'Stemmen verrassen niet meer'
Emotionele brieven na
dood Vincent van Gogh
Cultuur&Kunst
Zanger Axl Rose in
de VS gearresteerd
Poëtische schoonheid
in galerie Stelling
Nederlanders kopen meer boeken
DINSDAG 14 JUL11992
CEESVAN HOORE
RUYCROK (CHEF)
Orgelprogramma met Asma
LiSSE Omdat het dit jaar 80 jaar geleden is dat Feike Asma werd
geboren, wijdt organist Frans van Tilburg een concert aan deze
componist/organist. Op donderdag 16 juli zal hij in de St. Agat-
hakerk behalve van Asma ook werken van Bach, Menselssohn,
Guilmant, Landman en Claussmann ten gehore brengen. Het
begint om 20.15 uur.
Muziekoptredens in de X
leiden De X, de voormalige Rex-bioscoop aan de Haarlemmer
straat, is deze maand elke donderdagavond van zes tot elf uur
geopend. Op 16 juli zal Renée Stevense (zang/contrabas) voor
een muzikale omlijsting zorgen en op 23 juli zullen de Miniature
Horses hun muzikale laten horen. De optredens zijn steeds rond
acht uur en tien uur. Toegang is gratis.
Duizend drummers gezocht
Rotterdam Het moet een groot spektakel worden, het project
'1000 drummers op de Maas'. Op 5 september, zo is de bedoe
ling, zullen onder leiding van Golden Êarrring-drummer Cesar
Zuiderwijk op pontons in de Rotterdamse haven 1000 drum
mers een speciale compositie spelen. Als de organisatoren er
tenminste 1000 bij elkaar krijgen. Aanmelding voor dit evene
ment, dat tevens een poging is om in het Guinness Book of Re
cords te komen, is mogelijk via telefoon 010-4135488 of 070-
3632205.
Tenor Kurt Equiluz leidt masterclasses:
beeldende kunst
Burgsteeg 14, Leiden.
De ramen van Stelling zijn ge
blindeerd met wit bakpapier. En
de doorkijk die je vanaf de deur
over de expositieruimte hebt,
wordt belemmerd door stroken
witte tule die vanaf de hanebal-
ken naar beneden hangen. Van
achteren wordt de stof besche
nen door wit licht dat een ver
stild, mysterieus effect geeft.
Passend bij het werk van Wil
lem Speekenbrink dat geïnspi
reerd is op het vroeg vijftiende-
eeuwse altaarstuk 'De aanbid
ding van het Lam Gods' van de
gebroeders Van Eyck.
Dit beroemde veelluik, dat in
de Gentse St. Bavo is te bewon
deren, laat de bijbelse heilsge
schiedenis zien. Ofwel de zalig
making van de mensheid door
de kruisiging van Christus, het
Lam Gods. Behalve de metafori
sche voorstelling van het Lam
toont het altaarstuk ook de twee
personen door wie het kwaad in
de wereld kwam: Adam en Eva.
Zij vormen het Leitmotiv in
new york ap
De zanger van de Amerikaanse
hardrockband Guns 'n Roses,
Axl Rose, is zondag door de
douanepolitie gearresteerd. Te
gen de zanger loopt een aantal
aanklachten wegens wangedrag
tijdens een concert dat de groep
een jaar geleden gaf in St. Louis
in de staat Missouri. Hij werd
aangehouden bij zijn terug
komst uit Parijs op de Newyork-
se luchthaven Kennedy Airport.
Na 100.000 dollar aan borg
tocht te hebben betaald werd
Rose, die volgens de politie
geen verzet bood bij zijn arres
tatie, weer vrijgelaten.
Rose wordt verantwoordelijk
alkmaar hans visser
Kurt Equiluz is in Nederland vooral bekend als de Evan
gelist in Bachs 'Matthaus Passion'. Helaas, niemand zal
hem ooit nog in die rol terugzien. Ook niet als zanger van
de tenor-aria's, zoals hij de afgelopen jaren bij wijze van
afbouwen deed. In plaats daarvan gaat hij meer dirige
ren, ook in Nederland.
springen.
Intussen was Equiluz in 1964
leraar geworden aan de Musik-
hochschule in Graz. Hoewel het
zingen in oratoria altijd slechts
een aspect was van zijn vak,
maakte hij daarin van nabij de
grote recente ontwikkeling mee
in de uitvoering van de barok
muziek. Hij zong zijn partij zo
wel onder de zwaar romantisch
werkende Karl Richter als later
in de befaamde, van alle op
smuk ontdane heldere uitvoe
ringen onder Nikolaus Hamon-
court, met wie Equiluz ook het
complete cantate-werk van
Bach op de plaat zette.
Studenten
Hij is zeer te spreken over de in
ternationale lichting studenten
met wie hij in Alkmaar heeft te
maken. „Er zitten hele goede
bij, maar je houdt verschil. Toch
is het je plicht om met iedereen
het maximale te bereiken. Wel
is het heel jammer dat je tegen
woordig niet meer de stemmen
vindt die je vroeger had. Het
zijn geen stemmen die verras
sen, waarvan je even overeind
veert. Dat is ook mijn collega's
opgevallen.
Ik vraag me af: zou dat in het
milieu zitten? Niets is meer na
tuurlijk, alles is abnormaal. Zo
iets moet toch zijn weerslag
hebben op mensen? De stress
van het moderne leven slaat op
de kinderen. Ze worden van
school gehaald met de auto, kij
ken veel televisie. Het leven
kent geen rust meer. De stem
men kunnen ook geen grote las
ten meer verdragen. Maar ja, je
moet uitgaan van de tijd waarin
we leven. En het is nu 1992."
„Mijn eigen stem is door de
jaren heen een halve toon ge
zakt en de toch erg zware ter-
Volgend voorjaar dirigeert hij in
Leiden het Helios Ensemble. Op
het ogenblik is hij in Alkmaar
als een van de docenten aan de
masterclasses van Holland Mu
sic Sessions, het grote interna
tionale muziekfestival, waar
jonge musici extra ervaring op
doen en zich presenteren aan
een ieder jaar groeiend publiek.
Hij zong in opera's, geeft lie-
derenrecitals en is nu leraar lied
en oratorium aan de Hochschu-
le für Musik in zijn geboorte
plaats Wenen. Gemütlich en vol
licht relativerende humor. Een
gewaardeerd gast op dit festival,
bij collega's, maar vooral bij de
studenten, die hem nauwelijks
met rust laten. En ook zelf heeft
hij het naar zijn zin. Zo zeer dat
hij al heeft toegezegd volgend
jaar terug te komen.
Equiluz, geboren in 1929, was
van 1939 tot 1944 lid van de
Wiener Sangerknaben. De pe
riode in het fameuze kinderkoor
was van groot belang voor zijn
muzikale vorming. .Alles hangt
af van een goede koordirigent.
We hebben er ontzettend veel
geleerd en werden zo goed be
geleid, dat heel veel jongens uit
die tijd beroepsmatig zijn blij
ven zingen. Tegenwoordig
wordt er met dat koor in de eer
ste plaats geld verdiend. Het is
een bedrijf."
Zijn conservatoriumstudie
begon hij met harp en muziek
theorie. Op zijn twintigste
kwam hij in het koor van de
Weense Staatopera en na zes
jaar werd hij daar solist. „Ik ben
daar 33 jaar buffo-tenor geweest
in werken als 'LaTraviata', 'Tos-
ca', 'DieZauberflöte', 'Butterfly'.
Theater is fascinerend. Maar
sinds mijn meniscusoperatie
kan ik niet meer zo dansen en
Kurt Equiluz en zijn internationale studenten uit de masterclass.
norpartijen in de 'Matthaus' en
de 'Johannes Passion' kan ik
niet meer aan. Daarom hab ik
ze dit jaar voor het laatst gezon
gen. Het is beter dat het publiek
zich mij herinnert zoals ik zong,
dan dat ze vinden dat ik maar
moet stoppen. In plaats daar
van ga ik volgend voorjaar in
Leiden, Amsterdam en Gouda
bij het Helios Ensemble de 'Jo
hannes Passion' dirigeren."
„Dirigeren is niet nieuw voor
mij. Met studenten hebben ik in
Oostenrijk onder meer 'Xerxes'
van Handel uitgevoerd. Dirige
ren is altijd mijn grote wens ge
weest, maar de tijd daarvoor
ontbrak me tot nu toe. Boven
dien: als je zoveel jaar overal
concerten geeft, van provinciale
podia tot grote concertzalen,
dan kom je wel eens dirigenten
tegen die je doen verzuchten:
dat zou ik beter doen."
„Dus toen ik als bescherm
heer van het Helios ensemble
de toekomstplannen besprak
greep ik dan ook meteen mijn
kans toen ze vroegen of ik hun
uitvoering van de 'Johannes
Passion' wilde leiden. Ik. hoop
alleen maar dat ik het kan doen
zoals ik het me voorstel. Voor
een jong en niet te groot en
semble als dit is de 'Johannes'
in elk geval ideaal. Ik heb er zin
in om aan dit vrijwel puur Ne
derlandse project te gaan wer-
FOTO STUDIO WICK NATZIJL
ken."
De masterclasses zang tijdens
Holland Music Sessions worden
komende week gegeven door
Elly Ameling. De studenten tre
den elke avond op in de Ber
gense Ruïnekerk. Andere open
bare masterclases worden de
komende drie weken gegeven
door onder anderen Herman
Krebbers, William Pleeth. Jan
Wijn, John Perry en Jürgen Kus-
smaul.
'Die Welt als Wille und Vorstellung' van Willem Speekenbrink, hout en
glas. FOTO MARJOLEIN VAN DEN BOS
Speekenbrinks tentoongestelde
werk.
Bij de ingang hangen zwart
wit foto's van deze, aan Jan van
Eyck toegeschreven, zeer men
selijk weergegeven naakten. Ze
zijn heel subtiel over elkaar ge
drukt, waardoor een wonderlijk
androgyn wezen is ontstaan.
Achter de tulewand staat een
werk opgesteld dat dezelfde titel
draagt als de tentoonstelling:
'Lustre of air' (vertaald: ver
glaasde lucht). Dit architectoni
sche bouwsel bestaat uit vijf
glasplaten van ongeveer
250x200 centimeter, die achter
elkaar zijn geplaatst in een ru
we, lichthouten sponning.
Steeds met circa 10 centimeter
ruimte tussen elke plaat.
Op de middelste drie zijn wit
te, klassieke gestalten gegra
veerd. De voorste toont een
vrouw, Eva, die naar een appel
reikt, die op de middelste plaat
is weergegeven, samen met een
liggend naakt dat het kwaad
lijkt te personifiëren. Adam
staat op de achterste plaat, het
hoofd geheven naar de appel.
Het geheel is van een poëtische
schoonheid en ditzelfde predi
kaat verdient het meeste van
wat Speekenbrink in Stelling
amsterdam fran^oise ledeboer
De schilder Paul Gauguin
schreef op 2 augustus 1890 in
een condoleancebrief aan Theo
van Gogh, dat zijn overleden
broer Vincent altijd een toege
wijde vriend was geweest, en
prees hem bovendien als uit
zonderlijk kunstenaar.
Op de expositie van condole
ancebrieven aan Theo en zijn
moeder en zusters in het Van
Gogh-museum zijn zulke war
me loftuitingen geen uitzonde
ring. De hardnekkige legende
van de miskende Vincent wordt
zo opnieuw naar het rijk der fa
belen verwezen: zeker zijn be
kendste collega's beseften wel
degelijk dat er op 29 juli 1890
'een groot kunstenaar' was
overleden.
Ronald Pickvance wijst er in
'A Great Artist is Dead. Letters
of Condolence on Vincent van
Gogh's Death' op dat de aanwe
zigheid van maar acht mensen
op de begrafenis van Vincent
ongetwijfeld aan deze mythe
vorming heeft bijgedragen. Als
het reizen in het Frankrijk van
die dagen makkelijker was ge
gaan en het geen vakantietijd
was geweest, hadden er echter
zeker meer rouwenden aan zijn
groeve gestaan. De Vincent van
Gogh Stichting heeft vijftig con
doleancebrieven in beheer, die
deze veronderstelling zonder
meer rechtvaardigen.
Dertien zijn afkomstig van fa
milieleden als Vincents moeder
en zijn zuster Lies. De expositie
en begeleidende publicatie krij
gen vooral daardoor ook een
grote emotionele lading. Met
uitzondering van Theo was Vin
cents relatie met zijn familie
vaak moeizaam geweest. Lange
tijd is hij zelfs elk contact uit de
weg gegaan omdat hij zich niet
begrepen voelde. Deze situatie
verbeterde geleidelijk en uit zijn
laatste woonplaats Auvers-sur-
Oise schreef Vincent met name
geregeld naar zijn moeder en
zuster Wil. Van zuster lies is
een brief bewaard gebleven van
29 juni 1890.
De familie was duidelijk op
gelucht dat hij na zijn verblijf in
een inrichting in St. Rémy in
Auvers kennelijk èen nieuw
evenwicht had gevonden, met
dokter Gachet als bewaker in de
buurt om een oogje in het zeil
te houden. Theo en zijn vrouw
Jo konden Vincent bovendien
vanuit Parijs makkelijk bezoe
ken omdat de treinreis naar Au
vers maar een uur in beslag
Theo schakelde zwager Joan
van Houten in om het droevige
bericht van de gelukte zelf
moordpoging aan zijn in Leiden
wonende moeder te vertellen.
„Beste innig geliefde Theo. Be
droefd zijn we door het treffend
bericht!" schreef zij hem op 31
juli in een brief die ontroert
door het diepe verdriet van een
moeder die een kind verliest. Zij
zegt verder: „Dank beste Theo
voor al wat ge voor hem deed.
Gij hebt hem het leven tot leven
gemaakt door Uwe liefde en
zorg. Bij al het ontzettend on
verwachte ben ik dankbaar voor
de kalme goede omgeving die
hij had dat hij nog met je sprak
en hij na je schrijven zonder bij
zonder lijden heen ging naar
dat land waar geen strijd en lij
den meer zal zijn." Ook andere
familieleden waren zeer ver
drietig en schreven Theo warme
en opbeurende brieven.
Het verrassende is dat ook
jonge avant-garde kunstenaars
van dat moment als Gauguin en
Toulouse-Lautrec en gerenom
meerde kunstenaars als Monet
en Pissarro in vaak warme be
woordingen hun waardering
uitspraken. „Ik was zeer aange
daan door uw verschrikkelijke
verlies", schreef Monet op 15
augustus aan Theo. De 'hoge
priester' van het impressionis
me had al in april aan Theo la
ten weten- dat hij het werk van
Vincent op de Salon des Indé-
pendants (de belangrijkste beel
dende kunst-expositie van Pa
rijs) de beste bijdrage vond en
herinnerde daar in zijn condo
leancebrief nog eens aan.
De expositie 'Er is een groot
kunstenaar overleden. Condo
leancebrieven bij de dood van
Vincent van Gogh' in het Van
Gogh-museum (Paulus Potter
straat) duurt tot en met 4 ok
tober. De openingstijden zijn
van maandag tot en met zater
dag van 10.00 tot 17.00 uur en
op zon- en feestdagen van
13.00 tot 17.00 uur. De publi
catie (Waanders Uitgevers)
kost 49,50 gulden.
gehouden voor de ongeregeld
heden, die op 2 juli 1991 uitbra
ken tijdens een concert van zijn
groep in St. Louis. Hij zou tot
het geweld hebben aangezet
door in het publiek te duiken,
een toeschouwer zijn fototoe
stel af te nemen en vervolgens
kwaad het toneel te verlaten,
waardoor het concert abrupt
werd beëindigd. Bij de ongere-
gelheden die daarop ontston
den raakten 40 concertgangers
en 24 politieagenten gewond.
De zanger zelf zegt dat hij in
het publiek dook om een eind
te maken aan een gevecht en
dat de band verder wilde spe
len, maar van de politie moest
stoppen met spelen.
leiden Ptah, de Egyptische god van de kunst in
spireerde architect/beeldend kunstenaar Wim Hof
man tot het ontwerp van een nieuw cultuurtempel
tje in Leiden. Aan de Langebrug 61 maakte hij in
opdracht van Angeliek en Kasper Bleijenberg een
beeldengalerie met het aanzien van een Egyptisch
tempeltje. Hedendaagse materialen (roestvrij staal
en glas), primaire kleuren en bladgoud werden ge
combineerd tot symbolen voor water, vuur en koel
te. Het resultaat is een in het oog springend gevel
tje.
De Bleijenbergs, eigenaars van Bleijenberg gale-
ie aan de Breestraat, kregen het idee om een beel
dengalerie te openen, omdat er steeds meer vraag
kwam naar 'meeneembeeldhouwkunst'. Potentiële
kopers zagen een sculptuur dat hen aansprak, maar
moesten na aankoop lange tijd wachten, omdat er
een nieuw afgietsel moest worden gemaakt. Ge
zien de grote drukte bij de weinige (brons)gieterijen
in ons land, moest de koper dan soms maanden op
zijn aanwinst wachten.
In Bleijenberg Beelden staan nu beeldhouwwer
ken die al kant en klaar verkoopbaar zijn en dus
meteen kunnen worden meegenomen. Van ab
stract, zoals 'Tweelingbeeld' van Frans de Wit,
twee enorme schilden die zó van een Afrikaans
stamhoofd lijken te komen, tot de figuratieve 'Pa
relhoenders' van Yvonne Gevers en de bekende
'Lakenkoopman' van Gerard Brouwer. Verder is er
werk te zien en te koop (prijzen variëren van 350
tot 12.000 gulden) van Wien Cobbenhagen, Frits
van Eeden, Maya van Hall, Erik van Spronsen en
Fredy Wolf-Wubben.
Bleijenberg Beelden is geopend op vrijdag en zater
dag van 12.00 tot 17.00 uur, elke eerste zondag
van de maand is de galerie eveneens op die tijd ge
opend.
FOTO HIELCO KUIPERS
amsterdam anp
Er zijn in Nederland in 1991 28,2 miljoen boeken
verkocht, ongeveer 4,7 exemplaren per gezin. Dat
betekent een stijging van ruim 5 procent (1,4 mil
joen boeken) in vergelijking met de afzet in de ja
ren 1988, 1989 en 1990. Het gemiddelde aan
koopbedrag lag op 22,75 gulden per exemplaar,
hetgeen 5 procent lager is dan het gemiddelde
bedrag in de jaren er voor.
Uit het jaarverslag over 1991 van de Koninklijke
Vereeniging ter bevordering van de belangen des
Boekhandels (KVB) blijkt dat Nederlanders meer
boeken in de goedkopere genres (vooral fictie)
kopen. Vooral lager en middelbaar opgeleiden
kochten in 1991 meer boeken. Hoger opgeleiden
kochten eveneens meer boeken, maar tegen een
lager aankoopbedrag.
Met name fictie ging in 1991 grif over de toon
bank. Het aantal verkochte exemplaren steeg met
1,2 miljoen in vergelijking met 1990. Bij de litera
tuur en kinderboeken bleef het niveau even hoog
als in 1990. Bij romantische fictie is de omzet in
1991 teruggelopen. In het non-fictiegenre is spra
ke van een afzetstijging in de sector 'mens, maat
schappij en gezondheid'. De vrije-tijd- en hobby-
boeken verkochten iets minder goed.
Het verkochte aantal oorspronkelijk Neder
landse boeken is met 1,3 miljoen toegenomen tot
12,7 miljoen. De aankopen van de particuliere
consumenten gaven een omzet van 642 miljoen
gulden, hetgeen nauwelijks hoger is (0,5 procent)
dan in 1990.
