Maleis regenwoud
versneld in kaart
mTMÜ
RIO
Over leven
CONFERENTIE
Laat ze maar rustig bellen
MILIEUTIPS
12—
redactie monicawesselinc
Pirecteur rijksherbarium: 'Ze moeten weten wat ze vernietigen
Er moet binnen enkele maanden 60 miljoen gulden extra
op tafel komen om het wetenschappelijke werk over de
flora van het regenwoud van Malesië enigszins op klaar
te hebben. Zonder extra geld duurt het nog driehonderd
jaar voordat in kaart is gebracht welke bijzondere vaat-
planten in dit tropische regenwoud groeien. Het woud
ivordt 'met voetbalvelden tegelijkertijd' gekapt. In de
Strijd hiertegen is kennis over de natuurlijke rijkdom
noodzakelijk. „Alleen als je toont wat mensen vernietigen
tnaak je kans het tij te keren", aldus directeur P. Baas van
(iet Rijksherbarium in Leiden.
eiden monica wesselinc
Het Rijksherbarium werkt se
dert 1948 aan het in kaart bren
gen van alle plantesoorten (be-
nalve mossen en algen) die in
het gebied Malesië voorkomen,
pnderzoekers struinen Indone
sië, de Fillipijnen, Maleisië, Pa
pua Nieuw Guinea, Brunei en
Singapore af op zoek naar plan-
jen. Het is de bedoeling alle
10.000 soorten te beschrijven in
de Flora Malesiana. Baas over
de motivatie: „Op de milieu
conferentie in Rio de Janeiro
werd voortdurend geschermd
met het begrip bio-diversiteit,
de verscheidenheid aan plante
en diersoorten. We weten dat er
elke dag wel soorten verloren
zullen gaan, maar hoeveel en
wat is volstrekt onduidelijk". Er
werken op dit moment, ver
spreid over de wereld, zo'n 85
mensen aan de flora. Dat moet
een veelvoud worden. „Pro
bleem is geld en specialisten.
Beide zijn er te weinig".
Het regenwoud heeft een
nauwelijks voor te stellen schat
aan planteleven. Nederland telt,
en dat is volgens Baas niet eens
gek, zo'n 1400 plantesoorten.
Het Maleise regenwoud 40.000!.
Een plantje meer of minder op
zo'n aantal maakt toch niks uit,
zou je denken. Baas: „Punt één
gaat het niet om een paar plant
jes maar om duizenden die ver
dwijnen. Verdwenen soorten
keren nooit weer terug. Dat is
een verwoesting voor altijd en
dus onacceptabel". Zijn collega
M. Roos, verantwoordelijk voor
de coördinatie van het onder
zoek, merkt daarbij op dat de
schat aan plantemateriaal voor
de hele wereld ook directe prak
tische 'voordelen' biedt. „En
dan heb ik het niet eens over
het inkruisen van mooie bloem-
kleuren in ons bestaande ka
merplantenarsenaal. Het gaat
om wezenlijke zaken. Zo zijn
veel malaria-muggen inmiddels
resistent tegen medicijnen en is
de natuur nodig om een nieuw
wapen tegen deze ziekte te vin
den. Ook in het zoeken naar
een middel tegen aids wordt de
natuur uit en te na bekeken".
Daar komt nog eens bij dat de
lokale bevolking voor hun voed
selvoorziening afhankelijk is
van die planterijkdom. „Om
nog maar niet te spreken van de
invloed op het klimaat wereld
wijd".
Zowel Baas als Roos zijn er
van overtuigd dat de Flora Ma
lesiana een noodzakelijk wapen
is in de strijd tegen de vernieti
ging van de natuur. „We moe
ten duidelijk maken wat er op
het spel staat als we het regen
woud in dit tempo blijven ver
nietigen. Het is echt meer dan
het verlies van een paar soorten.
De natuur is een prachtig sa
Met computer
gevaar voor
gezondheid
berekenen
menhangend geheel. Daar mag
je niet zomaar op ingrijpen.
Zelfs met 60 miljoen gulden
extra duurt het nog twintig jaar
voor de flora zal zijn afgerond.
Baas: „Maar in de tussentijd
gaan we echt niet met de han
den over elkaar zitten toekijken
hoe het woud vernietigd wordt.
We zullen op alle mogelijke mo
menten de beleidsmakers en
grootgrondbezitters vertellen
dat de natuur beschermd moet
worden". Als hulpmiddel hierbij
wordt nu alvast een voorlopige
lijst gemaakt van de plantesoor
ten die in het woud voorkomen.
„Wetenschappelijk gezien is
zo'n lijst niet af, maar het geeft
wél aan hoe rijk de natuur is.
Onbekend maakt onbemind.
Hopelijk is het tegenovergestel
de ook waar en breekt eindelijk
het besef door dat het regen
woud geen achtertuin is waarin
je naar hartlust mag schoffe
len", besluit Baas.
Het programma bevat boven
dien veel gegevens over eigen
schappen en milieugedrag van
150 belangrijke stoffen. Milieu
organisaties of -diensten van
overheden kunnen voor hon
derd gulden het pc-programma
bestellen bij het centrum voor
Milieukunde.
Er werken op dit moment, verspreid over de wereld, zo'n 85 mensen aan de flora.
Het centrum voor Milieukunde
in Leiden heeft een computer
programma gemaakt waarmee
kan worden berekend hoe groot
het gezondheidsgevaar is voor
bewoners van plekken waarvan
de bodem verontreinigd. Het
programma (Grasbol) geeft op
basis van vrij weinig gegevens
een grove inschatting van het
gevaar.
De gezondheid kan in gevaar
komen als chemische giftige
stoffen via inademing, huidcon
tact of inslikken in het lichaam
komen. Het computerprogram
ma berekent de verwachte in
name bij een bepaalde graad
van bodemverontreiniging en
vergelijkt deze met de grens
waarden die er zijn. De vraag:
nemen mensen meer op dan
foto»pr verantwoord, kan zo dus wor
den beantwoord.
EIGEN WUS
Voorlopig voel ik me in
de auto minder schuldig
Een auto die het 's morgens om
kwart over zes laat afweten, be
zorgt je een ongelooflijk koude
start van de dag. Je draait het
sleuteltje om, maar van contact
is totaal geen sprake. Het ont
breekt er alleen nog maar aan
dat zo'n wagen je in alle vroegte
gaat staan uitlachen, zoals in de
Postbus 51-spotjes van het mi
nisterie van verkeer en water
staat gebeurt.
Die ervaring deed ik onlangs op.
Steeds was ik gewend om het
werk aan het begin van de dag
over te laten aan m'n auto. Nu
moest ik mijn eigen accu opla
den. Dat betekende lopen, fiet
sen, een beroep doen op buren
en/of vrienden of gebruik ma
ken van het openbaar vervoer.
Gezien de afstand tussen wo
nen en werken (Leiderdorp en
Haarlem, zo'n 45 kilometer) vie
len de eerste twee mogelijkhe
den af. Mogelijkheid drie kon
worden doorgestreept gezien
het onchristelijke tijdstip, zodat
bus en trein overbleven.
Geheel nieuw was die manier
van pendelen niet voor me. Tot
enkele jaren geleden liet ik me
ook zo nu en dan openbaar ver
voeren. Eindeloze ritten waren
het altijd. NZH en NS leken ge
zamenlijk te hebben besloten
om voor mij dagtochten te or
ganiseren. Anderhalf uur heen,
een even lang durende excursie
terug.
Uiteindelijk herstelde ik toch
maar weer het contact met mijn
auto, die slechts een half uur
nodig had om Leiderdorp te
veranderen in Haarlem en an
dersom. In eersté instantie reed
ik alleen en zonder dat ik me
bezwaard voelde. Na verloop
van tijd begon het schuldgevoel
echter mee te poolen. Hoeveel
ik in mijn ogen ook voor het
milieu deed.
Ik schafte een kleinere auto aan,
reed consequent niet harder
dan honderd kilometer per uur
en pakte de fiets voor de kleine
re ritten. In theorie aardig, in
werkelijkheid reed ik het milieu
natuurlijk nog altijd in de wie
len.
Dus was het voor dat milieu (en
ten slotte ook voor mezelf) ei
genlijk een geluk bij een onge
luk dat mijn auto me onlangs
duidelijk maakte dat ik 'm best
eens een dagje kon laten staan.
Alleen had dat beter in goed
overleg kunnen gebeuren. Door
die eenzijdige beslissing van dat
'kolere ding moest ik maar zien
hoe ik zonder al te veel blessu
retijd in Haarlem moest zien te
komen.
Eén voordeel had ik. Het weer
was veel beter dan mijn stem
ming. zodat lopen, bussen, lo
pen, treinen en weer lopen me
in elk geval bij aankomst op
mijn werk'niet tot een douche
en verschoning dwongen. Zoals
in het verleden dus wel een keer
het geval was en de warmwater-
Regeringsleiders en staats
hoofden uit alle delen van de
wereld bogen zich onlangs op
de milieu-topconferentie in
Rio de Janeiro over de toe
komst van de aardbol. Neder
land en een aantal andere
Westerse landen zullen op deze
top pleiten voor een zoge
noemde duurzame ontwikke
ling waarbij verdere economi
sche groei niet ten koste mag
gaan van het milieu. Maar hoe
ziet de praktijk van alledag er
uit? Redacteuren van deze
krant doen verslag van hun
pogingen in het dagelijks leven
het milieu te ontzien. Jan Pree-
nen heeft het vandaag over
zijn vervoersperikelen.
straal en de schone kleren ont
braken.
Veel plezier viel dit keer verder
niet aan de reis te beleven. Al
lereerst zorgde de buschauffeur
met zijn strippenkaart van 3,25
gulden voor een striptease van
mijn portemonnee. Vervolgens
bevond ik me in gezelschap van
mensen die door de bus hele
maal in vervoering raakten. Van
hen geen woord van afkeuring
over het stoppen bij élke boom
in het kader van een soort lang-
zaam-aan-actie. In de trein, die
ik met een tussensprintje nog
net wist te halen, mocht ik al
lang blij zijn dat ik vlak bij de
uitgang tegen andere passagiers
mocht hangen en niet behoefde
te wachten op een volgende
trein.
Ondanks de 'soepele' verbin
ding was ik uiteindelijk een uur
en een kwartier onderweg. Lang
genoeg voor collega's om zich
af te vragen of ik soms halve da
gen was gaan werken. Zonder
de snelle aansluiting van trein
en bus had ik voor de terugreis
nog twintig minuten meer no
dig. Het ontbrak er alleen nog
aan dat de buschauffeur aan het
einde van de dagtocht langs
kwam voor een fooi.
Voorlopig zal ik me in de auto
wat minder schuldig voelen.
jan preenen
"IN 'T VELD
Ik was verliefd zoals alleen een
longen van twaalf of dertien
31 Verliefd kan zijn. Voelen dat er
pen aardbeving op komst is,
maar denken dat er iets mis is
•met je maag. Het onderwerp
yan al die liefde woonde twee
huizen verderop en droeg een
9t petticoat van acht lagen. 'Ze
fioudt van me..., ze houdt niet
Van me..., ze houdt van me..., ze
[houdt niet van me...' Met een
paardebloem probeerde ik er
iachter te komen of zij ook op
lt. mij was door één voor één de
[bloemblaadjes uit het bloem-
(hoofdje te trekken.
|Er was nog een manier. Als je
van een pluizebol alle para
chuutjes in één keer kon weg-
iblazen, mocht je een wens
doen. Mijn longen waren goed
igenoeg voor steeds dezelfde
/wens: één petticoat-laag verder.
[Helaas, het bleef bij een wens.
f |Al moet ik zeggen dat het aan
_Jide paardebloem niet heeft gele
irist u dat elke paardebloem ei
genlijk een hele bos bloemen bij
elkaar is? Elk geel bloemblaadje
is namelijk een complete bloem
met alles er op en er aan. Als u
zo'n geel blaadje er voorzichtig
uitpeutert, ziet u het para
chuutje van de latere vrucht-
pluis al zitten.
Eind april, begin mei ziet Ne
derland geel van de paardebloe
men. Een bloemendeken die
wat mij betreft de Keukenhof
evenaart. Een bloemendeken
ook, waarin heel veel insekten
bijna dronken worden van de
nectar die ze nog bijna nergens
anders kunnen vinden. Zo'n in-
sekt is bijvoorbeeld de hom
melkoningin die als enige van
haar volk de winter heeft over
leefd en met nieuwe levens
kracht en paardebloemnectar
een nieuw volk gaat voortbren
gen. En ook de dagpauwoog
een van onze mooiste vlinders
die de winter misschien wel
in uw schuurtje heeft doorge
bracht, kunt u op die eerste
paardebloemen tegenkomen.
Vreemd genoeg heeft de paar
debloem geen insekten nodig
voor haar bestuiving. Daar zorgt
ze gewoon zelf voor.
In mei komen de pluizen. Het
lijkt alsof de paardebloem er
slordig mee omspringt, maar de
bloem herbergt een weerkundig
instituut in zich waar de heer
Pelleboer jaloers op kan zijn. De
paardebloem Iaat haar pluizen
namelijk alleen los, wanneer de
luchtvochtigheid niet al te groot
is. Anders zouden de vochtige
parachuutjes door het extra ge
wicht niet ver van de moeder
plant terechtkomen.
Niemand weet precies welke af
standen paardebloemenpluizen
afleggen, maar dat ze soms
tientallen kilometers overbrug
gen, staat wel vast. Bekijk zo'n
pluizebol eens van dichtbij. Ge
lukkig bloeit de paardebloem zo
ongeveer het hele jaar door,
zelfs midden in de (zachte) win
ter zie je soms bloemen. Kijk
maar eens goéd naar het zaadje
onderaan het pluisje. Het ziet er
uit als een langgerekte peer met
een spits puntje. Over het zaad
je lopen groeven en bovenaan
zitten zelfs weerhaken die naar
boven wijzen. Als zo'n zaadje
op de grond landt, draait hij
zich als een grondboor in de
aarde, aangedreven door het
pluisje. De weerhaken zorgen
ervoor dat het zaadje wél dieper
de grond in kan, maar niet kan
terugdraaien.
En dan te bedenken dat elke
paardebloem zo'n 180 parachu
tes herbergt! U hoeft dus niet
bang te zijn dat de paarde
bloem op uitsterven staat. Net
als de liefde i
Bastaardrups
geeft jeukende
rode vlekken
leiden monica wesseling
Een wandelingetje door de dui
nen kan dezer dagen makkelijk
eindigen met enorme rode
plekken op het lichaam en een
vreselijke jeuk. De bastaard-sa
tijnrups verpopt weer en laat
daarbij zijn haren los. Die haren
veroorzaken bij veel mensen al
lergische reacties.
De donkerbruin met rode
rups, waaruit een leuk klein wit
nachtvlindertje groeit, komt
vooral voor in duinstruweel. Het
diertje is behaard. Bij het ver
poppen komen de haren, waar
onder de zogheten brandharen,
los. Deze haren bevatten hista
mine, een giftige eiwitsoort. Dit
kan allergische reacties veroor
zaken Bovendien worden de le
ge cocons met de haren door de
wind meegevoerd. De losse
brandharen en de cocons kun
nen op de huid terecht komen.
Mensen die allergisch zijn krij
gen grote rode vlekken op de
huid. Met anti-histaminepillen
zijn de symptomen snel ver
dwenen.
Het Instituut voor bos- en na
tuuronderzoek maakt geen mel
ding van een plaag van rupsen.
De populatie van de vlinders
De rups (G) en de volwassen bastaardsatijnvlinder (D). Zo klein als hij
is, houdt hij velen uit de slaap door de jeuk. foto hortus botanicus
fluctueert sterk in omvang. De
rups heeft alleen de koekoek als
natuurlijke vijand. Dat is de eni
ge vogel die tegen het histami-
negif kan. Omdat er nauwelijks
natuurlijke vijanden zijn, is al
leen de hoeveelheid beschik
baar voedsel (het duingroen)
bepalend voor de omvang van
de populatie.
De eerste meldingen van jeuk
zijn al weer binnen. Bij de Ha
ringvlietbrug schijnt een fikse
populatie bastaard-satijnvlin
ders te zitten.
|n het ooievaarsdorp Het Liesveld in Groot-Ammers is de rust
weergekeerd. De ooievaars die enkele maanden geleden werden
gestolen en weer teruggevonden, zijn druk doende voor een nage
slacht te zorgen. De eerste jongen zijn inmiddels geboren. Vanuit
u een observatiehut kunnen de vogels in alle rust worden bekeken
1 worden. Het Liesveld is van dinsdag tot en met zondag open van
10.00 tot 17.00 uur. Het ooievaarsdorp ligt aan de Wilgenweg in
Groot-Ammers (bij Schoonhoven). Voor nadere inlichtingen kan
worden gebeld met 01843-1553.
leiden» Even bellen om te vertellen dat we
zulke prachtige jongen hebben. Vijf stuks en
allemaal kerngezond.
Het mag dan een min of meer alledaagse ver
schijning zijn, een knobbelzwanenpaar met
jongen; leuk is en blijft het wel. Ontwape
nend onschuldig zijn ze, de donzige zwanen-
kuikens.
Voor de volwassen dieren zijn het drukke tij
den. Knobbelzwanen broeden in maart tot en
met mei. Om de twee dagen legt moeder een
ei tot er zo'n stuk of zes zijn. Dan komt het
lange wachten. Bij de knobbelzwaan is die
taak verdeeld: mannetje en vrouwtje broeden.
Bij de wilde zwaan broedt alleen het vrouw
tje. Na 36 lange dagen komen de jongen uit
het ei. Een paar daagjes houden ze het nest,
maar al snel overwint de nieuwsgierigheid.
Wegvliegen kan pas een maand of vier later.
Hoe schattig ze ook zijn, jonge zwaantjes kan
je maar beter links laten liggen. De ouders
zijn snel op de zwemvliezen getrapt. Een be
wonderende blik vatten ze op als een dreiging
en reageren daarom direct zeer defensief. Een
tik met de vleugels, dreigend geblaas en uit
bundig gewiek met de vleugels valt de indrin
ger ten deel.
Laat ze maar rustig bellen dus.
foto hielco kuipers
l'eel mensen gooien een pro-
dukt dat ze niet meer gebrui
ken, zo maar weg. Jammer,
want er kan nog heel veel mee
gedaan. Kapotte spul
len kunnen worden gerepa
reerd en veel materiaal kan
tvorden hergebruikt
Blik is terug te smelten om er
hieuwe blikjes van te maken,
je Een aantal verbrandingsovens
heeft al een installatie om blik
Uit de rest van het afval te ha
len. Omdat dit pas na de ver
branding gebeurt, is de kwali
teit van het blik slecht. In Lei-
n.den is blik, ijzer en aluminium
apart in te leveren bij de firma
Kluyvers aan de Admiraal Hel-
frichweg. Op werkdagen ge
opend van 8.00 tot 17.00 uur
en op zaterdag van 8.00 tot
uur.
Kleding
kleding wordt vaak weggedaan
Dmdat het uit de mode is dan-
atWel niet meer past. Weggooien
[ïoeft niet. Er bestaan organisa
ties die de spullen thuis komen
ophalen zoals Max in de Zak en
het Leger des Heils. Heeft u
geen ruimte om de spullen op
te slaan tot een van deze orga
nisaties weer langs komt, dan
kunnen de kleren ook worden
afgeleverd. Het leger des heils
zit aan de Groenesteeg. In de
gemeentegidsen van de ver
schillende regio-gemeenten is
onder de noemer 'maatschap
pelijk werk' ook de naam te
vindnen van andere hulporga
nisaties.
Meubels
Oud of kapot meubilair hoeft
echt niet altijd op de schroot
hoop. Heel vaak kan het worden
gerepareerd en opgeknapt. Met
oude apparaten en oude meu
bels is het Leidse Kringlooppro
ject altijd blij. Zij repareren de
spullen en verkopen ze weer
door. Zonodig halen de mede
werkers van het project de spul
len thuis op.
Zijn meubels of apparaten echt
te versleten om er nog iets mee
te doen, dan kan de grofvuillijn
worden gebeld, telefoon 071-
226533. De spullen worden dan
kosteloos weggehaald. Het
kringloopproject is aan de Vol
molengracht. De openingstij
den woensdag 12.00 tot 16.00
uur, donderdag van 10.00 tot
16.00 uur en 19.00 tot 21.00 uur,
vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur
en zaterdag van 12.00 tot 16.00
Rust weergekeerd in ooievaarsdorp
