paradijsje', v. Neslaan 4)
9.30 hr Godschalk.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 9.30 kand. vd Spoel, De
Bilt, 18.30 ds Geertsema, Zwijndrecht.
Geref. Kerk 9.30 de Moor, Waddinx-
veen, 17 mwds Attema-Roosjen, Lei
derdorp. Rk Kerk: dorp za 19 H. Mis
mmv cantores, zo 10 H. Mis mmv Gem.
Koor; Anker za 19 mmv Bernarduskoor,
zo 10.30; Bernardus zo 9.
HILLEGOM
Herv. Gem. Maartenskerk 10 gez. dienst
in de Hoeksteen. Geref. Kerk ('Hoek
steen') 10 gez. dienst, drs Pouwels,
Bussum. Chr. Geref. Kerk geen opgave.
Rk Kerk: Martmus. za 19. zo 10; Jozefk.
za 19 mmv koor 'Friends', zo 10 Ned.
Liederen.
HOOGMADE
Herv. Gem. 10 ds Oegema, Oegstgeest.
Rk Kerk za 19. zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 9.30 ds Koldewijn. Rk Kerk
za 19. zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem, Dorpsk. 10 Eerw. hr Bakker,
18 ds Schuurman; Ontmoetingskerk 10
ds Christ. Ridderkerk, 18.30 ds Esch-
bach, Aalsmeer (VLOK). Geref. Kerk
(Open Hofkerk) 9 30 ds Korenhof.
Heemstede, 18 30 mwde Peuter. Rk
Kerk za 19. zo 9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. Nieuwe Kerk 10 ds Stam jr..
18 ds Hovius; Oude Kerk 10 ds vd Berg,
18 Eerw heer Bergmann; Ichthuskerk
10 ds Hovius, 18 ds Gorissen; Pniëlkerk
9.30 prof dr vd Beek, Leiden, 18 ds vd
Berg; Maranathakerk (Rijnsoever) 10 ds
Volk, 18 ds Stam jr. Overduin 14.15ds
vGulik. Herv. Gem. 'De Rank' (Helm
bergweg 10) 10 ds Polhuis, Rotterdam.
Geref. Kerk Vredeskerk 9.30 ds Mink.
17 ds Mink (VLOK); Tnumfatorkerk
9.30 ds v Guhk. 17 zie Vredeskerk. Ge
bouw Oe Hoeksteen (dovendienst)
10.30 hr v Kempen, met tolk. Camping
Zuidduinen 19.30 ds Mink. Camping
Noordduinen 19.30 kand. Koster. Ge
ref K. Vrijg 9.30 ds Zwart. 18 ds Mes-
selmk. Ned Geref. K. (PieterGroen-col-
lege, ingang Rijnsoever 293) 9.30 hr vd
Veen, 19 ds Zwarts. Chr. Geref. K. 10
en 17 ds Veenendaal. Geref. Gem. in
Ned. (Louwestr.) 10 en 17. Baptisten
Gem. (Ambachtsweg 2) 10 hr v Klave
ren. Soefi (Zuidduinweg) elke le en 3e
zondag, 16. Marine Vliegkamp Valken
burg 10 vlootaalmoezemer v Doorn.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 gez. dienst, ds Lapré, 19
gez. dienst ds Ouak, Berkel en Roden
rijs Geref. Kerk 10 en 19 gez. diensten
in Herv. kerk.
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpskerk 10
mw ds Karreman, 18.30 ds vd Born;
Scheppingskerk 9.30dsStegeman
Leythenrode 10.30 H A., ds de Leeuw.
Elis.-ziekenhuis 10 Woorddienst, hr v
Aller. Geref. Gem. Leiden eo (kerkgeb.
Hoofdstr. 73) 10 en 16.30 ds v Ec-
keveld. Zeist. Bapt gem (wijkgeb.
Zijlkw.) 10 hr de Vries. Rk Kerk za 19,
zo 10.
LEIMUIDEN
Herv. Gem. 9.30 kand. Parlevliet. Nieu-
werkerk ad IJssel Geref. Kerk 9.30 ds
Bade, Alphen ad Rijn, 19 ds Schouten.
Kockengen. Rk Kerk za 19. zo 10.
LISSE
Herv. Gem. Grote Kerk 10 en 19 ds Ver
dijk; Pauluskerk 10 ds Delhaas. Mid-
denmeer. Geref Kerk 10 ds Boswijk.
Geref. K.Vri|g.(Pnnsessestr. 1) lOen
16.30 leesdienst. Ned. Geref. Kerk
(Salvaton) gez. diensten met Chr. Geref.
Kerk 10 leesdienst, hr Ippel, 19 ds Vos.
Chr. Geref Kerk 10 en 19 gez. diensten
met Ned Geref. Kerk. Geref. Gem. 10
en 16 leesdienst. Evangeiiegem. (Hee-
reweg 52a) 10 hr Berger. Rk Kerk: Agat-
hakerk za 19 Communieviering, zo 10
Euch. viering; Poelpolder za 20 Euch.
viering, zo 10.30 Communieviering;
Mariakerk za 19 Mis, pastor vd Voort, zo
9 Stille Mis, pastor vd Voort, 10.15
Hoogmis, pastoor vd Voort; Engelbew.
za 19 H. Mis, F. Grol. zo 10 Hoogmis, F.
Grol, di 19 H. Mis, pastor Ammerlaan.
NIEUWKOOP
Herv. Gem 9 30 drs Kattenberg. Lei
den, 18.30 ds Vlasblom. Ter Aar. Geref
Kerk 9.30 kand mw v Noord. Amster
dam. Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst,
19 ds Boiten, Schiedam. Remonstr.
Gem. 10 dr Meijering. Oegstgeest
Evang. gem. (gebouw 'De Rank'. Regt-
huvsplem) 12. Rk Kerk za 19. zo 10
NIEUWVEEN
Herv. Gem. 9.30 ds Boogert, Voorburg,
18.30 ds de Meij, Uithoorn. Geref. Kerk
9.30 ds Rang. Rk Kerk za 19, zo 9 en
11.
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem. 9.30dsv Niel, Rijnsburg,
19dsVoschezang, Breukelen. Geref.
Kerk geen opgave. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 16.30 dsv Roekei. Rk Kerkza
19. zo 10.
NOORDEN
Herv. Gem 9.30 en 19 ds Geuze. Geref.
Kerk (W. Verlaat) geen opgave. Rk kerk
za 19. zo 9 en 10.30.
NOORDWIJK
Herv. Gem. Grote Kerk (Binnen) 10 dr
Schram. Abcoude. 17 ds v Eijk, Gouda,
19 ds v Sluijs; Hoofdstr (Zee) 10 ds vd
Schoot; De Rank (Golfbaan) 10 ds vd
Bergh. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofd
str.) 10 dsv Sluijs, 19dsvd Schoot.
Vmkenl. (Binnen) 10 mwde Peuter.
Voorhout. W. vd Bergh-stichtmg 11 ds
Ribberink, Rijnsburg. 'Sole Mio' 9 ds vd
Schoot. Gem. van Christenen 'De Ark'
(Picképl. DIOhrVork, 19.30 Open
luchtsamenkomst, hr Brands. Ned. Prot.
Bond (aula O.Zeew.) 10.30 drs Sachs,
Noordwijkerhout. Rk Kerk Zee za 19. zo
10.30; Bmnen za 19 H Mis, zo 9 30
Hoogmis mmv Herenkoor. 11 H. Mis.
NOORDWIJKERHOUT
Herv. Gem Dorpskerk lOdsKeuning;
De 7 k zie Dorpskerk Rk Kerk V.ctck.
za 19 Woord- en Comm. Viering mmv
Herenkoor, zo 9.30 pastoor Hooymans
mmv Dameskoor, 11 pastoor Hooy
mans; Jozefk. za 19 mmv Gemkoor, zo
9 en 10.30; De Zilk za 19 pst. Neder-
stigt, zo 10.30 Woord- en Comm. vie
ring, J. vLierop.
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk lOSoW-
dienst, mwdsQuik-Verweij; Pauluskerk
10 SoW-dienst. ds vd Born; Gemeente
centrum (üjtw.) 10 30 mw ds Visser,
Leiderdorp Geref. Kerk(Mauntslaan)
geen dienst. Geref. Kerk Vrijg (aula Dr.
Schilderschool) 9.30 en 16 30dsvd
Haar, Gouda. Ned Geref. Kerk (Gem-
centrum) 8.45 hrZielhuis, 16 geen
dienst Van Wi|ckerslooth 16 hr Berg
man. Endegeest 10 pastor Lansbergen
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 16.
Rk Kerk Will.kerk za 19 Mis, zo 10
Hoogmis mmv Schola, di 9 Comm. vie
ring.
OUD-ADE
Rk Kerk za 19, zo 9. Zie ook Rijpwete-
ring.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv Gem. 9.30Gez. dienst, ds Elgers-
ma, Noordwijk. Geref K 9.30 Gez.
dienst in Herv. kerk. Remonstr. Gem.
lOmwdrs Went-vd Vrmg, Bloemendaai
Rk Kerkza 19. zo 10.30.
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar Pres. za 19 pastor de
Munck, mmv Gem Koor. zo 11 pastor
de Munck, mmv Cantor; Petrus-B za
19. zo 9.30.
RIJNSATERWOUDE
Herv Gem 9.30 Eerw. hr Knoester. Den
Haag. Chr. Geref K 9.30 Dienst des
Woords, 14 ds Beekhuis. Rotterdam.
RIJNSBURG
Herv. Gem, Grote Kerk 9 30 ds Haas
noot, Haamstede. 17 ds v Niel; 8ethel-
kerk 9.30 ds Bonting, Vorden. Geref
Kerk Petrakerk 9.30 ds Ribbennk. 17
ds Verschoor; Immanuelkerk 9.30 ds
Verschoor, 17dsSnel; Maranathakerk
9 30ds Snel, 19ds Ribbennk Geref
Kerk Vrijg lOen 1 7 15 leesdienst. Chr
Geref. K. 9.30en 17ds Hofman
Evang. Christengem (aula mavo) 10 ds
vd Laak. Katwijk. 19.30 zomeravond
zang Rk Kerk za 19, zo 9.30 en (chr
tuinbouwschool) 11.
RIJPWETERING
Rk Kerk za 19 avondmis in Oud Ade, zo
10.30.
SASSENHEIM
Herv. Gem. 9.30 kmderdienst, dsv
Wijngaarden. 19 SoW-dienst, ds Stolk,
Aalsmeer. Geref. Kerk 8.45 dienst in-RK
Kerk.dsBiewmga, 19 SoW-dienst in
Herv kerk Chr Geref. K. 10en 19 prof
dr OosterhoffApeldoorn. Ned. Prot.
Bond (Jul.laan 17) geen dienst. Rk Kerk
za 19. zo 10.30.
TER AAR
Herv Gem. 9 30 ds Vlasblom. 18.30 ds
ten Voorde. Katwijk a/zee. Geref. Kerk
9 30 drs de Reus. 18.30 Dienst des
Woords. Rk Kerk Aardam za 19, zo 9 en
12; kerk Langeraar za 19. zo 9.30 en
11.30
VALKENBURG
Herv. Gem. 10ds Schuurman, Katwijk,
18.30 gez. dienst m Geref. kerk. Geref.
Kerk 9.30 drs Padmos. 18.30 gez.
dienst, kand. Kemperman, Leiden Ge
ref K Vrijg 8 30 ds Zandbergen, Dok-
kum, 18.30 ds Zwart, Winschoten.
VOORHOUT
Herv/Geref Kerkgem. lOds Rothfusz.
Rk Kerkza 19. zo9 30en 11.
VOORSCHOTEN
Herv 3em Dorpskerk 10 ds de Zwart.
19 SoW-dienst. ds Rietveld. Leiden; De
Ontmoeting(fJoordhofland) lOdsde
Boer Hesse 'Rehoboth' (Van Leeuwen
hoekkade) 9.30 en 16.30 ds v Kooten.
Delft. Hulpen He-i-kerk ('Schakenbos'.
Leidschendam) 10 ds Honig Geref
Kerk (Het Kruispunt) 10 ds de Zeeuw.
Leiden, 19 SoW dienst in Dorpskerk
Geref K. Vrijg (Bachiaan) 10 en 16.30
prof Ohmann. Kampen. Rk Kerk Laur-
kerk za 19 Woorddienst, mw vd Lmden,
mmv cantor, zo 11 Euch viermg. pastor
Paardekooper, mmv cantor, M Gods
kerk. za geen vienng, zo 9.30 Euch. vie
ring, pastor Paardekooper. Anglican
Church (British Schooi. J v Hoofiaan 3)
10.30 Aula basisgem on'DeGroene
Kikker'. Frans Halspints) geen dienst
WAODINXVEEN
Her, Ge- Brugkerk 9 ds Goossen. 17
drs L'O'tink. N.jkcrk. Hoe«S'een ;0 30
ds Verhaar. Houten. 18 30 kand Bak
ker. Haastrecht. Betheikerk 9 ds Ver
haar, Houten, 17 ds Goossen; Reho-
both-school 10.30 ds Goossen. Imma
nuelkerk 9.30 kand. Tromp, Leiden. Ge
ref. Kerk Ontmoetingskerk 9.30 ds de
Moor, 17 ds Vegh. Den Haag Geref. K.
Vrijg (Kruiskerk)8 30en 14 45dS
Hoogendoorn. Chr Afgesch Gem. 9 30
en 17 leesdienst. Oud Geref Gem.
(Mercunusweg29) 10 en 18.30 lees
dienst. Remonstr. Gem lOdsvRos-
sum, Leidschendam. RK Kerk St. Vic-
tork 9.30. Ontmoetmgsk. za 19. zo
11.15.
WARMOND
Herv Gem. 10 ds de Klerk. Rk Kerk za
19. zo9en 10.30.
WASSENAAR
Herv. Gem. Dorpskerk 10 SoW-dienst ds
Hellendoorn, 16.30 ds vd Sluijs. Rotter
dam; Kievietkerk ('Samen op weg') 10
ds Visser Schroot; Messiaskerk 10 SoW
dienst in Dorpskerk; Dorpscentrum 9 30
ds v Laar, Vlaardingen Geref. Kerk Zijl
laan lOSoW-dienst m Dorpskerk, 19
mwdrs Borst, Pi|nacker. Ned Prot
Bond (Kerkdam) 10 30 mw drs Wes
terouen van Meeteren, Doorwerth RK
Kerk Jozef za 19 en zo 10 Euch vienng
met zang; Will za 19. zo 10.30: GH za
18. zo 10 30
WOUBRUGGE
Herv Gem 9 30 ds de Lange. Broek op
Langedijk, 18 30dsdeHaan, Made
Geref Kerk 9 30 ds Teriaak, Alphen ad v
Rijn, 18 30 ds Bade, Aiphen ad Rijn.
Ned Prot. Bond (De Wijk, Schooistr
20) geen opgave RK Kerk zo 10.30.
ZEVENHOVEN
Herv Gem 9 30 ds vd Berg, Aarlander-
veen Geref. Kerk 9 30 hr Bergman, 19
dr Fernhout. RK Kerk za 19, zo 9 en
10.45.
ZOETERWOUDE
Herv Gem 10 mw drs Lindenburg. Rk
Kerk St. Jan za 19.30 Woord- en Comm
dienst, Emmauskapel zo 9 30. Chr
Dtenaark zo 10 Hoogmis Meerburgkerk
H. Rijndijk za 19. zo 10.30
ZWAMMERDAM
Herv Gem 9 30 dsVoordouw, Drieber T_'
gen. 18 30 ds v Doorn. Voorschoten
Geref Kerk 9 30 en 18 30 hr v Veen.
Waddirutveen. Hooge Burch 11 pastor dr
Schoon.
