'Einde van soevereiniteit Ierland'
Tsjechoslowaaks ABC
van collaborateurs
Droog voorjaar voor Europa geen probleem
Feiten &Meningen
DONDERDAG 18 JUN11992
2
Miss Nellie McCarthy, met haar 89 jaren de oudste inwoner van Hare Island, verlaat het oude schoolgebouw-
tje waar zij zojuist haar stem heeft uitgebracht in het Ierse referendum. De vijftien bewoners van het eiland
stemmen van oudsher vóór de rest van de leren. foto epa
PRAAG STEVE CRAWSHAW
THE INDEPENDENT
Bij het krantenstalletje in het Mustek metrosta
tion in het centrum van Praag was op het eerste
gezicht weinig politiek interessants te koop. Al
leen het bekende assortiment van roddelblaad
jes en soft-porno tijdschriften de gebruikelij
ke kost van krantenkiosken overal in het voor
malige communistische blok.
Toen merkte ik dat iedereen dezelfde krant
kocht, en niets anders dan die ene krant. Het
was de Rude Krcivo, oftewel de Rode Koe, een
woordspeling op het voormalige communisti
sche dagblad Rude Pravo, Rode Gerechtigheid.
Ik vroeg me af wat de2e krant zo populair
maakte. Diepgravende analyses? Grappige te
kenstrips? Foto's van blote blondines? Niets van
dat alles. In de Rude Krauo stonden alleen maar
namen. Kolom na kolom, pagina na pagina.
Het was de meest bizarre krant die ik ooit had
gezien.
In stond op het Wenceslasplein. Hier had ik 2,5
jaar geleden ook gestaan, zij aan zij met een
kwart miljoen Tsjechen die hun eigen angst
overwonnen en hun verachte regime als een
kaartenhuis lieten instorten. Ze bejubelden Va
clav Havel en scandeerden zijn naam. Ze luis
terden naar liederen die 20 jaar lang verboden
waren geweest en rammelden met hun sleutels
of rinkelden met kleine belletjes, een verwijzing
naar het oude gezegde: „De bel gaat, dit is het
eind van het verhaal".
Mensen in de menigte huilden van geluk. Ze
beseften dat de communistische draak door
hun eigen aanwezigheid op het plein werd ver
nietigd. Het was onmogelijk die emotie niet
mee te voelen. Geen enkele revolutie is vrediger
of eleganter verlopen dan die in november 1989
in Praag.
Nu liep er een ander soort rilling over mijn rug.
Want deze opsomming, die er uit zag als een
lijst prijswinnaars in een of andere gigantsiche
loterij, was een complete lijst van alle vermeen
de collaborateurs met de voormalige geheime
politie van het communistische regime. Na
men, nummers en codenamen: 'de professor',
'bunker', 'agitator', en zelfs een 'Kafka'. Verder
niets. Je kon ze allemaal zó opzoeken: je buur
man aan de overkant van het trapportaal, de
onderwijzer van de school van je kinderen en
dat muisachtige vrouwtje (dat niemand echt
mocht) in het kantoortje aan het einde van de
gang. Ze konden er allemaal staan, tussen de
ongeveer 150.000 namen die in drie edities
werden gepubliceerd, zoals in een telefoon
boek: eerst de letters A tot K, dan K tot S en tot
slot de rest. De lijst bracht niet de namen aan
het licht van degenen die de geheime politie in
het leven hadden geroepen en degenen die
haar leidden. Nee, dit was alleen het kleine
grut, het netwerk van informanten. Sommigen
zijn misschien ten onrechte op de lijst ge
plaatst. Anderen werden misschien informant
omdat ze zwichtten voor chantage, of omdat ze
bereid waren alles te doen voor een paspoort,
zodat ze tenminste één keer in hun leven naar
het buitenland konden gaan, of omdat ze door
de knieën gingen omdat hun carrière of zelfs
'hun kinderen werden bedreigd.
De meeste Oosteuropeanen zijn tenminste één
keer in hun leven benaderd door de geheime
politie met een gecombineerd verzoek en drei
gement. En niet iedereen in deze wereld is even
moedig. Jiri Dienstbier, voormalig dissident en
huidige minister van buitenlandse zaken, heeft
geprotesteerd tegen de publikatie van de lijst.
Maar Dienstbier heeft zijn langste tijd als mi
nister gehad. De uitslag van de recente parle
mentsverkiezingen was rampzalig voor zijn
partij, die ontstond uit de revolutie van 1989
maar die er niet in slaagde de kiesdrempel van
5 procent te halen en dus uit het parlement ver
dwijnt. Anderen hebben zich niet in het open
baar over de lijst uitgesproken uit angst dat hun
anti-communistische geloofsbrieven zouden
kunnen worden ondermijnd.
Nu Tsjecho-Slowakije uiteen valt, lijkt de obses
sie om te weten wie wat heeft gedaan haast een
soort verdringingsmechanisme om de huidige
problemen niet onder ogen te hoeven zien en
zelfs om het verleden te laten voor wat het is.
Zoals een voormalige dissident over de Rude
Krauo opmerkte: „Kun je je voorstellen dat de
echte leiders van het onderdrukkende regime
en de geheime politie zich nu rot lachen?"
Kleinere lijsten uit de archieven van de gehei
me politie waren al eerder gepubliceerd en on
der de genoemde rtamen bevonden zich politi
ci en journalisten. Onder bepaalde omstandig
heden kan een dergelijke publikatie verant
woord zijn. Het zou bijvoorbeeld interessant
zijn te weten of Vladimir Meciar, de Slowaakse
nationalistische leider, inderdaad heeft gecolla
boreerd met de geheime politie, zoals wordt
beweerd. Nooit eerder is het jachtseizoen op
degenen die het regime in stand hebben helpen
houden op een dergelijke manier geopend. Het
probleem hierbij is dat de overgrote meerder
heid tijdens de moeilijke jaren maar bar weinig
tegen het regime heeft ondernomen.
VERTALING MARGREET HESLINGA
Vandaag vellen de Ieren een oordeel over het Verdrag
van Maastricht. De opiniepeilingen wijzen op een lichte
voorsprong van de voorstanders ervan, maar in Ierland
zijn vaker wonderen geschied. Eerder stemden de De
nen al tegen en de vraag is nu: brengen de Ieren met
een tweede 'nee' de doodsteek toe aan het zo bewie
rookte verdrag dat Europa een munt moet geven?
GALWAY CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Siobhan Madden, een pianole
rares in Galway, geeft ruiterlijk
toe dat ze eigenlijk nog nooit
van Maastricht had gehoord.
Maar nadat de Europese leiders
een verdrag hadden getekend in
de Limburgse hoofdstad, be
dacht ze in een oogwenk een
woordspeling: 'Maastricht
means Mass Trick' (Maastricht
is een grote truc).
Elke avond verzamelen zij en
haar kompanen zich in de
Monroes Tavern voor een oude
Ierse traditie: stemmen werven.
De meesten zijn veteranen die
in 1983, toen het abortus-refe
rendum plaats vond, ook langs
de deur waren gegaan.
„Deze keer is het gemakkelij
ker", zegt een van hen. „In 1983
liepen we spitsroeden. We kre
gen deuren in het gezicht ge
smeten of erger. Maar abortus
speelt in het referendum over
Maastricht slechts een beperkte
rol."
Galway is de enige stad van be
tekenis tussen Dublin en New
York. Wie vanuit Dublin naar
het westen reist, kan bij Galway
niet verder. Voorbij de asgrauwe
huisjes begint de oceaan.
„Ierland ligt in de periferie van
Europa maar Galway ligt ook
nog eens in de periferie van Ier
land", zegt Madden. „Meer dan
80 procent van de fondsen die
de EG naar Ierland sluist, blij
ven in Dublin hangen. Wij zien
daar niets van."
Failissement
Het enige dat de inwoners van
Galway van de Europese Ge
meenschap hebben gemerkt, is
het faillissement van de kleine
boeren. Zij gingen in groten ge
tale over de kop en zochten hun
heil in Galway, dat zijn inwo
nertal in twee decennia tijds tot
50.000 zag aanzwellen. Velen
werden ingelijfd in het leger van
werklozen dat nu al 20 procent
van de plaatselijke beroepsbe
volking omvat.
„Ik hoef alleen maar naar me
zelf te kijken", zegt Mary
Dempsey. „Ik ben hoogopge
leid. Afgestudeerd aan de uni
versiteit, zeven jaar in Frankrijk
en Italië gewerkt en vloeiend in
Frans en Italiaans. Maar ik kan
hier geen werk vinden."
Dempsey omschrijft zichzelf als
'pro-Europa maar anti-Maas
tricht'. Ze meent: „Maastricht is
een stap op weg naar een Eu
ropese superstaat. Voor een
welvarend land als Nederland is
dat misschien voordelig, maar
niet voor Ierland. In Amerika
hebben ze een monetaire unie
gecombineerd met een fiscale
unie. Dat betekent dat de ar
men minder belasting betalen.
Als wij 'ja' zeggen tegen Maas
tricht, krijgt Europa echter al
leen de monetaire unie. De
modale Ier, die veel minder ver
dient dan de gemiddelde Ne
derlander, betaalt evenveel be
lasting. Dat is niet eerlijk."
Britse overheersing
Maar het gaat niet slechts om
grijpstuivers. „Wij zijn eeuwen
lang de slachtoffers geweest van
Britse overheersing", zegt
Dempsey. „Mijn grootouders
hebben hun leven gegeven voor
de onafhankelijkheid van Ier
land. Dan geef je die onafhan
kelijkheid niet in een handom
draai op. Wie het Verdrag van
Maastricht bekrachtigt, legt zich
vast op een gemeenschappelijk
defensiebeleid. Voor ons bete
kent dat het einde van Ierland
als een neutraal land."
De harde kern van het verzet te
gen Maastricht is furieus over
de wijze waarop zij in diskrediet
is gebracht. „Jacques Delors
(voorzitter van de Europese
Commissie red.) heeft met enig
dédain verklaard zich niet te
willen mengen in de Ierse abor
tuskwestie", schampert Ann
Lyons. „Daarmee werden de te
genstanders van Maastricht
voor het oog van Europa ge
brandmerkt. Wie tegen Maas
tricht was, zo zei hij eigenlijk,
moest wel een katholieke fun
damentalist zijn."
Lyons wordt 'doodziek van de
clichés waarin altijd over de Ie
ren wordt gepraat'. Ze zegt:
„Het beeld dat Europa van ons
heeft, klopt al lang niet meer. In
Europa denken ze dat wij alle
maal zondags naar de mis gaan,
allemaal sproeten en rood haar
hebben en nooit aan seks doen.
Maar dat is een fabeltje, zoals
hpt ook een fabeltje is dat alle
Ieren tegen abortus zijn. Vorige
week nog wees een opiniepei
ling uit dat 83 procent van de
Ieren onder bepaalde omstan
digheden voor legalisering van
abortus is."
De uitspraken van Delors, die
ook nog voorspelde dat Ierland
in een tranendal terecht komt
als het 'nee' zegt, vielen bitter
slecht in Galway. De plaatselijke
afgevaardigde naar het Euro
pees Parlement gebruikt woor
den als 'knokploegmentaliteit'
en 'chantage' om het optreden
van de EG-voorzitter te karakte
riseren. Daarna komt hij tot het
volgende afgewogen oordeel:
„Deze niet-gekozen bureau
craat moet zich gewoon met
zijn eigen zaken bemoeien."
Denen
Europarlementariër Neil Blaney
is helemaal uit Brussel gekomen
om de campagne tegen 'Maas
tricht' te steunen en heeft in
zijn kielzog een Duitse collega
meegesleurd, die de laatste we
ken zo veel heeft gereisd dat ze
niet eens meer weet waar ze is.
Vol vuur roept Dorothee Pier-
mont tot een zaaltje mannen
die toch merendeels rood haar
hebben: „Jullie Denen moeten
'nee' zeggen tegen Maastricht.
De Duitsers misbruiken de EG
voor hun machtsdoeleinden. Ze
dicteren al de rentevoet in Eu
ropa, maar nu willen ze ook nog
hun onafhankelijke centrale
bank aan de andere landen op
dringen. Ze proberen Europa te
veroveren. Wat ze vijftig jaar ge
leden met militaire middelen
niet voor elkaar kregen, probe
ren ze nu via Maastricht."
De zaal zwijgt eerbiedig. Zo
hadden de Denen het nog niet
bekeken.
Oppervlakte: 70 283 km2
(1,7 x Nederland)
Aantal Inwoners:
3,5 miljoen
Godsdienst:
rooms-katholiek
In de Ierse hoofdstad Dublin hangt een bord dat de leren oproept 'ja' te zeggen tegen het Verdrag van Maas
tricht. De inwoners van Galway denken daar echter totaal anders over. foto epa
Bewoners Galway in actie tegen 'Maastricht'
„Niets aan de hand", zegt de
klimatoloog, maar intussen
komt er in delen van Spanje 's
nachts geen water uit de kraan,
mag er in Londen geen auto
meer worden gewassen en mo
gen de Brabantse boeren hun
land niet meer besproeien. Het
uitblijven van voldoende regen
dit voorjaar is voor menig Euro
peaan merkbaar.
In de zone die zich uitstrekt van
Spanje, Italië, en Hongarije tot
het noorden van het voormalige
Joegoslavië en het zuiden van
het Gemenebest van Onafhan
kelijke Staten (GOS) viel dit
voorjaar minder regen en
sneeuw dan gebruikelijk. In on
ze regio behoorde het zuiden
van Duitsland tot de droogste
streken. De afwijking van het
gemiddelde - berekend over de
periode van 1951 tot 1980 - was
behoorlijk. Van een klimaats
verandering willen onderzoe
kers echter niets weten. „Het
past allemaal nog binnen de
normale variaties die onderdeel
zijn van het klimaat." De tem
peratuur kent meer uitschieters
dan de neerslag. Klimatoloog
Hugh van den Dool vergelijkt de
voorspelbaarheid van het weer
met die van een dobbelsteen.
„Je weet nooit hoe die valt,
maar de marges zijn bekend."
„Mei was voor heel Europa een
droge maand, maar de droogte
was helemaal niet zo extreem
als wel wordt aangenomen", al
dus de onderzoeker, die ver
bonden is aan het Klimaatana
lyse Centrum van de Universi
teit van Maryland in Washing
ton. Er zijn geen records geves
tigd en van algehele verdroging
van het continent is geen spra
ke. In het noordelijk gedeelte
van Europa viel namelijk meer
nattigheid dan gemiddeld. Dat
was het geval in het gebied dat
zich uitstrekt van Midden-En-
geland, IJsland en het zuiden
van Skandinavië tot en met de
Baltische staten. Deze afwijking
van het gemiddelde was be
hoorlijk groot. „Slechts tien pro
cent van de jaren was nog nat
ter."
'De droogte in mei was voor heel Europa niet zo extreem als werd aangenomen'. foto gpd
Toch zegt neerslag alleen niet
alles. Toevallig was de maand
mei deze keer buitengewoon
zonnig, met als gevolg dat er
aanzienlijk meer vocht ver
dampte dan normaal. In het bij
zonder in Zuideuropa was dat
merkbaar.
Opmerkelijk genoeg hebben de
boeren in ons land nergens last
van. Ruim voldoende vocht in
de eerste weken van mei, ge
volgd door een zeer zonnige pe
riode daarna, had zelfs een bui
tengewoon gunstig effect op de
gewassen. „Er is absoluut geen
sprake van een zorgelijke toe
stand", meldt het ministerie
van landbouw desgevraagd. Dat
de Brabantse boeren hun land
niet mogen besproeien, is eer
der te wijten aan de kunstmatig
verlaagde grondwaterstand dan
aan het uitblijven van regen.
„Verder zijn er nergens sproei-
verboden van kracht", aldus de
woordvoerster van rijkswater
staat.
Ook de drinkwatervoorziening
in ons land loopt geen enkel ge
vaar, zolang de waterstand in de
rivieren niet dramatisch af
neemt. En daar is geen sprake
van. De Maas voert per seconde
de normale hoeveelheid van
honderd kubieke meter water af
naar zee. Pas als dat tot een
kwart is gereduceerd, is sprake
van laag water. De Rijn heeft
een doorstroming van 2000 ku
bieke meter water per seconde
en hier is halvering pas aanlei
ding tot zorg, aldus het ministe
rie van verkeer en waterstaat.
Wachten
In Spanje ligt dat aanzienlijk
anders. De waterreservoirs be
vatten niet meer dan veertig
procent van de normale hoe
veelheid. En in de wetenschap
dat hier 's zomers geen regen
valt van betekenis, is dat geen
aangenaam uitgangspunt. „De
Spanjaarden moeten echt
wachten op de volgende winter,
voordat de watervoorraad wordt
aangevuld", aldus Van den
Dool.
De situatie in Spanje en Por
tugal is dan ook volstrekt anders
dan in het zuiden van Engeland,
waar het eveneens uitzonderlijk
droog is op het moment. Groot-
Brittannië staat niet bekend om
zijn woestijnklimaat en het te
kort aan water kan in principe
gedurende het hele jaar worden
aangevuld. Eén periode met
flinke plensbuien kan de Britse
zorg wegnemen. Iedereen in het
Verenigd Koninkrijk weet dan
ook wel dat het aloude plan om
een enorme pijpleiding aan te
leggen van het doorgaans natte
Schotland naar het zuiden van
Engeland, nooit zal worden ver
wezenlijkt.
„Je kunt veilig aannemen dat
dit een slechte investering zou
zijn", oordeelt ook Van den
Dool. „Eens in de tien jaar zou
je er misschien wat aan heb
ben." En hij betwijfelt of dit de
moeite loont „maar ik ben na
tuurlijk geen econoom". Wat
dat betreft slaat hij de kansen
voor rendabele aanleg van grote
waterreservoirs in Spanje en
Portugal met hun lange, hete
zomers, aanzienlijk hoger aan.
„Hoewel de verdamping daar
ook wel weer erg groot is."
Andere mogelijkheden zijn de
ontzilting van zeewater, wat
echter zeer kostbaar is en het
aanvoeren van ijsbergen vanuit
het Noordpoolgebied. Uiteraard
is dat evenmin goedkoop. Van
den Dool schat dat ijsbergen ge
durende de duizenden kilome
ters lange toch met ongeveer de
helft slinken. „Het grootste deel
blijft onder water en daar smelt
het ook weer niet zo snel."
Economisch
De wetenschapper beschouwt
de droge periode die vooral het
zuiden van Europa plaagt, eer
der als een economisch dan als
een klimatologisch probleem.
Door de groei van de bevolking
is het waterverbruik de laatste
tientallen jaren enorm toegeno
men. Bovendien wordt per per
soon ook aanzienlijk meer ge
bruikt dan vroeger. „Hoeveel ze
ook gebruiken, de mensen ver
wachten nu eenmaal dat er wa
ter uit de kraan komt als ze hem
open draaien. Ook al is de hoe
veelheid neerslag normaal, eens
komt het eind in zicht", waar
schuwt hij.
De onderzoeker verwijst naar
de drastische maatregelen die
de overheid in de Amerikaanse
staat California heeft genomen.
De tuin sproeien is er daar niet
meer bij. Autowasstraten zijn
soms maanden lang gesloten en
wie op straat zijn hond wast,
riskeert een bekeuring. „Het
water is er zo duur dat mensen
niet twee keer het toilet door
trekken zonder er bij na te den
ken."
Referendum over akkoord van
Maastricht donderdag 18 juni.
Geschiedenis:
Ierland is sinds 1922 in twee
delen verdeeld. De republiek
Ierland en Noord-lerland of
Ulster. In 1973 werd Ierland
lid van de EG. Het is van
oudsher een emigratieland
en het enige EG-land waar
abortus provocatus in de wet
verboden is. Ierland is één
van de armere landen van
de EG en ontvangt veel
subsidie uit het Europees
Regionaal Fonds.
