Niemand is veilig voor justitie VS
Geschil Saudi-Arabië en Yemen rijp voor oorlog
Kater leidt mogelijk tot oprichting van Oostpartij
Feiten &Meningen
President Venetiaan:
gerespecteerd politicus
WOENSDAG 17 JUN11992
2
Ontvoering van verdachten door Opperste Gerechtshof toegestaan
Stel dat ene Salomon Rustniet uit Nederland een boek
schrijft dat de Amerikaanse regering niet bevalt. Het Wit
te Huis zou dan het recht hebben om de arme Salomon
te ontvoeren om hem in Amerika te berechten. De Ame
rikaanse president zou ook het recht hebben om Rustniet
voor zijn boek, dat laten we zeggen „De duivelspersen"
heet, al maar vast in Nederland te laten martelen of hem
zelfs te laten executeren.
co, weigerden de zaak te behan
delen. Zij zeiden dat de dokter
niet ontvoerd had mogen wor
den, en dat de kidnapping in
strijd was met het uitleverings
verdrag met Mexico van 1978.
Alvarez-Machian kan hier niet
worden berecht, maar moet
naar zijn eigen land worden te
ruggestuurd, was hun oordeel.
Verbazing
Het openbaar ministerie ging
tegen deze uitspraken in be
roep, en uiteindelijk kwam de
zaak voor het Opperste Ge
rechtshof, dat maandag, tot
stomme verbazing van veel ju
risten in en buiten Amerika, de
overheid gelijk gaf.
Het was geen eensluidende uit
spraak, want drie van de negen
rechters vonden de ontvoering
niet in de haak, en noemden de
uitspraak van de meerderheid
van hun collega's, in onkarakte
ristiek botte termen, zelfs
„monstrueus". Maar de meer
heid beslist nu eenmaal binnen
het Gerechtshof, en dus heeft
de Amerikaanse overheid nu of
ficieel het recht om buitenlan
ders overal ter wereld op te pak-
CORRESPONDENT AFP
Dat is, enigszins gechargeerd,
de consequentie van de uit
spraak die het Opperste Ge-
rechtshof, het hoogste
rechtsprekende college van
Amerika, maandag deed.
De uitspraak draaide om de
ontvoering van Mexico naar
Amerika van een Mexicaanse
arts, Humberto Alvarez-Ma-
chain, door Mexicaanse huur
lingen die in 1990 handelden op
aanwijzing van de Drugs Enfor
cement Agency (DEA), de Ame
rikaanse overheidsdienst die
zich bezighoudt met drugsbe
strijding.
De arts zou in 1985 een DEA-
agent, die door een drugsbende
in Mexico was gepakt en ge
marteld, weer voldoende heb
ben opgekalefaterd om nieuwe
verhoren en nieuwe martelin
gen te kunnen ondergaan. De
agent, Enrique Camarena, werd
uiteindelijk afgemaakt.
Dal was allemaal erg genoeg, en
de rol van Alvarez-Machian, in
dien correct door de DEA weer
gegeven, zou schandalig zijn.
Maar had de DEA het recht de
ze inwoner van Mexico en zijn
eigen land te laten kidnappen
zodat hij in Amerika berecht
zou kunnen worden?
Nee, dat recht heeft de DEA
niet, oordeelde Mexico dat om
de uitlevering van de dokter
vroeg. Ja, dat recht hebben we
wel, vond het Amerikaanse mi
nisterie van justitie dat Alvarez-
Machian voor de rechter bracht.
Maar twee rechters, een in Los
Angeles en een in San Francis-
Manuel Noriega: door de Ameri
kanen in eigen land opgepakt en
voor berechting naar de Verenig
de Staten meegenomen, archief
foto *afp
ken en naar Amerika over te
brengen voor berechting, cel
straf en zelfs executie.
Het Opperste Gerechtshof ba
seerde die uitspraak op een
zaak uit 1886, toen een inwoner
van Peru werd ontvoerd om in
de Amerikaanse staat Illinois te
recht te staan. Waar het bij de
uitspraak destijds op neer
kwam, was dat het Gerechtshof
vond dat het alleen de taak van
rechters is om erop toe te zien
dat een verdachte een eerlijk
proces krijgt. Hoe de verdachte
is opgepakt, is niet de zorg van
de juridische macht, aldus het
Gerechtshof toen.
En aldus het Gerechtshof nu,
Salman Rushdie: uitspraak Kho- Norman Schwarzkopf: Irak mag
meini in lijn Amerikaanse recht. hem ontvoeren en in Baghdad op-
anp knopen. archieffoto ap
PANAMA IPS
Gewapende Amerikaanse militairen zijn gisteren binnenge
vallen in het huis van het Panamese parlementslid Gerardo
Gonzalez. Ze zouden op zoek zijn naar een lid van de opposi
tionele Revolutionaire Democratische Partij. Waarvan de
man wordt verdacht is niet bekendgemaakt. Bij de huiszoe
king werden een paspoort en geweer in beslag genomen, al
dus Gonzalez, die de actie veroordeelde als een schending
van de soevereiniteit van Panama door buitenlandse troe
pen.
dat vrijwel dezelfde argumenten
als in 1886 hanteerde. En daar
naast wordt nog een uiterst
merkwaardig argument ge
bruikt: het feit dat het uitleve
ringsverdrag tussen Mexico en
de VS ontvoeringen van het
grondgebied van de andere
staat niet uitdrukkelijk verbiedt.
Dat betekent nogal wat, want in
de uitwisselingsverdragen die
Amerika met 102 andere landen
heeft, wordt ontvoering ook niet
verboden. Met andere woorden:
de Amerikaanse overheid heeft
formeel het recht om verdach
ten overal ter wereld op te pak
ken.
Daar komt nog iets bij. In de
maandag eveneens gepubli
ceerde mening van de minder
heid van het Opperste Ge
rechtshof die tegen dit soort in
ternationale, door de staat ge
steunde ontvoeringen is, staat
het treffend verwoord.
Er staat: „Als de Verenigde Sta
ten het handiger zouden vinden
om iemand te martelen of te
executeren in plaats van hem te
ontvoeren, dan zouden deze
opties beschikbaar zijn omdat
het uitleveringsverdrag dat ook
niet verbiedt".
Terroristen
Dat is een valide punt, want
met de uitspraak van het Op
perste Gerechtshof in de hand
mag de Amerikaanse overheid
eigenlijk alles tegen buitenlan
ders in hun eigen land onderne
men. Zeker, dat is in strijd met
het internationale recht, maar
dat acht de Amerikaanse rege
ring en het Opperste Gerechts
hof dus ondergeschikt aan de
binnenlandse rechtsbehoefte.
Dat werd door het Amerikaanse
ministerie van justitie in 1989
vastgelegd in een 29 pagina's
tellend rapport waarin met zo
veel woorden staat dat de presi
dent en de minister van justitie
het grondwettelijke recht heb
ben om buitenlanders in het
buitenland te vervolgen, zelfs
als daarmee internationale ver
dragen worden geschonden.
Dat rapport werd destijds ge
schreven door staatssecretaris,
thans minister van justitie Willi
am Barr. Duidelijk is, dat de re
gels speciaal betrekking hebben
op terroristen en narco-terroris-
ten, maar in feite gelden ze voor
iedereen die „een ernstige be
dreiging voor Amerika's veilig
heid" vormen.
Samen met een latere uitspraak
die ook Amerikaanse militairen
het recht geeft in het buitenland
arrestaties te verrichten, werden
de regels onder meer van toe
passing geacht toen in 1989 Pa
nama door de Amerikanen
werd binnengevallen met het
oogmerk de Panamese leider,
Manuel Noriega, op te pakken.
Maar met dezelfde uitgangs
punten in de hand zou ook
Mexico het recht hebben om
Amerikanen in Amerika te ont
voeren en naar Mexico over te
brengen.
Schwarzkopf
Libië zou dat recht hebben.
Noord-Korea zou dat recht heb
ben. Irak zou het recht hebben
generaal Schwarzkopf te ont
voeren en in Baghdad op te
knopen wegens oorlogsmisda
den. En toen ayatollah Khomei
ni een paar jaar geleden aan
zijn volgelingen wereldwijd de
opdracht gaf de schrijver Sal
man Rushdie om te brengen,
handelde hij in de geest van de
uitspraak die het Amerikaanse
Opperste Gerechtshof maandag
deed.
Tot zover onze correspondent.
De uitspraak van het Ameri
kaanse Opperste Gerechtshof is
gisteren op kritiek gestuit van
verscheidene Zuid- en Midden-
amerikaanse landen. Mexico
kwam onmiddellijk met een re
presaillemaatregel. Functiona
rissen van de Amerikaanse
drugsbestrijdingsdiènst DEA
mogen niet meer op Mexicaans
grondgebied werken. Die maat
regel blijft van kracht tot het
uitleveringsverdrag tussen de
twee landen is aangepast. Ande
re Zuid- en Middenamerikaanse
landen, zoals Bolivia, Ecuador,
Guatemala, Costa Rica en Chili
steunden Mexico in zijn kritiek.
Oostduitsers voelen zich in de steek gelaten
BERLUN DPA
Het spook van een nieuwe poli
tieke deling houdt Duitsland in
de greep. Het draagt de naam
'Oostpartij' of'CollectiefMen
sen die tot dusver tegenover el
kaar stonden willen zich aan
eensluiten om de belangen van
de zeventien miljoen vroegere
DDR-burgers te behartigen. Dit
plan zorgt voor heel wat onrust
bij de besturen van de gevestig
de partijen in Bonn.
Helmut Kohl, die conservatieve
partijgenoten gaarne aanduiden
als „kanselier van de eenheid",
heeft gewaarschuwd voor de
vorming van zo'n partij. Er mag
geen stemming ontstaan van
„hier Oost, daar West".
Maar een dergelijke stemming
bestaat al lang. In de Bondsdag
treden de 63 CDU-vertegen
woordigers uit het Oosten
steeds sterker op de voorgrond.
Ze hebben een eigen groep ge
vormd. De mogelijke architect
van het nieuwe collectief van
ontevredenen
CDU-politicus: Peter-Michael
Diestel, de laatste minister van
binnenlandse zaken van de
voormalige DDR. Hij biedt met
dat doel de hand aart Gregor
Gysi, de leider van de Partij van
het Democratisch Socialisme
(PDS), de opvolger van de com
munistische SED.
Diepe kloof
Achtergrond van de ongewone
constellatie is een diepe kloof
langs de oude Duits-Duitse
grens: ruim 20 maanden na de
bejubelde eenwording scheidt
deze het rijke Westen van het
wezenlijk armere Oosten. Voor
'Ossis' (Oostduitsers) betekent
dat: Dertig procent van de ac
tieve beroepsbevolking, in veel
streken zelfs meer, heeft geen
werk of werkt maar een paar
uur per dag. Bovendien verdie
nen zij gemiddeld maar onge
veer de helft van hun collega's
in de voormalige Bondsrepu
bliek.
Niet levensvatbare industriële
ondernemingen sluiten bij tien
tallen de poorten. De produktie dezelfde periode in 1991 op-
in het Oosten in februari-maart nieuw met bijna vier procent.
1992 daalde in vergelijking met Maar niet alleen de e
sche tegenspoed maakt de
mensen bang.
Psychologen melden dat de 'Os-
sis" zich, na veertig jaar com
munistische dictatuur, gevolgd
door de vreedzame revolutie
van 1989, zich nu weer machte
loos voelen. Ze ervaren demo
cratische politici in het Westen
als „onderdrukkers" en fa
brieksdirecteuren als „uitbui
ters".
Telefonische hulpverleners en
psychologische adviesbureaus
hebben het nog nooit zo druk
gehad. Oostduitse kranten ma
ken vaker melding van zelf
moorden, bijvoorbeeld omdat
vroegere huiseigenaren uit het
Westen opduiken die oude
rechten opeisen en hele gezin
nen op straat zetten. Deze sig
nalen lieten de grote partijen in
Bonn, die alle worden gedomi
neerd door politici uit het Wes
ten, tot dusver zo goed als koud.
Snelle welvaart
(CDU/CSU) en zijn kleine coali
tiepartner, de liberale FDP, had
den zich in het kader van de
eenwording blijmoedig naar het
Oosten uitgebreid. Hun politiek
pasten zij in de ogen van waar
nemers slechts aarzelend aan
bij de nieuwe situatie.
Moedig beloofde de regering de
kiezers in het Oosten een snelle
welvaart. Nu maken rapporten
van deskundigen duidelijk dat
de economische inhaalrace
voor het jaar 2000 niet haalbaar
is. „Woedende berusting" is in
snelle opmars, zo analyseerde
Wolfgang Thierse, de SPD-voor-
zitter uit het Oosten.
Hij uitte „begrip" voor de uiter
lijk in het najaar geplande op
richting van het 'Collectief. Net
als zijn partij waarschuwt hij
echter voor iedere vorm van se
paratisme. De SPD wil in plaats
daarvan tijdens een massale de
monstratie op 3 oktober, de ver
jaardag van de Duitse eenheid,
voor het eerst op ruime schaal
aandacht geven aan de belan
gen van de Oostduitsers.
De Surinaamse president Venetiaan („een man met schone vin
gers") is momenteel op bezoek in ons land. Samen met koningin
Beatrix inspecteerde hij gisteren de erewacht bij het Paleis Noord-
DEN HAAG ANP
President Runaldo Ronald Ve
netiaan, die sinds gisteren
een officieel bezoek brengt
aan ons land, is in de Suri
naamse gemeenschap alom
gerespecteerd. „Een Surina
mer in hart en nieren die zijn
land zelfs onder de bedreigin
gen in de jaren tachtig niet
wilde verlaten", zei oud-pre
mier en NPS-partijgenoot
Henck Arron over hem. En
het citaat „een man met
schone vingers, uitzonderlijk
voor een Surinaams politi
cus", wordt herhaaldelijk ge
hanteerd wanneer de morgen
56 jaar wordende oud-wis
kundeleraar ter sprake komt.
Die schone vingers slaan op
zowel het feit dat hij als'mi
nister vasthield aan vrij een
voudige leefomstandigheden
als zijn duidelijk distantiëren
van de militaire dictatuur. Tot
tweemaal toe, in 1980 en in
1990, moest hij zijn ambt als
minister-van onderwijs neer
leggen als gevolg van een
staatsgreep. Na de 'telefoon-
coup' op Kerstavond 1990, gaf
hij als enig kabinetslid geen
gehoor aan het verzoek van
het leger vrijwillig af te treden.
Uit protest tegen de machts
greep liet Venetiaan zich ont
slaan.
Naast politicus is Venetiaan,
die wis- en natuurkunde stu
deerde in Leiden, ook dichter.
Hij schrijft in het Nederlands
en het Surinaams. Zelf zegt
hij als gevolg van zijn politie
ke werk nauwelijks nog aan
het maken van poëzie toe te
komen.
Als lid van de regering Shank-
ar (1987-1990) speelde hij een
prominente rol. Venetiaan
leidde in 1989 de regeringsde
legatie die in Kourou, Frans-
Guyana, onderhandelingen
voerde met het junglecom
mando van Ronnie Bruns-
wijk. De overeenkomst, die
een einde moest maken aan
de burgeroorlog in het bin
nenland, werd door Bruns-
wijk ondertekend.
Ze bleek echter een wassen
anp ed oudenaarden
neus omdat het nationale le
ger het akkoord verwierp en
de Tucajana-indianen, van
wie vaak wordt beweerd dat
zij met het leger samenspan
nen, de uitvoering ervan tor
pedeerden. Inmiddels is dit
voorjaar, onder supervisie van
Venetiaans regering, vrede in
het binnenland zo goed als
zeker geworden.
Na de verkiezingen vorig jaar
mei, die door het Nieuw
Front werden gewonnen,
schoof de NPS, de grootste
Frontpartij, Venetiaan naar
voren als haar presidentskan
didaat. Omdat de coalitie
geen tweederde meerderheid
had behaald en de oppositie
partijen op eigen kandidaten
stemden, ontstond een pat
stelling. Een Verenigde Volks
vergadering (VW), met ruim
800 afgevaardigden moest
uitsluitsel geven.
In die zitting op 6 september
behaalde Venetiaan een klin
kende overwinning. Volgens
VHP-leideren parlements
voorzitter Jagernath Lachmon
kreeg Venetiaan door deze
bijzondere procedure „veel
bredere steun; want in de
VW wordt het volk in al zijn
geledingen en uit alle regio's
vertegenwoordigd."
Desondanks wordt Veneti
aans optreden tegen de mili
taire leiding gekenmerkt door
voorzichtigheid. Hij probeert
haar macht in te perken en
tegelijkertijd te voorkomen le
gerleider Desi Bouterse tegen
zich in het harnas te jagen.
Die voorzichtigheid is soms
wat minder als het om steun
van Nederland gaat. Diverse
malen toonde Venetiaan zich
publiekelijkverontwaardigd
over het uitblijven van Neder
landse hulp. Hij zei te vrezen
dat de nood in zijn land zo
hoog kan oplopen dat grote
sociale onrust ontstaat en de
situatie uit de hand kan lo
pen. De uitvoering van het op
zijn verjaardag af te sluiten
j, dat Nederland-
garandeert, moet die
angst wegnemen.
UTRECHT» TACO SLAGTER
De grens tussen vriendschap en vijand
schap in de Arabische wereld is margi
naal. Er is maar weinig voor nodig om een
bondgenootschap in een oorlogsverkla
ring te veranderen. Vaak heeft dat te ma
ken met de politieke grillen van de een of
andere dictator. De politieke en militaire
spanningen van dit moment tussen Ye
men en Saudi-Arabië zijn echter van een
andere orde. Beide landen bakkeleien al
sinds de dertiger jaren met elkaar over
uiteenlopende zaken.
Dit keer gaat het weer over grensgeschillen,
maar in feite liggen de oorzaken van die
animositeit veel dieper. Een peuter in Ye
men kan vaak eerder 'ik haat een Saudi'
dan 'papa' of 'mama' zeggen, zo wordt
vaak vol trots beweerd in de Yemenitische
hoofdstad Sana'a.
Het verbale geweld uit het Saudische rege
ringscentrum in Riyad spitste zich de afge
lopen weken toe op olieboringen in al lang
omstreden grensgebieden in het noorden
en oosten van Yemen. Op straffe van een
gewapend optreden en uitsluiting om in
Saudi-Arabië te mogen werken, kregen bui
tenlandse oliemaatschappijen onomwon
den te verstaan zich terug te trekken. Be
halve het Amerikaanse bedrijf Hunt Oil,
zouden de overige firma's het hoofd voor
dit dreigement hebben gebogen.
Dhamlr
In Sana'a was de schok over deze capitula
tie groot. Het straatarme Yemen had vorig
jaar twintig boorconcessies ter waarde van
1,3 miljard gulden uitgegeven, in de hoop
over vijf jaar 800.000 vaten olie per dag te
kunnen exporteren. Op termijn zou Yemen
hierdoor uit de gigantische economische
en financiële problemen kunnen raken.
Oude oorzaken
Dat het grensconflict vanuit Riyad weer is
aangewakkerd, heeft in feite twee oude oor
zaken. In de eerste plaats zijn de Saudi's al
sinds hun heerschappij over driekwart van
het Arabisch schiereiland, beducht voor
een militair en economisch sterk Yemen.
Het samengaan van het conservatieve
Noord- en het marxistische Zuid-Yemen,
twee jaar geleden, heeft de angst in de pa
leizen van Riyad alleen maar vergroot.
Bovendien is de koninklijke familie er niet
happig op dat Yemen straks wellicht een
invloedrijk OPEC-land is. En niet alleen
omdat het de economische positie van de
ze republiek aanzienlijk versterkt. Yemenie-
ten staan bekend als de meest eigenzinnige
Arabieren die samen met andere weerbar
stige landen binnen het oliekartel het de
Saudis in prijsbeleid en andere zaken nog
lastiger kunnen maken.
Ten tweede claimt Saudi-Arabië delen van
het voormalige Noord- en Zuid-Yemen, op
grond van eeuwenoude aanspraken. Tij
dens de pacificatie van het schiereiland dat
in de twintiger jaren door bloedige stam
mentwisten ernstig was verdeeld, veroverde
de grondlegger van de Saudische monar
chie, Abdel Aziz ibn Saud, al delen van
'Felix Arabia' (Gelukkig Arabië), de naam
die de Romeinen aan Yemen gaven. Diens
zoon prins Feisal confisqueerde in het be
gin van de dertiger jaren de provincie Assir
waarover Yemen twee eeuwen lang heer en
meester was geweest.
Grens
In 1934 probeerde de Britse kolonisator de
jonge monarchie Saudi-Arabië en het Ima-
maat Yemen (geregeerd door een islami
tische geestelijke) een vredesverdrag, het
zogenaamde Akkoord van Taif, op te drin
gen. Maar de Britten bepaalden eenzijdig
de grens. Een rechte lijn die vanaf een punt
bij de Zuid-Saudische stad Najran naar de
kust loopt.
Beide landen accepteerden dat niet. Wel
stond Yemen Assir en twee andere provin
cies af voor een periode van twintig jaar.
Twee keer is die overeenkomst verlengd. In
1994 moet dat opnieuw worden bekeken.
De huidige politieke en militaire spannin
gen hebben zeker ook met de omstreden
rechten omtrent die drie provincies te ma
ken. Riyad wil het voortslepende dispuut
nu eindelijk eens geregeld zien. Maar de
Yemenieten denken daar anders over. Be
halve een eigengereid, vormen ze ook een
trots volk met een hardvochtige mentaliteit
als het om grondbezit gaat. Alleen al om die
reden kan de Yemenitische president Saleh
het zich niet permitteren over twee jaar die
provincies opnieuw voor een lange periode
aan de Saudi's cadeau te doen?
Volgens westerse politieke waarnemers wil
Saleh deze gebieden echter als wisselgeld
gebruiken om het grensconflict rond de
olierijke gebieden aan de noord- en oost
grens van zijn land te beslechten. Maar dan
zal de Saudische koning Fahd eerst de de
zeggenschap hierover moeten opgeven.
Smokkelwaar
De vraag is of de Yemenieten met zo'n ruil
genoegen zullen nemen. Daarbij spelen bit
tere sentimenten ten op zichte van de
Saudi's uit heden en verleden een belang
rijke rol. Geen Yemeniet vergeet hoe de
Saudi's voortdurend proberen het land te
destabiliseren. Dat begon al tijdens de bur
geroorlog in de zestiger jaren tussen de
twee Yemenitische republikeinen en de
troepen van de verdreven imam.
Saudi-Arabië koos met geld en wapens de
kant van de 'royalisten'. Daardoor duurde
de oorlog langer en viel er in elk Yemeni-
tisch gezin wel een slachtoffer. Nu nog
voorziet Riyad opstandige stammen in het
noorden van veel geld, wapentuig en luxe
smokkelwaar om hiermee het regime in
Sana's te verzwakken.
Maar ook later intrigeerde Saudi-Arabië in
Yemenitische staatszaken. Uit alle macht
probeerden de Saudi's de vereniging van
Noord- en Zuid-Yemen te voorkomen. Wie
in een van de landen een ouverture in die
richting maakte, was zijn leven niet meer
zeker. Het staat vrijwel vast dat Riyad de
hand had in de moordaanslag op een van
de Zuid-Yemenitische presidenten. Zelfs
toen de fusie tussen beide landen vrijwel
rond was, toog een Saudische prins met
een blanco cheque naar de Zuid-Yemeniti
sche hoofdstad Aden in een poging de cor
rupte marxistische leiders om te kopen.
Golfoorlog
De meest recente grief die de Yemenieten
tegen Saudi-Arabië koesteren is de uitwij
zing van ruim een miljoen landgenoten uit
het koninkrijk tijdens de Golfcrisis. Deze
gastarbeiders waren het slachtoffer van de
pro-Iraakse politiek van Yemen. Voor de
economie van nieuwe républiek en de
mensen zelf had dat echter desastreuze ge
volgen.
Kortom, de animositeit tussen beide landen
bevat voldoende ingrediënten voor een ge
wapend conflict. Ooit beklom een peleton
Argentijnse militairen een partij rotsen en
gaf daarmee de aanzet tot de Falklandoor-
log. Iraks territoriale ambities met betrek
king tot Kuwayt werden aanvankelijk ook
genegeerd, met de Golfoorlog als gevolg.
Om nu te voorkomen dat op een dag
Saudische en Yemenitische soldaten met
elkaar slaags raken, wordt het de hoogste
tijd dat de Verenigde Naties zich ermee
gaan bemoeien.
Armoede en milieuvervuiling. De voormalige Oostduitsers voelen zich
in de steek gelaten. De welvaart laat iets langer op zich wachten dan
hen was beloofd. foto bert verhoeff
