Serene rust in Herceg Bosna
Amnesty pakt nu ook terreurgroepen aan
Feiten &Meningen
Filmmaker Spielberg blij met vondst
van resten vleesetende dinosaurus
Lage dollar heeft z'n pluspunten
WOENSDAG 15 JUL11992
2
rachtwagen onderweg is naar Kroatië.
Ondanks alle ellende die ze ongetwijfeld heeft meegemaakt kan er nog een glimlach af bij deze Bosnische vluchteling, die
Kroatische staat-binnen-een-staat zonder bloedvergieten veroverd
Hoog tussen de indrukwekkende bergen en ravijnen van
westelijk Hercegovina zijn graafmachines en cementmo-
lens hard aan het werk. Kroatische soldaten toveren een
oud modderpad om in een provisorische tweebaansweg
door de bergen om de steden van centraal-Bosnië te ver
binden met de zee.
Serviërs, Kroaten en mos
lims zullen vandaag in Lon
den nieuwe besprekingen
voeren met lord Carrington,
voorzitter van de EG-vre-
desconferentie voor Joego
slavië. De kans op succes is
wederom klein; de leider
van de moslims, de Bosni
sche president Alija Izetbe-
govic, heeft al laten weten
niet aan de gesprekken te
zullen deelnemen. Hij laat
zich vertegenwoordigen
door zijn minister van bui
tenlandse zaken, die voor
Carrington feitelijk slechts
één boodschap heeft: de
moslims zijn niet bereid tot
vredesbesprekingen zolang
er nog wordt gevochten. Bo
vendien vraagt Izetbegovic
nogmaals om internationale
militaire interventie. Intus
sen gaan de gevechten on
verminderd door. Zo meld
de het persbureau Tanjug
gisteren militaire overwin
ningen voor de Servische
milities in het noorden van
Bosnië. Het nieuwe offensief
heeft voor een hernieuwde
vluchtelingenstroom ge
zorgd. Kroatië, dat inmid
dels 600.000 vluchtelingen
herbergt, heeft al aangekon
digd de grenzen te sluiten.
THE INDEPENDENT
Als de 250 kilometer lange weg
over de ooit ontoegankelijke
bergen klaar is, zullen de
Kroaten binnen enkele uren
voedsel en wapens kunnen ver
voeren uit de havenstad Split
naar Kiseljak, de laatste stad
voor de Bosnische hoofdstad
Sarajevo die nog in Kroatische
handen is en die deel uitmaakt
van de Kroatische staat-binnen-
een-staat Herceg Bosna.
Velen van de 300.000 inwoners
van Sarajevo, dat een vierde
week van Servische blokkades
en bombardementen is inge
gaan, beschouwen de Kroati
sche strijdkrachten in Kiseljak
als potentiële bevrijders. Maar
dat is waarschijnlijk ijdele hoop.
Geen kogels
De nieuwe gréns tussen Kroatië
en Servië loopt tussen Kiseljak
en Ilidza. Er zijn geen Servische
granaten op Kiseljak gevallen.
Terwijl op enkele minuten af
stand in Sarajevo hele wijken
worden vernield, ziekenhuizen
overvol zitten met gewonden,
de winkels leeg zijn en vrouwen
met hun blote handen vechten
om een VN-voedselpakket te
bemachtigen, gaat het leven in
Kiseljak gewoon door. De win
kels liggen vol bananen en si
naasappels. Oudjes zitten in
een soort plattelands-idylle in
de zon te kletsen. De dorpspas
toor fietst voorbij.
Tussen de Kroatische vlagge-
mast in Kiseljak en de Servische
vlaggemast in Ilidza, een bui
tenwijk van Sarajevo, is tijdens
de vier maanden durende oor
log in Bosnië geen enkele kogel
afgevuurd. Ik zag geen openlijke
verbroedering tussen twee licht
bewapende Servische politie
agenten in Ilidza en hun Kroati
sche collega's enkele kilometers
verderop in Kiseljak. Maar toen
de Servische politie me terloops
een politie-escorte naar de
dichtstbijzijnde Kroatische po
sities aanbood, besefte ik dat dit
geen frontlinie was, maar een
grens.
Bosnië opdelen
De moslims, die in Sarajevo
Servische tanks te lijf gaan met
verouderde machinegeweren,
zijn echter niet gevraagd naar
'hun mening over de nieuwe
grens. De beschuldiging dat
Kroatië en Servië bezig zijn sa
men het onfortuinlijke Bosnië
op te delen, wordt door Kroati
sche functionarissen kwaad van
de hand gewezen. Ze wijzen er
op dat de nieuwe Kroatische zo
ne Herceg Bosna zich niet van
Sarajevo heeft afgescheiden en
dat duizenden moslims, die op
de vlucht zijn voor de Servische
'ethische zuivering', een veilig
heenkomen hebben gevonden
in Herceg Bosna.
In het door Kroaten gecontro
leerde Jablanica en Konjic zag ik
duizenden moslim-vluchtelin
gen uit het oosten, gekleed in
hun traditionele, kleurrijke wij
de broeken. Ze worden tijdelijk
behuisd in verlaten legerbarak-
ken.
Maar er bestaat geen enkel twij
fel over wie er in Herceg Bosna
de baas is. De rood-wit geblokte
Inwoners van Sarajevo wachten geduldig op hun beurt in de hoop wat
verse groenten te bemachtigen. De Bosnische hoofdstad kampt met
voedselschaarste.
Kroatische vlag is vaker te zien
dan de Franse lelie van de
Bosnische vlag. De president
van Herceg Bosna, Mate Boban,
heeft de regio beschreven als
'Kroatischland'.
Tweede viool
Vice-president Jozo Maric zegt
het nog harder. „De Bosnische
vlag, de Bosnische president en
het verenigde Bosnische leger
worden niet door ons erkend.
Ze hebben niet eens een leger
in Sarajevo. Hoe kunnen ze dan
verwachten dat wij onze strijd
krachten onder hun commando
plaatsen?"
In de regering van Herceg Bos
na zitten geen moslims. Mos
lims zijn welkom als soldaat of
ambtenaar, maar op 'Kroatisch
land' zullen ze nooit meer zijn
dan nuttig inzetbare krachten.
Als ik een moslim was, zou ik
liever tweede viool spelen in het
knusse Kroatische Kiseljak dan
door Serviërs worden vermoord
in oostelijk Bosnië. Het sterven
de Bosnië is bezig langzaam van
de kaart te verdwijnen. Oostelijk
Bosnië wordt in brand gestoken
en tot puin geschoten door de
Serviërs, terwijl westelijk Bosnië
als een nachtkaars uitgaat on
der Kroatisch beheer. Het oude
Bosnië een etnisch mozaïek
van Kroaten, Serviërs en mos
limsis ineengekrompen tot
een zwaar belegerde zone in Sa
rajevo.
In Sarajevo houden de Bosni
sche strijdkrachten wanhopig
stand, in afwachting van hulp
uit de heuvels ten westen van
de stad, waar Kroatische leger
eenheden zich hebben ver
schanst. Ze beseffen niet dat ze
van die zijde waarschijnlijk
geen hulp hoeven te verwach
ten.
VERTALING MARGREET HESUNGA
Filmmaker Steven Spielberg
kans alsnog zijn fantasie de vrije
loop laten. De Amerikaan, die
wereldwijd veel succes heeft ge
boekt met science-fiction films,
wil in een film gebaseerd op het
boek 'Jurassic Park' van Michael
Crichton 'genetisch gemanipu
leerde' vleesetende dinosaurus
sen een belangrijke rol laten
spelen.
Wetenschappers probeerden de
regisseur er van de overtuigen
dat beesten met de grootte die
hij voor ogen had, niet hebben
bestaan. Een recente vondst in
de Amerikaanse staat Utah
geeft Spielberg echter gelijk. In
Utah zijn namelijk de resten
ontdekt van een enorme vlees
etende dinosaurus (een veloci-
raptor), die leefde in het Krijt-
tijdperk.
Volgens de directeur van het
onderzoeksteam, Mike Perry,
was de naar zijn vindplaats ge
noemde Utah rap tor ongeveer
zes meter lang en woog hij on
geveer 900 kilo. Daarmee was
het beest twee maal zo groot als
eerder bekende exemplaren van
dezelfde soort.
Afgelopen herfst ontdekten we
tenschappers in een steengroe
ve bij Moab in Utah een klauw
van de Utahraptor, die vanwege
zijn ongewone lengte van 38
centimeter voor nogal wat op
schudding zorgde. Na verdere
opgravingen werden nog een
deel van de schedel en de bo
venkaak van het prehistorische
dier gevonden. Volgens Perry
waren dinosaurussen van de
raptorenfamilie snel en uiterst
gevaarlijk.
De 30 jaar geleden ontdekte fa
milie van de raptoren wordt be
schouwd als een belangrijke
schakel in de theorie dat dino
saurussen warmbloedige dieren
waren die meer verwant waren
aan vogels dan aan reptielen.
'Het is niet zo dat morgen ineens schoenen goedkoop worden
DEN HAAG* WILCODEKKER
Het gekwakkel van de dollar
kost diverse Nederlandse be
drijven miljoenen guldens. Ook
de Staat kan een klein fortuin
mislopen door de lagere op
brengst van het aardgas. Daar
entegen profiteren enkele ande
re bedrijven juist van de lage
dollar, terwijl ook de consument
leuke voordeeltjes kan wegha
len.
Van paniek is in Nederlands fi
nanciële kringen vooralsnog
geen sprake. De dollar is niet
plotseling 'gecrashed', maar
maakt een zachte glijvlucht.
Voor het kabinet is het echter
wel te hopen dat de dollar een
snel herstel vertoont, want in de
juist afgeronde begroting voor
1993 wordt bij de berekening
van de aardgasopbrengsten uit
gegaan van een dollar van 1,80
gulden dit jaar en 1,90 gulden
volgend jaar. Mocht een hogere
koers de komende maanden
uitblijven, dan kampt het kabi
net met een tegenvaller omdat
de opbrengsten lager zullen uit
vallen.
De pineut
Ook een belangrijk deel van het
Nederlandse bedrijfsleven
hoopt op een snel stijgende dol
lar. Vooral bedrijven die veel in
komsten hebben in dollars en
die kosten maken in guldens,
zijn nu de pineut. Zoals de toch
al veelgeplaagde vliegtuigbou
wer Fokker. „Je moet er toch
niet aan denken dat Fokker met
deze dollarstand een vliegtuig
verkoopt", zegt F. Lempers, di
recteur economische zaken van
het NCW, de vereniging van
christelijke werkgevers. „Dat
scheelt ze een vermogen."
Omdat in de economie alles
met alles samenhangt, heeft de
lage dollar ook voordelen voor
Nederland. Zo heeft een lang
durig lage dollar een gunstige
invloed op de inflatie (geldont
waarding). Lempers: „De invoer
wordt voor een belangrijk deel
goedkoper, terwijl ook de prijs
van veel gi
een beperking van de stijging
van de loonkosten."
Volgens de Consumentenbond
valt het directe voordeel van
een lage dollar voor de consu
ment tegen. „Er is weinig dat de
consument direct in de porte
monnee voelt", aldus een
woordvoerder. „Het is niet zo
dat morgen opeens schoenen
goedkoper worden of zo. Op de
langere termijn zijn er wel za
ken die als gevolg van een lage
dollar goedkoper worden. Koffie
bijvoorbeeld."
En natuurlijk vakanties in de
Verenigde Staten. Jan Doets van
het gelijknamige, op Amerika
gerichte reisbureau in Heer-
hugowaard kondigt aan dat zijn
winterprogramma een stuk
goedkoper zal zijn. „Het zomer-
programma niet, dat is allemaal
al in maart besteld en betaald",
'Amerikaanse sleeën
zijn nog niet
goedkoper, maar dat is
wel de verwachting.
kan. Op de langere termijn, vol
gend jaar bijvoorbeeld, kan dat
zorgen voor lagere prijzen. En
met wat geluk leidt dat weer tot
aldus Doets. „Maar het verblijf
in Amerika is voor de toerist nu
een stuk goedkoper. Als een
kaartje voor Disneyland hon
derd dollar kost, dan betaalde
de Nederlander een tijdje gele
den tweehonderd gulden en nu
ruim honderdzestig." Leuk
meegenomen, maar Doets heeft
nog geen drommen nieuwe
klanten voor de deur. „Een reis
naar Amerika blijft gewoon
duur. Mensen boeken nu niet
zomaar ineens een reis, omdat
het 350 gulden scheelt op pak
weg 10.000 gulden."
Meer aanloop is er bij autobe
drijf Hessing in De Bilt, impor
teur van Amerikaanse sleeën
van Ford, Mercury en Lincoln.
„Ze zijn nog niet goedkoper,
maar dat is wel de verwach
ting", meldt directeur Hessing.
„En daar verwachten we wel
wat positiefs van, ja. Alhoewel
het de laatste jaren toch al beter
gaat met de verkoop van Ameri
kanen. De tijd dat de dollar vier
gulden noteerde is tenslotte al
lang voorbij."
Bundesbank wijst
kritiek van hand
De Duitse centrale bank wijst
kritiek op haar rentebeleid
van de hand. De monetaire
rem in de vorm van hoge
rente is ook in het belang van
Europa omdat het de waarde
van de mark als „ankervalu
ta" van het Europese Mone
taire Stelsel (EMS) op peil
houdt. Dat schrijft de bank in
haar jongste maandover
zicht. Maandag uitten de EG-
ministers van financiën hun
zorg over een eventuele
nieuwe verhoging van de
rente door de Bundesbank.
Daarover wordt morgen in
Frankfurt beslist. Ook de Or
ganisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikke
ling (OESO) heeft zich tegen
een verdere verhoging van de
rente uitgesproken.
Volgens minister Kok is dat
wel het laatste dat de kwak
kelende economieën van Eu
ropa kunnen gebruiken. Als
de Bundesbank de rente ver
hoogt, moeten de andere
EG-lidstaten mee omdat hun
in het EMS aan de
De Bundesbank 'begrijpt' de
wens van veel lidstaten voor
een daling van de rente,
maar waarschuwt tegelijker
tijd dat dat er toe kan leiden
dat die landen op den duur
worden opgezadeld met on
aanvaardbare prijsstijgingen.
Volgens de bank gaat de kri
tiek op het Duitse rentebe
leid verder voorbij aan de
positieve uitwerking van de
Duitse hereniging op de in
ternationale economie. De
vraag naar importgoederen
die het herenigingsproces
heeft uitgelokt, weegt vol
gens de bank ruimschoots op
tegen de rente-invloeden op
de algehele economische
ontwikkeling.
WIM STEVENHAGEN
-ommw&s liter eoirgi u m
BELFAST YETTI REDMOND
Het Iers Republikeinse Leger (IRA) zal
niet blij zijn met de op handen zijnde
beleidswijziging van Amnesty Internatio
nal. De internationale mensenrechtenor
ganisatie wil niet langer alleen regerin
gen aanspreken op schending van de
mensenrechten, maar ook paramilitaire
groepen als het Ierse Republikeinse Le
ger.
De afgelopen twintig jaar heeft Amnesty
International de situatie van de mensen
rechten in Noord-Ierland nauwlettend
gevolgd. Het optreden van regering en
leger in Noord-Ierland kreeg daarbij de
meeste aandacht, dit tot grote vreugde
van de IRA.
.Amnesty kreeg altijd niets dan lof van
de IRA" zegt de Noordierse pater Denis
Paul. Als de organisatie zelf ook door
Amnesty wordt veroordeeld wegens het
neerschieten van burgers en het doden
van eigen leden, zal zij dit niet als 'Britse
propaganda' van de hand kunnen wij
zen, aldus Paul.
Volgens het laatste rapport van Amnesty
over Noord-Ierland is het afgelopen jaar
een toenemend aantal mensen ver
moord door terroristische groepen. Be
halve de katholieke IRA, die strijdt voor
een verenigd Ierland en de Britse terug
trekking uit Noord-Ierland, wordt de Ul
ster Volunteer Force (UVF) verantwoor
delijk gehouden voor dat geweld. Het
UVF is er voorstander van dat Noord-
Ierland deel blijft uitmaken van Groot-
Brittannië.
Het afgelopen jaar werden veertig men
sen vermoord door de IRA. Onder hen
bevonden zich zestien leden van de vei- reldwijd toepasbaar zijn, zowel in Peru,
ligheidsdienst. Zeven mensen werden
gedood door soortgelijke republikeinse
terreurgroepen, terwijl 41 aanslagen op
Sri Lanka als in Noord-Ierland. Dat levert
wel de nodige praktische problemen op.
Zo heeft de mensenrechtenorganisatie
i het ÜVF en andere pro- de handen vol aan het vinden v
Britse terreurgroepen.
De nieuwe koers van Amnesty moet v
goede definitie voor een paramilitaire
organisatie. Ook is het moeilijk eendui
dige maatstaven te hanteren voor men
senrechtenschendingen.
„De vraag is of we een onderscheid moe
ten maken tussen groeperingen die een
gebied onder controle hebben en be
schikken over een ambassadeur bij de
Verenigde Naties enerzijds, en minder
machtige organisaties anderzijds", zegt
Mike McClintock van de onderzoeksaf
deling van Amnesty.
Amnesty protesteert bijvoorbeeld tegen
het executeren van burgers. Maar wat is
een burger? Is bijvoorbeeld een soldaat
in zijn vrije tijd een burger? „We moeten
ons richten op de ernstigste gevallen. Er
zijn 'grijze' gebieden, maar we zullen ons
niet op de 'grijze' gevallen richten," al
dus McClintock.
Hij vervolgt: „Mensen die vermoord
worden omdat ze diensten verlenen aan
veiligheidstroepen, vervullen volgens het
internationaal recht geen rol bij vijande
lijkheden. Amnesty zal deze moorden
veroordelen. Als een oppositionele groep
een militair ziekenhuis aanvalt en men
sen vermoordt, is dat iets wat we abso
luut zullen veroordelen."
Het is de bedoeling dat Amnesty zich
niet zozeer op individuele gevallen zal
richten, maar op het signaleren van
structureel geweld en mensenrechten
schendingen door paramilitaire groepen.
Te denken valt aan het gijzelen of execu
teren van burgers. Behalve door middel
van verklaringen zal Amnesty ook in de
landenrapporten aandacht besteden aan
politieke verzetsorganisaties. Zo nodig
zal op deze groepen druk worden uitge
oefend om de mensenrechten te respec
teren.
