'Napoleon van de Saar' onder vuur
Compromis plan-Simons
biedt kabinet nieuwe hoop
Van Mierlo pleit voor geloofwaardige overheid
Feiten &Meningen
Het is alsof mijn gevoelens zijn
teruggebracht tot angst en haaf
VRIJDAG 5 JUN11992
2
Dubieuze pensioenregeling breekt Lafontaine op
Oskar Lafontaine, vice-voorzitter van de Duitse SPD en
minister-president van Saarland, heeft zich behoorlijk in
de nesten gewerkt. In de media van links tot rechts wordt
de sociaal-democratische hoogvlieger keihard aangepakt
vanwege een dubieuze pensioenregeling uit de tijd dat
hij burgemeester van Saarbrücken was.
C 7007 C
Nr 26 t 4ft Jaltrgang
tl.Mai f992
VSO OM
BERUJN HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
I let weekblad Der Spiegel begon
drie weken geleden de frontale
aanval met een omslagverhaal
onder de titel 'De luxe politici:
zelfbedieningswinkel in de staat
van Lafontaine'. De 48-jarige
'Napoleon van de Saar', zoals
de SPD-politicus wegens zijn
ambities vaak wordt genoemd,
was afgebeeld met pruik en ge
huld in een fraai koninklijk ge
waad.
I let weekblad had ontdekt dat
in deze mini-deelstaat - met
een staatsschuld van ruim 13
miljard mark het armenhuis
van West-Duitsland - de minis
ters zich door middel van een
uiterst omstreden wet giganti
sche pensioenen hadden toebe
deeld. Zelfs een bewindsman
die slechts één dag in functie
was, had zijn hele verdere leven
recht op pensioen.
De Duitse Bond van Belasting
betalers vroeg half maart in een
hoffelijk gestelde brief aan La
fontaine de privileges voor poli
tici in het algemeen en die voor
ministers in het hijzonder af te
schaffen 'in het belang van de
deelstaat'. Pas na een bits ge
steld tweede schrijven verwaar
digde de deelstaatsregering zich
een antwoord te sturen: er zou
een onderzoek worden inge
steld.
Toen Der Spiegel zich op de
zaak stortte, gingen in Lafontai-
nes centrale de eerste alarmbel
len rinkelen. Het was immers de
minister-president geweest die
in zijn regeringsverklaring zijn
i miljoen onderdanen nad
lat de broekriem moest
aangehaald en dat zijn
regering met forse bezuinigin
gen het goede voorbeeld zou
geven. Maar Lafontaine maakte
zich niet ongerust. Hij beriep
zich erop dat de omstreden wet,
waarmee de kaste van politici
zich een prima oudedagsvoor
ziening had bezorgd, dateerde
uit de jaren '70 toen de chris
ten-democraten het nog voor
het zeggen hadden aan de Saar.
I lij wist van niks, zijn naam was
haas. Nu zou alles worden ver
anderd, voegde hij eraan toe.
Vergissing
Dat daarmee de kous af zou
zijn, bleek een schromelijke ver
gissing. In een tijd waarin de
politiek toch al steeds minder
vertrouwen geniet, was deze af
faire koren op de molen van de
media. Menige krant had nog
een appeltje te schillen met de
arrogante, betweterige sociaal
democraat uit het Saarland en
dus werd er ijverig gezocht naar
nieuwe belastende stukken.
I let waren opnieuw de journa
listen van Der Spiegel die toe
sloegen. Begin deze week ont
hulde het blad dat Lafontaine
(jaarsalaris 300.000 mark) voor
de tijd dat hij burgemeester van
Saarbrücken was, een uiterst
dubieuze wachtgeldregeling
had getroffen. Daaraan zou hij
ongeveer drie ton bruto hebben
overgehouden.
lafontaine kwam in het nauw.
Eerst verdedigde hij zich koel:
..Ik heb niets te maken met het
besluit, waarin dit wordt gere
geld. Het is een technische
fout." Der Spiegel kon het doen
met de snerende opmerking dat
een vooraanstaand redacteur
van dit blad 'in drie maanden
net zo veel verdient als de
100.000 mark netto waar het in
mijn geval om gaat'.
Pas later zag Lafantaine in dat
het uitdelen van een paar klap
pen aan links en rechts niet het
beoogde effect sorteerde. Om
de kritiek de kop in te drukken,
bood hij aan het te veel ontvan
gen geld voor een goed doel te
bestemmen. Maar dat werd
weer opgevat als een schuldbe
kentenis.
Oude rekeningen
Lafontaine zit veel dieper in de
problemen dan hij had gedacht
en daaraan is zijn eigen optre
den in het verleden niet
vreemd. Oude rekeningen lijken
nu te worden vereffend en de
lijst is lang. Eens begon hij als
jonge radicale socialist, die niets
van de Navo moest hebben.
Over zijn partijgenoot Helmut
Schmidt zei hij dat die zo onge
veer uit het zelfde hout was ge
sneden als de bewakers van een
concentratiekamp.
Hij liet zich graag afschilderen
als de favoriete politieke klein
zoon van Willy Brandt. Maar die
had al in 1983, onder verwijzing
naar de notoire dwarsligger uit
Beieren, CSU-minister-presi-
dent Strauss, voorspéld: „Oskar
kun je voor Bonn vergeten. Die
wordt onze Strauss van Saar
land."
Voorlopig maakte Lafontaine
echter een snelle carrière. Hij
werd met absolute meerderheid
gekozen tot minister-president
Het lijkt alsof het kabinet is geschrokken van alle
ellende die het de afgelopen maanden over zich
heen heeft gekregen. Nu de ene ruzie na de an
dere is uitgevochten, lijken enkele hoofdrolspe
lers erop uit het klimaat wat te verbeteren. Met
enig succes, zo lijkt het.
PvdA-staatssecretaris Wallage sleepte met veel
politieke lenigheid zijn felbegeerde basisvor
ming door de Eerste Kamer. Veel politieke com
mentatoren en vooral veel CDA'ers adviseerden
Wallages partijgenoot en collega Simons van
volksgezondheid eens bij hem in de leer te gaan.
Hij lijkt zich dat advies aangetrokken te hebben.
Totaal onverwacht organiseerde Simons deze
week politiek overleg met Lubbers, Kok, De
Vries en Andriessen om te proberen het conflict
rondom zijn plan-Simons op te lossen. Velen in
de politiek, maar ook in de wereld van de volks
gezondheid zelf, hadden zich er al lang, ver
heugd of juist teleurgesteld, bij neergelegd dat
van de stelselherziening voorlopig niets meer te
recht zou komen. Er werd ook in PvdA-kring al
openlijk getwijfeld aan zijn overlevingskansen in
de politiek.
De starheid die Simons de afgelopen maanden
ten toon spreidde als het om zijn geesteskindje
ging, was echter plotseling verdwenen. Hij bleek
bereid tot compromissen. En dat creëerde een
sfeer bij de onderhandelaars van het CDA, die
gemakkelijk tot oplossingen zou kunnen leiden.
En zo gebeurde het ook.
Het compromis dat nu op tafel ligt, mag er zijn.
Duidelijk is dat beide coalitiepartners, die tot nu
toe lijnrecht tegenover elkaar stonden, water bij
de wijn hebben gedaan. En toch is het geen
vaag compromis geworden, maar een voorstel
waar CDA en PvdA goed mee kunnen leven en
dat nog werkbaar is ook.
Volgend jaar wordt de kraamzorg overgeheveld
van de ziektekostenverzekeringen naar de
AWBZ. De premie die daarvoor wordt betaald,
wordt afhankelijk van het inkomen, zodat hier
door weer een bescheiden bijdrage wordt gele
verd aan de herverdeling van de kosten voor de
gezondheidszorg. Het is slechts een bescheiden
stapje, maar voor Simons en de PvdA is vooral
de symbolische waarde groot. Er wordt voort
gang geboekt. Bovendien kan de PvdA zich erop
beroemen dat het door haar zo gehate verplich
te eigen risico in de verzekering niet wordt inge
voerd. Het CDA stond daar de laatste maanden
op, maar die eis is ingeslikt, terwille van het
compromis.
Kostenbeheersing
Aan de andere kant kan ook het CDA wat winst
puntjes noteren. Voor de christen-democraten
is de kostenbeheersing altijd het belangrijkste
uitgangspunt van de stelselherziening geweest.
De PvdA vond echter de herverdeling van de
kosten voor de gezondheidszorg over de ver
schillende burgers veel belangrijker. Afgespro
ken ismu dat alle volgende stappen in het stelsel
eerst getoetst zullen worden op het aspect van
de kostenbeheersing. Een terechte toetssteen en
mooi meegenomen voor het CDA.
Dat de verzekeraars zelf niets voelen voor het nu
bereikte compromis lag voor de hand. Zij hou
den er niet van door de overheid op de vingers
te worden gekeken. Toen begin dit jaar in de
wet werd vastgelegd dat er eigen risico's konden
worden genomen door de verzekerden, spraken
de verzekeraars af daaraan niet te voldoen. Zij
vreesden voor de concurrentie. Ook van de mo
gelijkheid om ziekenfondsen onderling te laten
concurreren door ze over het hele land te laten
opereren, werd door afspraken tussen de fond
sen afgeweken.
Het ziet er naar uit dat de overheid de verzeke
raars gaat dwingen deze kartel-achtige afspra
ken te laten vallen. Dat ze dat niet leuk vinden is
te begrijpen, maar nu ze hebben aangetoond de
plannen van Simons koste wat kost te willen
frustreren, is de wet nog de enige mogelijkheid
om hen in het gareel te brengen.
Niet alleen voor Simons, ook voor het kabinet
als geheel is het deze week bereikte compromis
hoopvol. Het gevoel van malaise dat de rege
ringscoalitie de laatste maanden beheerste, kan
hierdoor een beetje verdwijnen. Er liggen nog
problemen genoeg, de komende maanden.
Maar als die in de sfeer van de afgelopen week
worden behandeld is er een sprankje hoop dat
ook de zomer nog wordt overleefd.
Oskar Lafontaine, zoals Der Spiegel hem ziet.
van Saarland, rukte op tot
plaatsvervangend voorzitter van
de SPD en werd bij de laatste
verkiezingen kanselierskandi
daat van zijn partij.
Maar toen ging het goed fout.
Terwijl iedereen wist dat na de
val van de Muur de eenheids-
trein niet meer was te stoppen,
ging Lafontaine met zijn hele
gewicht aan de rem hangen.
Natuurlijk heeft hij achteraf ge
lijk gekregen dat de kosten, zo
wel geestelijk als materieel, veel
hoger zijn dan kanselier Kohl in
zijn euforie had geroepen. Maar
in plaats van daarna construc
tief mee te werken aan het op
lossen van die problemen, pro
beerde hij zijn partij op een kei
harde confrontatiekoers te zet
ten. Hij had het immers alle
maal voorspeld en laat de kan
selier van de eenheid de kar nu
maar verder in het moeras rij
den, dan kunnen wij vanuit een
fauteuil de macht overnemen,
luidde zijn strategie.
Het enige wat hij echter bereik
te was dat de SPD hopeloos ver
deeld raakte, anderhalf jaar ver
speelde en nu pas tot bezinning
lijkt te komen. Het politieke
imago van Lafontaine liep fikse
krassen op en daar is door deze
pensioenaffaire ook nog eens
moreel gezichtsverlies op ge
volgd. De 'kleine Napoleon van
de Saar' zal in de toekomst een
paar tonen lager moeten zin
gen, als hij politiek wil overle
ven. Een voor volgende week
geplande reis naar Japan heeft
hij voor alle zekerheid maar uit
gesteld.
'Neem zelf buitenlanders in dienst
LEIDEN ERIC JAN WETERINCS
„De samenleving zit zo gecom
pliceerd in elkaar dat niet alles
meer in wetten is te regelen. De
overheid moet daarom geloof
waardig zijn door zelf het goede
voorbeeld te geven. Dus niet het
bedrijfsleven vragen minder ko
len te stoken om net milieu te
sparen en dan zelf een kolenge-
stookte centrale op de Maas
vlakte neer gaan zetten."
D66-leider Van Mierlo kon gis
teravond weer naar hartelust fi
losoferen over staatkundige ver
nieuwing, de reden waarom zijn
partij in 1966 werd opgericht.
De democraat was uitgenodigd
door de juridische faculteit van
de Leidsc universiteit, om met
de politicoloog H. van Gunste-
ren te discussiëren over 'open
baar bestuur en samenleving'.
Van Gunsteren introduceerde
aan het begin van de avond de
term DOS., 'De Ongekende Sa
menleving'. Daarmee bedoelt
hij dat de maatschappij de
laatste decennia zo sterk is ver
anderd en zo ingewikkeld is ge
worden. dat bestuurders haar
niet meer kunnen besturen vol
gens de beproefde methodes.
„We hebben verfijnder technie
ken dan ooit om bijvoorbeeld
verkiezingsuitslagen te voor
spellen, maar de uitslag is on-
voorspelbaarderdan ooit."
Zowel bestuurders als bestuur
den moeten veranderen, zei de
politicoloog. Bestuurders gaf hij
de wenk mee beslissingen te
durven nemen, zonder direct
alle feiten te kennen en alle
consequenties te overzien.
i hirf je weg i«- zoeken ate
stuurder. Ik noem dat het Sher
lock Holmes beleid."
D66-leider Hans van Mierlo.
Tegen zijn gewoonte in had Van
Mierlo niet direct de naam van
een andere figuur uit de wereld
literatuur bij de hand toen hij
reageerde op het betoog van
.in i runeteren.><>k hij noemde
DOS. 'de kern van de zaak'. Als
belangrijke oorzaak van de hui
dige bestuurlijke verwarring
noemde hij het einde van de
verzuiling.
Dank zij die strakke indeling in
protestantse, katholieke en soci
alistische organisaties was Ne
derland tot voor kort een over
zichtelijke, goed geordende
maatschappij geweest, .die
daardoor in staat was geweest
boven zichzelf uit te groeien.'
Van Mierlo: „Binnen de zuilen
speelde het leven zich gebun
deld af en daartussen bestond
een grote sociale controle. Ont
wikkelingen als individualise
ring, internationaliseringen de
kleinere rol van ideologieën
hebben in Nederlrfhd dan ook
veel duidelijker gevolgen gehad
foto anp •toussaintkluiters
dan in andere landen. De wan
orde werd groter terwijl de be
stuurscultuurdezelfde bleef."
Volgens Van Mierlo leidde dit
tol een crisis in de relatie tussen
kiezer en gekozene. Om dit 'le
gitimatieprobleem van het ge
zag' te illustreren vertelde hij
hoe de discussie verliep over
'het beeld van Kounellis', een
abstract beeld met een bak
steenkool dat voor het nieuwe
gebouw van de Tweede Kamer
zou worden geplaatst.
„Een ambtenaar schreef per on
geluk (en onjuist) dat die bak
symboliseert dat de macht van
onder komt. Dat kon klein
rechts natuurlijk niet over zijn
kant laten gaan en daardoor
lcwam ook het CDA in de pro
blemen. Die partij had net een
rapport gepubliceerd waarin de
overheid als dienaar Gods werd
neergezet. Als het CDA een pro
bleem heeft dan heeft de PvdA
het ook. Toen bedacht een
RvdA-er 'hé, dat beeld is kunst.
Dat vinden we lelijk en dus
hoeft het niet te worden ge
plaatst.' Zo'n dwaze redenering
is symptomatisch voor het
functioneren van het bestuur."
Na deze jolige tussensprint
keerde Van Mierlo weer snel te
rug naar een serieuzer toonzet
ting. Een geloofwaardige over
heid is er volgens de fractielei
der een die dicht bij de burgers
staat, een bestuur dat haar
macht zoveel mogelijk decen
traliseert. „De centrale overheid
kan de individuele burger niet
meer bedienen, die ziet alleen
nog maar segmenten. Maar er is
ook een bestuur waar de man
uit de straat rechtstreeks mee te
maken heeft, een overheid met
een loket met een ambtenaar
daarachter."
Volgens de D66-leider moeten
'mensen het gevoel hebben dat
het hun regering is waar ze mee
te maken hebben, anders is die
niet geloofwaardig.' „Dat geldt
niet alleen voor die man achter
het loket, ook de centrale over
heid moet haar gezag afdwin
gen door haar handelen. Neem
als overheid meer buitenlanders
in dienst en ga zelf fatsoenlijk
om met het milieu voordat je er
anderen op aanspreekt."
Een vrouw loopt door de straten van Sarajevo. De oorlog heeft in de stad een spoor van vernieling achtergela
ten. En voorlopig is het einde nog niet in zicht. foto ap
SA RAI EVP MARCUS TANNER
THE INDEPENDENT
Dzeilana Decanin, een 30-jarige
lerares Engels in Sarajevo, ver
telt telefonisch over een dag in
haar leven onder beleg.
„Ik werd om kwart voor negen
wakker van het geluid van stro
mend water. Ik had een kaas-
smaak in mijn mond omdat ik
droomde dat ik kaas en toma
ten at. Maar ondanks de droom
begon de dag goed, omdat we
eindelijk na vijf dagen wat water
hadden. Ik nam het bad waar ik
al dagen naar had verlangd,
maar ik had geen tijd voor mijn
ontbijt van brood met jam en
een kopje thee, omdat ik snel
naar de markt moest. Iemand
had mijn moeder verteld dat
een vrouw daar met boter zou
komen. Ik rende naar de markt,
want ik ben zo vreselijk bang
voor sluipschutters. Dat is een
soort fobie geworden. Als ik op
straat loop, kan ik het gevoel
maar niet kwijtraken dat ik ie
der moment kan worden ge
dood. Soms lijkt het alsof al
mijn gevoelens zijn terugge
bracht tot angst en haat.
Hoe dan ook, de vrouw met de
boter kwam niet opdagen. Het
was druk op de markt omdat
het een vrij rustige ochtend was.
Maar er was niets anders te
koop dan sigaretten, netels en
gedroogde soep. Er liepen wat
zwerfhonden rond op zoek naar
eten tussen het afval dat overal
op straat lag. De stank was bijna
ondraaglijk, dus nadat ik een
tijdje tevergeefs had gewacht,
ging ik naar huis.
Op de terugweg werd ik staande
gehouden door een paar Bosni
sche soldaten, omdat ze mijn
identiteitskaart wilden controle
ren. Een van hen herkende mij
omdat we samen op de lagere
school zijn geweest en dus lie
ten ze me maar gaan. Zij zagen
er allemaal uitgeput uit.
Mijn moeder was erg teleurge
steld toen ze zag dat ik niets
meebracht. Ze heeft moeite het
voedsel dat we eten binnen te
houden. Het meeste geeft ze
over. Ze had echt naar die boter
uitgekeken. Alles wat we heb
ben is iedere dag brood, van de
dappere bakkerij aan de over
kant van de straat die ondanks
de bombardementen nooit op
houdt, een keer in de week wat
melk, jam, en soms een blikje
kippepastei.
Als de blotdcade wordt voortge
zet, en er geen voedsel de stad
binnenkomt, zal er binnenkort
alleen maar water en brood zijn.
Ik denk dat ik dat wel overleef
en daarvoor ben ik ook niet
bang. Mijn diepste angst is te
worden gedood, of, nog erger,
gevangengenomen en gemar
teld. Ik moet er de hele tijd aan
denken. Ik denk dat ik liever
met onze verdedigingsmacht
mee zou vechten. Dan zou ik
me niet zo hulpeloos voelen als
de hele dag in dit gebouw.
Zij zijn nu begonnen met bom
barderen en ik moet naar de
kelder. Ik krijg problemen met
mijn moeder, omdat ze niet
naar beneden wil. Zij wil in de
badkamer blijven bidden. Zij is
er slecht aan toe. Mijn broer is
een maand geleden meegeno
men door een van de milities.
Sindsdien hebben we niets
meer van hem gehoord.
Ik ga alleen naar de kelder wan
neer er echt hevig wordt ge
bombardeerd. Het is er erg druk
en mijn zenuwen kunnen het
niet aan. De schuilkelder zit zo
vol met mensen en het stinkt er.
Het zijn vooral vrouwen en kin
deren uit het gebouw. De man
nen zijn weg, ofwel aan het
vechten, ofwel aan het wachtlo
pen rond het blok. Wanneer ik
in de schuilkelder zit, probeer ik
een hoekje te vinden waar ik
kan lezen of kaartspelen, als we
tenminste elektriciteit hebben.
De anderen zitten te praten
over de gevechten of het tekort
aan voedsel. Dat zijn de enige
onderwerpen."
VERTAUNG LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
