Drinkwater uit
Maas in gevaar
Het is een straf om op deze manier oud te worden
Binnenland
Industriebond CNV wil
aanpak nieuwe WAO'ers
Andriessen: Transport door
Betuwelijn bijna verdubbeld
Van den Broek: Delors
opnieuw EG-voorzitter
Portofoons voor conducteurs
DINSDAG 16 JUNI 1992
5
Algemeen Nederlands Persbureau CPD Gemeenschappelijke f
Bewoners verzorgingshuizen negeren demente huisgenoten steeds vaker
Nederlander NAVO-commandant
den haag Luitenant-generaal M. Wilmink (57) wordt de nieuwe
commandant van de NAVO-landstrijdkrachten (Landcent) in
Europa. Het is de eerste keer dat een Nederlander zo'n hoge
NAVO-functie krijgt. Wilmink wordt hiervoor bevorderd tot ge
neraal. Hij is sinds 1988 bevelhebber van de landstrijdkrachten
en chef landmachtstaf. Het hoofdkwartier van Landcent is ge
vestigd in het Duitse Heidelberg. Wilmink zal daar de leiding
krijgen over een half miljoen militairen uit vijf NAVO-landen. De
benoeming geldt voor drie jaar. Daama wordt het stokje overge
nomen door een Duitse generaal.
Energieraad tegen milieuheffingen
den haag De Algemene Energieraad (AER), een adviesorgaan
van de regering, is vooralsnog tegen de invoering van milieuhef
fingen op energie. Liever ziet de AER dat het kabinetsbeleid uit
het NMP-plus en de Nota Energiebesparing „met kracht wordt
voortgezet." Dat staat in een gisteren gepubliceerd advies. De
AER ziet de lage energieprijzen als een barrière om te investeren
in energiebesparing. Als na verloop van tijd blijkt dat het huidige
beleid geen vruchten afwerpt, dan kan invoering van heffingen
alsnog worden overwogen, aldus AER.
Sphinx wil marktleider Europa zijn
Amsterdam De Maastrichtse keramiekfabrikant Koninklijke
Sphinx wil tot de groten van Europa behoren. De producent
mikt erop binnen vijf jaar met sanitair een marktaandeel in Eu
ropa te bereiken van gemiddeld twintig procent. In de Benelux
zit Sphinx nu op vijftig procent. Dat moet zestig worden. In
Frankrijk (11 procent) en Duitsland (14 procent) moet het mark
taandeel twintig procent worden. Dat zei president-directeur
Van Vliet gisteren tijdens zijn toelichting op het jaarverslag.
Sphinx maakte afgelopen boekjaar een bruto omzet van 427,7
miljoen gulden, bijna 25 procent meer dan in 1990. De netto
winst steeg met 29 procent tot 30,5 miljoen gulden.
Als regering 'oude gevallenmet rust laat
De Industrie- en Voedingsbond
CNV is bereid ingrepen in de
uitkeringen van nieuwe
WAO'ers te accepteren, als de
politiek de 'bestaande gevallen'
buiten schot laat. „In dat geval
zullen we het primaat van de
politiek moeten erkennen", al
dus cao-coördinator D. Terpstra
gisteren. De bond hoopt dat het
gebaar een stap op weg is naar
nieuw centraal overleg tussen
overheid, werkgevers en werk
nemers.
De vakcentrale CNV wilde
gisteren geen commentaar ge
ven op de uitspraken van
Terpstra. Binnen het CNV be
staat nog geen overeenstem
ming over het wel of niet snij
den in uitkeringen van nieuwe
WAO'ers.
De voorzitter van de vakcen
trale CNV, A. Westerlaken, heeft
gisteren in Amsterdam gepleit
voor een nieuwe CAO, die de
overheid in de toekomst verhin
dert maatregelen dwingend op
te leggen.
De regering dreigt nu nog met
allerlei wetgeving, omdat het
werkgevers en vakbonden niet
lukt om gezamenlijk afspraken
te maken over zaken als de te
rugdringing van ziekteverzuim
en WAO.
De 'CAO van de toekomst'
valt volgens de CNVer in twee
delen uiteen. Het ene deel, dat
uitspraken bevat over loonsver
hogingen, moet een korte loop
tijd van ten hoogste twee jaar
krijgen. Het andere deel moet
een langere looptijd krijgen en
afspraken bevatten over zaken
als voorkoming van ziekte en
arbeidsongeschiktheid, mede
zeggenschap en kwaliteit van de
arbeid, zodat de overheid voor
goed de wind uit de zeilen
wordt genomen.
Volgens Westerlaken is de rol
van de overheid veel te groot
geworden. Zij moet volgens
hem niet meer zijn dan „een
deelnemer aan de maatschap
pelijke ordening", net als werk
nemers- en werkgeversorgani
saties. „De druk bezette, over
belaste vertegenwoordigers van
de overheid krijgen daardoor de
gelegenheid wat ze doen, beter
te doen", aldus de CNV-voorzit
ter.
Rapport waterleidingbedrijven: Rivier is vuil en ongezond
De drinkwatervoorziening voor vijf miljoen mensen in
Nederland en België komt in gevaar, als niet snel wordt
begonnen met het schoonmaken van de rivier de Maas.
De vervuiling van de rivier in Frankrijk, België en Neder
land is de afgelopen tien jaar niet afgenomen. Dat blijkt
uit een gisteren in Brussel gepubliceerd rapport van de
samenwerkende waterleidingbedrijven Rijn-Maas, het
RIWA.
correspondent
Het RIWA heeft vorig jaar sep
tember op 35 punten langs de
Maas en haar zijrivieren
meetingen gedaan naar de ver
vuiling. Grootste verantwoorde
lijken voor de vervuiling zijn de
industriële lozingen, het in de
rivier terecht komen van bestrij
dingsmiddelen uit de land
bouw, en het onverminderd on
gezuiverd lozen van rioolwater
van grote steden als Luik en Na
men.
Volgens directeur Oskam van
het RIWA jaagt de aanhouden
de vervuiling de drinkwaterbe
drijven op hoge kosten, doordat
ze telkens nieuwe en geraffi
neerdere zuiveringsinstallaties
moeten bouwen. Daardoor is
drinkwater uit rivieren in Ne
derland nu al twee keer zo duur
als dat uit grondwater.
Het water van de Maas is 'vies
en ongezond' en er kan eigen
lijk niet meer in worden ge
zwommen, zo blijkt uit het rap
port van het RIWA. Bij de me
tingen zijn salmonella-bacte
riën, pestciden en chemicaliën
die gebruikt worden bij de fa
bricatie van kunststoffen aange
troffen.
Het RIWA verwijt de regerin
gen laksheid, maar heeft wel
enige hoop op het hernieuwde
overleg tussen Nederland en
België over de waterverdragen.
Vooral de tot nu toe door Ne
derland gelegde keiharde kop
peling tussen het schoonmaken
van de Maas door de Belgen in
ruil voor een uitdieping van de
Westerschelde, zou zijn versoe
peld. Oskam toonde zich ook
positief over de recente plannen
van de Waalse overheid om hef
fingen op lozingen op de rivier
in te voeren.
Dit voorjaar ontstond wrijving
tussen Nederland en de Waalse
regionale overheid, nadat de
Maas in enkele weken tijd door
lozingen een aantal keren zo
vervuild raakte, dat de drinkwa-
terinname moest worden ge
staakt. Herhaalde Nederlandse
verzoeken om Waals ingrijpen
werden toen genegeerd.
Binnenvaart noemt aanleg verbinding 'totaal overbodig'
De aanleg van de Betuwelijn tussen Rotterdam en
Duitsland leidt volgens minister Andriessen (eco
nomische zaken) tot een groei van het grensover
schrijdend transport van 250 miljoen ton in 1992
naar 400 miljoen ton in 2010.
Andriessen pleitte vanmiddag tegenover de ge
zamenlijke transportondernemers op de Nationa
le Distributiedag voor aanleg van de Betuwelijn.
De provincie Gelderland en bewoners- en milieu
organisaties zijn tegen de goederenlijn.
De minister stelde beleggers voor deel te ne
men aan de financiering van de Betuwelijn. De
totale kosten worden geschat op circa vijf miljard
gulden. Volgens Andriessen kan de overheid maar
een deel voor haar rekening nemen, waarvoor de
extra aardgasbaten worden aangesproken. Als
Nederlandse beleggers het laten afweten, sluit
Andriessen niet uit dat buitenlandse consortia
een kans krijgen.
Volgens verkeersminister Maij-Weggen garan
deert haar Duitse collega nu de aansluiting van
de Betuwelijn op het net van de Duitse Bundes-
bahn. Daar bestond tot nog toe onzekerheid over.
De protesten tegen de aanleg van de Betuwelijn
noemde Maij „logisch in deze periode van in
spraak". Zij verwacht dat het kabinet eind dit jaar
een besluit neemt over de aanleg, waarna de par
lementaire behandeling volgt.
Volgens de binnenvaartorganisaties wordt het
belang van de Betuwelijn schromelijk overschat.
Secretaris De Vries van het Vervoerdersoverleg
Particuliere Binnenvaart noemt de miljarden ver
gende aanleg uit het oogpunt van vervoerscapaci
teit 'totaal overbodig': „Het vervoer van contai
ners over de rails staat in geen verhouding tot die
over het water. Een gemiddeld containerschip is
goed voor 20.000 tot 30.000 stuks per jaar. Het
spoor komt nu niet verder dan 40.000 containers
op jaarbasis. Zelfs als er in de toekomst sprake
zou zijn van een sterk groeiend bod, dan nog va
ren we dat met een paar extra schepen zo weg."
De binnenvaart vreest verder dat de Spoorwe
gen tegen dumpprijzen moeten gaan vervoeren
om te kunnen concurreren met schip en vracht
wagen, waardoor de exploitatie van de Betuwelijn
verliesgevend zal worden en het rijk zal moeten
blijven bijpassen.
De sfeer in verzorgingshuizen (bejaar
denoorden) gaat hard achteruit. Twintig
procent van de bewoners is rijp voor een
verpleeghuis, omdat ze licht of soms
zelfs zwaar dement zijn. Maar daar is
voor hen geen plaats en dus moeten ze
noodgedwongen in een verzorgingshuis
blijven. 'Gezonde' inwoners ergeren zich
aan hun minder vitale huisgenoten. Irri
taties worden niet uitgesproken, maar
'gezonden' laten 'zieken' links liggen.
den haag carine neefjes
Mevrouw Brink (87) was dërtien jaar gele
den 'de enige stok'. Bewoners in het Haag
se verzorgingshuis keken haar na, wan
neer ze met haar blindenstok door de gan
gen schuifelde. Ze was een van de weini
gen die zichtbaar iets mankeerde.
Nu valt ze niet meer op. Als in de recre
atiezaal om half elf gezamenlijk koffie
wordt gedronken, vinden bijna alle bewo
ners hun weg met hulpmiddelen. Rolstoe
len rijden af en aan, hoogbejaarden slof
fen achter loopwagentjes of leunen op de
arm van een verzorgster.
Aan de koffietafel houdt mevrouw Brink
een plaats bezet voor haar licht-demente
buurvrouw. Alle andere bewoners negeren
haar, omdat „ze zwerft". De 75-jarige
dwaalt 's nachts door de gangen, loopt bij
bewoners binnen zonder kloppen. De
deur van haar kamer staat altijd open,
want ze kan niet alleen zijn.
„Vreselijk", zucht mevrouw Brink, nu
een van de kwiekste bewoners, „de men
sen worden schrikbarend oud en takelen
af. Mijn buurman (90) roept de hele dag
door: 'Als ik maar genoeg aardappels krijg,
dan vind ik alles best". Ze vindt het een
ramp. Vroeger, toen de bewoners nog 'ge
zond' waren, had ze intensieve contacten,
maar nu spreekt ze bijna niemand meer.
De mensen doen niets, willen niets.
Gaan niet naar een voorlees-uurtje of
zang-optreden. Ze wachten. Op de dood.
Met haar bruin-gerimpelde handen strijkt
mevrouw Brink over 'de stok' en zegt:
„Het is een straf om op deze manier oud
te worden."
Achteruit
Het woon- en leefklimaat in verzorgings
huizen gaat de laatste jaren hard achter
uit. De helft van de bewoners is 85 jaar of
ouder.
Van de in totaal 133.000 mensen die
verspreid over 1.500 verzorgingshuizen
wonen, is 20 procent rijp voor een ver
pleeghuis, omdat ze licht of soms zelfs
zwaar dement zijn. Maar daar is voor hen
geen plaats en dus moeten ze noodge
dwongen in verzorgingshuizen blijven.
Hier komen bewoners steeds hulpbe-
hoevender binnen. De regering wil dat ou
deren zo lang mogelijk zelfstandig blijven
wonen. Dat is namelijk veel goedkoper. Ze
worden dan geholpen door de wijkverple
ging, medewerkers van de centrales voor
thuiszorg en pas als het echt niet meer
gaat, mogen ze naar een verzorgingshuis.
Toen in 1963 de Wet op de Bejaarden
oorden kwam, mochten mensen die naar
een verzorgingshuis gingen, eigenlijk niets
mankeren. Ze moesten voor zichzelf kun
nen zorgen. Het bejaardenhuis was een
beschermde woonomgeving waar men
sen, indien nodig, een beroep konden
doen op ziekenverzorgsters en verpleeg
kundigen. Wel konden mensen van 65 jaar
of ouder gemakkelijk een kamer krijgen.
In die tijd was de woningnood hoog en
oudere alleenstaanden en echtparen wer
den zo snel mogelijk weggestopt in bejaar
denhuizen. De ouderlijke huizen werden
ingenomen door jonge gezinnen.
De 'gezonde' mensen, die vaak al langer
in verzorgingshuizen wénen, negeren de
minder vitale nieuwelingen, vertelt W.
Oxenaar (82), vice-voorzitter van de Lan
delijke Organisatie Bewonerscommissies
Bejaardenoorden (LOBB), waarbij meer
dan 100.000 bewoners zijn aangesloten. In
de recreatiezalen, waar in bijna elk verzor
gingshuis 's morgens gezamenlijk koffie
wordt gedronken, spelen zich schrijnende
taferelen af.
„Mensen willen niet naast bewoners zit
ten die licht dement zijn, omdat je moei
lijk met hen kunt praten. Soms stinken ze,
als ze hun incontinentie-broekje hebben
vergeten aan te trekken. Maar het belang
rijkste is dat 'gezonden' de confrontatie
met dementie niet aandurven. Ze willen
niet onder ogen zien dat ze zelf ook zo
kunnen worden. Bewoners die geestelijk
zien zijn, trekken zich nogal eens noodge
Koeriers willen
De Peel als nieuw
transportcentrum
zoetermeer gpp-anp
De Nederlandse Vereniging van
Internationale Koeriers- en Ex-
presbedrijven (NVIK) heeft
grootse plannen met het mili
taire vliegveld De Peel bij Ven-
ray. Volgens de NVIK moet De
Peel hét transport-knooppunt
van Europa worden, een 'Hub-
veld' waar 's nachts spoedpak-
ketjes af en aan worden gevlo
gen.
De NVIK maakte de plannen
gisteren bekend. De Peel kan
een alternatief vormen voor
vliegveld Beek (Limburg). Door
de vele bezwaarschriften tegen
nachtvluchten en de strenge
voorwaarden voor woningisola
tie is Beek onhaalbaar gebleken.
Minister noemt kritiek 'grotendeels unfair'
luxemburg peter de vries
correspondent
De Franse socialist Delors moet
worden herbenoemd als voor
zitter van de Europese Commis
sie. Minister Van den Broek
(buitenlandse zaken) heeft dat
gisteravond gezegd in Luxem
burg, waar hij een vergadering
van de EG-ministers van bui
tenlandse zaken bijwoonde.
Van den Broek is één van de
eersten die zich openlijk uit
spreken voor een herbenoe
ming van Delors. De benoe
ming van een nieuwe voorzitter
van de Europese Commissie
komt volgende week in Lissa
bon aan de orde op de Eurotop
van regeringsleiders en staats
hoofden.
Sommigen binnen de Ge
meenschap houden Delors ver
antwoordelijk voor de afwijzing
door Denemarken van het Ver
drag van Maastricht. Er is de
laatste tijd ook veel kritiek van
de rijke landen op Delors' plan
nen voor een drastische verho
ging van de EG-begroting. Van
den Broek noemde veel van de
kritiek op Delors 'unfair'. „Hij
heeft grote verdiensten, en het
gaat niet aan hem alle fouten
aan te rekenen. We zijn ge
meenschappelijk verantwoor
delijk."
Onverantwoord
Amsterdam?, De Ne
derlandse Spoorwe
gen zijn gisteren be
gonnen met het uit
delen van portofoons
aan conducteurs. Die
kunnen daarmee in
het geval van calami
teiten snel assistentie
oproepen. De NS-di-
rectie zegde de komst
van de portofoons
vorig jaar toe, nadat
in Harlingen een con
ducteur door een
zwartrijder werd
doodgestoken en het
spoorwegpersoneel
actie voerde voor
meer veiligheid op de
treinen. foto
dijkstra .ruudnijpjes
om de anderen zoveel mogelijk te ontlas
ten. Zo kennen diverse instellingen het zo
genoemde 'huiskamer-project', waar ze de
hele dag bij elkaar zitten. Ze wonen samen
op een aparte gang, de 'meerzorg-afde-
ling', zodat ze 's nachts alleen langs deu
ren van hun lotgenoten kunnen dwalen.
In de huiskamers krijgen bewoners hun
natje en hun droogje, maar verder gebeurt
er weinig. Eigenlijk moet er een activitei
tenbegeleidster aanwezig zijn, maar daar
hebben de meeste huizen geen geld voor.
Soms wordt de televisie aangezet, om de
stilte te doorbreken. Suffend kijken ze toe
hoe de wereld aan hen voorbij trekt.
Uit een onderzoek van psychologe Ja-
comine de Lange, wetenschappelijk me
dewerker bij het Nederlands centrum voor
de Geestelijke volksgezondheid (NCGV),
blijkt dat verzorgingshuizen niet in staat
zijn dementen op te vangen. Medewerkers
weten te weinig van de problemen van de
ze mensen. „Als dementen te weinig wor
den beziggehouden, gaan ze alleen maar
harder achteruit", stelt De Lange.
Ook de Algemene Nederlandse Bond
voor Ouderen (ANBO) vindt dat het zo
niet langer kan. De verzorgingshuizen lij
ken steeds meer op verpleeghuizen en dat
is slecht voor de sfeer. De bond vindt dat
in plaats van klassieke bejaardenoorden
voortaan woon- zorgcentra moeten wor
den gebouwd.
Het wooncomfort staat hier centraal: al
le ouderen krijgen een tweekamer-appar
tement. Zorg wordt op maat aangeboden
en gezien als een soort service-verlening:
ouderen kunnen een beroep doen op ge
zinsverzorgsters en medewerkers van het
kruiswerk. De woon- zorgcentra zijn be
stemd voor de komende generatie oude-
De huidige bewoners van verzorgings
huizen hebben niet zo'n behoefte aan
meer ruimte. De meeste mensen hebben
de crisisjaren en de Tweede Wereldoorlog
meegemaakt en zijn weinig luxe gewend.
Ze klagen niet over dat 'bed in nun ka
mer'. Wel mijmeren ze over vroeger, die
goeie ouwe tijd, toen alle bewoners nog
één familie waren.
dwongen terug op hun kamer en worden
heel eenzaam."
Irritatie
Door bezuinigingen in bejaardenoorden
hebben de meeste huizen geen geld om
extra personeel aan te trekken voor de
hulpbehoevenden. Ook voor 1993 heeft
minister d'Ancona van WVC een bezuini
gingsmaatregel van 100 miljoen gulden
aangekondigd. De verzorgers staan onder
zware druk en hebben minder tijd om met
'gezonde' mensen een praatje te maken.
Jacco Visser, beleidsmedewerker van de
Landelijke Organisatie Bewonerscommis
sies Bejaardenoorden (LOBB), vindt het
terecht dat mensen klagen. Naast de zorg-
prijs van gemiddeld 3000 gulden die be
woners zelf betalen, stelt de overheid jaar
lijks 2,3 miljard gulden subsidie beschik
baar voor verzorgingshuizen. Nu profite
ren hier mensen van die eigenlijk in een
verpleeghuis thuis horen, stelt Visser.
„De uitstapjes worden aangepast. Voor
het personeel is het ondoenlijk om met
dertig rolstoelen bijvoorbeeld eerst met de
stoomtram te gaan, dan een tocht met de
boot te maken en vervolgens aan wal in
een goed restaurant te eten. Ze moeten
zes keer sjouwen met die wagens. Dan
maar een middag toeren in een bus."
In veel verzorgingshuizen wordt een al
ternatief bedacht voor de licht dementen
Een stok is al lang geen uitzondering meer. Verpleeghuisbewoners met allerhande hulpmiddelen zoeken een plaatsje In de recreatiezaal van een
verzorgingstehuis. foto cpd ceeszorn
