DE
Oranje voetbalkater
tot in VS gevoeld
VAN
Het Gesprek van de Zomerdag
TUI»
TOEN
MAANDAG 29 JUN11992
7
Oud-Leiderdorper Neal de Graaf mist z'n sport in de States
Oud-Leiderdorper Neal de Graaf. „Teleurgesteld? Ja natuurlijk. Ik heb
de dood In.foto» jan hol vast
Luchtvervuiling
grootste vijand
van vlaggen aan
de Noordzeekust
Vlaggen. Ze wapperen op
paleizen, voetbaltribunes
en slagvelden. Ze staan
voor ernst én - voor vrolijk
heid. Aan de Noordzeekust
nemen duizenden vlaggen
's zomers hun hoekje van
de hemel in. Op elk strand
paviljoen in de regio maar
ook voor de grote hotels
wordt 's morgens het dun
doek gehesen. Vaak gaat
het om reclamevlaggen,
maarbij gelegenheden
wordt ook de nationale
driekleur of de EEG-vlag
gebruikt. Voor Hotel Huis
ter Duin in Noordwijk
wapperen elke dag zo'n 33
landen vlaggen. Luchtver
vuiling is hun grootste vij
and. „We hebben het wel
meegemaakt dat de vlag
van Israël in één dag grijs
was".
LEIDEN CEES VAN HOORE
De Dokkumer Vlaggen Centrale
maakt naar schatting zo'n ze
ventig- tot tachtigduizend vlag
gen per jaar. Vanaf begin maart
tot eind oktober laat de produk-
tie een duidelijke piek zien. H.B.
van Eeken, directeur van de
DVC: „Bij goed weer willen de
mensen vlaggen, 's Winters is
men niet in the mood."
De Dokkummer Vlaggen Cen
trale maakt zijn omzet voorna
melijk met het vervaardigen van
reclamevlaggen. Van Eeken ka
rakteriseert de produktie van
onze nationale vlag als peanuts.
„Maar er zit een lichte stijging
in. Ik denk dat Nederland toch
wat nationalistischer aan het
worden is. Niet Oranjegezinder,
nee, maar trotser op de eigen
identiteit."
Volgens Van Eeken, die net
een order binnen heeft voor het
maken van de vlag van Oezbe
kistan, is de grootse vijand van
de vlag niet de wind maar de
luchtvervuiling. „Er zit veel roet
in de lucht en daarvan worden
de vlaggen smoezelig. Regen is
natuurlijk ook niet best. Vroeger
zag je bij de nationale vlag nog
wel eens dat de kleuren in de
regen gingen doorlopen. Dan
werd de witte baan rose. Dat
kan nu niet meer. De meeste
vlaggen zijn van polyester en de
kleuren worden in de vezel ge
brand. Doorlopen of uitvloeien
is dan onmogelijk."
Bij strandpaviljoen Willy Zuid
in Katwijk hangen vijf vlaggen
met de naam Willy Zuid erop.
Theo Langen, de eigenaar van
Willy Zuid: „Ik heb ze zelf laten
maken en het zijn mooie vlag
gen, vind ik. De gave exempla
ren bewaar ik voor mooi weer,
bij slecht weer hijs ik de vlaggen
die een beetje versleten zijn. Re
clamevlaggen of zo heb ik niet.
De nationale driekleur ook niet.
Laatst, met bevrijdingsdag, wou
ik de vlag van mijn moeder le
nen. Maar ach, dan zou ze zelf
zonder vlag hebben gezeten en
die schande wilde ik haar niet
aandoen."
Lodewijk van den Bos, de ei
genaar van strandpaviljoen De
Gouden Bal aati de Wassenaar-
seslag: „Ik heb toch wel drie of
vier vlaggen per seizoen nodig.
De nationale driekleur hang ik
alleen buiten als het niet te hard
waait, daar ben ik zuinig op.
Vlaggen hebben hier veel te lij
den. Ik weet niet of het iets te
maken hèeft met luchtvervui
ling, maar al na één dag wappe
ren komt er een groen waas
over de vlaggen. Ook de wind is
een boosdoener. We repareren
onze vlaggen natuurlijk wel als
ze aan rafels zijn gewaaid. Dan
maken we ze een stukje korter
en zomen we ze opnieuw om.
Maar veel helpt het allemaal
niet. De gaatjes die de naaima
chine maakt weer nieuwe zwak
ke plekken. Gelukkig kun je de
Nederlandse vlag makkelijk in
korten. Bij de Franse is dat een
stuk moeilijker. Ik heb een Belg
eens horen beweren dat Hol
land uit overwegingen van zui
nigheid de rood-wit-blauwe ba
nen in de breedte heeft geno
men."
„Een vlag - ik vind het nog
steeds een vrolijk gezicht. Dat
rood-wit-blauw tegen een strak
blauwe lucht is voor mij een
beeld van zuiverheid. Het is gek,
maar als er veel Duitsers zijn
heb ik altijd de neiging de Ne
derlandse vlag te hijsen. Som
mige klanten storen zich aan
het gewapper, aan het monoto
ne getik van het vlaggetouw te
gen de mast. Dan gaan ze er
kranten of handdoeken tussen
stoppen. Daar erger ik me wild
aan. Het hoort erbij. Het zijn de
geluiden van het strand."
D. Bogers, de 'manager of
operations' van Hotel Huis ter
Duin, stuurt zijn bagagist er el
ke morgen op uit om zo'n 33
vlaggen van verschillende lan
den te hijsen. „We hebben
nogal grote vlaggen. Die zwie
ren meer dan dat ze wapperen.
Hoe kleiner de vlag hoe sneller
je dat wapperen krijgt. Bij wind
kracht zeven of acht halen we
onze vlaggen binnen. Maar
laatst hebben ze nog bij wind
kracht tien gestaan, stijf als een
plank aan de mast. Als er een
vlag van een bepaald land ont
breekt, zien onze gasten het
meteen. Vanmorgen nog kwam
hier een Zwitser. 'Hé', zegt-ie,
'waar is onze vlag?' Ik zeg: 'Sor
ry meneer, maar Zwitserland is
net in de was."
LEIDERDORP MEINDERT VAN DER KAAU
De overwinning van Denemar
ken op Duitsland vormde een
kleine genoegdoening. Toch
kampte de 62-jarige Neal de
Graaf de afgelopen week met
een Oranjekatertje. Hij was spe
ciaal uit de Verenigde Staten
naar zijn broer Bert in Leider
dorp gekomen om de successen
van Oranje te bejubelen. „Te
leurgesteld? Ja natuurlijk. Ik heb
de dood in".
De Graaf emigreerde 41 jaar
geleden, toen hij nog Cock
heette, met de Volendam naar
Canada. Hij woonde samen met
vier broers aan de Valk Bouw-
manweg, waar zijn vader een
tuinderij had. De opvolging was
al geregeld en Neal wilde zijn
geluk elders beproeven. Inmid
dels woont hij in Californië en
heeft een florerend hoveniers
bedrijf. „Ik verzorg tuinen van
particulieren, en omdat het in
Californië bijna altijd zomer is,
heb ik het hele jaar werk".
De Graaf heeft het in zijn
nieuwe vaderland enorm naar
zijn zin, maar een ding mist hij:
koning voetbal. De situatie in de
Verenigde Staten is volgens
hem volstrekt hopeloos. „In Ne
derland heb je in elk dorp een
of meerdere verenigingen, maar
daar is niets. Alleen bij de jeugd
begint er nu iets te komen.
Maar boven de 16 jaar is er
niets. We hebben een tijdje ge
had dat grote voetballers in de
States nog even hun zakken
kwamen vullen, maar bij de vol
wassenen is het voetbal niet
echt aangeslagen. Ik ben in
Amerika nog wel vier jaar trai
ner en twee jaar scheidsrechter
geweest, maar daarmee ben ik
uiteindelijk gestopt. Geen en
tourage hè".
De Graaf kan na al die jaren
de ontwikkelingen in Nederland
maar niet loslaten. Elke zondag
avond is hij weer razend be
nieuwd naar de uitslagen van
alles dat maar achter een balle
tje aanholf. Hij zoekt altijd naar
de restultaten van Ajax, Feye-
noord en PSV, maar ook die van
RCL, Quick Boys en het interna
tionale voetbal. Met name is hij
benieuwd naar FC Barcelona,
de ploeg van zijn 'Cruyffie',
zoals hij liefkozend zegt.
Op de hoogte blijven valt vol
gens De Graaf echter niet mee.
„De Amerikaanse kranten heb
ben geen benul van voetbal. Als
zij wat over deze sport hebben,
dan is het omdat er rottigheid is
geweest ergens in Europa. Ik
lees altijd alleen maar over rel
len en vechtpartijen tussen de
'hooligans', nooit over de mooie
dingen van voetbal. Daarom
heb ik me geabonneerd op
Voetbal International. Die krijg
ik via de luchtpost. Na het werk
's avonds zonder ik me af met
mijn VI. Heerlijk! En verder
koop ik Spaanstalige kranten die
veel buitenlands voetbal in hun
kolommen hebben en luister ik
op zondagavond naar de we
reldomroep."
Vier jaar geleden beleefde De
Graaf een schitterende tijd in
Nederland. Het land stond op
zijn kop toen Oranje de Cup
binnenhaalde. „Toen wist ik al
dat ik vier jaar later weer terug
zou komen." Vlak na de beslis
sende kwalificatiewedstrijd te
gen Griekenland hing De Graaf
dan ook bij zijn broer Bert aan
de lijn. „Toen ik hoorde dat we
met 2-0 hadden gewonnen, ben
ik een vliegticket gaan halen".
Voor het volgende grote voet
balevenement hoeft hij in elk
geval niet naar Nederland te ko
men. Een deel van dat toernooi
speelt zich dan praktisch af in
de voortuin van de hovenier. De
eindstrijd wordt over twee jaar
in de Rose Bowl in Passadina
gespeeld, pakweg 70 kilometer
van zijn huis in het dorpje
Corona. „Naar de finale ga ik
sowieso toe. Als Nederland
daarin staat, gaat er een droom
in vervulling.'
Zo zag stadshistorie-
schrijverJJ.Orlersin
1614 het Rapenburg
van vóór 1389. Histo
risch niet helemaal ver
antwoord.
Hoe kwam het Rapenburg
aan zijn naam?
Politie pakt bekladderaar bureau
e naam Rapenburg
W is niet bepaald
uniek. In tal van
plaatsen in Nederland en moge
lijk zelfs daarbuiten komt hij
voor. Soms is het een gehucht,
zoals in de buurt van Hulst,
soms is het een polder, zoals bij
Arnemuiden en bij Alblasser-
dam, dan weer een buiten
plaats, zoals bij Eindhoven, of
een straat, zoals in Amsterdam,
Harlingen, Neede en Lichten
voorde. Zelfs een gewoon huis
kan deze naam dragen: in Som-
melsdijk staan staan naast el
kaar de huizen Groot Rapen-
burgh (vroeger ambtswoning
van de gemeentesecretaris) en
Klein Rapenburgh en een paar
huizen verderop Oud Rapen
burgh. Of daarbij de ene plaats
zijn naam aan de andere ont
leent, is onmogelijk vast te stel
len. Misschien is een enkele
keer invloed uitgeoefend door
iemand die aan het beroemde
Leidse Rapenburg gestudeerd
had, maar het lijkt toch niet dat
dat van veel belang is geweest.
Raaphorstenburg
Om dichter bij Leiden te blijven:
in Rijnsburg heette een wijk al
sinds onheuglijke tijden Rapen
burg. De meeste dorpen waren
in vier wijken of kwartieren on
derverdeeld, die soms zeer
merkwaardige namen kregen.
Ook in Leiden was er een wijk,
hier 'bon' genoemd, met de
naam Rapenburg: het hele ge
bied tussen Galgewater, Rapen
burg, Vliet en Witte Singel. Later
is dit bon gesplitst in Noord- en
Zuid-Rapenburg; de grens lag
in de Nonnensteeg.
De vraag is natuurlijk of de
gracht naar dit bon genoemd is
of andersom. Indertijd heeft ir.
Van Oerle bij zijn onderzoekin
gen naar de ontstaansgeschie
denis van Leiden de gedachte
geopperd dat er ergens een
burg(je) geweest zou zijn dat
zijn naam ontleende aan het
geslacht waaraan de ambachts
heren van Zoeterwoude ont
sproten, Van Raaphorst. Deze
burg, die hij zocht aan de Vliet,
zou dan Raaphorstenburg gehe
ten kunnen hebben, en dat zou
dan later weer afgesleten zijn
tot Rapenburg.
Inmiddels is wel komen vast te
staan dat er aan de Vliet geen
burg of ridderhofstad gelegen
heeft, zodat deze theorie wel erg
wankel geworden is. Recente
onderzoekingen van E van der
Vlist hebben aan het licht ge
bracht dat de naam Rapenburg
in Leiden al genoemd wordt ver
voor 1389, het jaar waarin de
stadssingel binnen de stad ge
trokken werd en een gewone
gracht werd, die uiteraard een
naam nodig had.
Het blijkt nu dat de benaming
Rapenburg al in 1359 voorkomt
en andere vermeldingen uit
1368, 1384, 1387 en 1388 beves
tigen het beeld dat er al gerui
me tijd huizen in de buurt van
de stadsmuur langs de oude
stadssingel stonden. Wel is het
merkwaardig dat sedert 1389
niet uitsluitend de naam Ra
penburg voor deze gracht ge
bruikt wordt: tot ongeveer 1450
is soms ook sprake van Oude
Vest waar Rapenburg wordt be
doeld.
Lidwoord
Ook is het opvallend dat vaak
een lidwoord weggelaten wordt.
Nu is heel algemeen aanvaard
dat je zegt en schrijft: het Ra
penburg, niet de Rapenburg.
Mogelijk heeft de volksmond in
het begin Rapenburg toch iets
meer als de benaming van een
streek gezien, waarbij een lid
woord wat minder noodzakelijk
is.
Leiden heeft trouwens toch een
paar probleemgevallen op dat
gebied: wellicht als gevolg van
een vernoeming naar een be
paald gebouw ergens in de
buurt van Herensteeg-Nieuw-
steeg heette het stuk gracht van
Nonnenbrug tot Nieuwe Rijn de
Steenschuur (ai in 1330 wordt
een woonhuis 'bi der Stienscu-
re' genoemd), waama vanaf on
geveer 1500 de gewone aandui
ding hef Steenschuur geworden
is (zij het dat op dit moment
een Babylonische spraakver
warring heerst: sommigen zijn
er toe overgegaan weer de
Steenschuur te zeggen).
Iets dergelijks treffen we aan bij
het Engelendaal of de Engelen -
daal als recente straatnaam in
Leiderdorp. Zo is ook de beteke
nis van de grachtnaam het Le
vendaal niet duidelijk. In Am
sterdam ligt dicht bij het blok
met Rapenburgnamen ook Ui
lenburg. Daar was men trou
wens toch sterkin het gebruik
van het woord 'burg' voor de
nieuwe eilanden in het Y, zoals
Vlooienburg, Leeuwenburg enz.
Niet ver van het Rijnsburgse Ra
penburg ligt Valkenburg, maar
dan aan de zuidzijde van de
Oude Rijn. Tweeburcht-namen
ter weerszijden van de mond
van die vroeger zo belangrijke
rivier, met verder stroomop-
waartsnog de Burcht van Lei
den. Onwillekeurig komt dan de
gedachte op dat Rapen wel eens
een verwijzing naar een vogel
soort of althans dier zou kun
nen zijn, en dan is de gedachte
aan een soort verbastering van
raven niet ver.
Zo gek lijkt die gedachte nog
niet. De knol die wij raap noe
men, heet in het Frans rave. De
taalkundigen daarentegen vin
den geen enkele aanleiding om
een dergelijke overgang van een
v naar een p zomaar aan te ne
men. Toch zijn er wel een paar
voorbeeldjes die die richting uit
wijzen.
Raven
Zo stond er in Utrecht een huis
aan de oostzijde van de Snip
penplaats bij de Stadsplaats dat
in 1608 genoemd werd'Rapenb-
orch, maar in 1647 verkocht
werd onder de naam Ravens-
burch. In de omgeving van Nee-
de schijnen Raaphorst en Raven
(s)horst wel eens door elkaar
gehaald te worden. Zoals be
kend wordt het nest van grote
(roof)vogels doorgaans horst
genoemd, en niet burg. Dat
laatste woord wordt daarente
gen meer gebruikt voor een in
de grond of het water gemaakt
hol, zoals een dassenburcht of
beverburcht.
Een plaatsnaam als Kranenburg
(achter Nijmegen), mits ver
noemd naar de kraan(vogel), is
bekender dan Kranenhorst, en
evenzo gaat Uilenburg (in de
Betuwe) boven Uilenhorst,
Kraaijenburg (bij Delft) boven
Kraaienhorst, Couwenburg (bij-
Vught) boven Kauwenhorst, en
al helemaal Valkenburg boven
Valkenhorst.
Maar misschien moet niet al te
zeer vastgehouden worden aan
de raaf als vogel, maar meer aan
de betekenis van raaf als syno
niem voor gitzwart. Bij bena
mingen als Ravensberg, Ravens-
bosch, Ravënshorst, Ravens-
oord, Ravenstein, Ravenswaard
en Ravenswaay zal doorgaans
de vogel zelf wel de naamgever
geweest zijn, maar in bepaalde
gevallen kan zijn kleur de aan
leiding geweest zijn.
Om te beweren dat huizen met
de naam Rapenburg dus wel
zwart (geteerd of geverfd) of van
een donkergetinte steensoort
geweest zullen zijn, gaat na
tuurlijk weer heel erg ver. Het
zal voorlopig dan ook nog wel
niet uit te maken zijn hoe dat
allemaal te verklaren valt. En
wat we daarmee dan aan moe
ten waar dat het Leidse Rapen
burg betreft, is nog onzekerder.
Een zwarte burg aan de toen
malige stadssingel? Een heel
groot nest van raven, bekend als
lijkenpikkers, die aan de op de
plaats van het huidige Acade
miegebouw gelegen kampplaats
(het 'krijt', waar kampvechters
dienden te strijden tot de dood
er op volgde) gevallenen een
nabij feestmaal hadden?
Fantasie genoeg, maar bewij
zen.. Kortom, een werkelijk ra
tioneel klinkende verklaring
ontbreekt nog. Zolang zullen
personen die hun naam aan
een Rapenburg ontlenen, zoals
in 1618 een Wouter Jansz. van
Rapenburch, belastingpachter
te Zwammerdam, en het jonge
tje dat in augustus 1697 drij
vend in een mandje in de Leid
se gracht gevonden werd en
door de regenten van het Wees
huis (dat ook vondelingen op
nam) Moses Rapenburg ge
noemd werd. maar met deze
onbevredigende situatie genoe
gen moeten nemen.
P.J.M. DE BAAR
LEIDEN»
De politie heeft zondagochtend
een 20-jarige Leidenaar aange
houden die de voorzijde van het
politiebureau aan de Langeg-
racht met drie ondefinieerbare
tekens heeft beklad. Medewer
kers van het energiebedrijf aan
VRIJE TIJD
Bibliotheek
In de bibliotheek in het Mors-
kwartier wordt vrijdag 3 juli
weer voorgelezen vanaf 14.00
uur. Dit keer gaat het over span
nende avonturen die kinderen
tijdens de zomervakantie kun
nen beleven.
LVC
Het LVC heeft het cursuspro
gramma samengevat in een fol
der die vanaf heden verkrijg
baar is aan de Breestraat 66 of
DUIVENBERICHTEN
De duiven vertrokken dit week
einde vanuit Chantilly.
De Vriendenclub: 1 en 10 Ladan,
2 Koopman, 3 Vijlbrief, 4 Gijs-
man, 5 Bodijn, 6 Dorp/Hille-
brand, 7 Vinkesteijn, 9 Van der
Kooy.
De Zwaluw: 12, 6 en 8 Van der
Kooy/De Best, 3 Verhoork, 4
Meeuwenoord, 5, 9 en 10 Van
Wissen, 7 Van Leeuwen.
Het Oosten: 1, 7 en 8 Mooten-
A/an der Hoogt, 2 Procht, 3 Lo-
terveer, 4 Van der Blom, 5 en 9
Van Duyl, 6 Verbaan, 10 Glasber
gen
LPC Leiden: 1 en 3 Halewijn, 2
AGENDA
MAANDAG 29 JUNI
Katwijk
Strandloop over 2, 4 of 8 km, org. at-
letiekver. Rijnsoever, start vanaf
Strandpavilioen 't Centrum, t/o Hotel
Noordree. om 19.30 uur
Warmond
Zomeravondconcert door St. Matthias
in dc Warmundastraat. aanvang
19.30 uur.
DINSDAG 30 JUNI
Katwijk
Sporten voor mensen met CARA olv
een fysiotherapeut in sportzaal Boors-
de overkant zagen de verfbus-
spuiter rond kwart over zeven
aan het werk en belden de poli
tie. Een agent stoof direct daar
op naar buiten en kon de van
daal na een korte sprint in de
Zamenhofstraat (bij de 3de Bin
nenvestgracht) in de kraag vat
ten.
telefonisch: 146449. Inschrijven
voor de cursus is mogelijk tot 4
september. Op 14 september
gaan de cursussen van start.
H andvaardigheid
In het Dienstencentrum Zijloe
ver gaan in september de cur
sussen kreatieve handvaardig
heid (beperkte deelname),
bloemschikken en poppenma-
ken van start. Inschrijven bij het
dienstencentrum aan de Lage
Rijndijk 129. Tel. 233208. C. de
Waal of Y. Kempenaar.
en 10 Staffeleu, 4 Lefebre, 5
Groenendijk, 6 De Jonge, 7 en 9
Witteveen, 8Compier.
De Blauwkras: 13 en 4 Van den
Nieuwendijk, 2 en 5 Landesber-
gen, 6, 7, 8 en 10 Houwelin-
g/Rozier, 9 Van der Geer.
Leiderdorp: 13 en 4 Van Laar,
2, 6 en 8 Rijerse, 5 en 10 Van
den Nieuwendijk, 7 en 9 Reijer-
se.
De Reisduif: 1 Havik, 2, 8 en 10
De Groot, 3, 4 en 6 Kop, 5
Schroot. 7 Tolboom, 9 Albers.
De Rijnklievers: 1, 3 en 9 Van
der Wal, 2 en 8 Dokkum, 4 Ze
venhoven, 5 Van der Star, 6 Mil,
7 Kok, 10 Van der Poel
ma, Zwanenburg 61. van 15.30 tot
16.30 uur.
Jaarlijkse uitvoering van Kinderkoor
De Lenteklokjes in Tripodia. Hoorne-
splem 155. aanvang 19 00 uur.
Lelden
Sjoelen bij speeltuinvereniging Ste
venshof, C. van Bruggcpad 2. aan
vang 20 00 uur.
Noordwijk
Wandelen met de boswachter, Mart
vanaf Dumdamse Slag om 10 00 uur
Rondwandeling door de historische
omgeving van Noordwi|k Binnen,
start bij het Raadhuis. Voorstraat, om
19.30 uur.
