Mitterrand was het geteut zat
Aruba levert zichzelf uit aan toerisme
Feiten &Meningen
Werelddorp in gevarenzone
MAANDAG 29 JUN11992
EG na jaar nog steeds machteloos in Balkan-crisis
STANDPLAATS AMSTERDAM
Cfl Kipkarbonade;
gekruld ca. 2000 gram
10.49
Bospeen,
per bos
Schouderkarbonade,
500 gram £99"5.75, c
kilo <m&s>\2W 10.49
Dole bananen, kllol.50
Yogho Yogho drink-
yoghurt,
diverse smaken, ®®®0
pak 1 liter T&9 1.45
Mona biogarde drink,
naturel, pak 1 liter ®o© £09 1.69
Stegeman party pounder,
naturel, mosterd of peper,
verpakt 450 gram £99 6.99
Knorr kerrie-, kaas-
of witte saus,
zakJe i in
£39 1.19
All, pak
2 kilo >9914.99
Uit de diepvries:
CU Frikandellen,
doos, 20 stuks 70 gram
&S9 5.79
01 Lekkerbekjes,
pak 300 gram 499 3.99
01 Hazelnootpasta,
pot 700 gram 499 3.79
Uit de bedieningsafdeling:
01 Zaanlander zacht mild 48+,
vers van t mes,
kilo >99 9.90
CU Boerenwit of -bruin,
heel, verpakt £35 1.99
's Lands grootste kruidenier blijft op de kleintjes letten.
Robijn,
1.8 kilo 14*2913
29
AH-Servlcelljn:
bel gratis 06-0305
Artikelen waar kleine
cijfertjes bij staan kunt u
alléén kopen In AH-
wlnkelswaaréénvandlé
cijfers op de deur staat
Prijzen gelden van dins-
Economie gevaarlijk eenzijdig gericht
WILLEMSTAD STELLA VAN RUN
CORRESPONDENT
Op Aruba schieten de hotels,
restaurants en winkelcentra als
paddestoelen uit de grond. In
alle uithoeken van het eiland
rijden huurauto's met bont uit
gedoste toeristen, veelal uit de
Verenigde Staten. Het kleine ei
land verwerkt 500.000 vakantie
gangers per jaar en streeft naar
nog 300.000 meer. Het is echter
de vraag wanneer wanneer Aru
ba de prijs moet gaan betalen
voor deze ongebreidelde groei.
Dat zoiets vroeg of laat staat te
gebeuren, lijkt eens te meer
waarschijnlijk door wat bekend
staat als de 'garantieproblema-
tiek' met een vijftal hotels. Die
problematiek illustreert dat een
solide basis voor de sterke eco
nomische ontwikkeling ont
breekt.
De regering van Aryba, dat
sinds 1986 een zelfstandig land
binnen het Koninkrijk is, ver
leende in de jaren tachtig aan
enkele projectontwikkelaars ga
rantstellingen. Daarmee kregen
ze van barden de financiering
rond voor de bouw van vijf ho
tels met een gezamenlijke waar
de van 500 miljoen gulden. De
Arubaanse regering kreeg het
echter benauwd toen het ene
project na het andere in proble
men raakte. Bij het ene hotel
raakte het geld op, bij andere
ging de aannemer failliet. De
bouw kwam in elk geval al
spoedig stil te liggen.
Nu staan de karkassen midden
tussen de lange reeks wel goed
draaiende hotels als trieste ge
tuigenissen van onmacht. Voor
drie hotels is inmiddels door
een commissie (onder leiding
van de Nederlandse ex-premier
Biesheuvel) een oplossing ge
vonden in herfinanciering. De
gebowuen zullen alsnog worden
afgebouwd. Voor twee hotels
gezamenlijke waarde ruim 100
miljoen dollar is echter nog
geen oplossing gevonden. Daar
door dreigt de Arubaanse over
heid nu te moeten opdraaien
voor het geld dat voor die hotels
is geleepd. Dat is immers de bit
tere consequentie van de ga
rantstelling.
Een goedkopere oplossing is het
op overheidskosten afbouwen
van de hotelskolossen en ze
daarna verkopen. Daarvoor is
nog 'slechts' 50 miljoen dollar
nodig, maar ook dat bedrag kan
Aruba in z'n eentje niet opbren
gen. Daarom heeft premier
Oduber aan minister Hirsch
Ballin (Antilliaanse en Aru
baanse Zaken) om een Neder#
landse bijdrage gevraagd. Ne
derland heeft immers nooit be
zwaar aangetekend tegen de
huizenhoge garantstellingen en
draagt dus volgens de Aru
baanse redenering medeverant
woordelijkheid voor het fiasco.
Na vragen vanuit de Tweede
Kamer wierp Hirsch Ballin die
verantwoordelijkheid verre van
zich. Maar hij heeft nog niet de
finitief nee gezegd tegen het fi
nanciële verzoek van Aruba.
De vraag dringt zich op, hoe het
mogelijk is dat een eilandsrege
ring zo veel risico's neemt met
de opbouw van het toerisme
dat ondergang en faillissement
zo angstwekkend dichbij ko
men. De huidige Arubaanse be
stuurders en hun voorgangers
die nu in de oppositie zitten
geven elkaar over en weer de
schuld.
Voorzitter Ed Malone van de
Arubaanse hotel- en toerisme-
associatie meent dat de sterke
groei van het toerisme niet al
leen niet was voorzien, maar
bovendien ten dele ongewenst
is. „Niemand zat te wachten op
al die duizenden hotelkamers in
een paar jaar tijd." Momenteel
zijn er 5.300 hotelkamers, met
nog eens 1.200 in aanbouw.
Uiteindelijke zullen het er 7.500
worden.
Malone: „Het grote gevaar is dat
het aantal kamers veel sneller
groeit dan het aantal toeristen.
Het groeipercentage loopt ge
staag terug van 22 naar 20 en
vorig jaar naar 18 procent",
weet hij. Dat heeft nare gevol
gen voor de bezettingsgraad
van de hotelkamers. Malone:
„80 procent is wenselijk. We zit
ten nu op 70 tot 75 procent".
Hij voorziet een ramp als alle
1.200 kamers die nu in aan
bouw zijn tegelijkertijd word?n
opgeleverd. eu
De keuze voor totale overgaf!
aan het toerisme is enkele jaf11
geleden bewust gemaakt. HéPI
vergt aanzienlijke offers wat Pb
treft de Arubaanse cultuur eiPe
identiteit, maar het eiland hf"
weinig keus toen de Exxon-ri
naderij halverwege de jaren lc|
tachtig sloot. Die olieraffina<?r£
was de voornaamste pijler of
der de economie. b1é
Een van de grote gevaren di$e
Aruba nu bedreigen, is het f^c
dat het toerisme een ortstabrre
branche is. Om velerlei reder11
kunnen toeristen plotseling |er
thuis blijven. Dat kan een ecn
nomische inzinking in eiged
land zijn, maar ze kunnen oi
kopschuw worden door inte/g
nationale problemen als de
Golfoorlog. Aruba probeert 7
kwetsbaarheid te verkleinerif
door diverse markten aan te
ren. Zo zit de grootste groei
niet meer in de toeristenstrc
uit de Verenigde Staten, mai
bezoekers uit Zuid-AmerikaSEN
Europa.
Een ander kwetsbaar punt i£rt
dat Aruba voor de toevoer vJui
toeristen geheel is aangewetfsi
op luchtvaartmaatschappijécl*
Als bijvoorbeeld American /ha
nes, dat het merendeel van gel
Amerikaanse bezoekers verjsei
voert, komend seizoen zou ljg<
sluiten het eiland uit haar rtfnl
teschema te schrappen, darva
Aruba onmiddellijk plat. Ddi
helft van de buitenlandse b£r I
zoekers komt immers nog afari
uit de Verenigde Staten. De^ei
tionale luchtvaartschappij /j hc
Aruba probeert dit te onden d
gen door zelf een steeds grtfer?
deel van de toeristen te verfl.
ren. Eind dit jaar wordt naa'en
verwachting 40 procent varfssi
bezoekers door Air Aruba n*nr
het eiland gebracht. De dirtfri
wil dat percentage opvoereflaa
50 procent, maar daarvoor In i
eerst een organisatorische £>e:
nanciële herstructurering ve-
de nog jonge en kleine lucB bi
vaartmaatschappij nodig. §ge
én troost voor de Amsterdammers is dat toeristen altijd platgetreden paden volgen. Voor het Rijksmu
seum en op de Dam krioelt het van lieden in korte broeken met de kaart in de heuptas. In de meeste
cafés, in de schilderachtigste straten zie je nooit een toerist. Gelukkig maar. Het is echter de vraag ho<
lang dat nog duurt, want de töeristische sector groeit hard: elk jaar 200.000 buitenlandse gasten meer
Amsterdammers zijn kankeraars altijd geweest, want het leven in een stad is nu eenmaal verander
lijker dan in een dorp en klagen is een probaat middel tegen geestelijk evenwichtsverlies. Maar ze krij
gen steeds meer echte reden tot bezorgdheid. Onweerswolken pakken zich samen boven het oude ha
van wat liefkozend 'het enige dorp onder de wereldsteden' wordt genoemd.
De actie die bewoners van de Jordaan voeren om 'Jordanezen te behouden voor de Jordaan' is maar
het topje van de ijsberg. Voor de gemiddelde loonslaaf wordt het steeds moeizamer om in de stad vo<
aan de grond te krijgen of te houden. De vele nieuwe gebouwen zijn praktisch allemaal vijfsterrenho
tels en prestigieuze woonobjecten appartementen van een tonnetje of vier. Flats in een recent pro
ject aan de Spuistraat kosten zelfs 1,2 miljoen per stuk. Welke Jan Modaal kan dat betalen?
De binnenstad wordt steeds exclusiever voor geslaagde zakenlui, patjepeeërs met een keten snackbai
en toeristen. De grond- en onroerend-goedprijzen rijzen de pan uit. Een poging van het stadsbe
stuur om Amsterdammers die in de jaren zeventig de stad verruilden voor Purmerend of Hoom teruj
te halen, is totaal mislukt. Met subsidies van zeventig mille per flatwoning moesten flats aan de Nieu
wendijk toch nog 1.100 gulden huur doen.
Het zakenleven bloeit, de haven bloeit, het toerisme bloeit. Zo veel als de laatste jaren is er in Amster
dam nog nooit verdiend. Al is er een schokkend aantal armen, het stadsbeeld wordt beheerst door w<
vaart. Maar vooral het toerisme zou Amsterdam wel eens lelijk kunnen opbreken. Buurten raken ged
mineerd door het patserige marmer, de onechte wereld van receptionisten en bagagisten, die het ge
wone leven uit de oude woonstraten hebben weggezogen. De stad wordt te duur voor gewone men
sen, te druk en lawaaiig voor ouderen, te grootschalig voor een gewone groenteboer. In toeristisch Ai
sterdam verloedert de rosse buurt niet door de pooiers en de junkies die horen nu eenmaal daar -j
maar door de Japanse schoolklassen en de Engelse en Franse gepensioneerden die schouder aan
schouder aan de ramen voorbijtrekken.
Natuurlijk wil de toerismebranche niets dan goeds voor Amsterdam. Maar wat daar onder goed worcj
verstaan? VW-directeur Moreu heeft er een onheilszwangere uitspraak over gedaan. .Amsterdam ga)
een voorbeeld nemen aan Wenen", zei hij. Wenen! De saaiste stad van Europa maar wel een van de
welvarendste, zonder veel drugsverslaafden, fietsendieven en straatrovers. Lekker rustig voor de toeri
ten. Die toekomstvisie heeft verbijstering en onrust veroorzaakt. De tijd van Amsterdam als 'wereld
dorp' zal snel voorbij zijn.
FRED VAN ESSEN
TOM JANSSEN
Francois Mitterrand kan
gevoel voor symboliek niet
worden ontzegd. Hij koos
28 juni uit voor zijn verras
sende vredesmissie naar
Serajevo, de stad waar op
de dag af 78 jaar geleden
de Habsburgse aartshertog
Franz-Ferdinand werd ver
moord. Die moord zette
heel de Balkan in vuur en
vlam en was het startsein
voor de Eerste Wereldoor
log.
USSABON HANS DE BRUUN
Links en rechts handen schuddend van Bosnische militieleden en burgers ging Mitterrand als de grote weldoener rond in Sarajevo. Hij werd bege
leid door zijn Bosnische ambtgenoot Izetbegovic. foto afp
niet meer welke houding zij
moeten aannemen in deze ui
terst ingewikkelde volkerenkrijg.
Wèl was iedereen in Lissabon
het er over eens dat er iets moet
gebeuren. Het vliegveld van Se
rajevo moet worden ontzet om
voedselhulp te kunnen bieden.
De EG-leiders geven de voor
keur aan een vreedzame oplos
sing, maar stelden tevens vast
dat 'militaire middelen' niet
mogen worden geschuwd om
dat te bereiken.
Dat staat heldhaftiger dan het
bij nader inzien is, want alle
EG-leiders kennen de risico's
van een militaire operatie. Maar
niets doen lost ook niets op en
stort de Bosniërs nog dieper in
de misère. Wat is wijsheid?,
vroeg minister Van den Broek
zich in Lissabon vertwijfeld af.
Hij staat daarmee model voor
de machteloosheid van de EG
in de Balkan-crisis. Maar ook
voor Van den Broek naderen nu
de grenzen van het geduld.
De Verenigde Staten hebben
zich tot dusver buiten de troe
belen in het voormalige Joego
slavië gehouden. De Amerika
nen zijn pas wakker geworden
nadat zij via de tv waren gecon
fronteerd met het bloedbad in
een bakkerij in Serajevo.
Mitterrand vindt dat de Europe
anen zich niet door Washington
mogen laten dicteren hoe zij dit
Europese conflict moeten op
lossen, ook al wordt die Ameri
kaanse druk veroorzaakt door
dat Europa zelf niets doet. Bo
vendien is de Franse president
bang dat de Britten, die over
morgen aantreden om een half
jaar lang de EG-voorzittersha-
mer te hanteren, hun eigen aar
zeling op de rest van de Ge
meenschap zullen overdragen.
Natuurlijk loopt Mitterrand
daarmee iedereen voor de voe
ten. Maar als het eerste bezoek
van een staatshoofd aan het
voormalige Joegoslavië sinds
het uitbreken van de crisis tot
iets kan leiden, is dat het affront
waard.
Mitterrand zou wel eens de bes
te eenmans-vredesmacht kun
nen zijn die de Europese Ge
meenschap, de Westeuropese
Unie, de Verenigde Naties of de
Conferentie voor Veiligheid en
Samenwerking in Europa naar
Serajevo hadden kunnen sturen
om de Bosnische bevolking te
helpen. In elk geval heeft hij be
wezen dat humanitaire missies
naar de belegerde stad niet per
se met militair geweld gepaard
hoeven gaan.
Toen hij landde zwegen de ka
nonnen even, kregen VN-een-
heden de kans het vliegveld af
te schermen en posities in te
nemen. Natuurlijk is een Franse
president niet hetzelfde als een
vloot vrachtvliegtuigen met
hulpgoederen, maar de gedurf
de actie van Mitterrand bewijst
dat niets op vporhand onmoge
lijk is.
Waarschijnlijk was ook vooral
dat zijn opzet. Hij was de af
wachtende houding van zijn
EG-collega's beu. Ook op de
EG-topconferentie in Lissabon
kwamen die immers weer niet
verder dan plichtmatige oproe
pen en de zeer voorzichtig ge
formuleerde bereidheid om
eventueel troepen te sturen om
de hulp aan de benarde bevol
king van de Bosnische hoofd
stad veilig te stellen.
De Twaalf willen pas militair in
actie komen als de Veiligheids
raad van de Verenigde Naties
daar om vraagt. Maar in Lissa
bon heerste nog grote twijfel of
dat wel zou lukken. 'Een kans
van een op tien', zei een minis
ter hier. En de CVSE lijkt met
zijn 52 zeer uiteenlopende le
den ook al niet het forum voor
daadkrachtige beslissingen.
Het bezoek van Mitterrand zou
de Veiligheidsraad, die van
avond vergadert, en de aarze
laars in de EG op andere ge
dachten kunnen brengen. Nu
Servië zich aan een wapenstil
stand lijkt te houden en VN-se-
cretaris-generaal Boutros Ghali
de Bosniërs bekritiseert, is er
misschien toch een basis voor
een vreedzame hulpoperatie.
Mitterrand heeft een impuls ge
geven die de Europese Ge
meenschap wel kan gebruiken,
want het Europese beleid in de
Balkan-crisis is de voorbije
twaalf maanden niet direct im
ponerend geweest. Dat 'beleid'
begon exact een jaar geleden
tijdens de EG-top van Luxem
burg. Drie ministers van buiten
landse zaken vertrokken toen
op stel en sprong voor een blik
sembezoek aan Belgrado en Za
greb om daar 'even' de vrede
tussen Serviërs en Kroaten te
herstellen. Na twaalf uur keerde
het drietal, onder wie Hans van
den Broek, terug. Opdracht ge
slaagd, luidde het moe maar
voldaan.
Maar een jaar later heerste in
Lissabon frustratie in plaats van
tevredenheid. Kroatië en Slove
nië zijn onafhankelijk, erkend
en ook redelijk rustig, maar
daarmee houden de 'successen'
op. De Twaalf weten gewoon
