EG-bank
niet naar
Amsterdam
'NS'ers hoeven niet te vrezen voor hun baan'
Economie
Baars stapt gauw op
Ouderwets
Geduld nodig voor zwarten Zuid-Afrika
1w&r
Japanse klaagzang over alle
oneerlijke handelspraktijken
DINSDAG 16 JUN11992
6
Grote winststijging Airbus
parus Airbus Industrie, het consortium van Europese vliegtuig
bouwers, heeft vorig jaar een winst behaald van 267 miljoen dol
lar tegen een winst van ongeveer 100 miljoen dollar in 1990. In
1990 maakte Airbus voor de eerste maal winst. Het consortium
kreeg toen orders voor 404 vliegtuigen binnen. In 1991 werden
er 101 vliegtuigen besteld en Airbus rekent erop dat er dit jaar
145worden besteld.
Jeltsin maakt wet op faillissementen
moskou President Jeltsin van Rusland heeft het parlement om
zeild door een decreet uit te vaardigen over faillissementen. In
het decreet sfoat dat Russische staatsbedrijven die niet binnen
drie maanden hun schulden kunnen betalen, failliet worden
klaard. De bedrijven worden daarna verkocht op veilingen,
waarop ook buitenlandse investeerders mogen meebieden. Het
parlement weigerde eerder deze maand een voorstel van de re
gering voor een faillissementswet aan te nemen.
Wegenbouwer J. Baars uit het
Limburgse Klimmen stapt 'bin
nen afzienbare tijd' uit zijn be
drijf, Baars Wegenbouw BV.
Zijn vertrek vormt een poging
het bedrijf te redden van de on
dergang. Baars krijgt geen op
drachten meer; zijn naam is
sinds enkele maanden verbon
den aan diverse smeergeldaffai-
Baars ontkent dat zijn besluit
een schuldbekentenis is. „Ik wil
enkel het bedrijf ontlasten van
elke vorm van schuld". Voordat
Baars terugtreedt wil hij 'de ge
ruchtenstroom tot normale pro
porties' teruggebracht zien. Vol
gens de wegenbouwer is de ver
klaring die hij bijna twee jaar
geleden tegenover de Fiscale In
lichtingen en Opsporingsdienst
(FIOD) aflegde, verkeerd geïn
terpreteerd. De wegenbouwer
zou toen hebben gesuggereerd
dat hij onder meer burgemees
ters en wethouders omkocht in
ruil voor geld. Nu noemt hij zijn
uitspraken ongelukkig gekozen.
„Ik heb toen gewoon verkeerd
gereageerd, heb de zwaarte van
dat gesprek onderschat."
'Geheim akkoord over standplaats'
Amsterdam ziet de vestiging van de toekomstige Europe
se centrale bank (Eurofed) aan zijn neus voorbijgaan. De
zetel van de bank wordt hoogst waarschijnlijk Bonn. Dat
meldt de Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung,
die zich baseert op bronnen bij de Europese Gemeen
schap in Brussel'. Het Duitse weekblad Der Spiegel
noemde vorige week eveneens Bonn als vestigingsplaats.
--
Inwoners van Transvaal voor hun woning.
foto leo vogelzang
londen christopher huhne
!%5Hi
lehliu Moderne middelen zijn in Lehliu, zo'n 65 kilometer ten noorden
van Bukarest, nog ver te zoeken. Een kleine boer, een van de vijf mil
joen landeigenaren in Roemenië, bewerkt zijn land nog met een ploeg
die door een paard wordt getrokken. foto epa
the independent
De ontwikkelingen in Zuid-Afrika bepalen
voor een belangrijk deel de toekomst van
zwart Afrika. Als Zuid-Afrika erin slaagt de
zwarte bevolking vrij te maken, zowel poli
tiek als economisch, zal er in het Afrika ten
zuiden van de Sahara voor het eerst in het
postkoloniale tijdperk een werkbaar model
zijn dat als voorbeeld kan dienen. Op dit
moment is er om uiteenlopende redenen in
geen enkele Afrikaanse staat sprake van een
economisch succes.
De belangrijkste vraag is of in Zuid-Afrika
economische doelmatigheid kan worden
verenigd met gelijkheid voor de zwarte be
volkingsgroep. Gelijkheid betekent onder
andere hogere overheidsuitgaven: er is een
duidelijke noodzaak tot het bouwen van
huizen en basisvoorzieningen voor de krot
bewoners uit de armere streken die de
zwarte woonsteden overspoelen.
Maar er zijn beperkingen. De vooruit
zichten op belastinggebied op de korte ter
mijn zijn niet goed. De recessie heeft sinds
1988 gezorgd voor een begrotingstekort van
4,5 procent en de belastingtarieven zijn niet
langer laag: voor bedrijven 48 procent, ter
wijl het hoogste tarief voor particulieren 43
procent is.
Herstel via overheidsinvesteringen kan
ook snel leiden tot problemen op de beta
lingsbalans. Hoewel Zuid-Afrika de indus
triële capaciteit heeft om te voldoen aan de
onmiddellijke behoefte van een huisves-
tings- en elektrificatieprogramma, moeten
de bijkomende kosten voor bijvoorbeeld
door bouwondernemers geïmporteerde
goederen serieus worden genomen.
Tegenover die beperkingen staat de druk
voor snelle verbeteringen, gesymboliseerd
door de waarschijnlijk niet bestaande be
woner van een zwart woonoord die zijn te
leurstelling kenbaar heeft gemaakt over het
feit dat ANC-Ieider Nelson Mandela al twee
jaar geleden uit de gevangenis is vrijgelaten,
dat hij nog steeds zijn BMW niet heeft
Veel hangt af van het geduld van het
ANC, dat is bedolven onder ongevraagd ad
vies over het te voeren beleid. Voor een or
ganisatie die er trots op is 11 leden van de
Zuidafrikaanse Communistische Partij te
hebben onder de gekozen 55 leden van het
uitvoerend comité, heeft het ANC zich op
merkelijk in gematigde richting ontwikkeld.
De belangrijkste kritiek op de economische
voorstellen van het ANC, die deze maand
zijn gepubliceerd, is dat ze te wollig zijn. In
de ene alinea wordt gepleit voor selectieve
nationalisatie en in de volgende voor selec
tieve privatisering.
Het gevaar schuilt niet in een door en
door marxistisch programma maar in een
bemoeiziek socialisme uit de jaren zeventig
dat wordt uitgevoerd door goedbedoelende
academici die precies weten waarom de
markten te kort schieten en niet waarom
regeringen dat doen. Dat gevaar is zeker
acuut omdat de Nationale Partij ook een
partij is die een geleide economie voorstaat.
Van alle Zuidafrikaanse vaste tegoeden zit
54 procent in de publieke sector.
Wanneer de uiteindelijke overeenkomst
en lange periode
macht tussen blank en zwart, of wanneer
die leidt tot een gematigde ANC-regering,
dan is de kans groot dat Zuid-Afrika de
vaardigheden van de blanken zal behou
den. En die heeft het land hard nodig.
Zonder zoveel geduld zou Zuid-Afrika
heel snel de volgende zwart-Afrikaanse mis
lukking kunnen worden. Het zijn de men
sen en niet de machines die zorgen voor de
welvaart, zoals de Duitsers na de oorlóg met
hun Wirtschaftswunder hebben bewezen,
toen hun fabrieken met de grond gelijk wa
ren gemaakt. De treurige waarheid is dat de
zwarte bevolkingsgroep slecht is opgeleid
en dat het tientallen jaren zal kosten om dat
recht te trekken.
Wanneer het ANC zijn aanhangers kan
overhalen geduldig te zijn, kan dat de moei
te waard zijn. Zuid-Afrika kan met een ge
stage 3,5 tot 5 procent per jaar groeien,
waardoor het reële inkomen per hoofd van
de bevolking met 1,5 tot 2,5 procent per jaar
stijgt.
Maar dat vooruitzicht vereist een geduld
van de kant van de zwarte bevolking dat
grenst aan dat van engelen en dat zich niet
verenigt met het toenemende geweld in de
zwarte woonsteden. Zuid-Afrika heeft zowel
geluk als goed vertrouwen nodig. Daarvan
is op dit moment echter geen sprake. De
onderhandelingen over de nieuwe grond
wet worden vertraagd terwijl het ANC met
ingang van vandaag de 'massa-actie' van
stakingen en demonstraties in de strijd
werpt.
luutje niemantsverdriet
frankfurt krf
Volgens de Frankfurter Allge
meine hebben Duitsland,
Frankrijk en Groot-Brittannië
tijdens geheime onderhandelin
gen besloten Bonn, Lyon en Bir
mingham voor te stellen als ves
tigingsplaatsen. Jacques Delors,
de voorzitter van de Europese
Commissie, zou inmiddels heb
ben ingestemd met de uitkomst
van het geheim overleg.
Er zou bewust voor zijn geko
zen om Londen, Parijs en
Frankfurt te passeren en de
bank te vestigen in een kleinere
stad omdat het toewijzen van
de centrale bank aan een van de
grote financiële centra in Euro
pa, de andere zou benadelen.
Deze visie en de drie nieuwe
kandidaatsteden maakt het vol
gens de Frankfurter Allgemeine
zeer onwaarschijnlijk dat Am
sterdam en Luxemburg nog in
aanmerking komen als vesti
gingsplaats voor de Eurofed.
Bonn is volgens de Frankfur
ter Allgemeine favoriet in het
rijtje van drie. De Duitse hoofd
stad raakt het parlement en de
regering kwijt aan Berlijn en
kan, zo citeert de krant EG-
woordvoerders, 'wel een nieuwe
instelling gebruiken'. Bovendien
kan de vestiging van de Europe
se centrale bank de Duitse on
rust over het verlies van de
mark wat verminderen, zo
schrijft de Frankfurter.
Een beslissing over de bank-
zetel zal volgens het dagblad
niet worden genomen voor de
Europese top van december in
Edinburgh. Aanyankelijk was
het de bedoeling om tijdens de
EG-top eind deze maand in Lis
sabon een besluit te nemen
over de vestigingsplaats.
Dieter Vogel, woordvoerder
van de Duitse regering, ver
klaarde gisteren dat bondskan
selier Kohl niet van mening is
veranderd en dat de regering
zich blijft inspannen om de Eu
ropese centrale bank in Frank
furt te krijgen.
BIB somber over EMU
Wereldeconomie uit het dal
bazel upiAfrikaanse landen ten zuiden
van de Sahara steeds armer
worden en dat de gevolgen van
de Golfoorlog in het Midden-
Oosten ook nu nog worden ge
voeld.
De BIB uit verder veel kritiek
op de tot standkoming van de
Economische en Monetaire
Unie (EMU). De bankenorgani-
satie plaatst vraagtekens bij de
noodzaak van één centrale bank
en één munt. Voor stabiele wis
selkoersen is geen eenheids
munt nodig. Evenmin zullen de
transactiekosten verminderen,
stelt de bank.
In een reactie noemt presi
dent Duisenberg van De Neder-
landsche Bank (DNB) de hou
ding van de BIB 'broodnijd'. De
bankenorganisatie zou slechts
vrezen voor haar toekomstige
positie.
De wereldeconomie begint uit
de recessie te raken, maar het
herstel verloopt trager dan ver
wacht. De inflatie is in veel lan
den nog steeds te hoog, in het
bijzonder in Duitsland. Dat
staat in het gisteren gepubli
ceerde jaarverslag van de Bank
voor Internationale Betalingen
(BIB), een overkoepelende orga
nisatie van de centrale banken.
Aanhoudende inflatiebestrij-
ding en de economische op
bouw van het voormalige Oost
blok blijven de belangrijkste
prioriteiten voor versterking van
het internationale economische
stelsel, aldus de BIB, die het
'onwaarschijnlijk' acht dat er de
komende twaalf maanden een
internationale depressie komt.
Wel waarschuwt de BIB dat de
Japan is de eerlijkste handelsna
tie ter wereld. Althans, zo wil
een vorige week verschenen
rapport van het ministerie van
handel en industrie doen gelo
ven, zo meldt de Britse krant
The Independent.
De nota bestempelt de Vere
nigde Staten als oneerlijkste in
ternationale handelspartner. De
VS worden beschuldigd van een
eindeloze reeks overtredingen
van de principes van eerlijke
handel overtredingen die bo
vendien bijna allemaal tegen Ja
pan zijn gericht.
Het 212 pagina's tellende
'Rapport over Oneerlijke Han
delspraktijken van de Belang
rijkste Internationale Handels
partners' schetst een beeld van
quota's, im- en exporttarieven,
anti-dumpingmaatregelen en
een ware wirwar van andere be
perkingen die de VS en de Eu
ropese Gemeenschap aan de Ja
panse industrie opleggen.
Ondanks alle tegenwerking
slaagt de Japanse industrie er in
deze geweldige overmacht te
trotseren. Momenteel bedraagt
het Japanse handelsoverschot
met de rest van de wereld onge
veer 17,9 miljard gulden per
maand. Over heel 1992 zal Ja
pan waarschijnlijk het grootste
handelsoverschot uit de ge
schiedenis realiseren. Dat zal de
toch al gespannen verhouding
tussen de VS en Japan nog ver
der verslechteren.
Ongeloof
Zoals te verwachten viel, is het
rapport internationaal met ver
ontwaardiging en ongeloof ont
vangen. Toch bevat het een
aantal interessante observaties,
mei name waar wordt gepro
beerd criteria op te stellen voor
oneerlijke handel.
„Handelsbeleid krijgt vaak
het stempel 'eerlijk' opgeplakt,
zonder dat het begrip eerlijk
heid goed is gedefinieerd", zo
citeert The Independent uit het
rapport. De hieruit voortvloei
ende verwarring „maakt het ex
tra moeilijk wrijvingen in de
handelsbetrekkingen op een
zinvolle manier te bespreken".
Het document stelt zich tot taak
dit probleem „onpartijdig en
constructief' te benaderen.
Uitgaand van het GATT-over-
leg voor verdere liberalisering
van de wereldhandel en zich
daarnaast baserend op voorlo
pige handelsverdragen, onder
scheidt het rapport een groot
aantal categorieën van ver
meende schendingen van de
vrije handel:
importquota's,
belemmering van de import
van buitenlandse produkten,
eenzijdige maatregelen tegen
bepaalde landen,
onrechtmatige toepassing van
concurrentiewetgeving,
maatregelen tegen het dum
pen van goederen,
willekeurige opstelling van
importmaatregelen,
discriminatie van buitenland
se investeringen en
beperkingen van de handel in
diensten.
Dikke onvoldoende
De VS scoren in al deze catego
rieën een dikke onvoldoende,
behalve op het laatste punt.
Daarna komen de Europese Ge
meenschap en Zuid-Korea, die
zich schuldig maken aan res
pectievelijk zes van de tien
overtredingen. Zo wordt Italië
op de vingers getikt omdat het
erg moeilijk doet over de import
van Japanse auto's, zo meldde
eerder The Financial Times.
Australië scoort drie maal, Hong
Kong en Canada twee maal.
De Verenigde Staten zijn niet
onder de indruk van het rap
port. In Washington verklaarde
woordvoerder Fitzwater van het
Witte Huis: „Wie zelf in een gla
zen huis woont, moet oppassen
met het gooien van stenen."
Wat de Amerikanen met na
me steekt, is dat het rapport een
opsomming geeft van Ameri
kaanse schendingen van de
principes van de eerlijke handel
zoals de illegale 'Buy Ameri
can' wetgeving en de verzoeken
aan Japan om de export van au
to's te verminderen terwijl
met geen woord wordt gerept
over de handelsbarrières die
Tokyo volgens Washington zelf
heeft opgeworpen.
Het staat buiten kijf dat Japan
op grote schaal discrimineert
tegen buitenlandse importpro-
dukten, maar omdat de Japanse
economie nogal ondoorzichtig
is, is dit moeilijk te bewijzen. De
Amerikaanse economie daaren
tegen is relatief helder en vormt
daarom een makkelijk doelwit
voor aantijgingen zoals die in
het Japanse rapport worden ge
daan.
De belangrijkste tekortko
ming van het rapport is dan ook
dat de Japanse handelspraktij
ken niet aan dezelfde criteria
worden getoetst. De Japanse
minister van internationale
handel en industrie, Kozo Wa-
tanabe, heeft volgens The Inde
pendent impliciet toegegeven
dat Japan ook boter op het
hoofd heeft toen hij aankondig
de dat Japan „bereid was in het
verleden gemaakte fouten te
corrigeren".
President-directeur Den Besten staat met reorganisatie voor een zware klus
r couwenbergh
De veiligheidsbeambte van
hoofdgebouw nummer drie van
de Nederlandse Spoorwegen
tikt de naam in op zijn compu
ter. „Even kijken welk nummer
ik moet draaien", klinkt het
vanachter de snor. Het beeld
scherm licht op. 'R. den Besten'.
Dan een nummer en daaronder
'Wordt president-directeur van
NS'. Even kijkt hij op als hem
wordt verteld dat diezelfde Den
Besten toch al weer sinds 1 juni
daadwerkelijk de baas is bij de
Spoorwegen. „Computer nog
niet bijgewerkt, zeker", wordt er
gemompeld.
Het onderwerp van gesprek
kan niet echt lachen om de ge
beurtenis. Zuinig kijkend neemt
Den Besten pen en papier ter
hand en maakt een korte aante
kening. „Een foutje."
Den Besten (51) is aangesteld
om van het bureaucratische en
hiërarchische staatsbedrijf in
enkele jaren een slagvaardige,
commerciële onderneming te
maken, met de overheid op af
stand. Een zware klus, want de
zaken staan er niet best voor. Zo
werd dit weekeinde bekend dat
de NS volgend jaar in plaats van
een verwachte winst, rekening
moeten houden met een verlies
van 31 miljoen gulden.
Nu nog moet er jaarlijks 400
miljoen gulden bij aan subsidies
om het personenvervoer quitte
te laten spelen. Volgens bereke
ningen van adviesbureau McK-
insey zal dat verlies oplopen tot
1,3 miljard gulden in 1996, ten
zij de overheid weer bijspringt.
Gooi maar omhoog
Desondanks denkt Den Besten
van de NS een rendabel bedrijf
te kunnen maken. Tenminste,
als de overheid woord houdt en
de kosten van het autorijden en
het openbaar vervoer duurder
maakt. „Met het prijsbeleid van
de Nederlandse overheid staat
of valt het succes van NS als
zelfstandig bedrijf. Het is ook de
steunpilaar in het rapport Wijf
fels (dat twee weken geleden
verscheen, red.), waarin wordt
aangegeven hoe de overheid
haar bijdrage aan de Spoorwe
gen kan afbouwen."
k niet in sferen v
„Ik spreek niet in sferen van:
'gooi die prijs maar omhoog,
want dat is goed voor NS'. Nee,
alleen een algehele kostenver
hoging van de mobiliteit geeft
ons de mogelijkheid het trein
kaartje in prijs te verhogen."
Maar wat te doen als de over
heid de machtige autolobby
niet kan weerstaan? Den
Besten: „Dan hebben twee par
tijen een enorm probleem. De
Spoorwegen zullen het railnet
noodgedwongen moeten in
krimpen. Rail 21 (het prestigieu
ze project om het totaal aantal
rails te verdubbelen voor 2015)
zal worden afgeblazen, er wordt
geen nieuw materieel gekocht.
«Tenzij de overheid blijft bij
springen."
Geld zal dan overigens niet
het enige probleem voor de
overheid zijn. „Als het met het
prijsbeleid misloopt zal de mo
biliteit in ons land geheel vast
lopen. Je ziet het nu al aan de fi
les op de wegen, de verstoppin
gen alom. Dat los je niet op met
een paar tunnels extra."
Den Besten wil daarom meer-
jarencontracten met de over
heid sluiten. „Afspraken maken,
waarin de overheid zichzelf
zwart op wit verplicht om de
prijs van het particulier vervoer
te verhogen."
Badwater
Den Besten zal zich als nieuw
bakken NS-president-directeur
ook buigen over de interne or
ganisatie van de Spoorwegen.
De Commissie-Wijffels advi
seert een opsplitsing in vier be-
drijfseenheden (goederen- en
personenvervoer, onderhoud en
capaciteitsplanning), die bin
nen de NV NS geheel zelfstan
dig opereren. Een voorstel waar
Den Besten zich in kan vinden.
„We moeten hoe dan ook de
centraliseren, de verantwoorde
lijkheid leggen bij de verschil
lendediensten zelf."
De NS-topman gelooft niet
dat dat op den duur ertoe zal
leiden dat bepaalde onderdelen,
zoals het onderhoud, geheel
worden losgemaakt van NS, zo
dat er uiteindelijk een bedrijf
overblijft dat enkel zorgt voor
beveiliging, besturing en plan
ning. „Dat is het kind met het
badwater weggooien. Een zeke
re onderlinge band blijft nodig
om dingen af te stemmen. Als je
bijvoorbeeld kiest voor langere
treinen, moeten de perrons
worden verlengd. Korte com
municatielijnen zijn hierbij van
groot belang. Overigens hoeven
huidige NS'ers niet te vrezen
voor hun baan. Integendeel,
met Rail 21 zullen we alleen
maar meer mensen nodig heb
ben om alle nieuwe treinen te
bemannen", aldus de NS-baas.
