w bouw
'De Grote Utopie': unieke terugblik
Cultuur&Kunst
Kind met waterhoofd
aan de Stille Mare
Ritme centraal bij Kölling
ZATERDAG 6 JUN11992
7
redact* ce es van hoore
Normaal in Warmond
warmond Zonder Benny Jolink, die na een auto-ongeval nog
steeds is uitgeschakeld, maar met Willem Duijn, treedt pop
groep Normaal op tweede pinksterdag op in een feesttent achter
de Dekkerhal in Warmond. Het spektakel van de Achterhoekse
formatie begint om half negen.
Tentoonstelling De Gijzel
ZQETERwouDEIn samenwerking met teken- en schildervereni
ging Kameleon geeft de gemeente Zoeterwoude een expositie
van werk van P.J. de Gijzel.
De Gijzel (80) maakt voornamelijk door de natuur geïnspireerde
aquarellen. De expositie duurt t/m 31 juli en is op werkdagen
geopend van 9.00-16.00 uur.
Ed Wubbe leidt Scapino
Amsterdam Wegens ziekte van artistiek directeur Nils Christe
heeft het Scapino Ballet Rotterdam besloten Ed Wubbe te be
noemen tot waarnemend artistiek leider van het gezelschap. Ed
Wubbe is sinds 1990 huischoreograaf bij Scapino. Aangezien een
terugkeer van Nils Christe op korte termijn niet valt te verwach
ten heeft het bestuur Ed Wubbe opgedragen om, in samenwer
king met zakelijk directeur Jan Schretzmeijer, de komende twee
seizoenen invulling te geven aan het artistieke beleid van het
Scapino Ballet Rotterdam.
Grafisch werk in De bange duivel
leiden 'Nieuwe indrukken' heet de tentoonstelling van grafisch
werk van vijf jonge kunstenaars in De bange duivel. Marlies van
Boekei, Henriette Boerendans. Frank Kapé, Ria Kapteijns en Sas-
kia Masselink exposeren daar t/m 28 juni. Open eerste pinkster
dag, do, vr, za en zo van 12.00-18.00 uur. De bange duivel is ge
vestigd aan de Rijndijkstraat 4.
Expositie geeft beeld van enorme vitaliteit Russische Avantgarde
Het Stedelijk Museum presenteert een expositie die na
de val van het communisme voor het eerst een afgerond
beeld geeft van de Russische avantgarde-kunst in de pe
riode 1915-1932. 'De Grote Utopie' is alleen al daardoor
een belangrijke kunsthistorische gebeurtenis. De exposi
tie is echter ook uniek door de omvang: er worden maar
liefst 1000 werken getoond, waarvan het grootste deel
nog niet eerder in het Westen was te zien. Door de ver
rassende vitaliteit van deze kunst en de rustige, fraaie in
richting van de 25 zalen hoeft de bezoeker echter niet
bang te zijn voor teveel van het grede.
amsterdam franqdise
„De Grote Utopie" was dit
voorjaar in Frankfurt te zien en
zou aanvankelijk direct doorrei
zen naar het Guggenheim Mu
seum in New York. Toen bleek
dat de uitbreiding van het Gug
genheim vertraging had opgelo
pen, ging Stedelijk Museum-di
recteur Wim Beeren direct met
andere Europese hoofdsteden
in de slag om te proberen de ex
positie naar Amsterdam te ha
len. „Ik wil beslist de indruk
wegnemen dat we deze ten-
'We zijn de hele dag met trainingen bezig,
ook op het gebied van communicatie.
Maar de PR voor ons eigen bureau laat ik
liever doen door een extern adviseur.
Belangrijk voor de creativiteit en nieuwe
ideeën. We hadden iemand nodig voor de
ontwikkeling van onze jaarlijkse brochure,
de hele advertentiecampagne en alle ad
hoe activiteiten die er bij komen.
Gelukkig hebben we een klein bureau
gevonden dat precies aansluit op hetgeen
wij nodig hebben.'
MIDDELSTEGRACHT
toonstelling zomaar in de
schoot kregen geworpen. Onze
contacten met de Russen waren
al zeer vriendschappelijk na de
grote Malevich-expositie van
1988. Dat heeft uiteindelijk de
doorslag gegeven", vertelde hij
tijdens de opening.
De organisatie moest in re
cordtijd gebeuren en vergde on
der meer het verplaatsen van de
expositie van Sigmar Polke naar
september. De hoofdsponsors
bleken bereid een aanzienlijke
bijdrage te leveren aan de orga
nisatiekosten van maar liefst
tweeëneen half miljoen gulden.
De kwaliteit van de vele schil
derijen, objecten, architectuur-
ontwerpen, tekeningen, textiel,
porselein, affiches en foto's is
opvallend goed. Het doodzwij
gen van de avantgarde-kunst na
1932 en de tientallen jaren van
onderdrukking hebben muse
umconservatoren en privé-ver-
zamelaars niet belet uitstekend
voor dit culturele erfgoed te zor
gen. Ook het wetenschappelijke
onderzoek heeft nooit stilgele
gen. Directeur Yuri Korolyov
van de Staats Tretjakov Galerie
in Moskou wees er op dat dit
aanzienlijke persoonlijke risi
co's met zich meebracht: „Ik
beschouw al deze mensen dan
ook als helden."
Zwart vierkant
Vertrekpunt van de 'De Grote
Utopie' is 1915, toen Malevich
en Tatlin gelijktijdig op de
laatste futuristische tentoonstel
ling '0.10' in St. Petersburg ex
poseerden. Malevich exposeer
de er voor het eerst schilderijen
als zijn befaamde Zwarte vier-
Malevich exposeerde in 1915 op de laatste futuristische tentoonstelling '0.10' in St Petersburg voor het eerst zijn befaamde Zwarte vierkant dat
nu op'De grote Utopie'in het Amsterdamse Stedelijk Museum te zien is.
kant. Tatlin kwam met abstracte de gebroeders Stenberg onder
reliëfs van ijzerdraad, glas. gips zochten vooral de mogelijkhe
en andere onconventionele ma- den van ruimte en materialen
terialen. Zij werden de jaren Tatlin's ontwerp voor het 'Mo
daarna de spil van gelijkgerichte nument voor de Derde Com
groepen kunstenaars. munistische Internationale' i<
Malevich ontketende een ra- daarvan een duidelijk voor
dicale breuk met het schilderen beeld. Met deze Toren
r de zichtbare werkelijkheid.
„De zuivere idee" en „de erva
ring" werden door hem beli
chaamd in voorstellingsloze,
geometrische vormen. De zorg
vuldige composities in heldere
kleurvlakken van Malevich en
collega's als iOyun, Suetin,
Rosanova en Chasnik waren
bel-achtige constructie het
monument moest ruim drie
honderd meter hoog worden
wilde hij uitdrukking geven aan
de triomf van de politieke revo
lutie.
Nu het communisme is bijge
zet als jammerlijk mislukt maat
schappelijk experiment.
een poging de schilderkunst moeilijk een precieze voorstel
ook in meer toegepaste vorm ling te maken van de invloed
aan de nieuwe maatschappij van deze kunst op de revolutio-
dienstbaar te laten zijn. nairen in het Rusland van na
Tatlin en andere construed- 1917. De kijker van 1992 komt
visten als Gabo, Medunezky en echter vanzelf onder de beko
ring van de evenwichtige com
posities en de effectieve toepas
sing van vooral primaire kleu
ren Daarbij versterkt het veel
gebruikte revolutionaire rood
de vitale indruk van de kunst
van die dagen.
Redko gebruikte de kleur bij
voorbeeld uitgebreid op zijn
schilderij ..De opstand'" Een tri
omferende Lenin in het mid
den, kanonnen, bajonetten,
muziekkorpsen en partijbonzen
maken dit werk tot een type
rend voorbeeld van revolutio
naire kunst. Datzelfde geldt
voor affiches met voor de hand
liggende titels als 'Arbeidster' en
"Wij bouwen het socialisme op'.
Het werk van Redko uit
1924/25 is een realistische voor
stelling en kan daarom dienen
als voorbeeld waarom de avant
garde-kunst ten slotte het on
derspit moest delven Door de
abstracte vormentaal zou deze
kunst nooit een geschikt middel
voor verheffing en opvoeding
van de revolutionaire massa's
kunnen worden. Stalin liet het
doek voor de avantgarde vallen
met het opheffen van de onaf
hankelijke kunstenaarsvereni
gingen in 1932: het sociaal-rea-
lisme werd tot staatskunst ver
heven. Het doek is met 'De Gro
te Utopie' pas nu weer opge
haald het is een fascinerende
terugblik is de geschiedenis ge
worden.
Expositie 'De Grote Utopie'
in het Stedelijk Museum.
Paulus Potterstraat, Amster
dam; t/m 23 augustus, ge
opend dagelijks van 11.00 tot
17.00 uur. Amsterdam.
BOUWKUNST1
de n
kantste plekken in hartje stad
loopt kans de hoon en spot van
velen over zich af te roepen. Be
gerenswaardig was de positie
van architect Meindert Barke-
ma dus niet toen hij opdracht
kreeg een winkelpand te ont
werpen voor de hoek Stille Ma
re/Stille Rijn. Aan de andere
kant is een ontwerp voor zo'n in
het oog springende lokatie in de
historische binnenstad natuur
lijk een buitenkansje voor elke
architect om zijn visitekaartje af
te geven.
Het valt te prijzen in Barkema
dat hij gepoogd heeft een eigen
tijds ogend gebouw te ontwer
pen in plaats van zijn toevlucht
te zoeken tot truttige aanpasar-
chitectuur. De afgelopen jaren
is wel gebleken dat moderne ge
bouwen zich uitstekend voegen
in een historische omgeving,
mits maat en schaal van de
nieuwbouw zich verhouden
met die van de oudbouw en de
nodige zorgvuldigheid wordt
betracht in afwerking en detai-
lering. Barkema is daar maar
ten dele in geslaagd.
Het plan van de Leidse architect
hinkt een beetje op twee ge
dachten. De gepleisterde gevels
en de grote raamoppervlakken
op de verdiepingen ogen fris en
modem, maar het schuine pan
nendak neigt daarentegen naar
het oude. Natuurlijk is het niet
de vrije keus van de architect
geweest om een gebouw met
een schuin dak te maken. Dat is
hem voorgeschreven in het be
stemmingsplan. Maar de archi
tect had inventiever met deze
voorwaarde kunnen omsprin
gen dan hij uiteindelijk heeft
gedaan. Er zijn immers tal van
materialen voorhanden die als
alternatief kunnen dienen voor
betonnen dakpannen. Het ver
moeden rijst dat de architect
eenvoudigweg door zijn op
drachtgever is gedwongen te
kiezen voor de laagste kosten-
variant.
Met het grote raamoppervlak
op de verdiepingen heeft de ar
chitect een eigentijds gebaar
willen maken dat zich nu juist
weer niet verhoudt met de veel
kleinere raamopeningen in de
naburige percelen. Integendeel:
vergeleken met de raampjes in
de oudbouw ziet de belendende
nieuwbouw met de enorme
raampartij er uit als een kind
met een waterhoofd. Het roos
ter van vierkanten is bovendien
meestetijds geblindeerd door
verschillend gekleurde zonwe
ring waardoor het iets weg krijgt
van een reusachtige Rubik Cu
be. Ook hier lijkt niet de functie
of de esthetiek maar het kos
tenaspect de belangrijkste en
bepalende factor te zijn ge
weest: een groot raamoppervlak
is immers goedkoper dan meer
dere kozijnen met borstwerin
gen.
Is het aan buitenkant al mini
maal (het biesje van blauwe en
witte tegeltjes is de enige frivoli
teit die de architect zich kon
permiteren), binnen is het nog
veel erger. Toegegeven: het be
ton mocht een verfje krijgen,
maar voor de rest is de doos
met afwerkmaterialen zwaar
vergrendeld gebleven. Armza
ligheid troef dus.
Het project is eigenlijk een op
eenstapeling van oer-Neder-
landse compromissen: het
mocht een opvallend hoekje
worden, maar moest toch ook
weer een beetje bescheiden blij
ven. het moest goedkoop zijn,
maar toch ook een beetje allure
uitstralen, het moest een mo
dem zijn en toch ook weer een
beetje aangepast.
Barkema erkent dat de financië
le ruimte gering was. maar zegt
zich niet te schamen voor het
resultaat. Hoeft ook niet. Het
valt een pragmatisch ingestelde
architect nauwelijks kwalijk te
nemen dat een gebouw voor
minder geld moet worden neer
gezet dan hij feitelijk zou willen.
Gezegd moet worden dat de ar
chitect, gezien alle beperkingen
Het project op de hoek Stille Rijn/Stille Mare is eigenlijk een opeenstapeling van oer-Nederlandse compro-
die hem zijn opgelegd, er nog
redelijk in geslaagd is
ogend gebouw neer te zetten.
De stelling dat de kwaliteit van
een gebouw evenredig is aan d«
kwaliteit van de opdrachtgever
is hier weer eens van toepas
sing. Een droevige zaak is ver
der dat het stadsbestuur zich zt
weinig gelegen laat liggen aan
taal
hoe particuliere opdrachtgevers
omspringen met gevoelige ge
bieden in de historische bin
nenstad. Enerzijds worden aan
de architect oneigenlijke eisen
gesteld die voortvloeien uit een
bestemmingsplan dat niet meer
van deze tijd is, anderzijds
wordt de opdrachtgever alle
ruimte gelaten om een zo goed
koop mogelijk gebouw neer te
zetten. Het is de hoogste tijd dat
het gemeentebestuur zich her
bezint op de vraag aan welke
kwaliteitseisen opdrachtgevers
in de bouw in deze stad moeten
voldoen.
Hirschhorn
uitstekende
vervanger
Van Zweden
recensie udy van der spek
Concert van het Noofdhollands Philhar-
monisch Orkest, dingent Lucas Vrs. r
Gisteravond in de Stadsgehoor
zaal was het eerste concert in de
serie 'IJzersterk'. Door een bles
sure kon violist Jaap van Zwe
den het vioolconcert van
Beethoven niet spelen en dat
was toch dé grote publiekstrek
ker. Maar dan blijkt al snel dat
niet alleen Van Zweden een fe
nomeen op zijn gebied is. Zeer
overtuigend nam de violist Phi-
lipp Hirschhorn zijn belangrijke
taak over. Zekerheidshalve had
hij zijn partituur maar uit Riga
meegenomen, maar dat scheen
nauwelijks nodig te zijn. Gedre
ven, met markante contouren
en een beheerste emotionaliteit,
ontrolden zich de drie delen
van dit werk.
De vier zachte paukenslagen
(klopmotief) blijven het gehele
eerste deel beheersen. Het
Noordhollands Philharmonisch
Orkest speelde het sterk symfo
nisch uitgewerkte concert
krachtig en bleef tot het eind de
drijvende kracht.
't Meest overtuigend werd de
Romance (een LarghettoI ge
speeld, waarin Hirschhorn
schitterend met een sterke
streek het door het orkest uitge
werkte thema omspeelde, en
even prachtig was de warm uit
gesponnen cadans die de over
gang naar het derde deel (Ron
do) vormt. Zo werd het optre
den van Philipp Hirschhorn het
absoluut tegendeel van een te
leurstelling!
Ook in de tedere 'Siegfried
Idyll' van Richard Wagner, ge
schreven na de geboorte van
zijn zoon Siegfried en in de
luchtige, zonnige overbekende
vijfde symfonie van Schubert
viel het vitale spel op van het
orkest en het bijzondere heldere
coloriet van de gezamenlijke in
strumenten. Fven een strenge
blik van dirigent lAicas Vis naar
de eerste violen bij ^en onzeke
re inzet in het tweede deel.
maar dat was dan ook de enige
kleine wanklank in deze gein
spireerde uitvoering.
recensie martine ballast
Expovt* warxJobjecteri en sctiidenjen
van )an Kóftng Te nen tot 27 juni ma t/m
vn| van 10-17 en K> van 13-17 uur Stich
ting "Kunstsalon De Pnncehof. Rapenburg
8/10. Leden
beeldende «u«t bevind! zich In do nnderae helft
van het schilderij een naar be
neden wijzende gelijkbenige
zwarte dnehoek. Loodrecht op
de bovenkant van de driehoek
is een witte dikke lijn getrokken.
Links ervan bevindt zich een
klein blauw vierkant. En iets
over de helft aan de rechterkant
staat een horizontaal klein smal
wit lijntje.
'Met Titel' is een van Köllines
spannendste werken. Het ronde
vlak wordt door twee dikke wit
te strepen in vieren gedeeld De
ongelijke resterende vier vlak
ken zijn food, okergeel, blauw
en oranje. In dc linker beneden
taartpunt' creëert een extra lijn
een anehoek dit* weer blauw is.
Een rode stip en wat zwarte
dunne lijntjes complementeren
het geheel Hoewel niet symme
trisch straalt dit werk iets even
wichtigs uit. De onderdelen
zijn. ondanks het feit dat ze uit
het lood staan, in harmonie met
elkaar Ook de Totem' is boei
end. Drie meter hoog en 7 cen
timeter smal hangt hij tussen de
ramen van de /aal die uitzicht
op het Rapenburg geeft. Tegen
het goudkleurige behang is de
paal Dijna onzichtbaar. Met wit,
zwart en rood tape zijn de oran
je en blauwe delen van de
totem bewerkt Ie zou het een
Afrikaans/Mondriaanse paal
kunnen r
De Leidse kunstenaar lan Köl
ling maakte zijn wandobjecten
en schilderijen speciaal voor de
ruimte van Kunstsalon De Prin-
cehof. Deze unieke 18e eeuwse
ruimte is. afgezien van het mo
derne kantoormeubilair in oor
spronkelijke staat gehouden. De
wanden zijn bekleed met een
goudkleurig behang, de vloer is
parket en het plafond is prach
tig versierd. De moderne ab
stracte kunst van Kölling is hier
mee sterk in contrast.
De werken van Kölling zijn mi
nimale ibttrw te obfeim Hit
mepatronen en vlakverdelingen
staan centraal. Er wordt verwe
zen naar straatbeelden en ge
bouwen. De kleuren ziin pri
mair. zwart en wit met hier cn
daar ook goud. Kleur en vorm
geving doen even aan Mondri
aan denken, maar die vergelij
king is een kortstondige. Hoe
wel Köllings werk eraan refe
reert is het anders.
'BunaJ at sea' bijvoorbeeld is
niet Mondriaan achtig. In een
vlakke egaal rode achtergrond
OPROEP
Het Centrum voor Humaan Geneesmiddel Onderzoek
(Academisch Ziekenhuis Leiden)
zoekt contact met
vrouwen in of na de menopauze.
In verband met twee onderzoeken naar middelen die worden
gebruikt door mensen met klachten die verband hóuden met
de overgang Vrouwen die tenminste 1 |aar geleden voor het
laatst menstrueerden worden gevraagd te reageren
Eén onderzoek heeft betrekking op een middel dat vis een
pleister wordt toegediend, voor dit onderzoek zoeken wi|
contact met vrouwen die hormoonpreparaten gebruiken in
verband met de overgang.
Het andere onderzoek betreft de opname van tabletten van
een middel dat veel voorgeschreven wordt b«j klachten rond
de overgang Vanaf 2 weken vóór dit laatste onderzoek
mogen deelnemers |uis1 geen hormoonpreparaten
gebruiken.
Voor informatie (geheel vrijblijvend) kunt u bellen:
071 - 26 19 15 of 26 80 04.
